Syntagma variarum dissertationum rariorum

361쪽

vulgaris ledito, uti ex omnium codici in Syri, Arabis ac Vulgati eo sensu liquet, nec temere adco sellicitanda. Quod si autem in alterutro loco Marci scilicet es Iohannis, mendum statuendum sit, apud J hannem potius, quam Marcum, illud locum habere videtur, ut pro εκτη legendum sit τρίτη. Nonnus enim vetustissimus Paraphrastes aut ita legit, aut ita legendum censuit, dum hunc in modum Johannis verba metrice reddidit:

ν δὲ τιlαινομένη τριΤατη Θανατηοορ γ ωρα, Agebatur autes tertia mortifera hora.

Camerarius quoque annot in Marc. vetus quoddam S se vidisse testatur, ubi loci Johannaei lectio talis exstitit: να δἐ τρίτη Rob Steph nus, Bera non minus antiqua exemplaria SS. laudant, quaeritam buere. Etiam Petrus Alexandrinus in Disp. de Pasichate, a Casau nouo eis laudatus, auctor est, quod libri accurate descriri, atque ipsium autographum manu propria Euangelista Johannis sicriptaem 1, 3 od gratia Dei adseuam talem servatum exstabat in sanctissima Ephesiorum Ecelesta, in Melisus eo accedentibus magna cum reverentia invisiebatur, ita habuerint: ν δὲ π ασκευή πάκια, ιδεο - ω ει τρίτη. Idem legas in or nico Alexandr a Matth. Radero edito pae Ii 8. Iso. Vid. Usterium

in Disi de Dist. Ignat. e. n. Hinc, Theophylactus in L L multis

disputat, in esse mutatum apud Johannem ἐξ ἀπρο ξίας - μετα- γραδοντων per incogitantiam describentium. Quod Langius illum Pet. Α- lexandrinum personatum appellat, eumque sibi antiquitatem conciliare debuisse, jat, in eo criticum ejus acumen intempestive se prodit, quod convenientius in Pseudo-Clemen is istius νογεια - columnarum ant diluvianarum fide dignostenda se exerere potuerat. Sed non eo recumrendum nobis est, ut in . literis mendum fingatur. In neutrius enim Euangelista verbis librarii incuriam quidquam pervenisse persuasi sumus. Jesuit Maldonati judicium laudamus , praesertim ut hominis ex eo grege , qui Scripturae integritati non adeo aequum se per omnia ostendit. Ait ille Comm. in Matth. XVII. s. Sunt qui conjecturam faciant, apud Marcum scriptorum culpa vitiat m esse numerum , dic Nimis audax siemper mihi ea conjectura visa est, C quia non alio nititur a gumento, quam quod, qui ea utuntur, non posunt huius loci discutiatem

explicare. Et non debemus, ut Scripturam interpretemur, corrumpere.

Ipse quoque H Grotius, in sua alias non semel circa Sacra' AM liberi r quam par erat, usianis his mutanda causam se non vi sire, profi

X et tetur.

362쪽

tetur. Et Annot ad Matth. XXVII. s. Nihil in seriptura Marci aut

Iohannis contra vetustissimorum codicum in μεlα ροιςων auctor tatem

immutandum, censet. Neque enim ita inter se illi pugnant, quin facile conciliari queant. Praeter communem illam Judaeisque semiliarem diei in XII. horas partitionem , alia quoque ejusdem in IV quadrantes, sicut noctis in IV vigilias, divisio in usu erat Quilibet quadrans tres horas complectebatur .serme ab illa hora , quae initium ei dabat,

appellationem sortiebatur. Primus a prima ad tertiam extendebatur , secundus a tertia ad sextam, tertius a sexta ad nonam, c. os ille e templi consuetudine natus videtur , ubi sacrificia treces hora tertia , sexta tona fieri solebant. Hinc ubi statarum precum mentio fit, non alia sere horarum nomina occurrunt. Sic Act. III, I. ζαν τῆς προ- σευ ς νάτην leges Me X, s. Petrum preces fudisse περ ιήροιν είην deprehendes. Etiam Cornelio circa horam nonam oranti Angelus arparuit Actor I s. Inde horae illae ceu vulgo notiores celebratae, quidquid inter illas evenit, ut solent quae in medio sunt posita , nunc ad hunc, nunc ad illum terminum relata sunt. Vide Adi II, Is Inparabola Christi Matth. XX, . . . ita horae, tertia, sexta nona,

quibus operarios conduxit Paterfamilias, commemorantur, ut inter eas nulla nominetur. Post nonam autem undecimae sinem , ut a fine diei

proximae, mentis injicitur. Huc itaque pertinet, quod Euangelistae similiter in passione Christi horas teritam, sextam' nonam indigitent. Marcus Johannes dum crucifixionem Servatoris circa horas tertiam sextam factam indicant, illum diei quadrantem omnino designant, quia tertia hora incipit, in sextam desinit. Uterque idem tempus norat, non diversum. Marcus Chiistum secundo die quadrante crucifixum dicit, eo nimirum , qui a tertia hora exordium, denominationem habuit: non initio quadrantis, tertia hora, suspensum ostendit. Idem ait Johannes, dum ρατ, ει δην fuisse docet. Notanter addit particulam ω Q ne horae ιγμην intelligas. Non praecis hora sexta fuit nec longe tamen absuit. In eo quadrante id factum significat, quem sexta

hora terminat. Sicque-nulla plane inter divinos Hilioricos contrarietas. Matthae in Lucas, dum a sexta ad nonam tenebras factas indicant, optime concordant, ut ipse Marcus idem asserens comm. 33. Christus nim ante sextam crucifixus est. Brevi autem post sextam icnebrae ingrue rimi. Hac ratione omnis hic difficultas evanescit, quidquid demum O

cina Langius, cujus audacula correctio in spongiam incumbit. Cons

363쪽

la, si placet, Batonium ad ad A. CIq. n. I 62.ρqq. Tomiellum ad A. ALM8q. n. I9. Tirini Chron. S. c. 2. Cent Magdis. LL I. c. Io Ger-hard Harm. Par. c. n. Ichindleri Lex Pentast ad Rad που Gaassium

364쪽

serebat sciri, quando aromata ista comparassent, ideo ορίςως illud ex pressum est. Sicinoristus solus pro plusquamperfecto ponitur, &n in id, quod ante contigerat Matth. IT' D ὁησεν ἀυτον non vinxit; sed vinxerat eum rectius interpreteris. Ita illud Matth XX TIL 1. δ σαντες αυρο ν capiendum csse, res ipsa loquitur Senibus quoque Heli nistis frequentissimum id esse nemo nescit. Sicque Marcus hac ratione explicatus nec diversum a Luca prodit, nec Langio ullo modo patrocinatur. Imo interpretem Marci diserte agit Lucas c. XXIV i. dum verba

ejus ita circumloquitur: ἐλΘον Mn τὸ μνῆμα, φέρουσαι ἡτοίμασαν αρώματα. Illud τοιμασαν per praeparaverant reddendum esse, connexio vemborum docet, Interpretes probant Syrus rari' 'O' Tremellius ac

parati Nempe emerant taraverant ea feria sexta, quae feria prima circa diluculum ad sepulcrum attulerunt. Hinc Diodati το ἡγο ασαν Marine convenienter vertit hisendo comparati, idque factum addit neue iretillime hora de gorno, ne auale si Signore su croci' o, cum quo Belgae Synodici apprime consentiunt. Vide quoque Gerhard Harm. Resere. e. I. 8 Grotium ad h. LSuccessit seria septima seu Sabbatum, ipsa Paschali solennitate tum iu lustre, quod Servator in monumento, mulieres devotae aliique in otio, totum transegerunt. Pontifices aut in Phariis hoc die, quem a

lat, Praesidem una accesserunt,is vigiles pro sepulcro custodiendo flagitarunt, ne a discipulis scilicet Christus surriperetur , quos cimpetrarunt. Elapso autem Sabbato duplice religione sancto, mulieres mox ad monumentum revisendum se accinxerunt Matthaeus id μὲ σας τ- ctum perilibet, quae phrasis quid notet, supra c. V. ostendimus. Quod feria prima circa diluculum ad sepulcrum pervenerint, omnium Euangelistarum narratio docet. Venientes autem Christum jam resurrexisse deprehenderunt, ab Angelo id nunciante confirmatae sunt. Reversae Apost lis illud retulerunt, nec tamen persuaserunt, De ceteris ad Historiam Passionis, Resurrectionis pertinentibus disquirere ab instituto nostro alienum foret. Non enim commentamura sed contra Langium Κ- putamus. Nec Diat ibes angustiae prolixos nos esse patiuntur Christum die Solis seu feria prima resuscitatum esse, nemo Christianus unquam n gavit Langius id ipsum non concedit modo sed& operose probat. Sicut autem dies Solis αναςα ιμ' fuit, ita quod dies Veneris ceu feria sexta

365쪽

HIs TORICO-THEOLOGICA. 3 I ιορώσιμ restiterit, hoc, quod jam proposuimus, actorum ipsius, αε e- λογιον, praeter argumema superius adducta, luculanae evincere confido. Ad alium enim septimanae diem passionem Dominicam referri non posse, demonstratum est, nisi unum ex hebdomade poenos diem expungi, vel bidui gesta in unum confundi oporteat, quod ut uiue absurdissi

mum est.

Vrieris Eremia Patrumque fiententia exhibetur. Ignatii locus vindiem tur Clemens in ιταγεῖς, renaeus in Theophilus Antiochenus allegantur. Fejunium quarta ρxtaque feria qua de causa antiquitas instituitim fit Tenustiani, Clementis Alex Origenis, Petri Aux.

Imnostri , C risti lex or aliorum testimonia. Epiphani in Gregorii Isseni mens declaratur. Hieron mi, Nonnis Gauden iii Brixiani consensus. Augustini explicationes luculentissima. Fid. Peia ta Leonis M. Beda, Minoi Thebani in Theoph Iam sius fragia ostenduntur. Lamiani dogmatis novitas Fuopte rejicula. Scriptura chistoriae Euangelicae serie atque κολουΘια vetustam Catholicam de seria passionisin triduo mortis Dominicae sententiam

satis confirmavimus. Tam clara rauculenta documenta produximus, ut effrontem extremeque protervum eum esse oporteat, cui haec satissa cere nequeant. Nihil jam restat, nisi ut veterum Christianae pietatis An tistitum auctoritate ac suffragiis eandem muniamus. Venerandi illi Mantiqui Ecclesiae Doctorcs ac Patres communibus votis Langianum istud dogma, ut insolens ac inauditum, damnabunt proscribent. Unaniamis eorum consensii luculenter ostendet, falsum esse, quod asserere non erubescit Langius antiqua a custa opinionem fui se eam, quam ipse tuetur. Contrarium potius omnibus patescet, illam nimirum, quae hodiernae Ecclesiae est, etiam vetustae fuisse sententiam ; Langianum autem commentum nemini Veterum in mentem venisse. Ibimus ergo per secula, singulosque istos Heroas ac doctissimos Viros, imumquemque secundum suam aetatem, sententiam rogabimus, ut collectis omnium calculis . quantum a false verum distet, cognoscatur. Primum autem se nobis sistit Patrum antiquissimus Ignatius, Episc. Antiochenus, Apostolorum discipulus, primi seculi Doctor ac Martyr sanctissimus, qui in Epist ad

366쪽

Trallianos Edit. Vedes p. II. primo dicit, quod Christus διατριῶν ἐμμε- Hςη, quae verba Vedellana versio reddit mra triduum sis rexit; Usseriana autem resurrexit tertia die, plane ut alibi in ' ι'. ad Smyrnenses scribit: ο λόγω τὸν ἐαυτου ναον λυθέντα πο τῶν χριςομάχων iuδαιωνάνεςησε , τριτη ημέρα, verbum suum inius templum, quod solutum eras a Fudais Christum oppugnantibus , excitavit tertia die, directe contra Langium quatuor dies fingentem. Mox vero p. I 2. addit: τη παρασκευν,

occasium Solis sepultus est, albato sub terra in monumenι remansit, in quo posui eum Foseph Arima haus Illucescente Dominico die resurrexit ex mortuis, juxta id, quod dixerat: nempe Matth. XII, o de sua in corde terrae morae Complectisum itaque Parasime passionem, Sabbatum sepultura , Dominicus dies resurrectionem. Vides ipsum diserte Parasceve passioni, Qunicum saltem Sabbati diem integrum morae in s pulcro tribuere. Imo tres illos dies proxime sibi succedentes ita distinguit, ut primum passioni, secundum quieti in monumento, tertium reis surrectioni assignet. Quartum is nescivit, quem Langius interponit. ID lud non dissimulo , quod Vedelius posteriora haec verba irreptitia esse censeat, cujus judicium sine sua πικρωε Usterius Archiepisc. Α- chanus proponit Rationes sunt I. Quia apud Pseudocumentem in Constitutionibus eadem verba reperiantur, lib. s. c. I 3. Repono ego, quod aeque dici possit Clementaster ille ab Ignatio ea mutuo accepisse, ut per hanc cum vetustissimo auctore convenientiam antiquitatis speciem sibi co ciliaret. II. Quia verba ea hiatum facere videntur, o seriem orationis natiana interrumpere , in qua verba, qua hunc hiatum equuntum, haerere mamifestum est cum iis, qua-m meradunt. Respondeo, id mihi non videri. Apposite enim satis ad scopum Ignarii quadrant, quae V delius interpolata putat. Vult enim is demonstrare, Christiun revera pes sum, mortuum esse, non apparenter, eosque impugnat, quos αδεους statim vocat, qui id τῆ δοκήσει hominum saltem opinione factum es

re passum, nec revera mortuum se, pertendebant. Urget itaque contra illos momenta temporis, quibus damnatus, crucifixus, mortuus, sepultus resuscitatus est Dominus, eque illo vero & mali spatio veram

368쪽

Sabbatum, qua est sexta conditions obet, in qua homo plasisaius est Mox clarissime hoc est Parasiceve, si dicitur coena pura, id est feria sexta, μam, Dominus ostendis pisus in ea. Conserendus autem hic locus Irena, est cum alio lib. I. c. Io ubi Graeca in Edit Franc. cuardentil

ναι i. e. CV propter hoc disse Mosen sexta die conditum hominemfuisse juxta dispositionem autem sexta die, qua est parasime, novisimu- hominem ad prim hominis regenerationem apparuisse. Idem existimavit Theophilus Caesariensis, nisi Beda allat, quod supra ostendimus. Co sentit Theophilus Epist. Antiochenus lib. I. Alregoriamum in Sac Gang. quae exstant T. I. Bibl. Pinr Mam de la Bigne, dum ait: Quomodo die tertio resurrexi mristus a mortuis Sciendum, Dod prior fui nox die; nam tenebra erant uper aqua antequam a Domino fere lux in cum primo die εχ morum facto vespere Christus Iuda sit traditus primus parastema passionis Dominica inielligendus est dies;flecundus Sabbati; ter-rius is, at a Uurrectione Domini Dominicus appellatur, in primus est Sabbati. In tertio seculo plures Patres jejunia quartaein sextae seriarum commemorant, quae ad memoriam proditionis, passionis Christi hi, diebus factarum recolendam Ecclesiastica sanctione instituta fuere, uti e modo allatis liquet, is secuturis alterius patebit. Tertullianus de 3 Iun. -υ. mychicos c. I . Cui stationibus i. c. statis jejuniis, vide Pame

lium ad h. L) quartam is sextam Sabbati dicamus ' Clemens Alexandri

'Eρμῶ, i Αφροδίτης Novi ipse quoque eiunii horum disrum mysteriar, an inquam o sexta feria, quarum illa Mercurii, haec Veneris co-gm inatur origenes Hom. X. in Levit. Habemus quartam in sextam Mum να disi, quibus solenniter jejunamus. Huc quoque hectat insignis ille e Petri Alexandrini Episcopi martyris Synodico locus,quem Fr Sylburgius allegat in notis ad Clem Alexandri loc cit. ἡκ ἐγκαλέσει

βα-- feria observamus, in iis in jejummus secundum traditionem

370쪽

xisse dicendus est, ut omnes videnti Gregorius Episc. Nyssenus, Basilii M. fiater Orat. I. de Resium Chr. prolixam de triduo mortis ac sepulturae Dominicae ησιν exhibet, cujus summam saltem, ut chartae parcamus,

ex interpretatione Laur. Siseni repraesentabimus. Quodsipune, inquit,e exacte harum dierum in passione praestitutum numerum videre desideras deest enim huic numero pars haud exigua, si numere tempus post horam Pa firmes nonam, ex qua in manus Patris spiritum commendavita μι ne paulisper, in ratio fortasse tibi hujus rei declarationem praebebit. Eo autem mox tendit, ut initium tridui istius in seriae quintae vespera conlocet, qua corpus sanguinem suum Apostolis S. Eucharistia dispe savit, eoque tempore putat jam perfectam CV absolutam agni immolationem factam fuisti Non enim ad edendum idoneum esset corpus victima animatum sed jam latenter pro potestate 'flerium administrantis ineffi fatiliter invistbiliter corpus immolatum erat, in anima illic erat, ubi eam potestas administrantis collocaverat. Deinde addit 'quis is

eo tempore, ex quo hostia Deo oblata est, numeret tempus in corde terra smmorationis, is a veritate non aberrabit. Vesper enim erat, cum omestum est illud sacrosanctum corpus D nox autem, qua parasseven praces', vesperum illum excepit, deinde dies parasceves adscititia atque sese perinducta nocte divisus, pro una nocte ac diebus duobus computatur. igam foenebras Deus noctem vocavit tribus autem horis siler unive sum orbem terrarum tenebrae fuerunt haec, qua circa medium diei novo more introducta est, nox duas secturas dierum per sese circumscribit ac d Mit unam quidem ab diluculo ad sextam usu horam, alteram vero a nona ad vesperam usque, ut hactenus noctes dua, ac totidem dies sint:

deinde nox qua sabbatum praecessit, subsequitur , quam excipit ipse abbati

dies. Habes dies reis, in nollesareis Concludit demum Quodsi horias habent, at nobis praestitutum tempus a vespero, qui quintum diem axcepit, ad vesperam sabbati, dinumerato tempore noctis interjectitia, patrasceven, ut dictum est, in dies duos in noctem unamscindentis. Non parum incommodam ac contortam esse hanc hujus Patris explicationem facile concedimus, idque quia tres dies ac noctes divism sumptas numerari debere existimavit. Credidit tamen Christum ea vespera, quae seriam quintam excepit, corporis ac sanguinis sui sacramentum instituisse, ade que sequente demum seria sexta, nempe Parasceve, mortalitatem exuisse,

uti e verbis ipsis manifestiim est Miniit enim triduum istud a mystica, quam innuit, Christi in Eucharistia immolation computare, quam ut

ipsum