Institutiones logicae et metaphysicae

251쪽

o nexu mico. o tam fortunam moresque hominum

yis in apris potissimum quaeritur 1 - est illud Urologicum. A quibus

omnibus ea valde dissert doctrina, quae omnia quidem necessari euenire, verum caussis mediis, quarum magna pars humanis consiliis regitur, muti, que omnia a caussa aliqua suprema intelligente pendere statuit; quod fatum adpellant rationale recentiores; quo sumque Stoicorum etiam de lato decreta pertinentis. φ . Hanc sat scyllam euitaturi, ei eadem etiam ignorantia atque leuitate, cui quaedam de fatali necessitate e suasiones debentur, ductit, in oppomtam essus charybdin incauti plerumque incidunt. Verum hoc quoque nomen diuersissimis conceptibus comimun est. Neutiquam vero pari loco habendas esse has opiniones, quamquam communi casus nomine interdum venientes, quarum altera vi interna aliquid euenisse, altera in consiliis et praeuia

252쪽

sis fuisse, tertia caussis externis plane effectum esse, quarta caussis legibu que constantibus nobisque cognitis alia Oid fieri, negat, eamque Epicuri, quae sine omni caussa fieri quidquam posse patitur haud valde obscurum est.

iis 2 Quae si iam ad animos transferatur 22b,2, μ' disputatio, primum quidem, quaenam in dubium vocetur horum libertaF, a curate tenendum est Non enim de ea iam sermo ullus est libertate naturali, quam legibus humanis iuste i iusteque minui, et interdum plane tolli, satis constat; neque de ea, quaesapientis est, prauis animi motibus non paremtis Neque vero id dubium constitui potest, Vtrum, quae ex arbitrio agit homo, ita sint in eius potestate, ut faciatne aut non ab eius voluntate, propriisque sudiciis, decretis, aut in uniuersum visis proxime pendeat hoc enim sensu atque experientia manis stum est.

verum

253쪽

o nexu eo mos Verum illud quaeritur, num ea, quae ex arbitrio constituit anima, num ipsa voluntas atque omnia iudicio, decreta, singuli animi motus, singula que exinde proficiscentes actiones mussis externis et antecedentibus ita praeparentur atque definiantur, ut, O sitis his caussis, aliter euenire non pos- snt, sicque nullius rei caussa vere vituma in natura ita limitata reperiatur.

Quae quaestio ita etiam statim circumscribi potest, ut quorundam, quae

in animo consequuntur, caussam perse ειm in rebus externis circumstantibus aut antecedentibus esse, concedatur; quaedam vero metaphysico hoc vocis sisexi situ libera esse, contendatur. ANque ad eiusmodi libertatem animo vinis

dicandam duplex via atque ratio iniri potest; quidem venipsam animorum

vim atque essentiam Caussa aliqua e terna primitus constitutam esse, vel quae consequuntur, caussis antecedentibus, et circumstantibus omnia

persecte definiri, atque prout Con-

254쪽

se Fustur nocinaria fui. nege- Et sui quidem ultimae rationi eorum, quae cuncta necessario fieri dicunt, argumenta maxime opposita

sunt Nempei Nihil sine caussa fieri nequerem Vllam, neque rei adhinctum quispiam. Quod autem caussa fiat, posita hac caussa necessario fieri. et Si quidquam casu, h. e fine omni caussa fieri possit tunc nihil o stare, quo minus et alia, mundumque ipsum sine caussa exstitisse, aliquis existimeti 3 Quae a caussis non persecte pendeant; neque certo sutura esse aut praeuideri ratione δε posse. Itaque nisi caussis miscedeat,bus aut externe accedentibus omnia in animo constituerentur siue de su sue de alterius honestate neminem certum esse 9sse, rateque vero μ'

255쪽

De nexu sokα araceptorum consiliorum ullam esse s curitatem, neque validum virtutis fumdamentum. Ad quae argumenta aduersarii haec reponunt.

1 Nihil neque ipsorum sementia

fierisne caussa voluntatis modo caussas non esse externas et antecedentes m tum voluntarium eam naturam in seipis continere, ut sit in nostra potest te eius ergo rei caussam ipsam nat ram esse animorum ab

et Itaque hoc ipso iam reselli alterum argumentum; et propterea etiam frustra esse, quod diuersa ista de caussis decreta nostra principiis suis non adeo connexa sinti

a Ad tertium illud in diuersas

partes discedunt libertatis defensores. Certo quidem sutura esse, quaecunque futura sunt, plurimi volunt Epicurusne hoc quidem b). Praeuideri autem ea non posse, quorum caussae non ita continerentur, si ea fieri necesse sis, a cum

256쪽

cum uisur et Carneiae permulti Ninuntur. Alii nobis quidem rationem non patere, qua sutura possint praeuuderi, quae non sint necessaria ea propter tamen praeuisionem hanc non omnino posse negari, existimanti λ.

Q Quarta denique dissicultate ita

se liberant, ut vel omnes voluntatis motus caussis suis reddi necessarios, sensones vero in nostra potestate esse, dicant vel quarundam, quibus volu dis regitur, caussarum , non ero omnium, certam esse vim atque pol statem, praecipiant doΙta sua quidem, non aeque aduersariorum, neque, si verum fatendum, nostra omnino sententia, obiectionibus expediti, his propius instant argumentis.1 Si nihil sit in nostra potestate; nec laudationes iustas esse, nec Vituperationes, nec honores, nec supplicia Ha Certe meritum non esse Vi tutis vitiorumque culpam, sed haec quoque fortunae plane deberi.

257쪽

o nexu costam. 2133 Vel si prouidentiam potius cauLis dicere velimus omnia itaque ad Deum unice reserenda esse tamquam

auctorem.

Terribile bonis mentibus, stiserum societati, malis solis gratum hoc dogma esse posse. At magnam in his obiectionibus obtinere idearum confusionem; et in iudiciis quidem humanis fatali necessitate nihil plane immutari, quod communis salu8s intersit iustitiae vero etiam diuinae illi, quae sapientia ac

benevolentia nititur, locum omninqrelinqui; et omnino legitima quidem consequentia nihil inde, quo peterrea itur probi, laetevturque improbi, collugi posse, multi hactenus celeberrimi viri euictum praestiterunc

Os o

258쪽

f. a. sensus, Quod si iam ad sensum internuma locetur haec quaestio, quorsum statim, quando ad humanam naturam spectabat, transsere id videri poterat; n que tamen hic res ita plana atque expedita est.

i Alii enim utique hoc, quod ad libertatis notionem requirunt, experiri in semet ipsis sibi videntur vel absque

omni caussa mouente externa motum in voluntate et decretum nasci posse, externis etiam rerum rationibus menti contrarium stiadentibus vel non eam certe idearum, a quibus nunquam non pendeant voluntatis motus, vim esse,

ν iis, tamquani pectinis caussis, unice decreta atque Aoues nostr e tribui possint

259쪽

huiis a natura sensum, at fallacem, neque e , sed rationis iudi i standum est a); Mi non a sensu eam esse persuasionem, verum a iudicii praeciputantia, non animadueriis, quae intercederent, motumque et decretum de--rminarent, ides omnibus D. Et hoc quidem posterius iudicium duratiori experientiae s niti omnino videtur modo ita restringatur, Ut ea, quibus voluntas cedit, momenta, planctuti in hac mente iam sunt, et ad hanc voluntatem relata iniselligantur Vnde perspicitur caussam motuum Nque actionum mentis alicuius hum nae in statu eius antecedente, adeoque etiam in natura huius mentis, qualis primitus fueratconstituta, ex parte quaerendam D. Ex quo porro cons quens est, nisi de origine animorum et omnium omnino virium primitiuarum antea conuenerit hanc etiam delibe late litem non plane dirimi posse.

260쪽

ADV. Asa Do- et reliqui ibidem a

eois να Ita rationibus, quibus in hae eminis aratur, agendumque est, ingenuo expositis, nostro quidem iudici ultra non opus foret Ne tamen quidquam omittamus quod usui hic esse possit quae ex crebra argumenti pertractati ne maxime elucescere nobis videbam tur indicat mus, i Rem musto me arioris indaginis, ae plurimi, qui ad eam ce dunt et sententiam dirunt, perspicere videntur ἰa Ne quam vero eius momenti in doctrina morali et theologia naturali, ac plerique mussarum perfectarum, s. r tionum perfecte determinantinis aduer imi persuadent; 3 Attamen et propter principi ruin quorundam obseuritatem, et proin pter