De secretis naturae sive quinta essentia libri duo

151쪽

DE REBUS METALLICIS

eorrumpitur,& transit in terra & accipit tereus qualitates quae sunt opacum siccum. Simi liter est etiam de alus elementis thansinutatis ad alia. Omnino enim e simile de inrtutibus miXtorum, sicut paret in succo plantarum &

cibo animalium. In his enim uirtutes anim

torum primo alterant,& postea quasi apprshensam tenentmateriam, dc postea conuer tunzin partem corporas quod nutritur. Etl er omnem eundem modum est de uirtute

apidificatiua ,cum d1ffunditur in aliquo linco ,sue sit aqua sitie rerry,materiam qua innegit primo alterat,& postea dominans eiusderenet eam,&post* tenuerit dc uicerit coueretit eam in lapidem. Fit autem haec operatio tribus modis in genere,licet in numero mo in eius sunt infimii. Quorum imus in q, uir tus apprshendes materiam alterat ipsam statum secundum qualitates ac tuam ιχ passisa quibus operatur in ea,& haec est uirtus de lis. Secundo autem modo fit Φ alterat eam tam secundum qualitates cἶ etiam secundum proximos effectus illarum qualitatum qui sunt durities & mollicies,ita quod diaphani tas & opacitas a materia non remouentur,ochaec est uirtus fortior, & hoc modo generantur lapides diaphani.Tertio autem modo sit rotam materiam appraehendit raniserum

152쪽

dum proramos effectus Q etiam secundu co seqtientes,& tunc qualitates inducit & duri ciem &molliciem os colorem illius materias proprium permutat. Eristo modo etiam vi aqua aliquando generantur lapides non diaphant,uel non ad plenum diaphani, sicut est calcedonius Sc ille qui icitur lapis buffonis, de alii quidem lapides . Sunt autem in omni bus his modis gradus multi de quibus inforius mentio habebitur cum de lapidibus prsciosis agetur. Huius aurem exemplum est aliquando uis terrestris quas opcratur frigi do humidum compriment sicco ,sic op ratur in aquam ci solum iii ea remanet Virtalae huiusmodi frigidi dc uirtute huiusmodi sic ei. Et tunc lota in tali aqua cxiccantur uelle menter & infrigidantur, & rates aquas quae ulmite Sc non actu habent qualitates diuere serum elementorum supra modum student facere alchimici ut per eas exiccent Sc coaguκlent hoc quod uolunt transmutare, Propser hanc caussam habent libros de septem aquis .conscriptos. Aliquando autem uis terrea aP prehendit aquam ita frigidum iam exprimithumidum,&siccum terminat materiam in seipsa manente aquae transparentia. Per uietas enim aquae no conuenit eidem inquae

cum est frigidum uel humidum uel utramq;

153쪽

DE REBUS METALLIC Ig

habens qualitatem, sed inquantum conuenit cum coelesti corpore,& ideo conuenit sit bstat, ris aqvsante qualitates activas 3c passiuas se/Cundum natura, eo quod communior est eleλmentis qi aliqua qualitatum activaru Sc passi Marum.Et cum sic operatur terrae frigiditas et siccitas inducentur necessario proximi esse eius earum in aquam quae sunt duricies S myagulatio,& tunc fit lapis pervius. Aliquando autem vincit amplius inducendo substantia aquae ad opacitatem dc naturam terr . Et luceta aqua sit lapis opacus Sc forte nigerrimus, sicut sun lapilli quida abundanter in ripis flultiorum inuenti,qui tamen aliquando eX materia terrestri generantur sicut inferius osten demus. Sicut autem diximus de terra,sic intelligendum est fieri de qualitatibus omnig ele 1nentorum,Sc adiiciendu quod virtus elemoti sit materialis , A virtus coelestis instrumen/talis,& formalis sit virtus motoris,& quod ex omnibus resultat est virtus insus a materis ae loco lapidum,sicut satis in ante habitis dicitu est. De caussis ergo ex quibus lapidum generatio in comuni cognoscitur satis hoc modo sit determiλ

nasum,

Tractatus

154쪽

TATUM SECUNDUM PRI,

mi libri .de mineralibus ,& rebus me tallicis,qui est de accidetibus lapidum. Praefatio.

NV ς uxem de his quae per se lapidibus

accidunt est dicendum. Accidentia aut quae primitus accidui lapidibus in communi sunt multa,primu ranaen inter ea est co/mixtio materis. Dicamus quod si materia est sicca vehementer tunc ipsa non bene erit commiscibilis,& tunc aut locus erit porosus no solidus aut solidus. Si no est porosus sed solidus generat valde lapis unus fabulosus,quado sic capitur proferens miniacias sabulosas, qui di uersificat secundum quantitatem siccitatis occaloris ipsum coagulantis ,quia aliquado sorte confricatur in sabulum quando caliditas multa exiccauit. Et si locus est valde porosus per quem ubi egreditur calor coquens ter ram Vnctuosam, tunc calor ille diuidit materiam illa in parua dc decoquit eam in sabulu minutu.Etsi fuerit materia viscosa valde tuc di/ui a redigit in paruos lapillos diuersarii quatitatuin qui durissimi sunt oc diuersorii coloruPropter

155쪽

DE REBUS METALLICIS

propter materis diuersitatem. Lapides Ilissiqui quando secantur optime planantur,& puluis qui abraditur est minutissimus, sunt ex materia optime commixta,in qua primo operatum est humidum faciens fluehe quali het partem sicci ad quamlibet, &postea a FPraehensum humidum est exiccatum,& ideo Iapis talis bene est commixtus.Est enim subtile dc humidum bene commiscibile cum sit penetrativum partium 8c partis parcium sicut dictum est in secundo pcrigeneos. Prae Om nibus tameαhi lapides bene commixti sunt qui uaporabiliter miscentur, & illi prae otii nibus poliuntur bene &splendidi efiiciun tu eo quod substatia uaporis iam vergit ad subtilitatem aeris dc humiditate, dc haec duo suntsubtiliora Sc magis se inuicem penetrantia in forma aeris in forma aque δί terrae.

Ex eisdem autem caussis est compactio Sc c rinuitas bona Sc his opposita. Quorumcii

enim materie optime comixte sunt nisi cesse dum decoques exiccet humidum,horum est Optima continuitas dc compactio sortis. Huius autem signum est in operibus artis quae naturam mutant. Hi enim qui lateres faciut primo quidem cum terra comiscent aliqua quae coherere faciunt partes, sicut sunt sterecus equi & aliquod huiusmodi &facta materia u

156쪽

ria glutinosa student haec optime commisce re,& quanto melius haec commixta sunt tanto planiores 8c compactio, es fiunt lapides. Idem autem faciunt figuli qui no quamcu terram sed tenacem quae glis uocatur in ma teriam sumunt cum de luto fingere uolunt, commiscent autem optime ante cy fingant, &tune residere permittunt ad tempus in ea immidum , 8c superfluum humidum ad sole extrahunt, & deinde coagulant vasa adigne digestione quae uocatur optesis.Opprieti tur & naturam hunc habere modum in cinmixtione lapidum.Terra ergo primo pene natur humido aut corporali, aut spirituali. R deinde aut ab ea separatur humidii super suum de postea tempore longo in uiscatur inaea humidum continuans,&per calore Opte licum extrahi non potest,haec materia per talem digestionem conuertitur in lapidem. Et si inueniatur terra aliquando non complete

conglutinose iuxta lapides illos, scimus quia talis materia satis e passa,&ideo indigesta re gyasit. Lapidum autem genera quae eta aqua fusique passa est a te retari sicco frigido optime compacta sunt Sc quasi polita esse uiden rur,propter hoc cy aqua est de numero pollirorum Ac eius quslibet pars in qualibet fluitia in tali concinuitate coagularis oc conge

latur

157쪽

DE REBUS METALLI Is

tatur in lapidem . Hoc modo dictum sirdela pidum commiXtione. De his quae bene dc male comitata sunt.

Capit. I. inodus autem quo determinatur de col l l loribus lapidum sumedus est ex libro

a de sensu dc sensato, cuius nos scietiam infra trademus tepore oportuno dc ideo quae hic supponimus ibi erunt manifesta. Supponitur igitur hic quod omne quod est perspicuuin quocunq; genere corporum est caussa ex multis parribus perspicuorum corporu quae veniunt in compositionem corporis quod est perspicuum. Adhuc autem album caussas ex multis perspicuis in altera re determinatis. Nigrum autem ex partibus opaci corpori sopprimentibus partes perspicuas quae sunt in eodem corpore. Medij autem caussantur ex compositione horum per tres vias,sicut in scientia de sensibilium generatione tradetur. Dicamus igitur quod oes lapides perspicui causia santur ex multa materia aeris 3c a quequs terrestri apprshendente materia est congelata Sccongregata,& si iIIa quidem perspicuitas non est coloris alicuius sed remanet perspicuitas aeris vel aquae tunc signum habet quod sola frigiditas excellens apprihendit materiam,&

158쪽

adamantis & lapidis qui vocatur Yris sed differentiam habent in perspicuitate Sc natura

aquea,quoniam Cristallus non solum mate/riam aqus habere videtur, sed aqueitatem declinantem in aereitatem propter quod maπi me perspicuus est, de ad claritatem declinans. Berillus autem magis ad aquam declinat, n de cum voluitur quasi aqus gutis magnae manare videntur. Adamas autem magis habee aqueitatem tractam ad siccum terrestre pro

pter quod obscurior est durissimus, ita qae collidat alia metalla praeter calibem durissi Πmm, eo quod calths etiam est aqueitatis Scterrestreitatis siccissi iras. Elideo fit etiam qae adamas cum fuerit acuti anguli scindit δc in/cidit omne ferrum Sc penetrat inscindedo omne metallum. Yris autem fit ex aqua quasi ia

orante quae partim vapore partim ex rore

resoluto congelatur. Et ideo etiam in sole po/stus colores Yridis depingit in opposito pa riete. Similes autem his Iapides ex silibus fiunt materijs. Iuxta enim ripas fluuio γrum frequentissims inueniuntur lapides ob scure perspicuitatis secundu magis y minus,

quoru color non caussal nisi ex perspicuo aut ei composito aut commiYto cum terrestri obscuro in parte vel in toto,dc horu colorum uafacile

159쪽

sacile est ex dictis scire caussam pertraseo. , ger autem color mlapidius, frequentissime caussatur exterrestri cobusto , propter quod etiam ut frequenter lapides nigri durissimis inc& magis polibilescit secabiles sunt. Hic enim color non caussatur nisi ex priuatione Perspicui in commixtione,sicut patebit cum de scietia colorum tractabitur. medii autem colores sunt rubeus in genere uiridis &fla Uus&differentis ipsorum. Et sicut dicetur in libro de sensibilibus, rubetis erit quando su Per perspicuum luminosum infunditur fimmus tenuis succestis. Et iste inuenitur in qui husida lapidibus qui uocantur Iacincti aqua tici, Scin tribus generibus cainunculorum, Propter quod ab Aristot.omnes illi calidi sesecundum naturam esse dictitur. Differunt aut . in rubore,quon si fuerit perspicuitas in ubra & fumus superfusus ualde tenuis & luci dus est color eius qui uocatur Palacius siue Palactu . Si autem fuerit perspicuitas multa& fumus quasi igneus accensus spissus luc est color eius qui uere dicitur carbunculus, &ideo ille qui uerc speciem suam attingit lucet in tenebris sicut noctiluca,&maxime quan superfunditur aqua clara dc limpida. Si autem fuerit perspicuitas aliqvlitulum spissa S fumus superpatans fuerit obscurior ali quantulum,

160쪽

LIBER . u. 'ν

quantulum,erit color eius quem uocat gra natum,eois ad modum grani maligranaticoloratur,x hos omnes tres uocat Aristote. carbunculos, 3c nobiliorem dc sicciorem ii ter hos dicit esse granatum, cum tamen mi

noris sit prech apud inclusores & artifices.

Ille autem qui a quibusdam Iacinctus aqua ficus uocatur, colorem habet qui componi tur eX aquatico perspicuo limpido & non aereo, dc superfusum habet fumum aquati cum succensum sicut est in nube coeli, &nonii, aurora . Eodem autem modo inuenimus

colores lapidum perspicuorum qui sunt fla ui coloris.Si enim lapis sit perspicus substan iis 8c ualde clare & immixtum habeat subtile

terrestre ualde combustum,tunc erit color saphiri clarissimi, Sc habebit disserentias colo rum secundum Φ illud perspicuum cum illo terrestri subtili combusto fuerit clarius 8c obscurius. Flauus enim clarus & purus color abso dubio causiatur ex multo perspicuo, quoniam uisus penetrat in ipsum, ita et, lux non obuiat uisui nec aliquod luminosum. Si autem cum tali cobusto uaporoso terrestrist perspicuum aqusum aliquantulum spisesum,tunc resultat color Iacincti qui satis mi nus clarus est cin color saphiri nobilis. Color autem scintillans &ceruleus causiatur talu/