장음표시 사용
181쪽
corporis,nempe coeli.&de liis demonstrat,non de coelo,id est, de . i. substantia ipsa,hoc enim est Physicum, & illud est, quod Atistot. in Meta voluit circa Astrologiam Ad tertium respondetur, quod substatiae naturales in sua essen- ad: substantia non habent motum & mutationem, & accidentia, sed ipsa est extra accidentia in eo quod non sunt ipsarum es sentiae,& naturae, tame ipsae substantiae intrinsece, & estentialitet habent esse tales,ut habeat principium motus, & mutationis,unde mutationis principiti in ipsis essentialiter est. & hinc est, quod a sensibili materia non abstrahant: homo enim,& animal, de se principium habent motus, non sic res mathematicae. Ad quartu inci Tli hic & Paulus volunt, illas mcdias esse magis physicas,quam mathematicas, o uamuis Sanctus Thomas super Boet. de Trinit. v. de diuisone scientiarum, art. s. ad tertium censeat esse magis matbematicas Quicquid sit, illae sunt magis mathematicae, cum in subiee o , quod est forma scientiae. cum pure matbematicis conueniant: nec Asis lot. oppostum dicit, has enim non dicit esse magis Physicas , quam madiematicas, sed quod inter mathematicas hae propius accedunt ad Physicam Ad aliud respondetur,cum dicitur, ut phy sica, illic denotariir , conditio, ut cum dicimus , ignis ut approximatus comburit, scianon notator ratio surmalis,ac si dicetetur, ignis ut calidus comburit. Haec de quaesitione.
Phosicus consideret materiam primam. Cum duplex sit materia & prima ac temota, 'u et eiusdem ra- Sensus . tionis et i in omnib rebus naturat . b. corrupti bilibus,& secunda ac propinqua, quae varia est pro tarmarum varietate, quaelibet enim forma suas certas dispositiones petit m matelia: peti, mus,an Physicus materias has e proximas tantum consideret, an etiam ptimam & remotam. Hoc dubium mini et Auetr. comm. os t. 11. ubi citat Avicen. dicentem. Physicurri non considet rare materiam primam sed tantum proximas, illa enim ad Metaphysicum pertinet.
Et ratio Auicen est, quod ita se habet Phy scus , sicut quilibet
alius artifex, sed nullus attifex considerat, nisi materi an proximam & particularem vilius generis formae, ut notum est. nec e go Phylicus nisi proximam considerabit materiam . . Secundo, si Physicus materiam primam consideraret, posset a. ratio.
illam esse demonstrare, sed hoc non potest, cum sit primum principium sua subiecti, nec ipsius in physica causta sitaergonon perti- itimet ad ipsum. in x
182쪽
s. ratis. Tertio possumus contra rationem Arist. argumentari, & probare , quod nee materiam consideret Physicus. nam si materia nicti sideraret, esset,quia materia ad formam refertur, ut ipse dicit, sed materia & forma non sunt correlatiua , cum sint substantiae imo materia non refertur, nisi ad materiatum,seu id, cuius est materia,hoc autem compositum est. Circa hoc Auett. ibidem tenet, materi m primam pertinere ad Physeum: & commmiis est opin. quamuis Graeci non id exprimant , existimo, quia id erat certum satis , det ratio huius potest esse. Primo astifex considerat maletiam communem omnibus formis suae artis , sed Physicos considerat omnes formas naturales : ergo considerabit matellam communem iliis: haec non est nisi prima. Praeterea, Physicus co siderat renerationes ec mutationes sol, stantiales in communi:ergo considerabit ipsarum causam,& subiectum hoc autem est prima materia.
Praeterea materia prima est subiectum mutationum, sed sub tali ratione non est Metaphysici, qui motus non considerat: ergo erit Physici. Nota. Alber.tracta ca. II. arguit Averroem tanqua imponentem hoc yicennae, & dicit, quod materia duplicitet potest considerari:
uno modo,ut refertur ad ipsum ens, est .n. potentia Quaedam,quae
est altera entis pars,cui rei pondet actus, ex quibus duobus Perficitur ens, & sic non dicit priuationem, & est conceptus materiae primus, & sub tali consideratione materia dicitur primo prima: Altero modo potest considerati, ut est subiectum nautationum & sie dicit secum priuationem, & sub hoc conceptu, qui posterior est, dicitur secundo prima. Modo vult, quod primus conceptus ad Metaphiscum, secundus ad Physi eum spectet,& hane fuisse intentionem Avicennae Doctrina quidem haec vera est,phnim refert,quod fuerit illa mens Auices nae, vel non. Ad primum a gum exitiam respondetur,quod est dispar ratio,vidicit Auirrora, inter physicum,& alios attifices: alii enim considerant ali duas Hrmas artificatorum, non omnes ob id non habent considerate materiam omnium artificiatorum communem,
at Physicus considerat omnes formas naturales, ob id considerabit materiam illis omnibus communem & haec est prima. bra a. Ad secundum respondet Averr.quod Physicus non demonstrata priori materiam esse, sed a posteriori, per ipsas mutationes, ut dictum est,& sic materiam considerat. y- , Ad tertium aduerte, quod materia est in potentia, & ad compositum,& ad formam. Ad compos tum quidem ei in potentia
183쪽
passiva primo, quia ex materia compositum primo sit, & secundatio an formam quae simul producitur cum come sto: ad se
mam autem est in potentia receptiua, unde ad utiumque referri potest variis rationibus, ct modis. Nec existimes , quod materia & tarma prorsus relativa sint: sunt enim sita tuta limpliciter, ut dicunt S. Tho. & Alber. secum tamen serunt aliquam relationem,& respectum. Nominales dicunt materiam essentialitet nd esse relationem, sed denominati ub.
Bulleus dicit materiam esse aliquid, id est, substamiam,in se t metit, stete ad aliquid,id est,respectum, seu esse ad aliquid insecundo modo dicendi pet se. Omnes autem De locutiones ad
idem tendunt. adis imiretur naturam. Ove . .
Ovaestio haec solum ad declaratione est proposita, non quod
sit conitouersia inter philose hos Haec propositio, Ars imi ol elatui naturam, triplicem selisum facit: primus est,effectus attis, seu artificiali aiunt similia naturalibus. Aherest agens secundum
attem assinii latui agenti naturali. Tertius est, serma artis est similis formae naturali: & omnes tres sensus veri sunt: l Tamen ut , is
manifesti fiant, est primum a mentum. Artificialia non habent . a ii
in se motus principium, ut talia sunt: naturalia vero haben onereto sint fimilia. Secundo, agens naturale non est liberum, sed necessario agiti ignis enim non potest non comburere , si combustibile sit appositum: sed agens secundum artem est liberum, agit enim quando
vult,& quousque vult: non ergo similantur. Tettio Lima natu talis est substantia,ut diximus,at formae at- λtium,& artes ipsae accidentia sunt: non ergo similitudo ulla est. In huius declarationem sit prima conci usio. Res artificiales si- .eobes. milantur naturalibus in forma, in materia per se, & in toto ipso
composito.Aduerte primo, acc dentia sensibilia sere oninia natura multis coni munia secit,utpote albedmem, nigredinem , calorem, iugiditatem, magnitudinem, capores, & res ua. Haec enim animatis& inanimatis absque discritii ne insunt. Unum tamen inter haec reseruauit natura propitum singulis speciebus, dc id figura , si forma exterior est,quam diuersam diruersae entium species, imo
aliquando se eeterum indiuidua tartiuntur. Et hoc optimo consilio factum est nam cum homo, qui huilas m undi rex est , & in cuius et aliam haec tacta stim, a sensu deperi deat in sua intellectione ac sensibus substantias pon Drcipiat,m s
184쪽
aset In lib. .Physic Arist. Cap. .
nisi per accidentia, profecto deciperetur semper,nec posset rerum formas ac substantias distinguere , nisi accidentia aliqua sensibilia essent, quibus tales formae substantiales designarentur,& tales sunt retulit figurae , & formae exteriores , quas cum visus discet-nat, maxime ad cognitionem visus prodest, ut dicitur i.Metaph.
Hae igitur figurae sequuntur formas substantiales. vide S.I lio. . Pli sic Metione s adeoque sunt illis coniunctae, & illarum comites,ut multi ex is hi malint ipsas esse rerum substantias, ut rese tur s.c i,cap. . di hoc volebant dicere illi, qui asseiebant lineas,& superficies esse rerum substantias, ut dixit Pythagoras i. Metap. cap. .text.xo. N id dubitatur s. Metaph. cap. q.& T. Metaph. c. r. At re vera non sunt formae substantiales , sed ipsaruiu indicia. Hinc est quod perfecta similitudo duarum rerum maxime attendatur in sigura. adeo, ut eiusdem speciei videantur, quae figuram
participant eandem, de eodem nomine nominentur:vnde propter noc dictum hominem vocamus hominem ,& imagines eisdem nominibus,quibus ea,quorum imagines sunt, nominamus,ut notum est . Adverte secundo , 'uoil artes circa has figuras versantur: conantur enim essectus in figuris cum naturalibus similare. Est tamen duplex ars: quaedam,quae versatur circa actiones,ut ars car, tandi, saltandi, nauigandi:& alia quaedam, quae versiantur clica res
factas, ut domi scandi, pingendi, faciendi statuas,& aliae:& in his est praecipua similitudo, te qua loquimur, adco ut ars,quae pmgit leonem, videatur quodammodo leonem facere propter illam figuram quae comes est formae substantialis, & non solum propter figuram, sed etiam propter modum ipsus materiae, ex qua fiunt
res hae : materia enim in natura lib. patitur aliquam mutationem, ut ex ea fiat aliquid, ut ex aqua fit aer, mutata tamen aqua; ita etiam ex lig in cit statua,aliquo tamen Diodo ligno mutato, Dcmpe dolato,& scis ,& passi, aliquam dispositionem, ut illam recipiat form/m. Ex quo fit quod sciat inon dicitur lio mo est terra, sed terrenus, quia ex terra mutationem patia homo est factus, ita non dicitur, statua est annam sed aurea, tomus est lapis, sed lapidea ut dicitur
Assuerte tertio,quod statua,& ista artificiara non sunt, si ut re-Jiqua nomina adcidentalia,album,calidum,curuunuhaec enim dicunt corpua,non ut patrem, sed ut subiectum, at ista ipsam materiam habent pro parte, unde sicut cato, & anima faciunt homi-
185쪽
nent,ut duae partes, ita auruna, &figura statuam an genere attificiali: unde bene dixit Paulus Venetus, quod huiusmodi nomina
non dictant formam, ut alia connotativa, sed totum ipsum compositum:& haec di cet T. Meta c. io text.s . Ac in hoc maxime milantur naturalibus. Ex his omnibus patet sensus,dc veritas con-Husionis primae. nempe, quod artificialia similantur naturalibus in formis exterioribus , ct in materiis aliquo modo etiam in ipsis totis compositis,aa sensum praedictum in furciamentis. Secunda conclu. Artifex imitatur agens naturale in modo opera o .conci. standi. Ista similitudo coiistitit in duobus: primo, se it agens na, turale esse stum producit assimilando eum sibi in sorma, secundum suam producit ignis enim ignem,leo leonem ,homo homi nem producit,ita artifices tales ellectus ploducunt,uc similes sint idolis & imaginibus, quas sibi in mente fingunt , ae secundum
Secundo, sicut agens naturale operatur materiam disponendo, fc ab imperfectis incipit, sic & artifex ipse, & ex hoc sequitur, quod artis forma assimilatur tarmae naturali aliquo modo,produ- cit enim res quaelibet libi similem licet in alte non sit similis specie elsectusne iis arti,& idolo secundum quod fit. Tertia concitisio. Ars aliquando imitatur effectus naturales prae istentes, aliquando eos, qui debebant praeexistere. Adverte displicem artem. Est quaedam simia naturae, quae ea, Nota. quae natura facit, imitari suo modo conatur, ut ars, quae pingit, quae facit statuas,& similes, S haec imitatur naturae einetus prae- existentes. Altera est,quae supplet ea, in quibus natura deficit, ut ars faciendi domos, vestes, & similia necessaria vitae, de haec non imitatur effectus praecedentes naturae, sed qui deberent praecedere, id est tales facere conatur, quale faceret natura,si eos faceret. Ex his omnibus colligitur, illam propositionem , ars imitatur naturam,esse veram in illo triplici selisu, qui propositus est. Di Serunt tamen in his,quae argumenta probant:haec enim vere concludunt artem , & nato tam in illis esse dissimiles , tamen, quia ii liis est similitudo , ut diximus, propositio est vera et non enim ad illius veritatem opus est . ut in omnibus imitatio sit. Ad
textum redeamus. C A p v T II r. Determinaris aut citi liis. Texl. x .
H Ec est tertia pars libri huius, in qua de causis agit. Philot. A m.
continuat hunc sermonem ut postquam Arist. de concausis egit, puta de materia di forma, velit none de causis agere, puta de efficienteae fine. Simpl. vero non de essiciente,sed de talo fine. i.
186쪽
tentionem esse docet: at quia de sine volebat diiuerere, causam in communi distinguit. At re vera non video cur hic de eruienti, sit tem proximo, non negatur,& de omnibus causis in communi, ut in processii patebit. Ob id aduerte quod ratio tractandi modo de causis duplex est. Altieta,quam ipse Arist in praesenti textu proponit,nempe,ut cum Physicus scrutetur causas generationum, & mutationum naturalium,sciamus,quot, & quae sint istae cauta in genere quas Physicus inquirit,ob id Mathematicus non habet causis sic distinguere. Non enim nisi unam aut alteram, & non propri8 causam aliquando speculatur. Altera est,quia dictum erat in definitione naturae, eam esse causam: oportebat ergo scire, quae esset causa : est enim formalis, &materi iis,&eruiens,& halis,ut dicemus: ac propter id,de causis modo fit sermo. Et haec est materia huius secundi libit. Aducite tamen, quod de causis agere, dc ad Logicum, & ad Physicum,& ad Metaphysicum pertinet,variis tamen rationibus. Logicus mina, tPatet 1. Poster.causam diuidit, & explicat, licet non proprio habitu, ut ad perfectam pertinet demonstrationem
Physicus vero causis,ut ad mutationes pertinent, & ad naturales eis,stus, tractat. Metaphysicus autem,ut ad essae attinent, ut dicit Auer. t. Meta com.6. Similiter,quia esse causam est una pars entis excedens res naturales cum extra naturalia etiam cauta sint, unde abiblute demonstrare, quot sint causae, est Metaphysici: quot vero mutationum causae, Pnysci: quot potissimae demonstiationis media, Logici.Textum igitur exponamus. quae sint cauta, ractandum proponit, cuius rationemi abdit, quae talis esse potest in forma: Artilicem scientificum eorum,qu. M tractat,quot,& quae sint causae, locere oportet: Pityscus est artifex stientificus naturalium mutationum: ergo ipsum Phys cum causas omnes docere oportet,ac di stinguere. Maiorem illam virtualiter intellectam probat: quia non contingit stire, qu usque causam primam,id est, propriam,& immediarum percipiamus: nec reducere quaeque poterimus ad talem causam,nisi quid, quaeque causa si sciamus praesertim in Physica, quae non unam, aut alteram, sed omnes quaerit causarum modos. uno igitur modo causa dicitur.
Noce de T Neipit varias causas assignare. Est, inquit, uno modo causa,id finit cau- lex quo cum insit aliquid fit. Per hanc deseriptionem notat cau-fe mate- sun materialem, haec enim est, ex qua dicitur aliquid fieri, ut exr-- arae statua , ex argento phiala. Nec sufficit, ut ex aliquo ibi ali-
187쪽
a i hoc, quod sit matella, sed quod permaneat in eo, quod ex ipta fit, nam ex priuatione fit aliquid , ut ex nocte dies, & ex
non albo album, sed non ut ex materia , sed ut ex termino quia non permanet,ob id dicitur,ex quo cum in sit. Et aduerte,quod hic non dicitur,primo,& non secundum acci- Nota. a.dens,vidi finita est materia superius in lib. s. tex. St. quia illic definita est materia prima pet se,hic autem tam prima,quam secunda,lam naturalis, quam accidentalis, per se,& per accidens,ut inferius declarabitur, ob id illa duo praetermista Ant.
Adverte ulterius, cum aliquid dicitur causa, quaecunqne illi Not. s. conueniunt etiam dicuntur causa, ut si aes causa statuae & aes est
corpus, & substantia , etiam ista dicuntur causa stantuae, & hoc non solum in causa materiali, sed in omni alia: & ob ib dicitur, horum genera: quo autem mori, ista causae sint, posterius ipse
Arist.explicabit. Alio autem modo forma, de exemplar. Atium modum causae ponit, ne ripe formam ,& exemplar, o 'id quae est ratio, quod quid erat esse , i. unde sumitur definitio Iormae. rei,dicitur enim forma, ut dat esse: dicitur ex eplar, quatenus agens producit essectum sibi similem anserina: dicitur ratio definitionis, quia praecipua pars definitionis, de naturae rei serma est. Ponit exemitum, ut serina, diapasen, est proportio dupla. de numerus re patres definitionis. Nam sicut in materia aliquid diacebatur causa materialis,& etiam i psius genera ita, in formamam diapasin, quod est concinantias ei sed ii sima, habet pro tarma proxima proportionem duplam, & numetum, qui superior est, Ac denique partem desinitionis, ut proportionem, nam dupla pio- portio est. Exemplum est musicum parum ad nos attinens, dummodo res intelligatur , ac si dicas , forma hominis est animal ra
tionale, & horum genera: desinitio enim quidditativa, ec ipsius paties locum habent formae respectu suppositi. Amplius unde principium mutationis primum.
TErtium modum causae ponit nempe id, unde est principium Z id es imotus, aut quietis primum. Hoc denotat causam cstaien- ciens.
tem, ipsa enim est, quae primo incipit operari a qua procedit motus,ec quietis principium primum. Ponit exemplum: consultor est causa eorum, quae consilio fiunt, & pater niij, faciens facti, & mutans mutati, Philop. ec alii haec duo referrent, ut sint superiora asti gratatum causatum, sicut m .
188쪽
In lib. .Physic. Arist. Cap. iij
sepra dixerant otiani genera: nam facies est superius patre & mu tans superius consultore. S eius Thomas melius hoc interpretatur de diuersis causis efiicientibus, & licet ipse assignet casuamen non videntur textui
Ob id sic dicamus, per consultorem, intellexit causas morales: per patrem, causis naturales subi antiae producti uas: per faciens, causas artificiales: per mutans, causas naturales alterantes: est etiain his semper repetendum Horum genera. Praeterea,vt finis hie autem est id. I timum modum cauta ponit,id cuius gratia aliquid fit, per quod intelligitur causa finalis, ut deambulationis finis sanitas,deambulatur enim propter sanitatem. Ostendit autem finem esse causam, quia dubium poterat esse, cum nondum sit, ut cum sumitur potio propter sanitatem,quae nondum est, & dicit, quod tunc existimamur reddidisse causam,cum finem expressimus:es ergo finis cuius fit aliquid causa. Declarat autem quorum sit finis,causa, dicens eorum omnium esse causam,quae sunt inter primum efficiens,& ipsum finem, ut a Medico, qui est esticiens primus, usque ad sanitatem,media sunt potiones, purgationes,euacuationes,dietae, instrumenta scinde di venam,& alia huiusmodi, quorum aliqua sunt operationes , ut scissio, venae purgatio,euacuatio, ia organa,& instrumenta,quibus tales operationes exercentur, & horum omnium sanitas est finis:& idem dicendum in Eliis,finis enim est causa omnium med orum,quae sunt ad finem. Causae igitur fere tot modis.
TRia, quae causis his insunt ponit. Primum est: eiusdem effectus plures esse possunt causae per se, non tamen unios generis, sed diuersorum, ut statuae unius quatuot sunt causae, materia, aes, forma ipsa figura, caeciens statuarius, finis, id propter quo istatua fit:idem euellit in rebus naturalibus. Secundum, quaedam possunt sibi inuicem esse causae,sed non in eodem genere causae ut Enitas est finis deambulationis,& deambulatio est ciliciens sanitatis Idem intellige de materia,& forma, ut dicit Auer. nam forma est causa materiae,ut ipsam perficit,uia-tetia etiam est causa formae,ut ipsam sustentat , reeipit. Tertium. Eadem potest esse causa contrariore per le, sed unius positiva, alterius privativa. sicut nauta sua praesentia est causaeonseivationis nauis,absentia autem submersionis., Hoc exemplum intellige non in uniuei sum, dea tune dicitur
189쪽
rasa submersionis quando, si ipse esset presens,non submergeretur nauis: tunc conseruationis,cunn,nisi es let praesens, non conse
uaretur: potest enim aliquando esse causa per accidens horum. Intellige etiain, quod est causa suo genere, non tamen totalis, nam etiam venti & aquae sunt pariter causa illorum essed uum. Potest aliud exemplum huius allignari: nempe Sol, qui Sapraesentia in nostro hemisphaerio facit diem,sea absentia noetamia utrumque per se facit. Omnes autem nunc dictae causae.
Hucusque causarum varia posuit exempla, & alia etiam oc. Omne currunt fraetcr illa propter quae seron aliquis existimasset, ca vir
plura esse cautarum genera. Hoc remouet Arist. locens, ad qua- d'c.σό tuor causarum genera praedictas omnes causas te luci, praesertim gerum cum hucusque nondum declarauerit Atis ot quot sint causae, sed tantum eas enumerauerit,ut dicit Auer. Ad materialem causam reducit omnia ista, elementa syllabarum respectu. materiam cc stibi lium,ignem, & reliqua clementa mixtorum corporum, par- tes totius, praemissas conclusionis: in quibus triplicem indicur materiam, ut notant Themist.& Alex. Est enim materia alterationis, materia compositionis,&ina- Matera thia compositionis N alterationis simul materia altexationis est queraram id, ex quo corrupto, aut alterato sit aliquid, ut ex pane sanguis: compositionis est ea materia, quae componit aliquid, nulla in ea mutatione existente, viliterae sunt materiae compositionis syllabaea Compositionis,ae alterationis simul est,cum multa componunt aliquid, sed cocrupta,aut alterata,vt elementa faciunt mix- - tum,&acetum, ac mel coinponunt oximet. Has materias indicant ista exempla. Per elementa,& partes Silabatum di totius intelligitur mate- Materiaria coinpositionis, quia non est unius rationis coinpositio in composi, compositis, aliqua enim solum aggregatione componuntur, ut comulus, alia colligatione, ut man: pulus. alia conglutinatione, ealia ordinatione,& omnia intelliguntur sub materia compositionis,ob id duobus exemplis explicamur. Vide S. Meta. cap. I. per materiam Actibilium intelligitur materia alterationis, & per praemissas coiiclusionis, per elementa vero materia compositionis,& alterationis simul.
Dubitabis, quae materia sit illa prima vel secunda substanti
lis,de qua locuti sumus. Themist. vult esse alterationis solii respe- s.fummactu fotitiae,& benedicit. Sed aduerte esse tres materias alteratis- teria ait.
nis: Prima est,quq pet alterationem aliquam in se facit aliquid, tenera. talia,
190쪽
tali semiriateria ista prima, nam non generatur quicquam ex ea,
nisi amittat priuationem, & etiam alia ab ea euellatur setinuentim enim dicebatur corruptibilis. Alia est, ex qua fit aliquid, sed per corruptionem sui,ut ex pane fit sanguis, tamen forma phnis destru a. Tertia est, ex qua fit aliquid,falla prius in ea aliqua mutatione, ut ex aere fit statua,aes autem prius mutationem,
nempe partium aliquam subtrae ionem vel decisionem suscipit: omnes agitur hae materiae alterationis dicuntur, sed non eodem
vlterius dubitabis,quomodo dicitur materia id quod corrunipitur,ut patet de pane,& elementismon enim permanent. Dic quod manet quidem, non tamen secundum se tota, sed secui dum sui partem, puta materiam, & secundum virtutes, ac proprietates aliquot, ut in mixto manent materiae elementorum, de
virtutes ipsorum, puta qualitates: & hoc sat est ut materia diei possint. Vitellus dubitabis, quomodo hae partes dicantur materia cum superius texag. dictae fiant forma Auer. vult illud de partib. d. finitionis esse intelligendum,quae forma sunt,hoc vero de partibus integrantibus. S.Tn. autem melius,etiam de partibus definitionis vult noc intelligi &distinguit bene partes definitionis, si enim ad ipsim definitum comparentur, formae locum habent: si vero ipsam definitionem, cuius partes sunt,rationem habent materiae,& iota definitio est,ut forma.sed tone quaeres quomodo definitio, quae datur per materiani.& formam, possit hoc habere: non enim partes definitionis erunt definiti forma,sed una tantum.Respondet S. Th. quod materia,&m: ma in communi, ut sunt de natura hominis & compositi,habent rationem formae respectu ipsius suppositi, quamuis una respectu alterius patris sit materia,unde humanitatem divinius sormam hominis, & tamen humanitas dicit materiam, & formam Sed hoc postea magis declarabitur. Vlterius dubitabis, quomodo praemissae dicantur materia conclusionis. Respondet S. Thom. quia extremitates praemissarum componunt conclusionem, melius respolidet Sitai pl. quod fi to, tum syllogismuni consideremus, tunc praemissae sunt, ut materia: conclusio, ut latina: quia conclusio determinat & perficit syllogismum : hoc etiam recipit Averr. licens, pr emissias esse, ut potentiam,conclusoriem, ut actum. Harum autem aliae quidem sunt.
ALexan. & Philop.ista verba legenda esse censent a principio