장음표시 사용
221쪽
. Text. lxvij. Quaestio. ix. LI'
hoc vocabulo fortuna. . Quinto, etiam si esset fortuna, ut vult Arist adhuc non videtur tradenda scientia de ea: eorum enim, quae per accidens sunt, non est scientia: at fortuna, & casus sint causae per accidem ero ipseruiu non est scientia. Haec sunt praecipua argumenta m. In cuius declarationem sit primum tandamentum inter cau- I . tra*sas efficientes, quaedam sunt perse, quaedam per accidens,vidi ctum est. Perse illa esst,quae secundum se,&secundum suam virtutem effectum operatur, ac ipsum attingit, sicut ignis est causa per se alterius ignis. Pet accidens vero es , qu e secundum se non
attingit effectum, sed quia coniungitur causae per se attingenti, . vel quia ipsa attingit aliquem eiLaum, ad quem alius effectus consequitur. Vnde iuva hoc duplex est causa per accidens,dc causa pyrac- D vi xcita is expa te cause,de causa per accidens *x parte essectus. Di- es caresa cityx cauu persicci cras: parie causit illa,quar ob id dicitur ca vi per acc se effectus, quia inest causae per se illius talii effectus, quo modo deui, musicus,& aibus,& Philosephus, sunt causa per accidendi statuae, si accidat quod statuarius qui est causa per se,sit albus, musicus, o Philosophus. At causa per accidens ex p rte effectus est ilia c*usa,quae ob id alicujus ellectus est causa, quia iste talis iis titi si esse tu per se ipsus gausae, viso isto tedae et uius peracsidens inuentionis thethus i, quia mi emio thesami est eae, coniunctus cum effectu prcse ipsus fossionis; en
e us enim per se est illa terrae apectu a. Disserunt m embae causae per accidens Print enim , pnta ceparte causae, si lici ei indem enectum cum causa per se, at posterior habet .lium xffectum ab ipso esse stu,per se, hic eniim syntduo sectus,illic vero unus stilum : nam eadem causa per se re pestrum unius eis: istus, est petr ccidens respectu alterius, at sarum peraso de is parte cpusae habet unum c siectum, cuius dicitui causa, ob id, qui 1goniunct cst cum causa per se, ut norma est. Huius causae petr accidens ea parse essectus quinque sunt modi obseruandi, q Wruin primus est, quo una causa dicitur esse e- mouens prohibens, nemps quon o ..pingit alicuius sepaiario nem, quod impediebat effectum, sicut qui remouet columnam, qua innitebatur domus, ost per accidens causa ruinae domitu: Nmedicina,quae rena ouet impedimentum aliquod motus est causa
Alter est modus,quo una c usa dicitur causa contrari j sui,nem- t.
Pe cum remouet aliqu:d quod debrum is contrarium duius
222쪽
effectus, viag. scamonea est calida,& tamen dicitur corpus gidare: quia remouet chbleram; quae calefacit: & se Lal dieitiat consetuare carnes,quia remouet humiditatem quae corrumpit. Et aduerte, quod multum di stat haec causa a praeordenti nani remouens prohiberes per talam impedimenti ablationem, esse . .etum facit,at ista causa non per solam contrari j ablationem faci les stu, sed relinquit aliis causis, ut ipsum efficia Maeliciturautem causa, quia facit, ut tales causae operentur & applicentur ad opus, unde scamonea non est,quae secundum se infligi dat, nec su/conseruat, & hos duos modos causarum per accidens' docet Aia
. Tertius est, cum aliqua causi attingit aliquam dispositionem . quae requiritur ad effectum: sed non ex ipia sola sequitur e ctus, sed ipsa absque effectu poni potest & ista causa dicitur oc
casio, ut tyranni truerunt occasiones martvrq: quia infligebant mortem, quae erat necessaria dispositio ad martyrium, non ta
men mors sufficiebat, nisi fides & patientia ad martyrium acce derent, & poena quibusdam inflicta est occasio aliorum emendationis.
Quartus est, cum causa essectam aliquem operatur, em alius iam intentus tequi tui,&t is dicitur casus, cum ille euectus nore intentus rato sequitur, ut satis est in textu diistum . quae cauta si Letit secundum electionem procedens, dicitur fortuna, de erit quintus gradus caulle, unde si, quod casus & fortuna sint caus eiiicientes per accidens ex parte essectus in his,quae raro continiat uni,& propter finem agentibus. Sh secundum fundamentum, in quo magis declaratur natura effectus castialis . Ad effectum c.sualem semper conueniunt duce particulares causae, quarum utraque aliquando est casus, aliquarido fortuna, aliquanJo altera casus, altera sertuna, aliquando alteri causa per se,alteri Rit una, vel casus, v. g ii cluis eat in foram e. mendi gratia, dc oc urrat antico, vel debitori, a quo recipiat pe-cuniam , tunc receptio pecuniae est essedus fortuitus, habens duas causias, nempe aduentu in huius, & illius in forum, si neuter Harundet, at talem pecuniae rec Ptionem, utraque causa est fortu- na: si alterintendebat alter non una est fortuna, altera vero per crcauta. vlterius fodit quis vineam & inuenit illic aurum huius inuentionis duplex est eausa, & fodiens, & producens illic aurum illud ,tunc una causa est fortuna, altera casus, casu enim illic aurum proaustum est, ut illeinuenire posset.
Vltetrus si equus curreni ad sintem hibendi gratia pricinia
223쪽
tur a lapides cadente, percussionis utraque causa est per acci- dens,& casus cum non sit secundum election*m, ex quo habetur, quod tartuna vel casus non est sufficiens causa effectus fortuiti, aut casualis, nisi duae conueniant causiae particulares, ut dies . Sit tertium fundamentum. disserunt valde ista casus seu for- Isuis. tum, Eustra, temere, vanum : casus enim, & sertuna dicitur causa, quam sequitur esiectus aliquis non intentus, licet digerat e sus: quia unitiersalior est, ut supra diximus, at frustra dicitur causa, quae suum effectum non consequitur, unde ratio,ut sit seu stra. consistit in hoc, quod non consequatiar esiectum : ut autem sit fortuna vel casus, quod consequatur essectum, non tamen in
Potest autem ess , ut stati tua causa simul frustra, & tartuna,& quod nec sit frustri, nec fortuna. Et quod si flustra, sed non fortuna, dc quod si fortuna, sed non frustra, v. g. si aliqnis eat,
ut alloquatur amicum, & occurrat pontifici, non tamen amico,
tunc illa via fustra est quia non est consequuta suum finem : &est fortuna, quia attigit finem non intentum : At si occurrat amico solum, tunc nec esset frustra, nec fortuna: at si uti unque feret, & occurreret Pontifici, & alloqueretur amicum, tunc esset
mrtuna, sed non frustra, quod si neutrum fietet, esset flustra sed non tartuna.idem dico de casu,& intelligenti exempla satis nota
Verum est, ut in textu diximus, ubi est tartuna,dicitur aliquo modo frustra, quatenus esiectus non intentus, non est effectus
Temer8 dicitur actio, quae in illum finem dirigitur, in quem de se non est ordinata, ut si quis bibat vinum ad expellendam sebtim: & effectus dicitur temere factus, qui actionem sequitur,
quam non est aptus consequi. Vana vero dicitur actio, suae non ordinatur in finem, in quem ordinari posset, unde vanus labor est, qui non ordinatur in re- . quiem veram,in quam ordinari posset. his igitur suppostis iundamentis si prima conclusio. Fortuna non est aliqua una causa communis diuina, a qua es consu.fectus omnes sextuiti proueniant Antiqui enim considerantes essectus omnes servitos incertos,& occvitos, ac ob id difficiles ad consequendum, vel cauendum,ad diuinum fauorem & auxilium recurrebant, quas per se non sussicerent a talibus se effectibus li- . .et et, herari,cum mali sint,nec eos obtinere, cum boni sint,sed errantes Meam quandam huius gratia constituebant.
224쪽
In lib. . Physic Aristi Cap. n.
Ima Quam ut notat Alber sic depingebant,nempe in rota stantem fortuna ad significandam veritatem & inconstantiam, quae in effectibus apud ara' appareat: caecam,ad denotandam imprudentiam effectuum se res i. tuitorum: non enim secundum electionem sunt. similiter dimi, diam albam.& dimidiam nigram,ad exprimendos effectus,&fe- lices & infelices. Istotum sententia selsa est,& erronea, & hanc etiam Arist. reiicit non enim diuina agunt quicquam inconsiderate, & imprudenter,nec est numerus Deorum multiplicandus, & in hoc sensa a concru . de stores sancti prohibciat quicquam tribuendum fortunae. Secunda conclusio. Effectus casuales & fortuiti non sunt respectu Dei gloriosi & causatum uniuexsalium, sed respecta causarum particularium tantum. Explicatur hoc. Cum accidunt aliqui essectus casuales,licet non sint intenti a causis particulatibus & yrx- uili, ae ob id casuales sim ipsis, tamen a glorioso Deo praeuisi sunt,& si fuerint naturales,sunt etiam intenti a causis uniuersalibus,ob id respectu ipsiuum non sunt casuales, v. g. Cum Petrus it ad forum emendi solum gratia, a fortuna recepit pecuniam, quam non intendebat, ob id illa receptio illi eli casualis . At gloriosus Deus mouetis Petrum ad forum, sciebat optime illum effectum, ob id Deo non fuit casualis. Cum autem Deus omnium absque exceptione sit praescius, sit ut ipsi, & ipsius actioni, qua cum omnibus causis particularibus concurrit, nihil sit fortuitum, aut casuale. Fortuita enim sunt in his, in quibus est imprudentiae aliquid, se- a M. cundum quam minus praeuident,quae futura sunt Vnde Arist.' .c. x.lib.magn. morat. dicit:Ibi minus esse fortunae,ubi plus est inleb
Similiter enectus naturales, qui non a casu, sed a natura sunt, non sunt a casu respectu caelorum, ut monstra. Haec enim reseectu particularis agentis non intendentis illa,sunt a casu,quod reetus si; duorum capitum, unius oculi, & similia, haec a generante RUFecim particulari non intenduntur: At a generante uniuersali, puta cae- ea farsi. iis,& motoribus ipsorum intenduntur, quia talis materia ex qua
illa monstia fiunt,ad talem monstri figuram est disposita,vel quia abundans,vel quia deficiens, vel aliis de causis,ut dicemus. Caeli. autem, & uniuersales causae id intendunt, ad quod materia talis ordinatur, unde ex tali materia talem essectum, puta monstrum intendunt, non autem causa particulatis, quae solum sibi simile intendit. me. V.ri utitur S.Tho. hoc exemplo ad ostendendum, quomodo non
sit effectus fortuitus respectu Dei, sed respectu mutarii particularium. Si quis dominus haberet duos seruos,& mittat unum ad lo
225쪽
cum quendam, postea alterum mittat ad aliud locum, quo iste non perueniet,nisi alteri occurrat,&dominus quidem sciat id,sed
neuter seruus id sciat, nec intendat, tunc quod unus alteri occurrat,illis quidem fortuitum est, sed non domino talem occursum praescienti: ita deus gloriosus cum omnium eventuum sit praescius,& causa,nihil habet fortuitum. Possumus etiam uti alio exemplo ad ostendendum, quod in art. exv.
casibus naturalibus non fit casus respectu caelorum.Sit sartor, uitales vestes facit,qualem accipit pannum ab aliis.Sit autem quidam, existimans se offerre pannum album, offerat pannum nigrum tunc praeter intentionem suam & a fortuna accipiet vestes nigras, tamen respectu sartoris,non est fortuitum id,quod vestes . nigrae sint: ita sunt causae uniuersales, quae secundum materiam
subiectam operantur effectus, ob id eum de se ad monstrum est apta,monstrum intendunt & modo lassiciant ista Tertia conclusio,fortuna est causa efficiens particularis respe .ctu effectus non intenti, similiter & casus. Eadem conclusio est contra Boetium lib. i. de conseia prosa i qui effectus ipsos praeter
intentionem euenientes censet esse fortunam, aut casum: Non
autem ipsam causim respectu esiectus non intenti contra Arist. Est autem eadem conclu satis in tex.exposita, ubi & casus,& fortunae definitiones explicuimus. Modo solum hoc aduertendum est, quia conducit pro disputa- . tione sequenti,nempe casum, & fortunam esse efficientes causas, per accidens tamen, & in hoc sensu optimo,& sine errore concedimus tartunam esse,& easum, multaq; fieri a sertuna,& casu, taeet hoc patet quaestionis solutio. In hoc enim sensu casus est,
fortuna, sed superest, ut ad argumenta proposita respondeamus. Ad primum arg. oportet declarare illam maiorem , omne per Ad Daccidens reducitur ad ens per se, habet enim triplicem sensum,&verum.Primus est:omne accidens reducitur ad ens perse,i no est
ullum accidens, quin sit substantia, cui tale innixum si accides. Alter sensus est composite intelligendo:quod alicui conuenit per accidens, lebet alicui alteri conuenire per se Tertius sensus est in causis,omnis causa per accidens innititur cauta per se, seu omnis effectus per accidens praesupponit aliquem ejectum per se:&hi sensus veri sunt,& multum obseruanai, sed nihil concludit argumentum, nam effectus per a cecidens sunt quidem resoluebdi in causa in per se, non quae sit causa per se illorum esse tuum, sed
aliorum, quibus hi per accidens coniunguntur, ut receptio pecuniae reducetur in causam, per se, nempe in itionem ad meturn,
quae est per se causa alterius, non illius receptionis,unde semper
226쪽
manet fortuitus effectus,& hoc nota 1 secunduna Ri pondeo cum Albentrac. x.c. et i est distingu da maior,si enim sit sensus de veritate pro esse reali,nempe omne quod realiter est,es non est causa habet realem causam . est coce oda sed nihil concludit nam fortuna,& casus reales sunt caust, quod si faci at sensum, omne quod vere es , id est realiter , habet . . causam veram, id est, Propi iam & per se, hoc falsum est, nam essectus per se causam habent pet se, re effectus per accidens, caustin t accidens. Ad tertium facilis est solutio ex conclusione secunda. Non enim effectus casualas ponimus, nisi iespectu causarum particu-
Perinde patet solutio ad quartum: estet enim contra fidem po- nere fortunam iuxta primam conclusionem, quo modo antiqui ponebant, ut dicit Aug. .Ciuit cap. i .&id Aug. reprehendit,sed fortunam ponere,ut di et muS, verum est,& licet.
c. Ad quintum dicimus, quod fortunae non est scientia ad honesensium, quod fortuna non est causa per quam ullus demo stretur, resciatur essectus: nam effectus per causas per se demonstrandi sint, non per causas pet accidens, nec sic utitur Philosophus for-rima: at fortunae est scientia,quantum at hoc, quod quid ipsa sit,& qualis cognoscimus. Haec enim per se sunt, &non per accides:
definitio enim fortunae, & psius passiones ipfi per per insunt, &Iulius est scientia,& haec satis sint de quaestione hac.uec semper, nec sequenter a casu.
A. TAIEcultas h. Te est circa textum,nam Arist. fortuna, & casum dicit esse eorum, quae nec semper, nec frequenter eueniunt: cum autem haec sint duo nempe quae raro eueniunt, & quae ad v-tium libet, quod enim illesaurus inueniatur,raro euenit, sedere ve-xo,aut state ad viruin libet estinon enim frequentius unum accidit, quam alterqui. Dubium igitur est,an in utrisque sint casus, Scfortuna, tam in his quae sunt raro, quam in his quae sunt ad v-trumlibet,cum neutra sint semper aut frequenter.
In qua difficultate est summae discordia inter Avicennam, M
. Existimabat enim Aui c. l,lib. sussic. c. i quae sunt ad utrumlibet etiam esse a fortuna,& casu .Et quia ista sententia est obscura satis,dectaratione opus est ob id ,aduerte, quod sunt aliquae pol tiae, quae de se non magis determinantur ad unum, quam ad alterum oppositorum, ut potentia corporis ad colorem, non est ma
227쪽
is ad album,quam ad nigrum. Potentia motiva animalis non est magis ad standum,quam ad
sedendum, ad motum, quam ad quietem. Cum autem determinantur potentiae hae ad unu oppositorum , ab altero determinantur, ut ab agente uno determinatur corpus ad albedinem , ab altero ad ni redinem , animal ab appetitu determinatur ad sedendum vel standum,comedendum, vel non comedendum.
Aduerte ulterius, quod isti effectus possunt dupliciter conside- a. rati. Plinio modo respectu ipsius potentiae indifferentis,&aequaliter se habentis ad oppositorum utrumque, & tunc ad utrumlibet dici possunt , ut album respectu corporis potentiae, non plus est,quam nigrum,& respectu potentiae motiuae in se, non esst magis sedere, quam stare. Altero modo possunt considerari respectu agentis seu potentiae determinatae, ut album respectu suae causae propriae , & sedere respectu appetitus determinati ad sedendum, recome reterespectu voluntatis inclinatae ad comedendum, &tunc. aut semper, aut frequenter sunt rex huiusmodi enim causis, aut semper, aut frequenter tales sequuntur esse stus. Similiter si considerentur respectu materiae proximae, & non indifferentis, nci sunt ad utrumlibet:qx proxima enim materia actus proprius, aut semper, aut fiequenter sequitur. Hinc sequitur, ut quae sunt ad
utrumlibet respectu unius principij, sint semper aut frequent
respectu alterius. Quibus suppostis aduerte,quod Avicen vuli, quod si tales ef- Nutas.fectus respectu cauorum pio priarum considerentur, non sint a casu,quia a causis determinatis procedant,& frequenter,aulsemper eueniunt: & si respectu potentiarum indissetentium consi derentur, tunc esse a casu , ut respectu ipsius corporis abhlutea
casu est, quod album sit: & respectu potentiae motiuae abhi uida casu ere,quod animal sedeat,& respectu voluntatis, & potentiae
in determinatae a casia est, quod homo comedat, cum tales potentiae ex se indeterminatae sint ad unum, aut alterum opposi
Hanc sententiam probat Auisen. primo ex Aristot citius opinionem esse hane existimat: dicit enim Arisbot. quae nec semper
nec frequenter sunt, a fortuna vel casu esse: cum autem liaee sint quae raro,& ad utrumlibet eueniunt, profecto haec utraque a casu dicentur, quod si Aiis ot perea, tuae nec semper, nec sequenter eueniunt,tantum intellexit ea, tuae raro accidunt, tunc ipsius diuisio est et insufficiens, nempe quaedam semper, quaedam frequenter , quaedam raro euenire. cum praeter haec quaedam ad
228쪽
In lib. ij. Physic. Arist. CapAj.
Probat secundo ex communi modo loquendi, quem dicit re liciendum non cite: dicimus enim accessi visurus rcgem, & a casu comedebat, vel de anal relabat: sunt autem j ista an utrumliber, ergo in his aliquo modo etiam est cassis : haec est sententia Aui c. sidcliter exposita,& est notatula, non enum pallim intelligitur. r hi tilia Auer. autem hoc libro comm . s.ceus et oppositu, nemperan - ue=r. tum, quae raro eueniunt a fortuna, vel casu dici, quae sententia est. ratio. communis Grae Porum. Themist Alexand. e. aliorum. Est etiam
Alberi. tract. et iap. re & S.Thom & aliorum Latinorum. Ratio istius sententi duplex, Praecipua dia prima. Fortuna.& casus est causa unum intendens , quod consequitur aliquid non intentum: sed potentiae illiae indisserentes non intendunt aliquid, ad quod
sequatur effectus non ilitentus , ut potentia corporis non es E ad aliquid ,quod consequatur album,nec potentia motiva est ad aliquid quod consequatur sedere, aut state : ergo tales esse ture non lunt casuales respectu harum potentiatum,nec tales potentiae casus, ct fortuna sunt: quod i enectus ad sua agentia comparentur, iam non a casu, sed intenti sunt. quo argumento utitur Albertus.
Vide igitur quomodo illi effectus non sunt ullo modo dicendi
1. casuales.Altera ratio est: portuna & casus sunt efficietes causae, cpotentiae indisserentes oppositorum non sui it esectivae, sed pascsiu ae ex parte materiae se habentesmon ergo sunt casus, aut fortunae: haec tamen ratio paulo post examinabitur. Ista est Auer .sent.& D.Thomae, & Graecorum, ac Latinorum communis, ec mihi etiam placet. Vc tamen magis hoc manifestum cat, opArtet aliquot conclusiones proponere quarum prima sit. . conclu. Non omnes es ectus,quirato eueniunt,a fortuna vel casu sunt, sed qui per accidens respectu causae per se eueniunt. haec conclWsio est Auic loco citato,& est vera.' Aota. Pro declaratione aduerte, duplici modo effectu in aliquem raro prouenire. Vno modo, quia causa eius raro ponitur, tamen' ipse per se ex tali sequitur causa, quales sunt eclypsis solares, multae meteoticae impressiones, de huiusmodi alia: haec enim raro eueniunt, quia ipsorum cause raro ponuntur: sed cum eueniunt mona casu aut a fortuna accidunt, sed per se, si fuerint causae, ipsorum por se, per accidens vero, si fuerint cauta ipso ui per accidens ex parte cauta, ut iam dictum est. Altero modo effectus raro eueniunt ex parte essicientii causae,ra per iuccidens, sui a raro sequuntur ad effectum per se illius cav- se, ut inuentio illesauri raro euenit, quia raro iungitur cum e --
cst: bus Perse causarum, neque possunt poni essectus per se, quin
229쪽
hi ponantur, de tales effectus raro accidentes a casu, vel tartuna
Dubitabis, unde est, quod isti essectus etiam post a causa raro Dub eueniunt: dico,quod id ex eo fit,quod talis causa non est per se illius effectus, nec secundum seipsum attingit,ut de ratione fossionis non est quod sit inuenti inesauri,quod si tali se et iis sequitur, est, quia alia etiam causa concurrit ad illum, & raro concurrit,ut si inuentio thesauri est,non solum est sessio, sed etiam praecessit causa ibi ponens thesaurum, quae rara est. Cum autem esseetus causam liabet per se,posita causa sequit ut effectus, aut semper,aut frequenter, ut dicit Alberi. cap. V. tract. a. Si enim est causa per se , & non habens ullum contrarium impediens essectum ipsius, essectus semper sequitur ipsa posita, ut sequitur eclypsis, seqqitur dies, nox,&alij immutabiles effectus: si veto est causa quae habet contrarium,id est , quae operatur circa materiam,quae recertiva est multorum, tunc accidit ipsius e sectum impediri, sed trequentet euenit effectus, licet aliquando deficiat quomodo homo nascitur aliquando cum sex digitis in una manu, sed raro, frequenter vero cum quinque, & naturalese eius cum impediri possint, hi nempe, qui circa meteriam sunt Eequenter eueniunt,sed non sempir. Secunda conclusio, nulla potentia naturalis proxima est ad a.concta activum principium effectus ad utrumlibet. Haec conclusio est lad declarandum argumentum, in quo dicitur, quod potentia ecfectus ad utrumlibet non est sic tua: hoc autem declaratione indiget. cTu igitur aduerte , quasdam esse potentias ais tuas, quasdam Nota. vero passiuas. Passiuae sunt, secundum quas recipitur aliquid. Actiuae secundum quas agitur Passiuae sunt, aut proximae, aut remotae. Proximae sunt determinatae ad unum actum &serinam, ut materia proxima cuiuslibet compositi ad vini in est, puta ad formam illius compositi: & ita forrna respectu sui materiae proximae non est ad utrumlibet, sed semper sequitur aut frequenter eo , quod tali; materia ad ipsam inclinatur. Potentiae vero passiuae remotae aequaliter se habent ad opposita, cum non in gis ad unum quam alterum aptae sunt, ut potentia materiae primae ad tarmas , & potentia comoris in communi ad album , vel nigrum , unde tales tarmae respectu materiae remotae sunt eis eius ad utrumlibet,cum ipsa materia non magis ad unum, quam ad alterum apta sit,& hoc inest omni potentiae passiuae remotae,' ut aequaliter,& ad utrumlibet se habeant rc spectu formatum m 1 s.
230쪽
In lib. Physici Arist.. Cap. n.
Potentiae autem activae similiter se habent : dam enii
sunt proximae,quaedam remotae. Proximae sunt, quae sunt princis pia actionum per se, ut potentia ignis ad comburendum. Remotae quae non sunt per se, & sufficientia principia ad actionem, ut potentia motiva non mouet animal nisi accedente appetitu ipsius animalis. Aduerte ulterius inter has potentias activas esse quasdam rationales,metae libera ptincipia sunt,ut voluntas humava:quasdamnaturales, ut potentiae aliorum agentium sine libertate Potentiaeae tuae naturales proximae non simi oppositorum, sed unius, ut potentia ignis tantum est ad coburendum , non est ad non coburendum: ab extrinseco enim accidit non comburere destistu ol iectae materiae: similiter potentia oculi ad videndum est, non ad
Vlterius potentiae activae remotae naturales activae esse posssunt, aliquando ad utrumlibet, ut potentia motiva est ad mouendum ,& ledendum , sed haeremotae dicuntur, quia non agunt nisi determinante eas appetitu, acob id aliquid habent passi nis , v c possit dici, nulla potentia naturalis est omnino activa e sectus ad utium libet:& hoc est quod diximus in conclusiones cunda , ac propterea bene dicitur in argument quod talis p tentia non es efficiens, nec fortuna, unde cum sedere, starq,comedere, non sint a sola potentia, nisi deterini nante appetitu, illi essectus sunt comparandi non ad solam potentiam , sed simul
etiam cum appetitu ,& tunc non sum ad utrumlibet, ut praeter intentionem.
Sed nota quod diximus de potentia naturali, nam voluntas, quae dicitur potentia rationalis , est ad utrumlibet, est principium proximum, sed de ea dicendum est alibi. Pertia concluso,quae ex his sequitur,est Illi effectus ad utrumlibet non sunt fortuiti, aut casuales:& haec est propositio communis: tatio est. Si enim comparentur ad solam potentiam indi ferentem,tunc ex ea non sequuntur, quia non est sussiciens per se operari:si vero comparentur ad principium proximum, est iam potentia deterini nata,& tunc non sunt ad utrumlibet. Ad primum argumentum. Auic. dico cum Alber de Auer quod per ea, uae nec semper, nec frequenter eueniunt, intelliguntur,' qnae raro acciduntmec est insufficiens diuisio illic enim diuido itur essectus prhcedentes a causa agente & efficiente proxima , re hi sunt tres,na, ad utrumlibet effectus ad materiam referuntur,
Ad secundum dico , quod ille dicitur a casu deambulare, non respectu sui,sed respectu huius inuenientis ipsum de inbulantem