장음표시 사용
251쪽
Texl. xcij. Quaestio. xiiij. et '
lis conuenire quinque. Primum est virtus seminalis, quae dicitui tarmativa, & haec est in ipso semine ab animali deciso. Alterum
est materia ipsa,ex qua futurus est ius. Tettium qualitates et mentales quatuor, & calor, & humiditas naturalis, quorum contemperamento consistit animalis corpus. Quartum est locus, &contentivum seminis, puta matrix foeminae. Quintum est circun- stans extrinsecum , & per hoc intelligo virtutem coelorum, aeastrorum,quae ad generationem comi enit i similiter aerem, di locum circunstantem: sim liter imaginationem ipserum generantium Haec enim omnia multum ad prolis generationem taci et:
haec quinque ad effectum te th,di debite generandum debent inter se maxime habere proportionem , quae si non seruetur, monstrum,& desectus in effectu contingit, quae cum multa sint multipliciter, de error prouenire potest , unae monstrorum diuersitas
Primo fit error ex parte matellae in quantitate quoad deficia. Est enim aliqua materia pauca nimis, ita ut virtus tiran possit omnes partes formare,& tunc homines nani paruae statuae procediit. Aut defectus non est nisi in palle materiae ,& tunc fit obliquitas in aliquo membro, puta quod manus breuior est altera, aut caput paruum,&corpori improportionatum. Fiat etiam error in num D quo ad patuitatem. Nascitur enim homo, aut uno oculo , aut
iv tuox digitis, aut absque membra aliquo ex defectu materiaelius membri. Proptet quod aduerte semen virtute esse heterogeneum, constat enim ex partibus virtute diuersis. Non enim quaelibet patres sunt aptae, ut sint ossa, visnimerui ut sataliae partes: sed sunt pa tes virtute,& potestate, liuersae. Vnde patet quod defectus unius
patiis non potetit suppleri altera parte, bb idque monstrum ex
defectu prouenit non uno modo semper. Iste error in defectu etiam piovenit, ex defectu virtutis seminalis, cum debilis est, siue sit materia deficie , siue noti,cuius signum tradit Alberi. quod monstrum frequenter accidit in parti us distantibiis a corde, de iecore, ubi residet virtus haec, pura in manu, in pede, in partibus capiti inexistentibus : virtus enim mianus agit in distantia. Secundo, fit error in quantitate, secundum magnitudinem pluralitatem ex materi ae abundantia cui si adiungatur virtus Gimatiua fortis fiunt esse ius m agnae st atum,quod immodicae, sea tamen bend proportionati. Si vero accedat debilis, & pri totum
semen sparta, fit effectus magnae quantitatis , sed membra inde bith sunt proportionata, quod si ita materiae abundantia uni a
252쪽
idat membro, vel aliquibus,st in eis iniproportio,aut secundum V quantitatem, aut sec*n in numerum membrorum,ut plura sint, quam oporteat,& hoc pendet ex diuersitate, quam partes seminis in se habent,uti diximus. Tertio,iit error in qualitatibus Cum enim calor vehemens est, vel valde remissus,& idem in caeteris qualitatil, necesse est totam corporis,& partium eius constitutionem , quae ab illarum temperamento pendet euerti Aliquando etiam in foetu ante tempus abundat adeo calor cordis, ut faciat evaporationem partium te irestrium,& generentur capilli,& barba:& est in maxillis aliquando calor cum aliqua copia materiae, ut generentur dentes.
QDrto fit error ex parte loei, ubi res generatur. Nam accidit materias loci diuersitate separari,& postquam generari incipiunt. postea confundi materias, & nasci bicorpora multis modis, aut parte superna,aut inferna,vi accidit coniungi aliquando, ex motu materiae, vel motu loci ipsins accidit materiam diuidi ita , ut multiplicentur partes rei,& oculi,& ora,& nasus Et Alberi. narrarde quodam monstro habente undecim ora, & undecim linguas,& alia huiusmodi. Quinto , accidit error ex parte impressionum coelestium, de aliorum externorum ,& fiunt monstra habentia capita. & pedes diu serum animalium,&multa huius odi,quae accidere solent: Cum enim multa requirantur ad perfectionem effectus, quae deficere possunt, absque dubio error multipliciter potest accidere. Sed fatis sit de hac materia: non enim ulterius procedere praese tis est instituti,fat sit causas in generali attigisse. Circa intentionem naturae, an natura intendat monstrum 3 sunt multae opiniones : Aliqui dicunt esse intenta per se, propter pulchri tudinem uniuersi, quae maior fit ex ei Auum varietate : sed hoc non videtur verum: illud enim est, cum effectus perfecti sunt: ised monstra sunt imperfecta,nec diu dursint :&sunt adeo rara,visi a varietate nullum speciei addant decorem.
Alii dicunt, quod sunt intenta per se secundario: cum enim pC mum essectum attingere non possum, illum attingunt cum desectu.Nominales dicunt, quod natura non intendit monstrum, ted monstriim inteii lir,ac si dicant,quod effectum,quoad ipsius substantiam interdunt, sed non quo ad illius obliquitatem , & des istum Idem Themist. Sed mihi videtur in hoc esse dicendum monstrum dupliciter posse comparati, ad causam proximam efficientem,puta ad generans particulare:&ad causam via pei salem, siue eri ad causari t ID
253쪽
particularein impedientem essectum per se, nam ubi monstrum est,ibi causa fuit impediens, nec effectus peifectos produceretur: si comparetur ad generans proximum,tunc est essectus fortuitus,
nec per se intentus, ut respectu hominis generantis monstrum non per se intentum : at si ad impedientem causam comparetur, dicitur per se intentum, nam licet causia impediens primo illam deformitatem non facit, tamen quia id facit, ad quod fiequenter deformitas sequitur,dicitur monstrum per se ab ea intentum codem modo respectu causarum uniuersalium, quae concurrunt admodum causarum particularium,unde qua parte cum impediente causa concurrunt,monstrum intendunt.
Dubitabis tamen, quomodo gloriosus Deus concurrat cum causa impediente,& cum causa generante: si enim cum generari te concurrit,quomodo ipsus concursus impediri potest. Dico non esse dubium, quin cum omni b. causis concurrat, ta men concurrit ad modum naturae i psarum, unde cum causis sortioribus mitius concurrit, cum debiliorib. debilius, & hinc probuenit, quos concursus in nae causa impediatur a concursu cum altera causa, non ex parte concursus, sed ex parte causarum, ad
quarum modum Deus ipsas iuuat, & hoc maxime ad Dei proui-,
sicut si esset septemus Impctator sub se habens varios reges,
quae ab ipta,& arma,& exercitus pc t rent,accipereat pro ipsorum conditione,& modo,ac postea utrisque inter se dimicantibus,alter corrueret, quia debilior erat, sic Deus omnium primum, ac supremum principium omnia sustentat, omnibus dat virtutes ad operandum, & iuxta datas virtutes oed operandum iuuat, quod si congrediantur follius vincit, quamuis omnia a Deo iuuentur, inaequaliter tamen pro modo naturae,& virtutis ipserum, & haec de quaestione. nis causa di principium.
Dubium hoc tractandum erat in eo loco, quo de efficiente causa, formali, ac materiali disputatum est: at quia in fine lib. se fine erat sermo, hucusque distulimus. Dilficultas igitur el . An finis sit causa.Et ratio praecipua dissicultatis est, quia quod non est, non est: causa: sed finis, antequamessiciens operetur, non est: non ergo potest esse causa.
Quod ii dicatur finem, ut est in intentione, & apprehensione Ratio inesse causam, puta canitas in mente infirmi concepta dicitur causa, opp' licet nondum sit in rebus, tunc est argumentum, quia illud essem intellecta est intentionale, & rationis: at ens rationis non est
254쪽
In lib. h. Physic Arist . Cap. H.
causa en is realis : non ergo illo modo sinis est causa, & piter, ea, quia in catentibus cognitione, vel in non valentibus nitem praecognoscere, puta in brutis, non esset causa finalis, quod fati sum est. Senientia In hac quaestione est responsio communismon enim puto esse com*nu. quod ad rem multas doctorum opiniones, licet in modo dicendi videatur aliqua controuersia. Aduerte pro declaratione esse in aliqua operatione duo,& principium operandi, & conditionem operandi, v. . In calefactione
principium est operandi, puta ignis, Conditio similiter es , puta approximatio aeteris, & passio in operatione : ergo finis haec duo sunt,& id quod operatur,& hoc est ipse finis,secundum esse,quoarealiter habet, vel habiturum est, ut sanitas secundum esse reale suum mouet infirmum, at quod sit in apprehensione, est conditio , ut finis moueat, unde esse in intentione non est principium operandi, sed conditio. Haec est communis opinio, quae vera est, tamen declaratione indiget. RIDO, Primo nota esse duplicem finem, ut tangit Atti . texta et . Nibi simp. Philop. D. Tho. & quo & gratia cuius. Finis gratia cuius, est illa res ob tu operamur, licut Deus est,gratia cuius nostrarum actionum bonarum,& siquis profectus esset Medio anum ipsum videndi gratia , tunc Mediolanum diceretui finis gratia cuius, Finis quo, est illa operatio, qua obtinemus ipsumunem, gracia cuius sicut visio qua Deum videbimus, est finis quo,& viso qua etiam Mediolanum videt ille, finis est quo gratia id videndi venit. Finis gratia cuius, duplex est. Alter,qui fit per illam actionem, . quae dici tui finis quo sicut domiscatoris finis gratia cuius operatur,domus est : & ipsa operatio causa est domus: similitet D i inaest finis gratia, cuius genarat vivens, vel agelis naturale : ibima essectus est generationis. Alter est finis gratia cuius, qui praeexistit & antecedit actionem agentis, sicut Deus qui est, antequam nos ipsum conssequa- ut ,& Mediolanum antequam ille veniat. De omni fine puta quo gratia cuius hoc, & illo est quaestio quomodo sit finis , sed piaecipua difficultarum est de fine quo, & gratia cuius non praecedente: quia cum hi non sint, efficiens operatur, quomodo cauta sint. Nq Ob id'ptima eoncluso. modus causandi finis est, ut si id gratia cuius aliquid fit. Circa quod nota diligenter,quot finis dupliciter confideretur. uno modo in ratione obiecti mouentis intellectum,&appentum
255쪽
ium nostium ad operandum, & respeetu huius motionis non est finis, sed habet rationem causae efficientis: nam obiectum ad po- tentiam apprehensivam, & appetitiuam se habet ut agens,& hoc est quod dixit Auer. ix. Meta Com. 36. balneum in anima se habere ut causam agentem, unde in hoc non consistit ratio finis alitet finis non esset, nisi ubi apprehensio est. Altero modo consideratur, ut est id gratia cuius aliquid fit, ita ut non esset operatio rei,
nis tenderet in illud, & iste est modus causandi finis, puta ut ipsius gratia reliqua sint Ex quo sequitur unum, quod iste modus causandi non est rea. b. ais, sicut agens agit, unde Arist a Sen. c. q. tex. I s. hunc motum finis Metaphoricum vocat. . Sequitur etiam unum notandum , quod ad istum caus indi s.
modum non opus est, quod finis praetexistat actu , sed quod sitens reale, quod possit actu esse, & actu obtineri, sue praeexistat,
Secunda conclusio: finis aliquo modo pr.etexistit ante motio, nem efficientem haec concluso est notanda: finis enim nee se
posset mouere, ut dictum est, nisi at quid finis Draetexisteret, hoc autem in agentibus secundum intellectum est praecognitio, ae appetitus finis: nisi enim ista in homine essent, finis non esset
In his vero, quiae intellectu catent praecedit quaedam propo tio, & inclinatio naturalis ad finem, & ratione huius Uunt pro- pter finem, sed causalitas finis non alia est, quam esse id cuius fratia operatio fit, ut diximus: nec aliam desinitionem Arist. inuenit, & est optima.
Vnde ad argumentum patet si urio, dicimus enim quod finis secundum id , quod causat, non est opus quod actu praecedat, quamuis si quaedam conditio ad cauisendum, quod illo modo praecedat, puta sub apprehcnsione, eur sub propensione, & ptoportione rei ad ipsum finem. Tertia concluso potest finis multis modis diuidi,sicut reliquae causae, tuos modos assignauit superius Aristot. in per se, piscidens, uniuersialem, particularem, & alios, qui ex his, quae illi e diximus, noti sint,& faciles: Et sussiciant ista de quaesii ope hae,
nam in Metapho. profundius examinanda est, hic tamen veritas breuiter est posin,& declarata,atque haec de x. lib. Haec commentaria una cum Quaestionibus in duos primos libros Physicorum Atistot. Doctoris Francisci Toleti tacietatis I Es v, nihil continent contra fidem vel contra bonos morei se
256쪽
sed sunt utilia,st adolescentibus praelegantur. Atque ideo pote runt typis excudi . t D. Ledei a. t M. Antonius Lysius tu Hieronymus Huri adus Imprimantur, si videtur etiam R. P Magistro Sacri palatij. A Vicist Poterunt imprimi. Datum 16. Iulij. A. Is x. Hatet Thomas Malacis Sacri Palati j Magister.
Quoniam autem natura quidem . Text j. Onopus est intentionem Arist praemittere, quam ipse dilucidam,& claram ponit: se igitur aliqua trahaturum proponii. Primum est, motus quid sit, cuius causam talem dat. Physico de natura disserere conuenit: at natura cognosci nequit sine motu: et reo scientiam de natura quid sit motus, tradere oportet.
Sed statim forte dubitabis, quomodo ignorato motu dicit na-nμὴ, tutam ignorari, cum supra dictum sit naturam esse per se notam., Respondeo, quod natura duplicem habet cognitionem, & an sit,& quid sit Ipsam esse per se notum est: quod autem sit, non est per se notrum,sed ignorari potest:& de hac cognitione dc in sua dicit quod qui ignorat quid sit motus, ignorabit etiam quid na
tura sit per motum enim natura definitur.
Alterum proponit se tractaturum,puta infinitum,cuius causam dat. Motus est quid continuum: sed continuum scpe pet infinituna definitiatiergo de infinito oportet tractare. Sicut ob id etiam dicimus oportet e tractare de motu, quia natura definitur per motum, definitionem continui per infinitum, nempe Continuum est quod est diuisibile in infinitum. Aduertendum est autem,quod dicit plerunque definiti perinfi- ora. nitum,quia non semper,id est,ut dicit Auer unde notat hic Albe. quod dupliciter continuum definitur: Vno modo per ordine patrium ad ipsum,quo pacto in praedicam. quantitatis dicitur. Continuum est, cuius partes copulantur ad unicum terminum com- munem. Altero modo definitur per ordinem ipsius ad suas partes:& sie per infinitum definitur, ut dictum est. Adde etiam,quod ali-
257쪽
quando per ipsum motu definitur a posteriori,quomodo ab Arist..definitur. s. Metaec. s. continuum est,cuius motus per se unus est.
Ad haec autem sine loco. Text.2. EA etiam,quae post haec tractaturus est,nempe in lib. . proponit,ea sunt,Locus,vacuum,& Tempus: & reddit huius duas rationes. Prior est: quia motus non est sine his: qui ergo motum
cognoscere intendit, ista tradere oportet.Non. n. motus est,nisi in tempore, & in loco:& secundum opini em. Antiquorum erat locus vacuum, ideo secundum hos non erat ne vacuo. Altera ratio est: quia in hoc libro tradantur communia, quia scientia communi uni debet antecedere eam, suae est particu l. viii,& ista communia sunt omnib en tibi naturalib puta locus,& tempus. Oportet ergo hic tradantur in speculatione ipsorum communium. Primum autem sicut diximus. Text. s.
INter ea,quae dicenda,& tractanda proposita sunt, primum motus est,quia ipse est, ad quem caetera sequuntur,& qui in definitione naturae constituitur. Post motum vero de infinito prius dicit,quam de vacuo loco & tempore,quia ut dieit S. Tho. 3 infinitum est motui intrinsecum, reliqua vero extrinseca : illa autem
sunt his priora. Est igitur eorum,quae sunt aliud quidem actu.GRaeci,& Arabes cdueniunt Aristotelem praemittere quatuo1 suppositiones necessarias ad ea, quae de motu dicenda sunt, quarum prima est diuisio quidam, nempe eorum,quae sunt: Aliud est actu, Aliud est potentia: in quib verbis est multa disserentia, C quod litera Graeca passa est varias lectiones, & ut dicit Simplic. in uno codice legitur uno modo, in alio vero aliter, unde etiam Latinae interpretationes variae sutri:ob id non est certa Aristotelis lectio: magis sensus est attendendus. sed imprimis ex positio Averr. & Alberi. & alioru nulli lectioni, nec Graecae nec Latinae quadrat: Nam ipsi has duas diuisiones faciunt,eorum,quae sunt aliud actu aliud est potentia. Iterum eorum,quae sunt aliud substantia, liud quantum, aut unum ex reliquis praedicamentis. Constat autem,quod ista secunda non est
diuisio, sed subdiuisio, nam Graece bifariam lesitur textus. Aut se.Eorum quae sunt aliud actu,aliud est potentia,& eorum, quae sunt actu,aliud est substantia, aliud quale, & reliqua, & sic vertit Boetius noster,& Vatablus. Aut etiam legitur sic. Eorum quae sunt,aliud actu solum, iud potentia,& actu,&horum aliud iubstantia,aliud quantum,&c & sic vertit Argitop non ergo illa secun Ja diuiso,sed subdiuisio facienda est. Illam tamen priorem diuisionein exelic t alber. vi quaedam
258쪽
dicantuti nactu, ut omnia praedicamenta cum existunt,album in actu,cum existit album , quantum in actu, homo in actu, & reliqua:& etiam dicamur in potentia,cum nondum existunt sed esset
.s ' 'Graeci veto omnes sequentes litetam, qua illa secunda fit sub-
diuisio , vatie exponunt, Porphyr. enim sequitur literam, quam Poet. vertit,& tunc explicat bene, si dicit, quod per actum intel- ligitur forma omnis praedicamentalis, per Vtentiam vero intelligi materiam ipsaree, quae est in potentia ad quamlibet formam ut sit sensus,in entibus aliud est actus puta forma, aliud eli pote-tia, puta materia. Et quia potentia visa est ad actum quemIibet, actus vero multiplex est, ideo pollea subdi nidit actum, secundum
decem praedicam elata, non quod in omnibus praedicamentis non sit potentia: est enim in omni praedicamento actus,& potentia,ut
dicit s. Metaph. cap . sed quod potentia non multiplicetur, sicut actus,atque ista est sententia empli fidelissime expositi
. his sit, Alii Graeci legentes literam aliter, quae modo Graece habetur, puta , Eorum quae sunt aliud actu solum, aliud potentia, & actu: Aliter exponunt, nempe entium quaedam sunt actu tantum, q(les sunt intelligentiae, & separata a materia: alia potentia & acta simul,& haec sunt omnia praedicamenta,substantia quale, & reliqua. Haec autem dicuntur potentia.& actu simul este, sed respeetudiuersorum , nam actu dicuntur respecta eorum quae hient potentia respectu eorum, quae habere possunt, ut homo actu eu respectu Mimae quam habet, potentia respectu caloris quem non
Ista exoositio est magnae authontatis propter eos quorurn est, est enim Them. Alexan. Simpl. Phalos' Michaelis P selli Grici,qui omnes litetam Aristo sic lesendam dicunt contra Porph. & movent ut ad hoc quia plures Codices ita babent. Et quia dicitur liud est actu tantum, oportuit ergo aliqd membrum Lumere, aliud est actu,& potentia,ali ter illud,tantum, estet inutile. i Retiei, i ' propter tantam horum Graecorum authoritatem, quos cremdendum est Codicem verum habuisse, tarsam ita legendum eit, sed ipscitum expositio iiiiiii in hoc non placet, quia non dant munoquoque praedicamento, quod sit in actu, & potentia simul,
is hi i m et nihil est inpotentia.
259쪽
i, laesertim in relativis,& aliis pridicametis,in substantiis quidem
id videtur magis verum , homo enim a tu est secundum se, sed inpotentia ad accidens: hoc autem est,quia substantia est receptiua
accidentium, at accidentia non omnia sunt receptiua aliorum accidentium.
Melius fortasse per id quod est actu, & potentia intelligi po- - alia ex test quodlibet praedicamentum , non tamen quod simul sit in p*-.
actu,& potetia,sed quod successive,& diuerso tempore, ut album in potentia, & album in actu , calidum in potentia, calidum in ad v,& hoc in unoquoque praedicamento inueniri potest,& tunc est sensus diuisionis: Entium quaedam sunt actu tantum, id est, quaedam semper actu sunt ut intelligentiae, & immateralia: quaedam quandoque actu, quandoque potentia, ut sunt omnia prae- .dicamenta.
Sed nec mihi videtur istii cxpositio bona, quia re veta nillils reiic hac cit ad motus definitionem: ob id enim diuiditur ens in actum, ut expost, motus ostendatur esse actus, at actus immaterialis est prorsus ex
Itaque si licet, quid mihi videatur, verire, existimo non esse sit
mutandam literam nostri textus, & sulticiat auctoritas porphyr. verior Graeci, & illorum confitentium codicem Graecum, etiam sic ali- ctio utere quando ieetiam fuisse, & etiam Boet. auctoritas: & quod magis est,uetitas,& contextus ipse civi magis admittit literam hanc. igitur aduertendum primo , quod aliud est ess* jetiam , aliud isne . esse in actu: aliud esse potentiam, aliud esse in potentia. Esse aetum est esse aliquam formam accidentalem vel substantialem, successivam, aut permanentem : loquimur autem insensibilibus, nam in perpetuis immaterialibus idem es esse actum, & esse in actu : in istis vero sensibilibus esse in actu est participare aliquam sermana,vnde proprie in actu est cormpositum aliquod tam substantiale,quam accidentale: a Istus vero tarma ipsius est, mi homo in actu est, ipsius serma actus est, album in actu est, albqdo actus 'est,& sic in caeteris. Est Saulem potentiam , est esse principium agendi,aut patiendi aliquid , id vero , quod in potentia est, est habens tale principium, ut lignum dicitur in potentia ignis,at principium, quo sieri ignis potest potentia dicitur. Ista autem potentia. ut notat hic Graeci bene, & Alberi nunquam est sola, nisi tandetur in alisuo actu, ob id non est potentia nisi adiuncta actui , quod totum dicitur ens in potentia At aestus de se non est opus, quod sit in aliqua potentia, cum possint actus esse separati, quales sunt intelligentiae,licet in sensibilibus actus per se non sint, si in aliqua poten-
260쪽
sitis In lib. iij. Physic. Ariss . Cap. j.
tia,ut patet in ipsis formis. Aduertendum ulterius, quod Aristo non diuisit enua in actiin,
& potentiam, ut sumebat Porph. sed in ens actu,& eiis in potentia, & quia ens in actu Iuta calidum, frigidum, laomo, animal, reliqua de se non necessario habent potentiam ad aliud, ob id dixit esse actu solum. Et quia nihil est potentia, nisi neccssario simul habeat actum, siluit in altero membro palliculam exclu-
Adverte etiam, suod cum audis ens in a tu,& ens in potentia, ne existimes este prorsus diuersa, sedens in potentia dicit subicctum expers actus illius,& tarmae, ad quam est : ens vexo in aes adicit subie tum cum illa forma, ut corpus est album in potentia, cum nondum albedinem habet: at cum bedinem habet, album est , smiliter in aliis omnibus. ae ostio Hinc patet diuisio Arist ot. Eorum, inquit, quae sunt , quaedam. he a in actu, quaedana in potentia. Id est , omnium, quae dicuntur esse secundum aliquam tarmam, aut id est, quia eam in actit,aiit quia eam habent in potentia, ut quod calidum dicitur, aut est potentia . . calidum,ant actu calidum, similiter homo, aut est aliquid, quo si homo in istu, vel homo dicitur in potentia. Similiter vinumquodque, cum enim forma iam adest subiecto, in actu tale est: cum nondum adest, potenti ac st. lmstea subdiuidit ea, quae actu
sunt, id est , quae talia sunt sectandum formam aliquam, in decem
In quo dubium occurrit. Cum sit verum, quod quod libiti compositum , cuiusque praedicamenti, ut sit actu, aut potvritia, quale per actum diuisit praedicamenta. Porphyrius respondeat supernis i quia actus multiplex est ,secundum praedicamentorum numelum, sed potentia una est, puta materia, quae est quodlibet in potentia. xo ut e- sed ista responso non videtur mihi vera, est .n contra Arist. &is sola. veritatem: nam sicut sunt plures actus ,& tarmat, ita sunt plures. I. potentiae proximae ad illas formas : proprius ia ac iis propriam nabet potentiam. Et probatur ex Aristo t. qui paulo inserius diuersam potentiam ponit alterabilis ad quali x. auem ,& -ogmen rabilis a d quantitatem ,& generabilis ad geneia tonepi , , hoc profectA satis est notum, nam potentia ad substat uiam in mate-ii est , ad quantitatem vero in composito, ad qualit tem veroto composio quanto, ec sic in aliis. Psae terea i 1. Metaphys c. cap. . ponens principia praedicameniorum actum , potentiam, disit