장음표시 사용
281쪽
sue,& ipsum motum esse su essuum: sed motus quidem formaliter,& in trinsece: alia vero extrinseca ab ipsa denominatione: ac
. Secunda obi eis io. Videtur aliud esse fluxum fotinae,aliud vero esse viam in formam ipsam : nam si formalem rationcm ipsim per se spee emus, via est ante terminam saltem natura prior: nam est ad terminum: & ira via ad ubi, ad calorem ideo erit ente calorem,& ante ipsum ubi quod acquiritur saltem natura: at flu- xus formae videtur quid consequcns ad sor mam &este posteriusnam ut ali quid fluat, oportet prius sit, & si non sic, fluete non potest.
Respondeo. Duplex est fluxus formae,seu duobus illum modis sol. possumus imaginari. unus modus est, sicut fluit aqua, oleum, vel buti tum liquefactum, & hoc modo prius est forma, dc deinde fi axus , ut in argumento obiiciebatur, siue fluat motu locali, siue fluat deficiendo paulatim Alter modus est: visit fluxus se mae, sicut dicimus, fluxum specierum visibilium ex obiecto, ecfluxum tum n s ex luminoso, in quo una species post alteram emanat, & fit, & in priori natura haec illam praecedit per spacium se is spondendo , & unum lumen poli alterum,licet in eodem timstanti tempolis, sicut etiam es Euxus sonus siccessivus,& fluxus
etiam odoris per medium ,& talem Ruxum possemus commode vocare acquisitionem serinae successivam , sue emanationem successuam: llic autem via ipsa esst ad formam, & ante ipsammam,saltem natura prior,& talis formae Ruxus,est motus. Et nota solutionem.
Tettia obiectio In motu locali apparet quidem esse viam ad s. ubi quod per illum acquiritur: sed non app tet,si fluxas sit cuius
rei sit fluxus:non enim mobilis,neque spatij,nec ubi,nec loci fiu-rcus, nam haec oninta sunt permanentia, vel in instanti acquiruntur : ergo non videtur laic saltem motus esse fluxus, sed via ad tetminum, videlicet ad ubi Confirmativus fit,quia fluxus dicit suco cessionem: at generatio fit in instanti: eigo generatio non esset fluxus,sed statum via ad formam substantialem. Respondeo. Non omnes motus habent eandem rationem fiu-xus, sed ut disserunt natu ia, ita & fluxu. Dicimus ergo motum localem esse fluxum non formae alicuius: sed termini successivam esse acqui sitionem alterius, in quam, & alterius ubi, atque adeo
ubi cationem ipsam paulatim succedere, & fieri successive. potest autem hic fluxus propr e vocari, fluxus per spacium, sicut alij motus, fluxus per forin m. Sed in hoc disserunt, quod in illis acquiritur sol ma, di manet acquisita, de augetur eadem, vel contra
282쪽
aucta hoc fluxu terminus acquisituc, via,
non maneti sed corrumpitur,o: ad aliud transitur. Quarta obiectio. Fluxus dicit successionem: at generatio, Meorruptio fit in instanti: ergo generatio, de corruptio non esset fluxus,& ita non esset motus, fi motus est fluxus.f.I. Respondeo. Quod ut antea diximust motus propri8 acceptus
dicit successione iii: at motus largi, ut complectitur mutationes etiarn instantaneas , non dicit successionem, sed abstrabit a successione, dc ab instanti. Diximus autem generationem,& corruptionem esse quidem motus lares accepto vocabulo , ut sunt actus entis in potentia, sed non stricte, cum fiant in instanti. Ita ergo nune dicimus fluxum esse duplicem & successivum in motu proprie dicto,& fluxum instantaneum, quae est illa emanatio imitantanea,seu acciuistio instantanea, in mutationibus, seu moti
bus i m propri8 dictis, qualis est generatio, ae cortiiptio et ac de his actiositio agente, qaea ipsa re fit ou q. sensis Ton est hic quaestrio de actione immanente, hanc enim cer-1 N turn est non esse extra suum principium ei Sectivum , quales sint volitiones 3c cognitiones, quae in ipsis sistunt potentiis : sed i est quaestio de acti se transeunti, puta de aetione, per quam fit inutatio subiecti exteriolis, ut de calefactione, qua calent aqua, an fit talis actio in igite, an in aqua quae patitur e similiter de aliis huiusmodractionibus. I.vis. Citca hoc tres existunt praecipuae sententiae. Prima est quorundam Thom istarum, qui putant in agente essequatuot, est ubi deI de ipsa substantia, puta ignis rest virtus ae tua, nempe calor est telati ad ipsum passum :& est ei titas inter ipsam virtutem acti iratii, de relationem , quae entitar abhluta est ni amenium relationis & talis est actio, quae in mente est. unde primum est ipse ignis: secundo virtus scilicet calor: tertio ipsa agio, quae est
findimentum relationis superuenientis. r. ratio Primum argumentum huius sententiae est ex Arist. 8 Phrsc.2.3m . . text. et . quod si Deus de nouo produceret mundum, quod iniit letiit. Est igitur argumentiam.Si Deus producendo mundum mavitatui secundum Atis .sententiam: ergo aliquid in se recipit, non videtur quod hoc sit, nisi ipsa actio: est ergo actio iii agente: si nihil enim reciperet,non mutaretur.
Securidum, Sit unus ignis qui comburat duo ligna, tune vel est una actio vel duce: dicere quod duae, videtur absurdum et cium uni- eum sit agens:si veto vna: ergo est in agente: si enini in patiente
esset,non qna,sed duae essent eunt sint avo passiva.
283쪽
Tettium Esi, atriis est effectus serinalis sicut esse Mim: sed
esse fotmala non eri,ni si a forma inberent: o agens non dicetur, nisi per actionem sibi mhaerentem, scut nee Hle album, nisi peractionem sibi inhaeretilem, strat nee esse album, nisi per albe-
Quattum,Cuius est potenti a,eiusdem est actus: sed potentia, es uticus activa est in ipso agente,ergo etiam actio ipsa. Qui nium, petfectio est in eo, cuius est perfectio , sed actio est petitastio agentis: ergo est in ipse. Haec sunt argumenta praecipua pro hac sententia. Seeunda sententia est scolistarum, qui dicunt in agente esse duas relationes. Vnde ad ipsum essectum, ut ignis ad calorem, &aquae ad frigiditatem, alia est relatio ipsius agentis ad subiectum patiens dreunt hanc relationem posteriorem esse actionem, quae ui apso agente est. Mouentur ad hoc: quia actio & passio tam aliter relatione di. stinguuntur,ergo actio serinaliter relatio ipsa est, nam motus est in passe, ut in subiee o, sed actio,quc telatio est & causa illius motus,in ahente est, sicut etiam passio, quae relatio est etiam,in patiente est:hare est horum opinio. Tertia opinio est comm uois Thomis ars, quam habet soneti. . Meta ' ; .dicunt,quod actio dicit fluxum formae qui motus est tarmaliter relationem tamen agentis, minus principaliter, & in obliquo: unde constituunt is di quod tarma, si consideretur in esse luieto, dicitur aut qualitas,aut quantitas,aut ubi: si veto ut est inuru, & tendentia ex impe secta ad pei sta ec se est motus: si veto consideret i ut est in Ruxu, sed cum itelatione asentis ad passum actio est, cum relaticine autem passi, & recipientis, passio. Dicunt igitur,qudd actio ratione motus, in patiente, ea ratione ver relationis in agente. Differt haec opinio a secunda praecedenti, quod secunda actionem principalitet, Soformalitet dicit esset ationem agentis ista Nerd principaliter, dc Dimaliter motum, secundatio ex connota,
Mouentur ad hoc:quia cum actio dc passio una sint res, eadem, inquam qualitas,uel quantitas,idemve motus, nisi relationes importarent,distingui inter se non possent,constat autem distingui, cum sint duo praedicamenta diue Hae sunt opiniones praecipuae,fideliter expositae. si primaeonclusio, Motus non dicit rationem unam communem actioni,& passioni, si motus formaliter sumatur.
Aduertendum enim est,quod hic quinque sunt in quavis actio,
284쪽
181 In lib.iij Physic Arist. Cap. iij.
ne consideranda. Agens,Patiens,Forma quae fit,Fluxus formae,ic respectus, ac relationes variae,inter haec consequentes,quocunquetimet se modo conserantur ut agentis ad formam, vel ad patiens, vel ad saxum formae,vel contra: item horum, re aliorum inter se
Probatur autem conclusio praeseitim contra tertiam opinionem, quae communis est Thomsta ruin, S actio & passo dicunt unum & eundem motum formali; er,tunc vel talis motus est formale actionis,& pallioni , vel illa relatio agentis, & patiensis: si motus est , ergo non differunt formaliter, nec sunt duo praedicamenta diuela: si relatio est, ergo iam actio & passio sunt i elationes essentialiter, quod est falsum, & ipsi multum abhorrent: non ergo motus formaliter unus,& idem est actioni & pallioni. Secundo Si actio, vel passio dicunt simul motum,& relationem
determinantem ipsum motum: ergo iam non sunt conceptus sim- p ices generalissima illa , cum in conceptum motus, ct in conceptum relationis resoluantur. Tertio contra Scotum Si ad io& pallio formaliter sunt inlotus: ergo non sunt relatio: relatio enim motus non est Quarto, Relatio agentis manet cessante actione: ergo illa non est actio, quod si dicant,quod talis ratio non est actio. dicas: ergo non tantii in relatio, illa aetio erat formaliter
Secunda conclusio. Aetio & passio sunt realiter quidem res e dem videlicet una via,& operatio,& fluxus seu ipsa tarna a fluens, ac etiam permanens, res denique facta,& in altero recepta, tamen ratione duplox est: vi enim agentis esst,actio,vt patientis est,pas so dicitur,& haec conclusio nota est ex praecedeti. Nam haec consideratur,vel ut procedit ab agente .ec sic est actio eius: vel ut recipitur in recipiente:& sic est passio.Haec autem concluso est eo pressa Arist in texta
Tertia concluso. Actio haec, de qua loquimur, est in patiente
per se, in agente vero per accidens, loquimur autem tanquam in subiecto. Haec conclutio satis est nota in textu & ex ratione Arist. Si enim aetio esset in agente, tunc omne agens moueretur: actio enim motus est: id autem aperte est falsum. Declaratur tamen concluso, cum dicimus,agens per accidens moueri, non semper intelligas quod illo motu quo mouet, sed diuerso verbi gratia: Cum ferrum candens agit in aquam, mouetur
non illo motu quo agit, nam per calefactionem agit in aquam, det haec in qua est , per trigefactionem vero quae in ipso est, ab aqua mouetur, unde ut patiens est,motum in se habet:aliquando accidit qRod eodem motu quo mouet, moueatur, sed per accidens, t
285쪽
. cum quis mouet seipsum. Quiria conclusio, Ad hanc actionem dictam, & passionem consequitur quidam resatio agentis ad passum,& ad rem fictam,& vicissim patientis ad utruntque,& contra : quae etiam iisdem nominibus actionis&passionis significari solent, quae non tam actio & passio istia deberent, quam relatio actionis & passionis: certum enim est oriri vicissim inter haec iesipectus, & relationes, seu habitudines quasdam inter se, cum non eodem modo se habeant inter se, sicut antea. Per haec facile erit ad argumenta respondere. Ad primum pri-- .mae opinionis respondeo, quod non dicit Aristoteles, quod illo motu, quo Deus faceret mundum , moueretur, sed quod alio: quia i pie putabat quod ut de nouo ageret, oportebat mutari voluntatem ipsius, ut de nouo vellet aliquid, unde textus nihil contra nos. Verum est quod in eo decipitur Aristoteles, quia riam si de nouo faceret, ut re vera fecit, non ob id mutatus est: nam ab aeterno voluntatem illam habuit, & ex aeterna voluntate tunc faciendi mundum, processit mundus in tempore, sed de hoe alias dicendum.
Ad secundum dico, quod ex parte passibilium sunt duo actus, , a.& duae potentiae, ob id duae passiones, at ex parte agentis unica Potentia, & unus processiis propterea una est ad io, non enim opus est quod insit actio agenti ut dicatur una, sed quod ab uno agente sic procudat. Quamuis nihil vetat ibi duas dicere a stiones, vel totales, si separata essent ligna, vel partiales, si sunt coniuncta, siquidem diuerses numero calores utrobique producit :&diuersis motibus alterationis saltem partialibus. Ad tertium dico,quod esse agens,& agere,non est omnino for. 8- malis denom natio, sicut esse album,tamen est denominatio for- mulis non habentis in se formam, sed formae ab ipso dimanantis, re procedentis & a tali forma denominatio sumi potest, eis non inhaereat denominatio,ut etiam in textu dixit Alis Ad quartum dico: cuius est potentia, eiusdem & actus est, scd . d - .nob quod semper illi inhaereat, sed quod labaereat, vel ab ipsa
Et similiter respondetur ad quintum, non enim opus est quod , omnis perfectio sit interna,quauis aliqui dicat aetiones transeuntes fion esse perfectiones agentium : sed milii non placet, nam in uniuersum actus agentium naturalium sunt etiam pei sectiones, vel cellae viae ad perfectionem suam: naturalis enim actus perfectio est,& haec omnia ex ipso Atisto deducuntur. verum est
286쪽
autem,quod si actus agentis non tenderet ad propriam persedis nem acquirendam, sed ad perficiendum altia su ociam, quod quidem posset accidete, cum aes in se esset omnino persecta, ut in persecto artifice aliquid operante, ut etiam in Deo mundum fibricante, & gubernante contingit, tunc per talem aetionem non perficeret iei pium, sed aliud, nempe opus, quod facit, atque ita Aristo. s. Ethicor. concedit Prudentiam ab arte in eo dii ire, quod ptu nil a seipsim prisciat,ars vero alia i se,dc res quas facit,&aex dictis liquet solutio ad aliarii opinionum fundamenta.
moi- di tingi uur a suo termino.
DIximus motum esse viam in serimam aliquam ii ii qualita, tum,quantitatem, substantiam, di locum: modo dubitatur an talis via seu fluxus, di motus ab ipsis termino, & forma inquam tendit, lis inguatur.
Et circa lioe in ptima sententia Pau. Ven. dicentis motum e entitatem quandam successivam, absolutam realitet distinoam ab ipsa turma, ut calefactio est intitas realiter distincta a calore, & stibiecto, & non est relativa, sed absoluta,& successiva quae non permanet, quando forma est acquisita, idem di Ut de motu locali rest enim entitas a mobili realiterdis incta, similitet generatio, re corruptio sunt emitates te iter a Mimis distinctae, licet non sint iuccessiuae. Haec sententia probatur. Primo, motus est quid successivum reductive ad praedicamenta pertinens,at ips tri Di sunt sera inae permanentes ad praedicamentum pertiuentes per se: hon ergo idem est motus cum ipse. Secundo, i si forma manet motu cessante, dc transacto cergo motus non est forma.3- Tertio, Motus est causa,&via insorinam,seus mae suxuna: ergo non est ipsamet. Secunda sententia est fere communi, stralium icunt motum e quidem realitet distinctum agorma sed eri entitatem relatuum: unde fluxus formae,qui motus est, non est aliud, qaam rei latio formae imperfidiae tendentis in persectam,deasque relationes constituunt,& impei sectae formae,& perfeci ae adinvicem. Tertia sententia est Nominalium,qui motum a forma non distingui putant,sed calefactionem esse ipsum calorem, &nmtum ipsam rem,& terminum, & motum localem ipsum mobile, quod moueturri ac pr terea propositiones quibus ista inuicem assiimantur,verasisse docent.
Sit Vrgo prima conclusio. Ista via, & motus, tantum ad tres eius
287쪽
esus species, puta quantum ad alterationem,augmentationem,&generationem cum suis oppositis non est distincta realiter a termino & forma. Probatur,re sumo generationE. Si generatio est entitas realitit r. ratis. distineta a tarma, vel est in eodem in lairti, quo est forma, vel in alio. Pau. didit esse in alio, tunc sic argumentor. Inter duo instantra semper mediat tempus: ergo inter instans, quo generatio est, de instans, quo forma est, datur tempus, quo neutrum est: ergo datur tempus in quo absoluta iam generatione nondum sit . forma & terminus, quod est falsum: non initur talis entitas distincta realiter es mec separabilis est ab ipsa forma & termino.
Secundo, In communi est argumentum. Si motus est entitas di- 2.stincta realiter a forma suam liabens propriam in existentiam in subiecto: ergo pet aliquam mutationem habet este, impossibile enim quod si aliqua entitas absoluta ab aliis distincta, quae non sit producta aliqua productione, prisertim cum illa talis ante non
fuerit,& postea sit: quod si per mutationem aliquam habet esse, petam de illa mutatione an si distincta: quod si non sit distincta
ab illa entitate producta, idem dicere oportebat a principio,quod mutatio & motus non est distincta entitas a forma producta: si vero sit distincta, tunc erit processus in infinitum et non ergo est multiplicanda illa entitas realii et distincta. Secunda concissio, motus locat s non distingititur realiter a a. ne. mobili quod mouetur, in hac conclusione suit opinio Gregor. 1 sciat dist. .Q. qui putabat motum localem esse ipsi in sipacium, iter quod est mobile, secundum quod aliter, & aliter se habet ad ipsum, quod mouet: unde cum spacium distinguaturi ea liter ab eo quod est in spacio motus etiam qui est spacium,distinguetur
Sed c5munis opinio est in oppositum,videlicet quod motus localis est ipse motus, per quod mobile aliter se habet, & aliter adspacium,& secundit in nostram opinionem est via ipsius mobilis, qua se in loco constituit hoc, vel illo, nec est drstinista realiter ab ipse mobili,ut in praecedenti conclusione probatum est.
Tertia conclusio: nihilominus motus,&terminus,seu motus s. conculocalis, & mobile, ratione & definitione distinguuntur, adeo ut talis distinctio suis ciens sit ad negandas adirmationes illas,puta calefactio est calor,actio est passimo: similes,quas expresse negat
Et pet hanc conclusione soluuntur omnia opposita argumenta s.l. adducta,&alia quae possi in t adduci, non enim posse unum esse iadj.,sne alicto, aut unum habere praedicata, qnae non habet alterum, I. a
288쪽
' sys In lib.iij. Physic. Arist. Cap. iiij
arguit disti ne ionem realem illorum,sed talain distinctionemra tionis, unde . Phys materiam, &priuationem numero idem, mistisne duo docet esse Arist. ac propter distinctionem rationis materia dicitur substantia, non autem priuatio:materia incorrupiti-bilis, non priuatio,&alia huiusmo uita de motu,& termino : distinguuntur enim ratione: ob id non quae de uno dicimus, de aliatero asstrinamus, quod tamen non arguit distinctionem realem. As. Tertium argum, tum est praecipue notandum, & iam nos in quaestione prima satis fecimus: motus enim natura praecedit formam : sed non quod realiter, sed ratione distinctus sit, haec de
De Infinito.Quoniam autem de natura. Text.t .
ia. Postquam de motu disputauit de infinito nunc disserit,ac pro-1 bat duplici ratione ad Physicum pertinere de infinito agere, prior est Pnysicus tractat de magnitudin b. de motibus, de teporibus:sed horum omnium passio est finitum, vel infinitum : ergo eti1m Physicus de infinito tractat & an sit & si sit,quid si . Aducrtendum est autem, quod de his Physcus conii lcrat in
ordine adeorpora naturalia: nam agit domagnitud ne, ut de ternit in corporum, & de moti s di de tempore in ordine ad tale corpus: de magnitudine enim se cundum se, dc abs iacta mathematicus disierit, & de tempore secundum se, & secundum suas dimensiones Astrologus. At nequis existimaret omnes passiones Physicas esse finitas Ibisti, infinitas dicit id non caemam punis umi& assectus, nec infiniuisitui nita, nec finita sunt. ubi nota,quod hic infinitum sumitur priuatiue pro eo, quod non habet terminos cum possit tabere, & sicrum in non est infinitum, nec finitum: est enim ipse terminus. Si enim sumeretur infinitum negative pro eo quod non habet terminum,tunc punctum infinitum dici posset, ut ipsemet Arist. ipsum vocat inferius infinitum. Dices,quid per effectum intelligit. Them & Philoponus E intelligunt qualitates omnes,ut calorem,& albedinem, ac habitus, & potentias,& reliquas,hae enim nullam habent magnitudinem' per se, nisi ratione quantitatis, secundum quam extentae in subie- 'o sunt,propterea quanta per accidens dicuntur in praedicamento quantitatis, secundum se vero non sunt quanta: ob id nec finita, nec infinita Haec enim quantitatis passiones sunt,non alterius
289쪽
psellus per esseistum intelligit quodcunque accidens praeter o Walit
quantitatem:his enim per se non comperit diuisibilitas, nec sini- noratum, vel infinitum. At quamuis hoc verum sit,existimo esse dicendum cum Simp.& S Tho peragee us intelligi sensibiles soluin 'iralit . e char enim sunt quam Physicus considerat: de talibus enim ciseci: bus
sermo est. Signum autem est quod huius. Text i s.
Posterio:cm rationem ponit,quam ad Physicum pertinere de infinito tractare probat: nempe omnes t bysci qui bene de irebus naturalib. tractarunt, de infinito mentionem fecerunt, imbipsum infinitu faciunt entium principium, licet non eo te modo. Ponit aute disserentiam inter piniosophos, qui infinitiam principium fecerunt, ac prima dii serentia est. Quidam dixerunt infinitum esse substantia non alicuius accidens, ac isti dixerunt infinitum esse principium per se, & hi fuerunt Pythagorei, & Plato.Quidam dixerunt infinitum esse diccidens substantiae illius, qu. ae principium erat: ponebant aliquam subffantiam esse principium, quae cum infinitatem haberet, dicebant infinitum esse principium,sed per accidens,ac de his Pullosophis inferius dicetur. Modo ponit discrimen inter eos qui infinitum per se dicebant
esse principium, nempe inter Pythagoreos & Platonem : ac duplex inter hos statuitur lucrimen. Alterum est ,quod Pythagoras. non ponebat numerum, nec infinitum separatum a sensibilibus, sed in ipsis sensibilibus tanq iuin ip tum substantiam,& praete ea ponebat hoc infinitum intra caelum,& extra Et ut b. ne dicit S. Thom non dicebat duo infinita, quia mundus hic intra caelum infinitatem non habet, sed dicebat numerum infinitum esse inhia, quae intra,& extra caelum sint: nam totum quod extra caelum est, sensibilibus replebat, putabat autem numerum esse rei substantiam At Plato nihil dicebat esse extra caelum, nec ipsas ideas: Cum enim hae non sint corpora, in nullo loco dicuntur, tamen numerum,& infinitum ponebat & in sensibilibus,& in ideis se paratis. Et hi quidem infinitum. Text. L s. AI rerum discrimen ponit inter hos, nempe in causa infinitatis: Plato enim tribuebat magno, & par Ao: hinc enim prouenit infinitas, eo quod diuifici continui tam versus maiore, qua inversus minores partes procedit in infinitum: at Pythaeoras numero pari tribuit in sinitatem, eo quod diuiso secundum duus medietates procedit: in infinitum.
Et aduerte quod nillil aliud significat hoc, quam quod uterque Nora.
290쪽
s sunt frum alitet actio, & passio, siquidem actio & passio sunt
sermulii et inter se correcti ira Quinto, e mur etiam quod motus, ut motus non si res abse-luta id res relictilia: iram talo, & passio res sunt formaliter relativae ct sibi inuicem opposiae. Sexto, quia actio, per se non dicit successionem,cum possit es se ae id in inflanti,& similiter passio , ut passio: sed abstrahunt a me cessione & ab in tanta a inotus saltem proprie acceptus , pq rse N in te dicit successione na, ut successive fiat,& quod nunc mouetur, a tuea mouebitur & post hoc mouebitur, vi late ostendit Arist. superius. Ac quod a: it non est necessste quod prius egerit, Npost nocet iam agat: neque quod patitur etiam patiatur postea: ire antea gat: retur, cun lut diximus esse possint actiones insian taneae, neque in sua intrinseca latione hoc per se includet ipsum agere,ut antea,& postea su actio. .eptin o. huic etiam fit contra eandem opinionem, motum iaci esse analogum superius ad actionem , & passionem: quandoquidem aliqua est actio quae p. oprie non est mo .us,praesertim quia si concederetur esse quid commune adactionem & passionem, uni vocum potius censeri posset, quam analogummam non apparet analogia actionis ad pallionem,uel cotra, non magis quam inter alia quaevis correlatiua , ut patris ad filium, & contra : non enim uni propter alterum conueniet aut per alterum , nec prius uni quam alteri, cum sint correlativa actio & passio Octau5,quia in motu imo etiam in omni mutatione alij sunt, re aliter assignantur & diue ita longe ratione termini a quo,&ad
quem,& id quod per motum fit,vel acquiritur, quam in actione, vel in passio te. Nam primo motus praesupponit mobile quod moueatur: rein quo sit motus,ut in subiecto: at actio, seu essinio non praesupponit in quantum talis, subiectum et nam etiam agens potest sibi isticare subiectum,& in subiecto postea operari, & agere, ut in ereatione Deus, & artifices platiq sic parant materiam in quam
Deinde in motu sunt haec tria, Est quod mouet, scilicet m uens , verbi gratia, ignis & quod mouetur, nem pe mobile, verbi gratia,aqua: & calor,quo aqua mouetur, quo videlicet calefit: Si actionis vero terminos ccinsideremus, reperiemus esse diuersos: erit quidem ignis agens, sed tamen aqua non est,quae agitur, seu licitur,est autem aqua quae vere mouetur, & fit aqua calida, sed non mouetur aquae ida.