장음표시 사용
441쪽
ergo ubi nulla est resistentia, omnia aeque velociter ferentur, quod impossibile videtur. Quod igitur si vacuum pst. Text. s. Concludit istis accidere oppositum illius quod intendunt. Ipsi enim propter motum locale ponunt vacuum separatumὰ quocunque corpore, ut sit locus corporum mobilium,& ex hoc ipto sequitur qui couam moueri localiter non posse, ut probatum est. An si esset vacuum,mortis esset in non tempore.
uersus Antiquos id dem6strare videatur. Et ut sensum quaestionis intelligas,aduertendum quod Arist loquitur de illo vacuo ab Antiquis concesso, puta dedimensionibus distantibus in quibus nullum esset corpus, sicut si in aginareris inter cael am,& ter- 'ram nullum est e corpus, sicut modo oculis apparet, sed esset distantia & dimenso quaedam. Et de tuli vacuo est conditionalis quaestio apud nos,& apud Antiquos absoluta quaestio, An motus ese possit successivus per tale vacuum. Aduertendum secundo,quod per non tempus intelligimus instans indivisibile,& non ut aliqui fugientes dissicultatem volunt,
puta breuissimum tempus,clini ex prcsse Arist. de instanti loquatur.Vtenam, inquit, non est ulla prorsus proportio inter vacuum,& plenum, ita nec in tempore quo peraguntur,perinde debet esse iam non tempus. Si cisim tempus vacui esse: quantuit cunque minimum,h iberet proportionem ullam ad tempus pleni, ut dicit
tex .ri quod non admittit Arist. Quaestio est igitur intelligenda de instanti. Aduertendum etiam quod supponimus quod mobile mutet locum, ut si est in caelo, quod pervcniat ad terram, & quaerimus, an id fiat in instanti. Et est quaestio, vel ex suppositione, si vacuum esset, vel abse lute, apud nos qui fatemur per Dei absolutam potentiam vacuum dari posse. Hic est igitur quaestionis sensus Circa quam difficultatem Aristo. videtur docete in praesenti, quod per tale vacuum mobile' utique in non tempore id est, in instanti moueretur,ut ipsius ratio man: se stat Notandum vero quod fundamenta Arist. sunt duo. Alterum cst quod graue magis, aut minus, ProPterea tantum velocius,aur
442쪽
is Inlibatb. Physic. Arist. Cap.viij.
tardius mouetur,quia magis vel minus vincit resistentiam medii ita ut si non esset resistentia non esset iste excessus velocitatum: imo idciirco successive,& in tempore mouetur,quia resistentia est aliqua medij,& ex hoc sumitur dii g. Alterum principium est, quod tanta est proportio temporis, quanta restilentiae solius me iij ita ut ubi nulla resistentia, nullum tempus sit, Cumque in vacuo nullam poneret Iesistentiam crimnullum ibi sit corpus, collegit ibi motum futurum in non tempore,& in instanti. Hic est totus neruus huius doctrinae Averr.digrcs.com. r hoc defendit, ac declarat quod debet intelligi in motibus naturalibus grauium & leuium , ubi tota resistentia ex parte medij. Notat autem quod est triplex resistentia Prima ex parte stus, sicut Sol in oriente habet diu sum situm ab occidente, & ratione huius non potest ininstanti moueri ab inte:bgeotiae ad occidens. Secunda est ex parte mobilis , ut cum proiicimus lapidem tutum hic resistit mobile. etiam si estet vacuum, similiter cum animal progreditur, resistit grauitas corpori, & dicit quod de his mobilib. non loquitur Ariti quia cum habeant aliam resistentiam 1 medio, non erunt motus ipsorum per vacuum in instati,quam-hi. oppositum docet 2 Ddu,q i . re LTertia est resistentia ex parte med ij, & haec sola inest grauibus,&leuibus nituralitet motis & si talia per vacuum mouerentur,m
instanti mouerentur, in i o m. v
Hanc sententiam sequitur Alb. trin. t. c. . Paul & Bur de Gre-
ea sua di elegione hac de re hoc loco ubi affers multa notam . missima,& Sco. x dist. et q s.& Attic & Auem pac Dicunt enim notum per vacuum futurum in tempore. Fundamenta huius len- tentiae sunt, Dicunt enim velocjtatem non solum sumendam ex spacio, sed ex ipsa virtutis, puta grauitatis & leuitatis intensione, ita .lex se tantae virtuti tanta respondeat velocitas nu lo medio impediente:& hanc velocitatem vociat naturalem Auem-pac reliquam vero quae a siti litate medij lumitur, accident lem , Nec solum grauitatem , aut leuitatem penes resistentiam mensurant, sed penes intrinsecum gradum intensionis. Quod autem motus per vacuum in m stanti non hant, prodatur: Demus vacuum i caelo in terram, & columna sit fixa in terra
usque in caelum, tunc si lapis in instanti a caelo in terram deicendit, utique in uno instanti transibit omnes putes huius colum
443쪽
sbi correspondentes,quatum quaelibet potest illi esse locus, unde in uno inuanti erit in locis innumeris : quod revera est inim ginabile. Praeterea si in instanti descendit: ergo erit verum dicere, nunc lapis est in coelo,& immediate post hoc erit in terra. Quaero an in eodem instanti in quo est in coelo sit in terra, vel in alio. Si in eodem , hoc elate dici non potest. Si in diuerso, cum non sint
duo instantia quin mediet tempus, neces Latio intercedet tempus, in quo transibit ad terram. Haec est sententia horum docto
Vt autem quid mihi in hac parte videatur, aperiam, existimo cum S.T. non fore motum in instanti, sed successive, non solum in vacuo, illo Aris . puta pro dimensionibus solis sumpto, sed in vacuo pure priuatiuo. Nec ego aliud unquam potui aut credere, aut intelligere,& vix aliud imaginari potest. ubi nota quod praeter illam resistentiam medii, &praeter intestonis grauitatis,& leuitatis disserentiam, quae faceret velociorem, vel minus velocem motum, etiam in vacuo esset resistentia
intrinseca mobilis ipsius & sola dimensio spatij nulla interueniente qualitate,puta subtilitate, aut densitate, resistit, & distantia ipsa extremorum opposita resistit,quo minus fiat in instanti. unde respondetur Aristotelis rationibus: quod plenum & vacuum non sint comparabilia in resistentia ex parte quesitatum, tamen est alia resis ecia ex parte dimensionum, quia loneius spatium ratione longitudinis resistit,& secutidam hanc resistentiam, pio portionem habent. Minus enim multo resistit solum spatium& sola distantia extremorum, quam distantia cum grauitate, &
Aristoteles autem contra Antiquos bene procedebat in suis rationibus Illi enim nullam in vacuo resistentiam ponebant, & ita contra hos argumenta procedunt. Si enim nulla prorsus resistentia esset,in imanti fieret, at non potest spatium esse , & vacuum sine resistentia, nec aliteri ut videtur potest intelligi. Quis enim concedet, quod per vacuum lia cito venit a coelo in aerem &in terram mobile , vel tam cito sicut a tecto isto usq; ad solum sie ergo cum D Tu existimo dicendum,non in instanti, sed in tempore in vacuo motum esse futurum.
Dubitat ut Si medium 1esiliit etiam mobilibus naturalibus videtur quod patiantur aliquam violantiam. Respondet S.Tli.& bene,quod non est inconueniens id concedere, nam cum mouentur sunt extra loca sua naturalia, & id sunt
i a Propita loca, quid milii, si patiantur violentia aliqua a medio,
444쪽
quod locus est ipsorum non naturali Eob idq; cum magis accedui ad loca fortius mouentur,quasi magis proxima loco proprio.
At vero per se considerantibus. Text. 6.PIRosequitur ulterius probare non esse vacuum, & hae rationes
communes sunt,& contra vacuum separatum,& cum corpo-
d rq coniunctum .Et ratio intendit plobare, quod si esset tale vacuum , & dimensio praeter corporum particularium dimensiones esset quidem pene ratio di in ensionum, quae nullo modo fieri potest. Et argumentum Agnum est Aristotele, quo reducere conatur,& probare hoc per sensum, quoad fieri potest. Si corpus aliquod materiale non potest secum altero penetrare, sed unum cedit alteri: at vacuum est eiusdem rationis cum corpore: ergo non potest se penetrare cum corpore aliquo. Maiorem ostendit ad sensum. Sumatur corpus cubicum,uel alterius figurae, ligneum, aut ferreum,& immittatur aquae, tunc emperimur aquam illi cedere. Similiter fit in aere, quamuis id non sit sensu ita manifestum. Minor probatur, quia vacuum est dimenso quaedam, sicut cu-bus,quod si cubo cedit corpus, ita cedet vacuo, & non poterit pecillud se penetrare. obiectio. Dices cubus est ligneus , & habet reliquas qualitates , non va- ol. cuum. Reiicit hoc, quia cubus non ratione quilitatum cum aquai non se penetrat, nec illi corpus cedit, ut ligneus est , sed ut quantas,adeo quod si tala quantitas illi relinqueretur, ei cederet aqua, vel aet. Cum autem vacuum talis sit quantitas, utique cedant ei
Quod vero cubo propter quantitatem cedat aqua, sensu acutissime probat. videmus enim quod aqua cedit illi pro modo quantitatis ipsius, si enim triangulare est, & aqua triangularis ni similiter secundum alias figuras, igitur ratione quantitatis id
prouenit. Hoc est breuiter argumentum. Aristot. quo probat nec esse vacuum separatu , cum quo corpus penetrari possit, nec coa iunctum,cum quo sit penetratum, & est duodecimum arguine tum in ordine.
x 'sitio Literam perpende. Inquit enim primo quod opinio vacui, si
iv ine, consideretur, vere vacua, & futilis videbitur. Ac primo maioris probationem ponit, quod corpori cedat colpus , dicens quod omne corpus habes transationem id est,mobile,sic se habet,quod medium
445쪽
medium & corpus, per quod est aptum natura feri,illi cedat, ni si
sit aliqua condensatio : tunc enim non est opus , quod rumpatur tale corpus, sed quod ad minorem quantitatem se contrahat, cum vero non est dentatio, latera rumpuntur,in quae subintrat corpus. Ostendit autem quomodo cedat corpus, dicitque quod si fuerit terra, de graue cedit descendendo deorsum,& si ignis sursum:siaet, cum est aliquid suppositum impediens aerem ne ascendat, cedit ad latera, luia rumpitur,& separantur partes similiter in aqua. At vacuum non posse cedere inquit, cum non sit corpus: oporteterso quod alteru corpus quod in vacuo est,ipsi penetretur , quod esset sicut si cubus penetraretur cum aqua, nec ei cederet. Vt autem hoc fieri non potest,ita nec illud. At vero cubus tantum habet magnitudinem.
Posset quis dicere quod cubus est corpus ligneu aut ferreum,
aut alterius materiae, idcirco aqua cedit illi. Hoc reiicit, nam aqua cedit ob quantitatem , ita ut si qualitates omnes ab ipta separarentur, & relinqueretur corpus mathematicum, ta.ntam magnitudinem occuparet, sicut modo,cum aqua propter molem Mquantitatem illi cedat: Quod si tunc,inquit in vacuo constitueretur re vera non disserret ab ipso. Pod est dicere, Si partem vacui sumamus talis figurae, non distarret ab ipso cubo lic sumpto:
cum igitur hoc non penetretur cum corpore, nec vacuum penetrabitur. Vide quomodo matbematicus locus deberetur si existerent,de quo diximus in hoc lib. q. i. Amplius autem manifestum. Text. T.
DEcimum tertium argumentum facit, quo subtiliter probat non oportere constituere aliquas dimensiones praeter ipsa corpora, in quibus recipiantur corpora, siue illae sint aliquando a corpotibus separatae, sue non , & argumentum est huiusmodi. Si cubus esset separatus a materia sensibili, & alicubi poneretur, non oportet pro tali corpore dimensiones, & interuallum constituere , cum eiusdem rat: onis sit tale interuallum , & vacuum cum ipso cubo , ergo nec oportet ponere modo aliud spatium, &vacuum, etiam si qualitates sensibiles habeat: nam quantitas de se impasgibilis est l. nullam dicit qualitatem sensibilem ex naturascia,quamuis eis sit coniuncta: non ergo oportet ponere, praeter ipsas quantitates corporum sensibilium allias dimensiones distinetas in quibus recipiantur. Amplius oportet manifestum esse. Text T 8.
I Ic textus apud nullum Graecum inuenitur, & a quibusdam
praetermittitur. tamen a D. Th. Alberto,& Averr. caeterisque
446쪽
In lib. iiij. Pli sic. Arist. Cap. ix.
Latinis exponitur,& est conueni Es praecedentibus, ut sit ultimum algunietum. Si tale vacuum,& spatium esset,aliquo sensu distingueretur: nullo tamen sensu id distinguitur: nti ergo est. Quia autem posset dici, quod propter similitudinem cuni spatio,& quantitate corporum sen fibili iam non . apparet distinctum Hoc reiicit nam etiam si unus sensus non disternat , alio discetni posset: ut si pisces essent ferrei, id est, caerulei eiusdem coloris cum aqua , visus discernere non posset,iactusta inen distingueret. Hoc anteiri
non fit in illo spatio: is si rq vera *qqt,sqnsq pqrciperetur: quanD-tas enim sensibilis est,
aestio haec cuni t m fuse ab Aristot. st disputata, breuiter
est examinanda pio pter aliquot tantu argumenta, quae fieri solent. Nam videtur ene vacuum Primo, cu mundus finitus sit,videtur extra coelum distantia esse, praesertim secundum nos,qui tenemus. posse Deum alios extra hunc mundum pro ucere: est e go illa distantia ab , ullo corpore: unde oportet vacuum esse. Secundo, si folles sumantur undiq; complicati,' orificium tallium immitteretur vas optime occluso, undiq;, ut non possit ingredi aer,& latera sollium elevarentur: tunc vel intra folles mportebat esse vacuum, quia no esset,unde aer ingrederetur: quod si aqr vasis intraret in folles, oportebat vaa relinqui vacuum , qui non e sibi, qua aer in vas ingredetur. Praeterea tertio, sumatur vas fortissimum plenum aqua calida& sit optime conclusum , tunc applicetur frigidissima, vel cong labitur aqua vel non si non ,videtur absurdum, cum agens naturale suam actionem faciat necespitio. Si sic, tunc aqua minorem occupabit locum propter condensationem, & manebit reliqua pars vasis vacum.
arto , tum antur duo lapides plani, & unus sit alteri suppositus , tune ex aequo superio releuetur, cum aer non possit in totum illud spatium quod lapis occupabat intrare ita cito, dabiatur per aliquod tempus vacuum. Multa sunt alia argumenta huiusmodi. Respondetur tamen notando primo , quod vacuunt dupliciter sumitur,vno modo pro dimesone illa separata a corpore , in quo ictu nullum sit corpus. Altero modo, pro spatio cum Privatione
cuiq*, tam accidentis, quam substantiae, quale esset, ii Deus auferret aerem,& reliqua quae sunt inter coelum, & terram , his extremii relictis. Et quamuis utrumque vacuum sit de potentia ab-
447쪽
soluta Dei, tamen loquendo PhySit prima conclusio, quod vacuum illud pro dimensione, nee
est,necesse potest,quia ut diximus, non est concessum naturali, potentiae , ut sit accidens sine subiecto cui inhaereat,& ulterius, cum hoc,oportebat penetrationem corporum admittere. Sit secunda conclusio, quod vacuum etiam corpore priuatum, id est,spatium quod nullum habeat corpus, non est, nec esse potest per naturalem experientiam,sed omnia spatia necessario occupata sunt corpore Hoc quippe multis experientiis conus iacitur, quibus experimur res naturales contra motus proprios ferri , ne detur vacuum. Grauia. n. ascendunt,& sistunt super aerem , ut apparet de aqua in fistulis absimpto aere, & de aqua pendente in clepsydra, & in aliis multis, ex quibus est argumentum validum, si vacuum esset, tunc maxime esset cum res naturales coguntur contra suos motus naturales tende te, sed tunc non est ut experientia monstrat, ergo nunquandi: hinc videmus concursum aeris fortissimum in bombardis, ne detur vacuum, & ingentia pondera leuari minimo
instrumento eadem causa. Dices,quare vacuum semper natura abominatur,ita ut nec minimo tempore date possit ZAliqui dicunt,quia esset superstuum, at in natuta nihil est superssuum , nihil otiosum. Sed ista ratio non videtur conuincete,nam si illud tale vacuum multo tem pore perseueraret utique non eget concedendum, cum autem sit tempore breuisti mri, aestatim natura succurrat, non videtur propter hoc magnum inconueniens.
secundum Aristot. ratio est elara, quia non est interuallum aliquod,nisi ipsum corpus, quod est inter latera continentis. vnde non possunt illa manere distantia, nisi sit corpus aliquod inter illa. At cum esse possit per diuitiam potentiam tale interuallunt, non solum perdimensiones aliquas reales, sed etiam per priuationem, quamuis modo 'ccupatum sit, tenemur dare aliam aliquam rationem Existimo esse dicendum , contiguationem cohporum omnium inter se ess* maximam naturae dispositionem, ita ut sicut continua pars alteram sibi continuam suo motu trahit, ita contiguus trahit sibi contigus cum aliud corpus succedere no npotest. Atq; haec corpo iu comiguitas est secud si naturam uniuersi,& a virtute causatu uniuersalium dependens in inferiora haec riuata ut inde vii tus eorum pei haec media gubereetur, & fiat ille virtutis contractus causarum superiorum per media corpora:oams vacuum esset intermedium, interciperetur, vis vitius in ipso
448쪽
vacuo conlaetus virtualis causarum superiorum. Nec ego aliam possunt inuenire rationem.
Nisiis. st,quod isti motus, & effectus qui ad vitandu vacuum
eueniunt, non sunt censendi violenti, ut quod grauia ascendant, leuia descendant, & smilia. Haec enim quainuis videantur non esse secuntum appetitum particularem ipsarum rerum , sunt secundum ordinationem orbis uniuersi, & magis est naturale id quo J ratione totius,quam suod ratibne partis euenit. Ad argumentum primum respondetur, quod etiam si sit extra coetu ni illa imaginatiua distantiae, non tamen dicitur vacuum, quia naturaliter nullum corpus ibi potest esse, a Theologis voc
Ad secundum dicendiam quod illo casu non eleuarentur latera follium, quod si multa adhiberetur vis , rumperentur absque dubio,quod si rumpi non possentinon possent separari. Ad tertium , admitto quod aqua frigidaretur, & congelaretur, hoc tamen non potest esse sine vaporum subtiliorum exhalatio- ne,qui replerent locum relietum ad aqua. Ad aliud respondeo,quod in illo casu unus lapis traheret alium quod si parum oblique eleuaretur unus, ut posset aer subintrare,
tune non esset difficultas. Aliqui dicunt ex Aristot x. Animae,text. 123. quod duo corpora dura non possunt persee e coniungi quin mediet aer, vel aqua, &ita multi credunt. Sed parum hoc refert ad propositum. Existimo tamen curii Philo.ibidem,quod si persecte plana essent, coniungi posRnt,communiter tamen non uinx persee E plana,& ideo aliud aceta Arist. Quod igitur non sit separatum vacuum.
Postquam vacuum separatum nullum esse probauit, quorundam argumentum proponit, qui vacuum probabant, eo quiatarum & densum sunt. Dicebant enim, Si vacuum non esset,non contingeret condensari quicquam , quia aliter non fit dentatio, quam per vacuum : at impossibile est non esse condensationem,
nam sequeretur unum ex nis in conuenientibus.
Aut quod non esset motus localis. modo enim corpus transiret per corpus, nisi esset densatio aliqua. Aut si motus est sine delatione, mundus fluctuabit hoc est corpus mobile mouebit unam partem spatij in Ioeum ulteriorem, ecula aliam, & illa aliam iterum , donec totus mundus moueatur, e egrediatur suos limites , & item per quietem regrediatur, sicut mare fluctuat undarum motu .
449쪽
Quo a si hoc non est, sequeretur aliud inconueniens, quod si
modo aliquod corpus crescit,ut cum ex aqua fit aer,alibi opus sit, ut aliud corpus decrescat, puta. tantum aeris fiat aqua, ne totus mundus Ructuet: Quod si ista non contingere possunt, oportet dare vacuum intra corpora, ratione cuius condensentur, ae ita di-eebat Xuthus Philosophus,non enim condensatioue aliter quam per vacuum fieri putabat.
Si igituliarum dicunt. Text. 8o.
I, pugn1t modo hanc sententiam , quae vacuum intra corpus ipsum ponit,& distinguit,dicens. Aut isti ponunt multa vacua
separata, aut vacuum non separabile. Si separata, iam impugnatum est,non esse vacuum separatum. Si vero non separabile, minus male dicunt. Quid autem per haec duo vacua intelligat Simpl. exponit. Diacre, quod per vacua separata intelligit, quod intra corpus sit ali- Suod unum vacuum continuum,magnum,tatione cuius densationat, per vacuum vero non separatum, intelligit quod sint multae particulae vacui dispersae per totu corpus, & tune est sensis, cum dicunt vacuunt esse propter rarum, vel ponunt unum vacuum in uno corpore vel multas particulas vacui. Haec expositio mihi non placet, quia si hoc esset vacuum non separatu,cut dicit Ari st. hoc esse minus impossibile, cum virumque ae3ue sitim possibileὶ - s.T,omas aliter exponit, per vacuum sepriatum intelligi va- E. Fuicuum sine ullo corpore et per non separatum,vacuum coniunctum Saham cum corpore ,& hoc merito dicitur minus impossibile, sed vult etiam S. Thom. quod postea rationes quae sequuntur sint contra vacuum non separatum, quae tamen re vera non videntur corre
Quare conuenio quidem cum S. Tho. in declaratione utriusd; vacui, sed dicendum ulterius, quod in conuenientia, quae postimi infert Arist.sunt contra primum vacuum separatum: Nam ad comdensationem , non videtur sufficere vacuum separatum , ob id Arist. ipsum dimittit. Dicit ergo Arist. quod ad rarum ponebantisti, aut multa vacua separata, id est inter corpora multos poros inanes,vel non ponebant separata vacua, id est poros refertos aliquo corpore, quod minus est impossibile,dicit iam probatum esse non esse vacuum separatum, cum probatum fuit non esse locum habentem si, actum aliquod de sedistinctum 1 locatis , nisi solani
450쪽
Si veto non separabile. Text. 81. u. TI Ocbalterum membrum diuisionis quam textu praeceden-- , lita stati exposuimus,statim ponit inconuenientia quatuor,quae sequuntur ex eo quod in raro vacuum ponunt, nec aliter rarum esse posse quam pervacua illa separata,& inania intra corpus. Primum, quod vacuum non esset nisi propter motum sursum tantum, quia, cum rarum sit leue, ae hoc sursum moueatur, v cuum non erit causia motus omnis localis, nisi tantum sursum. Secundum, quod vacuum non esset causa motus, tanquam id in quo mobile existit,sed tanquam id quod fert mobile, ncut aer inclusus in utre,fert id,quod ei coniungitur,ita vacuum fert mobile. Hoc autem modo vacuum non potest esse causa motus,nam nullo modo potest ferre ipsum corpus, cum nullus sit locus vacui et nec acuum ferat,nisi ad vacuum,& tunc non ferret,cum iit illud ipsum etiam vacuum,nec utriusque sit discrimen. Amplius autem quomodo in graui.
Extium ponit inconueniens. Nam grauis nulla erit causa,
qua feratur:densum enim es ,nec vacuum intra se habet.. Quarum inconueniens Si vacuum est causa motus,quo magis aliquid fuerit vacuum velocius feretur:vacuum ergo ipsum vel o-cisume ferretur,at vacuum impossibile est moueri, & ita non poterit comparari velocitas ipsius, quia esset in non tempore, sicut nee pervacuum motus fieri potest, vidi istum est Non enim comparantur motus vacui,& per vacuum, cum motu pleni,& per ple- . num, & ita ohortebat in non tempore motus efie locales, quod
i, Quoniam autem vacuumquidem. Text. 83.
Adarg. Vm vacuum esse negauerit; dicit, quod inconuenientia tria de raro Uinata videntur sequi: nisi enim sit densitas , aut motus nono denso. erit, aut uniuersum fluetu abit, aut fiat illa aequalis mutatio cor
a. Obiect. . Posset quis dicere condensationem esse sine vacuo per expulsionem corporis subtilis inclusi intra corpus densandum , ut di- l. ctum est. Hoc reiicit, dicitque non sufficere. Nam illud corpus expulsum sibi proximum mouebit,& hoc aliud ,donec totus orbis fluauet. a.obiect. Dicet quis,potest esse motus absque fluctuatione,nempe si ci
culariter moueatur res, quia tunc non mutant loca. Hoc etiam
ol. excludit, quia non semper res circulariter mouentur, sed aliquando sursum,aliquando deorsum. Aduer