장음표시 사용
461쪽
Text. lxxxvij. Quaestio xij. si
Non gradus fotitiae dicitur illud quod non est forma, sed est inpotentia proxima, ut sit forma,ita ut sit verum in eo dicere, tunc non esse formam, sed immediate post illud erit forma, non gradias caloris est,quod sic est calori proximum , ut immediate post illud calor sit. Latitudo autem formae est quantitas extensionis formae simul cum quantitate intensionis. Vt si sit aliqua forma in aliquo se lecto intensa, &extensa, tota illa ipsius extensio cum intensione formae, latitudo dicitur. Et ne decipiaris existimans solam magnitudinem intensionis dici latitudinem, sed utranque simul, & de latitudine hac scripserunt aliqui multa. Aduertendum secundo,quod latitudo ista Mimatum est duplex quaedam uniformis, quaedam distormis Vniformis est,cum sic est forma extensa per aliquam quantitatem, ut in singulis ipsus partibus, sit aequaliter intensa, ut si demus particulam ignis, latitudo huius caloris est uniformis, quia in omnibus partibus illius calorcstaeque intensis. Di formis vero est,cum sic est extensa forma, ut non sit in omnibus illius quantitatis partibus aequaliter intensa, ut si demus lignum calidum cuius nartes a laedam sint aliis calidiores. Latitudo di imis lubdiuiditur in uni riniter dissormem , di dissormiter dissetinem. Uni tarmitet di imis est , cum etiam si
forma sit inaequaliter intensa per omnes partes quantitatis,tamen excessus, quibus unus gradus excedri alium, sunt aequales. v. g. sic lignum habens decem particulas, in prima calor sit, ut unum, in secunda . ut duo in tertia ut tria, in quarta, ut quatuor,& sic consequenter est dissormis tota latitudo , cum sit intenso inaequalis: Sed vitiformiter quia excessus partium inter se sunt aequales nam in tanto excessu duo excedunt unum, quantos , doo tria, & tria quattuor.& quatuor quinque. Dissormiter vero disso is esset, si excessus essent inaequales: ut si in una esset, ut unum in secunda, ut tria: in tertia, ut sex, in alia ut octo,& sic conssequenter. Latitudo dissormiter difformis iterum subdiu: ditur in uni r- m. ter dissormiter d: Cormem, & digormiter difformiter dissor-men Dicitur unifori niter dissormiter dissormis ea . in quaquamuis sint partes inaequaliter intensae , &quamuis excessus sint inaequales, tamen proportiones excessus sunt aequales, ita ut in eadem proportione excedat una aliam, in qua altera alteram , ut si prima pars sit ut viiii,altera ut duo,tertia ut quatuor, quarta ut octo.
462쪽
& uniformiter, quia seruant eandem proportionem. At si eadem yrvoitio non seruaretur, tunc latitudo prorsus esset disso imiter difformis, haec sunt valde obseruanda pro intelligentia multorum,quae in Pitysica occurrunt. rabel. eb. determinatione igitur quaestionis propositae, sunt aliquoti a su I. proponendae conclusones, quarum prima st. In intensione non coriumpitur qualitas remissa, nec intensa in remissione, ut dicebat Bulle.
Haec concluso probatur primo , dod corrumpitur, si acci
dens est, aut corrumpitur a contrario, ut calor a frigiditate, aut de istu conseruantis, ut lumen in aere, extincta lucerna, aut ad
corruptionem subiecti , nam destiuis o subiecto , destruuntur ipsius accidentia: sed illa qualitas remissa non corrumpitur a contrario , quia intensa qualitas, & remissa non sunt contrariae , cum sint eiusdem speciei: nec corrumpitur ex defectu conseruantis: nam adlluc manet ipsum agens intendens, nec ad corruptionem subiecti, cum semper subiectum in tota intentione maneat: non ergo corrumpitur,si enim corrumperetur, ab aliquo ex his utique
Praeterea secundo, Si remissior qualitas corrumperetur in intelisone,&intensior produceretur, sequitur quod in instanti petptimum sui rebi sua as tota fit, 3c non successiuὴ: Patet in quocunque instanti est verum dicere, dum intenso fit, nunc est qualitas intensa,& ante non fuit talis, peto, an tota illa in illo instanti sit produeta an pars ante illud fuerit. Hoc dici non potest, nam ante hoc instans erat remissa , & ita debuit corrumpi: si ergo tota illa in instanti producta est, iam tota qualitas per primum sui esse incipit, nec successive facta es , quod ei l contra Aris . ut dicetur .
inferius. Praeterea tertio, Si remissione corrumpitur intensior qualitat,& producitur remissor, sequeretur quod contrarium per se produceret contrarium: Patet, Demus quod sit calor, ut sex, & incipiat remitti a frigido, tunc frigidum destruet totum illum calorem,& producet remissorem , ut fatetur: ergo frigidum producit calidum, ulterius si statim totum illum calorem destruxit, ad quid alium produxit, cum etiam corrumpere illum debeat lyro- fee o haec opinio indigna videtur Philosopho. Nec argumentum ipsius quicquam concludit: nam calorem Suri sol- remisium & intensum dupliciter considerate possumus. Vnomouisur. do formaliter, ut intensus de remissas est, & sic opponuntur, Miunt tetmini intensionis,& remissionis,& cum remissus est,intensus non est, econtra, Altero modo materialiter consideraturae pro
463쪽
pto ipso calore,&se non opponuntur, nec corrumpuntur. Quod est dicere,calor qui erat remissus, manet intensione, sed non manet remissus, sic manet pars caloris, qui erat intensius, sed non manet ita intensus sicut cum quantitas minor fit maior, & econtra, quantitates manent,sed quod sit maior,vel minor non manet,& ita soluitur argumentum ipsorum. Secunda conclusio Intensio,vel remissio non fit tantum secun- a.c.oc. dum existentiam timaginatur Agid. Ista concluso probatur. primo,quia cum existentia dependeat
immediath ab essentia, non potest intelligi quomodo si ipsa ecsentia consistat in indivisibili,n6 consistat etiam existentia. Praeterea , quia adhue ipsa existentia est quaedam entitas & natura: debet ergo in indivis bili consistere. Vlterius, quia petimus, an per radicationem, vel additionem suscipiat ista existentia magis vel minus, remaneat enim eadem difficultas. Praeterea quia supponit opinio distingui realiter essentiam,&existentiam,cuius oppositum postea nos ostendemus. Tertia conclusio. Non fit intensio, aut remissio per maiorem s. eunt.
vel minorem in subiecto radicationem tantum, haec sine dubio facilius intelligitur, quam opposita opinio Ouis enim intelligit radicari magis, vel minus aliquid in subiecto nullo prorsus acquisito, aut deperdito A fit uidem ista radicatio , sed pet hoc
quod plures vel pauciores qualitates gradus sunt. Et ita consen- tio cum D. Thoma, in intensione fieri maiorem radicationem,
sed tamen hanc fieri per additionem gradus alicuius de nouo . producti . Nec sui existimo huius oppositum voluit S.Th quamuis multi ipsius discipuli id putent contra quos probatur concluso, praeret argumenta Scoti,quae sunt optima, superius posita. Primo ex Arist. hoc tex. 8 . dicit, scut ex non calido fit calidum, ita ex insenus calido magis calidum, tam enim calidum , quam magis calidiam,ex potentia educuntur, sic ergo argumentor ex hoc. Cum magis calidum fit,calor qui erat potentia,educitur in actum , et-go producitur. Fit ergo intensio per productionem noui caloris, sicut remissio per deperditionem. Praeterea, Cum sit aliquid magis calidum, vere mutatur permutationem quae non erat ante: ergo acquisiuit aliquid quod an
Pr aeterea,Magis radicati, vel est, quod difficilius removeatur a s. subiecto, vel quod qualitas plures subiecti partes informet, vel
econtra quod plures gradus qualitatis , dc partes sint in singuli i
464쪽
partibus subiecti. Non primum, quia sunt qualitates intensissinae
Laci id tamen mobiles,ut febris ephimera,& rumores ex vere undia. Non secundum,quia illud eu extendi, non intendi, erit ergo
..creel. Quarta concl. Intensio, vel remissio fiunt per acqui sitionem, vel deperditionem partium gradualium qualitatis circa eandem subiecti partem, manentibus semper remissis gradibus cum aliis in intensione, & similitet in remissione manentibus illarum partium gradibus,qui erant in intensa, aliquibus eorum partibus deperditis:& in hoc consentio cum Scoto. Notanda tamen hic duo: alterum est,quod cum intenditur aliqua qualitas, vel remittitur, non proceditur per gradus, ut in sin-
ulis instantibus singuli gradus producantur, sed per partes grauales sicut in extensione forma tostquam ignis in primo minimo est introduetiis,postea succestiue extenditur per minima coniuncta, nec alia minima subit, nisi paulatim, quia cum sint coniuncta, cum primo non dabitur minus minimo per se, ita in diminutione paulatim,& successiuὴ fit, donec ad ultimum aliquando perueniatur,& illud iam simul corrumpitur. Haec ergo sic intelli se suo modo in intensione ,& remissione: dato enim uno gradu, intensio saccessive fit per partes graduales aliorum graduum, similiter in remissione, donec perueniatur ad ultimum gradum. Dictum autem est, quod inter gradum,& partem gradualem intersit. Alterum annotandum est,quod cum dicimus intensionem fieri graduum additione, non intelligas quod ista additio est propria, quasi addamus calorem aliquem, qui erat alibi actu, ut cum aquae aquam addimus, sed est impropria additio, quia id quod addituretat ibidem cui additur, sed in potentia,educitur tamen in aetum. Et hoc est, quod ibi dixit Arist. quod non fit calidum, aut magis calidum,adueniente calido puta in actu praetexistenti, sed educto
ex eadem potentia in actum. Superest ut ad argumenta in oppositum respondeamus.
r. Ad primum Agid dico quod essentia dupliciter sumitur. Vno araum. modo pro quid ditate , quae per definitionem explicatur. Altero . modo pro ipsa entitate,& ipsa re, ut efientia albedinis dicitur id, quod albedinem constituit inesse, & natura albedinis, dicitur etiam ipsa albedo. Igitur essentiar, ut quidditatem dicit, non fit additio, nec diminutio, sed cella estae indivisibiliter c5sistit,nam unica est qualitatis cuiusque definitio, siue sit intensa, siue sit remissa: at ipsi entitati fit additio. Explicatur,Lineae quidditati no fit additio: unica enim est ipsus
465쪽
naturaint ipsi lineae paries possunt addi,& detrahi. Alij solent hoc
idem aliter dicere,quod euentia suscipit partes similares, sed non dissimilates. per hoc patet etiam solutio ad secundum argumentum ipsius sententiae. I.aethm
Ad primum pro opinione illorum, qui opinionem D. Thomae secus intelligunt de sola radicatione,sine additione graduum, dicendum quod gradus multi faciunt unum intensione,sicut plures partes aquae unum faciunt cotinuatione per quantitates partium, quae ad unu uniuntur, sic plures gradus eiusdem qualitatis faciunt unum intensione,per hoc quod cum sint eiusdem speciei,sub unara eadem subiecti quantitate,submittunt , & penetratur, ac unicam formam, latitudinem, & magnitudinem intensionis habentem componunt: ae sic possumus dicere, quod cfmpositione sint unum,non compositione extensionis,sed in tesonis unius formae. Ad secundum dico quod ille gradus es distinctus numero imperfecte, quod est dicere. Graaus unus distinguitur numero ab alio, quando est in potentia,& alter actu Similiter respectu aetionis,quia talis gradus producitur hac productione,non autem ille, ut erat ante similiter respectu temporis, quia praecedens aliqua-o fuit,cum non fuit quae producitur. Perfecte tamen numero non distinguitur, quia postquam productus est, & est in actu, unicam actu formam cum altero facit, sicut etiam paries continui unum essiciunt continuum. Nec Metaphy sici dicunt contra hoc quicquam, nam cum dicitur, duo accidentia numero disserentia non possunt esse in eodem subiecto, intelligunt duo acci lentia actu existerii ,& de disserentia perta
Ad tertium similiter patet solutio. Nam visio intenditur, sicut Mi s. N aliae qualitates per additionem, imo & accidentia spiritualia,ut intellectio.& volitio & habitus in anima existentes, quavis enim extensionem non habeant, tamen intensionem habere possunt in subiecto Non enim partes intensionis sunt partes extensionis,nec his necessario indigent, taliaq; accidentia habebunt intensionem, sed non latitudinem, quia latitudo utrumque claudit,ut dixitnui, ac satis de quaestione hac.C A P v T X. Tractatio de tempore Consequens autem est ad ea. Texr. 8T. Postqv. xinde motu,infinito loco,&vacuo disseruit nunc tan- Inici mdem de tempore facere sermonem aggreditur. Est enim t*m- Ars,
466쪽
pus mensura rerum sensibilium communis. Duo autem tractanda proponit. Alterum,an sit, alterum quid st,nam quale si ex ipsius natura semel percepta facile erit cognoscere. At circa an sit,prius disputatiue procedit, ac rationibus exteris, quae logicae dicuntur,ut notant Themist.& Simp. contendit probare ipsum non esse. Nam quamuis tempus esse si certissimum, est tamen adeo difficile cognitu i ut dicit Philopo. & rationes in oppositum fortes,ut videatur ex Iarte non esse. Advertendum, quod logicae rationes sunt quae ex communibus principiis , & probabiliter,non necessario procedunt, & probant non enim faciunt scietiam, sed opinionem,ut alibi diximus. Quod igitur omnino non sit,aut vix.
Ncipit rationes proponere, quibus tempus non esse probatur. 1 Inquit aute, rationes probare vix,& obscure tempus esse. Quod dicit,quia rationes non conuincunt ipsum non esse, cum demonstrationes non sint, sed difficultatem faciunt, & persuasionem,ut non ita facile,& distin te tempus appareat ese. Esi autem prima ratio huiusmodi. Cuius partes non sunt,nec ipsum est, aut entitatem, & substantiam habet: sed temporis partes non sunt: non ergo tempus est. Minor probatur,nam reliqua sunt nota. Temporis partes sunt praeteritum, & futurum: ex praeterito enim tempore,& futuro componitur quodcunque tempus, quod in infinitum procedit, & semper accipitur, id est, totum ipsum tempus,quod interminabile est,ex praeterito& futuro constat. At neutrum holum est: praeteritum enim non est, futurum nondum est: Ergo partes totius temporis non sunt. Notandum quod dicit, Totum tempus quod infinitum accipitur. Nam tempus in particulari non semper ex duplici hac parte constat, ut praeteritum per se,futurum per se, tamen tempus totum,quod in fluxu est, ex duplici hac parte constat. Ad haec autem omnis rei. Text. 8'.
AI teram facit rationem. Quaecunque res diuisibilis,& plures partes habens, si esse debet, necesse est ut aliquam sui partem,quae sit, habeat, quando non omnes habere possunt:sed nulla pars temporis est: igitur nec tempus est. Maior est nota. Minor probatur. Praeteritum , & suturum sunt partes temporis, & nulla ex his est. Dices tu,non sum istae omnes partes,nam nuc praesens,est pars tempo
467쪽
Reiicit hoc Arist probando nunc non esse temporis partem, sic
probat. Pars mensurat totum , quia toties xeplicata totum adaequat: similiter pars componit totum cum aliis partibus at nunc non mensurat tempus , nec ex multas nunc componitur tempus: ergo non est pars temporis.
Aduertendum enim quod sicut punctum in linea indivisibile quid est, ita nunc in tempore: nam quod praesens est, non potest esse diuisibile: si enim diuisibile esset, cum sit successuum,utique
partem haberet pr teritam partem suturam, iamque non esset totum praesens,& nunc,quod igitur praesens est, indivisibile est. Et sicut linea ex punctis non componitur, nec puncta partes sunt lineae, sed continuatio a linet partita, ita nec nunc est temporis par . sed partium temporis, puta praesentis,&futurum continuatiuum:& hoc intendit ratio h. aec Amplius alitem dc ipsum nunc.
Conuertitur ad ipsum nunc ,& contendit probate, quod non sit,& quod difficile sit percipere an ipsum sit: & ratio huiu
modi procedit. Si esset nunc, aut esset unum & idem per totum tempus, aut aliud,& aliud ,ita ut uno destructo succedat aliud: ted neutrum videtur posse dici: non ergo est. Probat quod non sit aliud, re aliud ostendendo, quod non coriumpatur nunc, quod alias diei potest instans. Et ratio est huiusmodi. Si corrumpitur ipsam nunc,aut corrumpitur in altero nunc , quod sit simul cum illo, aut corrumpitur in seipso, aut corrumpitur in sequenti nunc et quia omne, quod coi- rumpitur, in tempore corrumpitur : nullo autem modo ex his corrumpi potest Primo non corrumpitur in alio nunc, quod sit simul, quia mine non est extra tempus: ut ergo duo nunc sint simul, id eli, quando est unum,quod sit alterum, debent duo tempora esse simul, ut duo dies, aut duae horae: sed hoc impollibile est , nam nunquam diro tempora sunt simul, nisi cum unum est pars alterius, ut dicimus, nunc est talis hora, talis dies, talis mensis talis annus statui: adlio cautem sufficit unu nunc: sed duo tempora diuersa, quotum unum non includatur in altero simul esse non possunt Si ergo nuc ipsum corrumpitur, non corrumpitur in alio nuc, quod sit tunc,& simul:
sicut ego lectionem lego in hoc tempore, ita ut lectio & tempus simul sint. Probat secundo quod non corrumpatur in seipso: iuia cc ipsum est,tunc est: non ergo possibile est, ut tunc dicatur corrumpi.
468쪽
Probat quod non corrumpatur in nunc sequenti: & petit suppositionem, quod duo nunc non sint simul, & immediata, quin mediet tempus, sicut nec duo puncta,quin mediet linea, hoc enim rostea in lib. s. probandum est,dicitur igitur. Si nunc corrumpitur in nunc cosequenti cum inter ipsum, & hoc mediet tempus consequenter sequitur, quod in illo tempore durabit tale nunc: sunt autem infinita nunc in qualibet particula temporis: erit ergo simul unum nunc cum aliis, quod esse non potest: ergo nullo ni do nunc ipsum corrumpi potest:& ita non erunt diuersa nunc per totum tempus. Haec ratio subtilis est,& notanda:& aduerte expositionem,nam primam argumenti partem multi non attigerunt At vero neque semper idem. Text.' r. Ostendit alteram principalis argumenti partem,quod noti sit enicum nile per totum tem pymne finitum,siue ad unum, siue ad plura, id est, secundum unam dimensionem, ut linea: aut secundum plures, ut superficies, & corpus , uno termino solo non potest esse terminatum, sed duobus ad minus: at tempus accipi potest finitum,ut dies,hora, mensis: ergo ad minus erunt duo ter mini in tempore, de sic duo nunc, sicut in linea duo terminantia puncta. Amplius simul esse. Text.22.
PRobat secundo, non posse esse unum nunc Sequeretur enim quod quae facta sunt ante mille annos, & quae modo fiunt, simul essent secundum tempus: Patet, nam illa sunt in eodem tempore simul nec est unum altero prius,quaecunque in eodem nunc temporis facta sunt: si igitur unicum est nunc in toto tempore,nihil erit prius, nihil posterius, sed omnia simul secundum tempus. De his igitur,quae insunt ipsi. Text 's. Concludit satis dubitatum esse circa esse ipsius temporis: postea ad quid sit,conuertit se, ac docet, quid Ist tempus, dissicile
esse cognoscere ,& difficultatis causa est duplex. Altera ea, Quae Antiqui de tempore dicunt: non enim omnes conueniunt. Altera est ex rationibus tostis circa, an sit: nam ex illis videtur temporis natura esse solum secundum intellectum, ut dicit Philopo. cum ipsius partes non sint Incipit autem aliorum sententias prin
Quidam dixerunt,tempus esse motum circularem coeli. Alij dixerunt esse ipsum coelum,ec sphaeram. Impugnat aute dupliciter
469쪽
eos, qui motum circularem dixerunt esse tempus. Primo, Pars te inporis est tempus, sed pars circularis non est circulatio : ergo circulatio non est tempus. Secundo impugnat, Si essent plures caeli,tunc essent plures circularesanotus essem ergo plura tempora simul, quorum unum non est padis alterius: quod est imponibile. Dicit Philo quod quamuis plures essent mundi, ut finxit Democritus, adhuc unicum esset tempus pro omnibus, de una communis duratio,sed hoc posterius magis examinabitur.
Hanc opinionem de circulatione Alex.& Theophrast. tribuunt Platoni, quamuis Sinis ipsum defendat.
Vniuersi autem sphaera. Text.' . 2's. AD secundam op niouem se conuertit, ac rationem ponit opinionis, nempe quia omnia continentur in tepore, L omnia continentur in IpHera caelesti, inferebatur,sphaera caelestis est tempus quam opinionem Arist. negligit impcgnare, dicens esse
adeo irrationabilem, ut non opus ut contra eam quicquam iam ferre. Et merito, cum aliter dicantur res esse in spnaeia, aliter in tempore. In sphaera enim ut in loco communi, in tempore ut inmensora uniuersali actionum & motuum.
Istam sententiam tribuit Simp Pytha. Dices, quis desectus est syllogismi.Respondent Philo, Her.
quod est in secunda figura ex duab. aErmatinis,sic enim est formandus syllogismus in sphaera sunt omnia: in tempore sunt Omnia:ergo tempus est sphaera. Dices rursus, cur non formabitur in tert a figura, & videbitire bonus in darapti: Dico,quod debet formari in recunda,quia concludis uniugialiter Et qu. amuis in tertia esset,adhuc non deberet: sc concludi, sed sumendo totale extremum. Sed de hoc satiaepe tinet enim ad libros priorum Logicae. Proponit tertiam si latentiam,quam Simpl. tribuit Stoicis,nempe quemlibet motum esse tempus, quamuis possimus dicere, quod nullam sententiam dicat, sed tantum, quod tempus videatur esse quiddam motus, & mutatio, quamuis non sit circulans, Quod reiicit dupliciter Primo Mytus,et mutatio sunt tan um in suo subiecto, ta ubi est suum subiectum, non alibi: at tempus in omnibus est, ut tempus, & duratio ista ubique est:non ergo rempus motus est aliquis Hic est text.'s
AI teram renit rationem Motus tardior,aut velocior dicitur: sed tempus non est tardum, aut elox: non ergo est motus, Pio
470쪽
Probat minorem: nam velox, & tardum tempore mensurantur: velox enim, quod in pauco tempore multum transit, tardum quod multo tempore paucum facit,& transit lacium: at tempus non mensuratur tempore. Dicit autem, quod tempus nec ut quale, nec ut quantum, tempore mensuratur. Vocat tempus quantum ipsum absolute consideratum pro duratione, vocat quale, pro duratione hac, vel illa, ruta hyemali,vel aestiuati,nocturias, vel diurna. Tempus quidem unum altero breuius,aut longius dicitur, non tamen velocius, aut tardius. Celeritas igitur, aut tarditas non tempori,sed motui in ordine ad tempus inest. Est autem notandum,quod hic iam incipit indagare,quid tempus sit. Et quoniam determinaturus erat,quod tempus esset aliquid motus, praemittit non esse motum, postea addit non esse pbsque motu .Est autem methodus bona dicendi.
Quod igitur non est motus. Text .s T. Concludit tempus non esse motum ex dictis. At quia indifferenter utitur vocabulo motus, & mutationis, cum tamen superior sit mutatio quam motus, dicit quod in praesenti parum refert dicere motum,aut mutationem,instelligimus enim hic motum, pro quadam successiva mutatione. Postquam autem probauit non esse tempus motum,probat es se aliquid ipsius motus,& ratio c6sistit in hoc. Tempus non percipimus,nisi in aliqua percepta mutatione,& motu : tempus igitur aliquid est motus. Antecedens ponit, dicens scum non mutamur secundum intelligentiam, id est cum intelligentia nullam apprehendimus mutationem, ut declarat Philo.& alij communiter, quod postea exponit per disiunctionem illam, ut dicit Simpl.
aut latet nos mutari, scilicet cum mutationem aliquam non apprehendimus, tempus non percipimus. Probat antecedens exemplo,& ratione Exemplum est de dormientibus. Qui dormiunt enim, non percipiunt tempus in quo dormiunt, sed nunc, in quo inceperunt somnum, coniungunt cum eo, in quo expergiscunt ut nec tempus medium cognoscunt,qui non perceperunt ullam mutationem.
Adducit dictum quoddam fabulosum de his, qui apud heroas
in Sardo dormiunt,narrat Simpl.cum Sardi capti essent a Gr. ecis, in antro inuentos esse nouem Herculis filios mortuos, ita tamen