장음표시 사용
511쪽
motus: calidum terminus a quo: et Y etiam certum tempus , quo id fit, Ita etiam inuenitur in aliis motibus Est igitur Theorema, Motus est solum in eo quod mouetur:
non autem in termino ad quem, hunc autem vocat pormam, L cum,Tantum Pro forma subitantiale, & qualitatiuam: pro motu, generationis, & alterationis intelligit, ut notat Averr. per locum,& per tantu, reliquos motus signincat, ut dicit Simpl. nempe localem & augmentationem. Sedes mouens,& quod mouetur. Texi . .
Elminum no moueri dixerat, sed motum in mobili esse, ob id colligit esse quod mouet, re quod mouetur, de in quod
mouetur. Quasi dicat,esse alia quae mouent & mouentur diuersia terminis ad quos. Hi autem non sunt adco motus expertes, quin aliquid ad motum faciant: nam motus denominationem sumit a termino ad quem. Vt calefac io dicitur motus in calorem , licet procedat asciaido:& frigefactio, motus in frigiditatem, licet sit ex calidorni igidum : non ii a termino a quo denominatio est. Similitet corruptio est mutatio in non esse, quamuis enim sit ab esse,tamen quia tendit in non esse, corruptio dicitur: econtra generatio 1 non es De in ei se. Obserua igitur, eum duo termini in motu sint diuersia termino ad quem denominatio sumitur.
Quid igitur motus sit, dictum est. Text. Motus definitionem se tradidisse docet , ac terminos non moueri dicit, quasi illis non insit motus definitio. Sunt . u. accidentia per se immobilia,ut scientia, albedo,& reliqua: esse autem formas immobiles per se, Metaphysici est ostendere, ut dicit Auert ob id praetermittitur probatio sed supponitur. Obiicit tamen stati v dubium. Nam qualitates, puta albedo, calor,& similes quae dicuntur termini motus, sunt passiones,nxm sunt de tertia specie qualitatis: at passo motus est: ergo motus est termitius motus,& ita est motus ipsius mutatio, quod postea o. stenditur, fieri non posse. Respondet ad hoc,has qualitates non dici passiones, quia motus sint, sed tantum qui alcimini motus sunt: unde calor non est motus,sed calefactio,nec albedo,sed dealbatio.
Est autem & in illis,& quod es T Erminum ad quem,sicut & ipsum mobile, ec mouens tripliciter diuidit,Nempe in per accidens,in secudum partem, in Pet se: uod idem etia in termino 1 quo intelligi potest. Id dieituiret accidens, quod accidit termino uet se : tam terminus perii ii i
512쪽
est,in quem primo terminatur motus, ut in albedinem dealbatio atquia albedo est visibilis , & intelligibilis , cum dealbatur ali
quid dici potest, quod est mutatum in quid intelligibile , sed per
accidens. Similitet in dealbatione, color est terminus,sed secundum par rem, puta secundum albedinem : de Europa est terminus secundum partem tendentis Athenas, quae sunt pars Europae,at dealbationis color albus terminus est per se. Id etiam explicari potest in termino a quo,ut notum est. Ex his epilogat ea, auae dicta sunt, nempe quod tripliciter contingit moueri in idipsum etiam in mouente:& quod motus non in forma est, sed in mobili in actu : per formam autem modo intelligit,sive substatiam, siue qualitatem docum, aut quantitatem dicit D.Thom quae fiunt motuum termini ad quos. Quae igitur secundum accidens est mutatio.
AD mutationem per se conuertitur omissa inutritione,& in tu per accidens. Reddit autem rat: onem cur id fiat, d censquod motus secundum accidens est in omnibus ,& omnium, semper. Per quae verba dat intes ligere, motum per accidens expavie termini,& ex parte mouentis,& mobilis. Dicitur motus petaccidens in omnibus, id est, inomnibus praedicamentis , ut dicit simplec Albet. nam cum omnia praedicantenta in uno possint inueniri, per accidens moueri, dici possinit. Vt si homo currit, quantum currit, coloratum currit, filius currit, agens curiit:& r liqua. Dicitur etiam motus per accidens esse omnium , quantum ad terminum, quia omnia praedicamenta termini posueum esse pet accidens. Dicitur semper, ut vult simpl. ac si dicat, quod etiam res cum non sunt, mouentur secundum accidens: ut corpus Petri mouetur ipse mortuo, ac ob id Petrus tunc per accidens moueri
Est igitur sectas integer,quod in motu per accidens nec est de-
terminatum mobile,aut mouens, nec terminus, nec tempus et ob id ab arte reiiciatur. Averroes motum per partem, ob indetermi- irationem cum per ahidens coniungit.
Admotus per se non sic, imo inter terminos determinatos st: est enim inter contrarios,aut contradictorios,ut ab albo in ni si,& a non nigro in nigrum: a calido in frigidum , & a non frigido in frigidum, a non aqua in aquam :& hoc inductione per omnes
Posset quis obiicere.Num fit motus a medio,& ad medium, ut fusco in album Respondetiqvidid medium habet rationem duo-
513쪽
tum contrariorum quodam modo: relatum enim ag rnum habet alterius rationem ivt fuscum respectu albi nigrum est, respectu nigri,album est:& media chorda acuta dicitur respectu primae, aegrauis respectu ultimar: ob id de medio, sicut de contrario iudi cium haberi debet. Dicitur quodammodo, nam medium non est perfecte contrarium , cum extrema in eo rcinissia sint, & sorsan non in actu, sed in potentia, de qua postea dicetur.
Quoniam autem omnis transmutatio et Teaet T. Mutationum numerum venatur, ut qui ex eis motus dicatur, ostendat. Ab ipta autem nomine nititationi , sumit in mutatione esse duo extrema: mutatio eni Graece dicitur i. ix c,A
quasi sit mutatio ex uno in aliud , & unum post aliud, est enim unum prius alterum postetius est igitur mutatio ex uno in aliud. Haec autem quadrupliciter intelsigi potest, aut ex subiecto in subiectum, aut ex non subiecto in non subiectum, aut ex non subiecto in subiectum, aut ex subiecto in non subiectum. Per subiectum autem intelligit terminum , sue a quo , siue ad quem aifix-matum,& positiuum , ut cum dicitur ab albo in nigrum, uterque terminus est subiectum. Per non subiectum intelligit terminum
negatum, ut non album, non ignis.
Ex his igitur quatuor conbinationibus tres dicit esse mutationes. Illa autem quae est a non subiecto in non subiectum, non est
per se mutatio: nam tales termini, nec contrarie, nec contradicto ric oppolriintur, cum uterque sit negatus: reliquae tres sunt,ut or- .dine declarabuntur. . 'Quae igitur ex non subiecto est. Mutationes dia as, quae inter terminos contradiis orios fiunt distinguit, dicens, quod illa quae a non subiecto in subie-
ctum est , generatio dicitur: quae vero econtra, a subiecto in non subiectum, corruptio differunt enim terminis transmutatis. Vtraque autem est duplex, simpliciter P secundum quid. Simplex generatio, aut cornaptio est, suae est substantiae alicuius, quae vero accidentis, secundum quid est: vi generatio albi ex non albo, secundum quid est hominis vero ex non homine simpliciter, ita tu corruptione. Et textus clarus est. si igitur id quod non est. Text. i. , INici has adhuc tres mutatione , nec generationem , nec cor
ruptionem Rotum esse contendit. Facit autem rationem hanc priorem de generatione. Quod non est non potest moueri: quod generatur non cit , ergo quod generatur non potest moueri:
514쪽
generatio, ergo non est motus.
Sumit autem tanquam notum,quod non es oueri non posse distinguit tamen de quo non eme loquatur. Triplex enim est non ens. unum , quod in compositione veli diuisione intellectus consistit tantum, qualia fetitia, &falsa, ut dicit Albett.& haec nullo modo mouentur. Alterum,non res sm- pliciter, puta substantia in potentia,quae opponitur actui simpli-. citer,ut ignis potentia, Leo potentia, & hoc est quod non potest
moueri, cum esse non habeat. Tertium est, non ens secundum
quid ,ut quod non est album,quod non est sanum,& tale non enc, cum sit ens aliquod simpliciter, moueri potest. At quia posset di- cete,nonne materia est, pici generatur, igitur generatio motus est: Hoc reiicit, dicens quod quamuis maxime accidat esse gene- rationem per accidens, id est,quamuis id quod generatur per ae- cidens, puta materia, sit tamen id quod simplicitet generatur, nempe compositum non est: unde respectu ipsus,generatio non est 'totus. ubi aduertendum, quod Averr.cum aliis rationem Arist. ita im tellexerunt, ut velit dicere, generationem non esse motum, quia . materia quae ipsius est subiectum, est non eris, quod autem non est non habet motum. Sed mihi hoc non placet,quia diceret ac uersarius, quod materia est, & est substantia, licet autem non ita perfecta, tu e tamen sussiceiet moueri tali motu. Nec video, vo- . modo qui hoc diceret impugnari posset: unde enim habet, quod ad quemcunque motum oporteat esse ens actu perfecto, cum tamen motus sv actus entis in potentia. Ob id dico,quod Aristo t. per quod non est, non materiam, sed compositum, quod generari dicitur, intellint, & tunc sensus est certissimus & verus, cum illud non sit dum geheratur, non potest
Vnde patet, quod si generatio ad materia referatur, ipsius motus est: ac si ad compositum, quod proprie, & per se generatur, non motus, sed mutatio est. Est enim hoc discrimen, quod notauimus in libro i. inter alios amotus,& generationem. Nam motus alij suum subiectum sui. plieiter denominant: est enim homo, tui albest,& aqua, tuae ca-
le fit. At generatio terminum Per se nominat.homo. n. non materia per se generatur. Et hoc est quod hic docet Aris id quod perie generatur non moueri, nec ipsus respectu generatio est motus: at si ad materiam referatur, negari non potest motuit cae , cum sit passio quaedam,ec propria ac vera.
515쪽
similitet autem dc inquiescente. stendit etiam quod nec generatio est quies. Nanx quod non es quiesceret. Et denique absutda quae si quuntur ad hoc. quod non ens moueatur, sequuntur etiam ad hoe quod non ens e quiescat. Statim adhibet posteriorem rationem ad ostendendum C quod non est non moueri,quia non est in loco,cum non sit in aliquo loco, Cum igitur generatur, non sit, non erit in loco, & sic non mouebitur. ' vero corruptio non sit motus, probat. Quia si corruptio
motus est,generatio ei contraria motus esset, aut quies oppos avx. At generatio nec est motus vel quies: ergo nec corruptio. a ineratio sit moti . I. Ensus quaestionis manifestus est, videtur autem multis, en Orationem non esse motum. Primo : quia ita videtur docete Aristo in praesenti textu. Praeterea,quia motus est successuus: at generatio est in instanti: non ergo motus est. Praeterea, Motus est inter contraria, at generatio es intercontradictoria: non ergo videtur generatio motus. Idem de corruptione. In oppositum tamen sacit , quia videtur actus entis inpotentia,ut est in potentixest enim actus materi; existentis in po- .
Nec valet glossa simpl. quod perens in potentia intelligitur compositum, quod est in potentia.'Hoc enim fictum es , cum
Aristotel. dieat, ens in potentia, sub quo etiam materia comprehenditur, Praeterea, quia potentia materiae est vera potentia transnam bilis, ergo actus et iis,ut talis est,motus cst. Pro resolutione huius difficultatis, notandum est motum duobus modis accipi posse. Aut lato vocabulo , luci pa sto destruit Arist motum actum entis in potentia, Aut stricte, & proprie , ut lex superiori, S.quo reiicit generationem,& corniptionem a ino tu et motum intelligens quo moueri res dicitur , scilicet soc-cemue , qua lacium vel forma quae acquirit ut habet lati in
His positis si prima concluso, Si generatio & corruptio ad materiam comparentur, sunt ipsius motus, ex actus imperfecti, quil, venit in formas,ad quas est in potentia: scut subiectum pet- uenit in accidentales formas per alios motus. At si ad id quod ge-
516쪽
neratur aut corrumpitur, motus non stant, cum per eos non dicat tur moueri sed geri id quod generatur, ut diximus supra textum,
nec successive, nec in initanti. In cuius declarationem aduertendum primo, quod de ratione motus in commimii non est successio illa temporanea, ut aliqui existimant: sunt enim veri motus in instanti perfecti, ut patet de illuminarione secundum Arist.& de coagulatione,& congelatio- ne, 'uae :n instanti extenditur R1tio motus in communi in eo
tantum consistit, quod si tactus entis in potentia, successit, vero .ci aduenit, motui proprie di sto,&es ipsi uis quantitas consi gens tratione spacij, aut ratione extremorum, inter quae fit. Nam cunt termini latitudinem habeant & praeterea sit resistentia, non potest transitus fieri in instanti perfectus ab uno in alterum,nisi cum in indiuiti bili consistunt. Aduertendum praeterea, Generationem differre aliis moti bus multipliciter. Primo in subiecto. Nam gener tionis, &corru- ytionis subiectum materia palma est: haec enim est,quq permulier sub extrinsecis formis: at aliorum motuum subiectum cympositum ipsum est. Secundo, dissert in terminis, Nam termini genetrationis & corniptionis contradictorii sunt: at reliqui motus sunt inter contra- rio : fit enim motus ab albo in nigrum: at generatio ignis ex non
Dices, quare hoc ita st3 Respondeo maxime discrimen esse in- , ter formas accidentales,& substantiales Nam accidentales formet habent non solum repugnantiam, sed determinatam repugnaim ilia n,ut album cum nigro,vel medio : calidum cum frigido,& s- milia. Id e autem determinata tepugnantia consistit innoc,quod Cina proprium subie stum, aut una, aut altera inueniatur,nec absit, una nisi adsit altera. At inter formas substantiales est repugnantia quaedam, sed non est determinata, eo quod forma substantialis ex aequo cuilibet repugnat: nec circa materiam consequenter se ha- bet,cuin materia absque illis duabus aut tribus esse possit. Ex hoc procedit unum notatu dignum,quod in accidentalibus formis est mutatio determinata Cum enim in unam tenditur,ex altera certa proceditur, ut ex albo in nigrum;& econtra.. At in substantiis hoc non esi: modo enim ignis ex aqua, modo ex aere modo ex alio fit. Quod si in substantiis aliquando ex d terminata sorma proceditur, ut in viventibus ex embrione, aut ex semine, non tamen econtra proceditur; neque est aequa utriusque
517쪽
Hinc etiam processit alterum notandum: quod termi uos iλ t ii substantiatum mutatione sumamus penes contradi iobem,&non penes formas positi uas,cum non siit forma determinata semperquam sumamus, at in accidentali motu, non solam perconccadicti otium, sed penes affirmationem terminos per se sumamus:& liae e est secunda dii strentia,& differentiae ratio & est no
Tertio diis est generatio innitia iura. Haec enim instanti mensuraturneliqui niolus frequentius tempore,eo quod quantitatem diuisibilem habeunt. Ex his igitur patet quid inter generationem.& reliquos motus diiserat, quae ob itisserentiam nanc dicitur ab Arist. mutatio; at reliquos vocat motus nomine contracto, tameuin communi sumendo nomen motus, ut definitur in s. Physicoria iii,motus dicitur etiam generatio,& corruptio,ut dictum est. Ad Aristotelena dico, solum negare generationem esset motum illius quod genetatur & motum proprie, non tamen respectu ma
Ad secundum, negatur prorsus de ratione motus in commimi esse succe Onc, ut diximus, sed est de ratione motus illius, cuius Sacium, vel terminus qui acquiritur,liabet latitudinem cum resinentia, luem proprie di stridie ob id motum vocamus.. Ad tertium dico, quod moles p prie particulariter dictus,inter contraria fit, non tamen motus in communi sumptus: sic enim comprehendit etiam mutationem, siue inter contraria, siue inter contradictoria fiat. Sic auic in sumitur in libro tectio: de fic nos generationem, & corruptionem, dicimus motum, late sumpeto vocabulo,quia videlicet est vσre actus entis in potentia. Quoniam autem omnis motus. Text. s. Oncludit ea tribus mutationibus dictis, unam esset motum, , punica M. quae est a subiccto in subice una Quae etiam inter contradicio ios terminos sunt, mut1tiones dicun ur. LXpbc-t autem pet subiecta, intel: igere contraria, aut media aut prauati ua, iust aestinatiua significant,ut nudum, tenebrosum, mortalinio,
caecum: quae pio contrariis reputantur.
Statim motum, qui a subiee o in subiectum fit. dis idit in ii ex species, in eum qui secundum quantitatem & eum qui secundum qualitatem, S eum qui secundum locum fit: quoium fossicientiam probat, diuidendo praedicamenta , dc excludendo alia septem, ad quae non est per se motus. I
518쪽
INeipita substantia, dicens non esse motum in substantia Ratio est,Motus es E inter contraria: at substantiae nihil est con-etatium: in ipsa ergo non es motus similiter nec ad relationem: quia stat, inquit, unum relativum acquirere relationem sine aliqua sui mutatione: ut si ego su in albus,3t aliquis fit albus,acquiro absque aliqua mei mutatione similitudinem, non ergo ad relationem motus est. Probat riterius de ae ione, & pastione. Si enim ista per motum acquirerentur,nuc motus ipsius esset motui,&mutationis inutatio: auod esse no potest: statim probare incipit. Duplex tamen hic occurrit dubium. Alterum est,quomodo in substantii; non sit contrarietas, cum elementa sint contraria.p terea, vel loquitur de perfecta contrarietate,vel non. Si loquitur de Perfecta, profecto nec ad quantitatem , nec ad locum est motus,in ipsis enim non est perfecta contrarietas. Quod si non loquitur, sed de oppositione qu1dam extremorum p tiva, cum in substantia inueniamus duas formas sic repugnantes,etit profecto motus. Sine dubio non est facile hoc soluere. Mouet dubium Simpl.& Auert de eodem,& citat Alexandrum dicentem, elementa esse proprie contraria, eo quod existimat qualitates esse formas substantiales elementorum. Ad Aristo. autem dicentem substantiis non esse contrarium , respondet, quod dupliciter intelligi debet uno modo de substantiis compositis,&& mixtis: his enim non inest contrarium . Aut secondo,quod nulla substantia est cogitatium habens ratione materiae , bene tamen ratione formae.
Ista sententia, quamuis non sit in praesenti examinanJx, mihi non placet. Primo , quia qualitates substantiam elementorum e xistimat: & quod est passio cuni forma confundit.Secundo, qui Iadhuc non declarat Arist. Nam posset dici, quod sufficit contrarietas in sermis, ut si in substantia motus: nam mutatio secundum sermas fit.
Auer.clementa contraria putat,sed ratione qualitarum S. Tho. vero etiam ipsas sermas aliquam contrarietatem habere docet, secundum quod substantiae omnes inaequalitatem habent in re sectione substantiali, . . a cSed quicquid de hoc sit,non video quid ad Atist dicendum lit,
quomodo in substantia non sit contrarietas, & sic in
Auertadicit sermonem Arist esse probabilem,& posse dici, si
519쪽
stantiis esse contrarium sed hoc profecto non est rem solvere. Oportet igitur maxime perpendere, quod etiam in praecedenti quaestione coepi dicere. Hic Arist. non vocare propriam comtrarietatem, sed repugnantiam duarum formatum determinata, quae est in qualitate,& quantitate: nam a maiori in mimorem, taecontra determinate proceditur: & a loco sursum in deorsum, iaeconita At in substautiis non est ista determinata formatum te- pugnantia,ut diximus: ob id non fit inter contraria mutatio substantiae:& hoc nota. Alterum dubium est, quomodo relatio absque mutatione ac quiratur. Aduerte igitur, quod s. Meta. ca .is. duplex relativorum genus ponitur ab Arist. alterum est mutuum, puta quod ad terminum uum, & terminus ad ipsum mutua relatione reali referuntur,ut filius ad patrem, patet ad filium:album albo similitudine mutua refertur. Alterum est non mutuum, quod non refertur unum ad aliud, nisi qui1lloc resertur ad ipsum: viscibile non refertur relatione reali ad scientiam , sed ob id dicitui scibile, quia scientia refertur ad ipsum. De priori relativorum genere est
Circa quod notandum est, quod relativotum natura non solum est dependens inter se,sed etiam a fundamento puta ab alio accidenti absoluto, cum quo simul producitur & destruitur.
Notat vero S.I lio. unum dignum consideratione in praesenti. Quod cum producitur unum fundamentum in virtute, N in radice producitur relatio: & cum insurgit alterum relatiuum, tunc consumatur relatio. v.g. cum quis fit albus, iam in virtute & radice fit sinitis: formaliter vero cum est alterum album: unde cum
aliud album fit, tunc insurgit similitudo in altero non per aliam mutationem quam illlam quae erat ipsius fundamenti. Est enim dependens maxime relatio a fundamento. Pt imum enim dupliciter contingiti
vltis argumentis probare nititur, motum non esse motus, Imriee mutationem mutationis. Primo ramen distinguit Juplicem sensum , huius mutationis est mutatio seu ipsius motus est motus. Alter est, quod motus,& mutationis sit mutatio tan- uam subiecti, ita ut motus dicatur moueri,sicut homo mouerii citui,& alterari. Et hunc sensum reiicit, dicens, motum non
esse eorum quae subiecta sunt,sed potius ipse in subiecto est. Nec aliter id probare nititur quia satis notum est, motus non esse sc
520쪽
3 In lib. v. Physic. Arist. Cap. ij.
ALteruili sensum ponit. Nempe quod mutarionis fit mutatio,
ut tei mini,ita ut sicut aliquod subiectum ex una forma in aliam mutatur, puta ex suauitate in aegritudinem,ita CX una mutatione unius peciei in alteram sorinam, id est in alterius speciei mutationem per se mutetur Et osten dit hoc fieti non posse nisi per accidens Perpendendus est sensus nam ratio inlitera est valde obscura. Supponit ita ille, quod motus & mutatio quaelibet inter duos terminos oppositos fit, disserenter tamen: contrarios, si fuerit motus: contradictorios, si fuerit generatio,vel corruptio. Facit eigo hanc rationem. Si ex una mutatione in aliam mutatur aliquid, tunc ex terminis unius mutabitur in terminos alterius, ut postquam per sanationem mutatus est in sanitatem ex aegritudine, mutabitur ad aliam mutationem: sed postquam in una mutatione mutatus est non est opus ad aliam mutari,quia potest quiescere in ea: ergo per se non est mutatio ex una mutatione in aliam. Quas dicat: Omnis mutatio ex suis terminis procedit per se, qui b positis non est opus alia mutasione aliorum habente terminos; quod ii ponitur, id non est per se,ut dicemus. Vlterius procedit. Si ab una mutatione in aliam proceditur, crithoc maxinie in contra His mutationibus sicut ab albo in nigrum
ni ouetur ita a Sunatim e in aegrotationem nod si hoc est,unum mouebitur motibus contrariis. N. am per sanationem ab aegro insanum, per aegrotationem .isano in aegrum mouebitur, & hoc simul quia quod mouet , simul est sub termino a quo,& ad quem. Id autem iiii postibile est. Haec est ratio Arist. Paulo uberius explicata. Addit tamen quod per accidens emest esse, quod idem ab una in aliam mutationem mutetur, vilia sanatione in deambulationem mutetur, & ab obliuione in recordationem:& sic accedit nam mutationem in aliam saepe terminari,sed non per se. Amplius autem in infinitum. Text. 13.
S Ecundum rationem facit ad idem, qua probat mutatiCnem
non fieri alia mutatione, nec motum alio motu : de ratio non minoris obscuritatis est in litera. Sic est componenda. Si gerieram lio, alit motus fit per alium motum, hic etiam fiet per xlium, echic rursus per alium, cum non sit maior ratio unius, quam sterius,eritque processus in infinitum. Quo admis', sequitur quod nullus erit motus. Et probat. supposto,quod res,dum sit,nondum est: tunc si res permotum fit ex-