장음표시 사용
531쪽
goch id soluere. Sateit pro praesenti scire, quod siue unus sit, aut plures, adhuc unitas numerica motus no colligitur, nisi adsit unia tas temporis. Et nota hanc expositionein
Quoniam autem continuus omnis motus, Text. '
ostendisset, qui motus esset unus numero , ostendit in do numeto unum motum esse continuum, contra continuum esse unum numero,& ad continuitatem requiri eadem, qui ad unitatem numericam: ac ob id proponit motu continuum esse simplicitet unum:& e contra simpliciter unum esse continuum.
Obiter tamen motum esse continuum probat, quia diuisibilis est, puta in partes, quae elantae v v nu,scut diuiditur continuum. Statim declarat, qui motus continui sint. Illi nempe qui extremum,& terminum eundem habent,ac illi continuati possunt,qui unicum communem terminum habere possunt, scut in aliis continuis. Aliqua enim termino carent,ac ob id continuali nequeunt, ut te; incorporeae. Aliqua terminos habent,sed ineptos ad continuationem, ut linea, & deambulatio: & aequivoca ac diuersae rationis sunt. Quae vero eiusdem sunt rationis, continuari possum, ita etiam motus, qui eiusdem sunt rationis, ac communem unum
Ostendit ad comiguitatem motuum esse temporis unita-.tem, quamuis sint diuersae speciei,& neris. Vt si postquam
quis cucurrit,immediate sanetur,lii motus contigui sunt,non tamen sunt continui, quia non habent unum comunem terminum. Requiritur igitur ad continuitatem,ultra temporis unitate,unius termini communitas,quo contineatur motus. Quapropter necesse est. Text. I. Oncludit ad continuitatem motus requiti unitatem specificain termini, aliter enim non poterunt duo motus unicum habete communem terminum opus etiam est,cum unitate te mini & mobilis,unitate etiam temporis. Haec aut unitas temporis est, ut non interrumpatur per aliquam quietem med iam.
Cum enim mobile in medio motuum vel minimum quiescit, e vacat a motu : impo I bile est, quod illi duo motus unum continuum saciant. Eius veto qui est in specie non unias. Ostendit etiam cum temporis unitate esse opus unitate termi-rii specifica. Potest enim esse cum vnit te temporis motuum terminum habere possunt. Con:inui igitur erunt. Text. C.
532쪽
pluritas. Qui igitur est unus in sipecie, & tempore, unus simpliciter est, qui vero tantum habet unitatem temporis, hunc non est necesse esse unum simpliciter,id est,numero esse. Ex omnibus colligit unitatem quartam motus numericam esseum pliciter unitatem. Haec enim omnium aliarum, quae disti sunt maxima est. o Amplius autem dicitur unum. Text L. Atiam unitatem motus ponit, nempe ut is qui perfectus est, unus dicatur siue in genere, suein specie, sue numero Idem enim est dicere, motum unum , & totum, ac perfectum, sicut in aliis etiam rebus quod perfectum est,unum dicitur. Est autem motus perfectus, qui ad suum terminum peruenit,in quem ordi
At nequis putaret,imperseetum motum non esse unum,nempe eum qui ad terminum nondum peruenit, addit esse unum, quamuis minus unum: est autem unus,quia continuus est. Nota bene S. Tho. quod dupliciter attenditur unitas. Et in substantia rei,& haec penes formam: res enim una per unam formam est. Et iam inquantitate: utres est una,quae continua est. Haec etiaduplex unitas est in motu, de in substititia ipsus, & haec est per terminum ad quem , qui motus est forma: & hanc unitatem habet motus perfectus. Vnitas etiam est in qualitate motus per continuationem, & haec etiam in imperfecto reperitur: ac ob id in tus imperfectus & inconsummatus unus dicitur. Amplius autem aliter. Text. 3. Liam ponit motus unitatem, ut is dicatui unus, qui est regu
laris & uniformis. Irregulatis aliqua ex parte videtur unus motus,aliqua ex parte no* unus: differt tamen a regulari,secundum magis & ruinus, nempe quia regularis est magis unus, irregularis vero minus.Reperitur autem in quocunque genere & specie motus regularitas,& irregularitas,in alteratione,& in augm latione,& in latione.
Advertendum vero quod ista unitas non est in substantia motus,nec in continuitate, quia haec sunt etiam in litegulari, sed in modo motus: nam tegularis uno modo se habet in omnibus suis partibus at quoad velocitatem , , quoad spacium: & irregularis diuersimode se habet, dum pars velocior altera est, aut diuersi, fit spacio: ob id motus irregularis in textu diuisibilis dicitur,intellige secundum modum,quia partes habet dissorines, ob idque non
533쪽
Irregularitas autem di tentia.
Duas radices ponit,ex quibus irregularitas procedit. A ltera etapaciumn motu locali cummi forme estivi si quid inoueretur per line uita tortuosani, & girat' uam, talis motus irregularis esset, eo quod partes non sunt rationis eius leni. Altera est cum stante eodem tempore, & eodem termino. & spacio, est diuelsa velocitas, eo quod mobile velocius ni ouetur per unam quam per alteram partem spacij, ut lapis deorsum mouetur vo .locius in fine, quam in princip o, ob id irregularis est: esset regulatis, si per toti in spacium eandem seruaret velocitatem. Ex his concludit duo. Alterum est, quod esse velociorem, aut tardiotem, non sunt species motus, nec disserentiae specificae cum idem motui specie modo velocior,modo tardior,modo regularis modo i regularis fit. Alterum est, quod grauitas & leuitas in eodem maior, vel minor,non faciunt motum differre speeic:non enim disset: motu plumbi deorsum, a motu eiusdem, eum unus est per acrem, alter per aquam, quamuis hic tarde, illic velociter feratur: ne e digeri similiter a motu lanae, quae minori fertur grauitate, ivnus igitur irregularis est. Text. As f Oncludit irregularem motum unum dici,cum continuus sit, sed minus unum, quam regularem: ut patet de illo motu,qui per spacium obliquum,& irregulare fit Cum autem sit minus v-tnus, nabebit aliquid pluralitatis, nam ubi est minus ibi est aliquideontrari j,vt qnod est minus album, habet aliquid nigrista motus irregularis, cum sit minus unus, pluralitatem habet in modo, cium non fit uniformis secundum omnes partes. Dices,quo modo verum habet, quod si aliquid est minus,ibi sit contrarium: nam contingit esse minus lumen sit co ntrario, lu
Responsio, per contra tum esse intelligendum,aut verum contrarium, aut saltem priuatiuum,& tale in lumine est, ubi enim est minus lumen ibi sunt magis tenebrae. Statim concludit Aristot. motus digerentes specie, non posse esse continuos. Rario es , Quia omnis continuus aliquando esse regularis, aliquando irregularis potesst: at motus compositus ex duobus specie differentibus, ut ex latrone, & sanatione non potest esse unquans regularis: ervo nec continuus: quod autem regularis esse nequeat, notum est, non enim potest paries uniformes habere.
534쪽
ii mnit specifica mo- pli tantum a termino ad que,
Questio. is riDIsficultas haec est circa textum, at . ubi Arin eles unitatevi
motus specificam ab unitate termini ad quem specii cado eet esse sumendam, contra quam sententiam videntur multa inh
Primum est, Sequeretur quod motus ab albo in fuscurri & ἀnigro in idem fuscum essent eiusdem speciei : terminus enim ad quem, puta fuscum idem est specie. At re vera illi motus videntur specie disserre, quia magis disserta motu albo inscum motus a nigro in fuscum, quam disserat alius motus similis ab albo in se cum, sed hic differt numero: ergo ille dissert
Secundo,sequitur quod augmentatio esset diminutio. Sequela patet. Moueatur aliquid ex bipedali ad triped , est augmentatio. Iterum moueatur aliud ex quadrupedali ad idem tripedale, est diminutio, idem tamen est traminus utriusque olus ad quem,nempe tripedale: erunt ergo eiusdem speciei,quod falsum est cum sint contrarii. Tertio, Eodem modo sequeretur quod duo motus locales e sent eiusdem speciei,cum tamen sint contrati j Patet, aer moueatur ad suam spnaeram semel ex terra, & talis motus erit ascensus. Seniet moueatnt ab igne ; hic erit descensus, & tamen eundem locum, & terminum ad quem: erunt ergo ascensus, & descensus uuius speciei. Idem de aqua, quae ascendit a terra, descendit ab
Quarto, Ascendat lapis motu violento usque ad locum A,descenait iterum naturaliter usque ad idem A. isti motus sunt ad eundem terminum, alter tamen naturalis, alter violentus est, qui videntur specie disserre. Quinto, Ascendat lapis usque ad aerem, iterum proiiciatur u que ad ignem,sequitur quod isti motus disserunt specie,quia termini ad quos, nempe ignis, &aer,disserunt specie. Quod vero non disserat, notum est, nam sequeretur quod motus qui est i pidis ad ignem, est compositus ex motibus specie dissetentibus, nam motus ille etiam fit per aerem,& ignem. Simile est,cum d scendit ab igne usque in terram, transit enim per loca specie dis
Sexto, Item sequeretur, quod motus ab albo in nigrum per fuscum,& alius per viride,& alius per aliud medium,enent vilius speciei,cum omnes sint ad nigrum. Id autem videtur falsum, nam eodem
535쪽
eodem modo sequeretur quod motus ad A, per circuluixi, re periectum essent unius speciei.
Septimo,Moueatur aer usque ad centrum,moueati' lapis usq; ad idem centrum, motos hi sunt ad eundem terminum, at videntur diiserre specie, alter enim naturalis, alter violentus est. Circa hanc dissicultatem Alber. Saxo. l. 6. dicit unitatem specificam motus esse sumendam ex tribus si mul,ita ut si unum deficiat, motus disserant specie: Nempe ex unitate termini ad quem ultimati,& termini a quo, & media formalis : ita ut cum terminia quibus sunt differentes specie, motus sunt specie differentes, ut patet in quatuor argumentis propositis Similiter cum media di fetunt, ut in sexto argumento : concedit cnim illos motus specie differre, propter media diuersa, quod idem concedit Burleus, quamuis Paulus Venetus tex. is dicat, esse eiusdem speciei Vocat autem Albet terminum ultimatum illum, in quem per se tendit motus, ut cum lapis mouetur deorsum, licet sistat in aere, tamen cae se in centrum tendit, & per talem terminum est iudicandus motus. Vocat medium forma in motu locali,quod consideratur in ratione quanti, ut est rectum, vel circulare: quod nim sit aer, vel aqua, non variat uiolum, dum utrunque rectum, aut circulate sit Alij ptopter argumentum septimum, dicunt esse opus unitate specifiea mobilis: vlide ob id illi motus specie disserunt, quia mobilia specie disserunt. l ntellige bos, cium mobilia disserunt in ratione principi j motus, puta in ratione grauis, aut leuis: nam motus pluin bi deo istam, & motus similiter deo: sum lapidis non dis erunt specie. qui1 mobilia non censentur specie differre
in ratione mobilium, cum utrunque secundum grauitatem in
Hare sunt quae dixerunt alij potius conuicti argumentis, quam
doctrina Anilo. Et quamuis aliqua benedicta sint, tamen non i st uel bis consona es citra regulam aliquam. Ob id existimo ad dissi ullatein sic esse d:cendum. Sit igitur prima concluso. unitas specifica motus a termino
quem, non autem a termino a quo est sumenda. tu
Haec satis est expresia Arist.Et probatur Quia terminus a sind& terminus ad quem L 'cie disserunt:a duobus ergo specie d Herentibus non potest unius specieiunitas sumi: non ergo a term
no a quo,& ad quem est sumenda species motus.' Praeterea, A quo sumitur definitio nomen rei, ab eo strinitus species: sed a termino ad quem nomen sumi inus motus, de per
ipsum definituti ergo bipso sumitur speci cs.
536쪽
sio in lib.v. Physic Arist. Cap. iiij.
Praeterea,Quia motus in se non aliud est quam via, ct proce sus ipsus termini ad quem:ab huius ergo unitate sumi debet unitas motu
Praeterea, Quia dum motus crescit, recedit terminus a quo, de magis eii terminus ad quem: motus ergo praecipve in termino ad quem consistit: ab ipsius ergo unitate unitas motus sumetur. Secunda concluco, Unitas termini ad quem formalis, non autem materialis inspicienda. Aduertendum ergo fieri posse , quod re unus si terminus ad que, tamen ratione sit duplex, si formaliter consideretur, puta si comparetur ad suum terminum a quo, ad quem refertur, verbi gratia, fuscum si ad album comparatur, nigri rationem habet,si veto ad nigrum, albi rationem obtinet, ut dixit Aristo tex. s. ob id non est idem terminus ad quem in motu ab albo in fuscum,& a nigro infuscum,si terminus formaliter consideretur similiter locus aeris, re unus est, tamen si ad ignem comparatur, deorsum est: si ad hquamn terram,sursum: ob id motus ad aerem ex terra,& ex igne non habent eundem terminum ad quem mimalem.
Quod autem terminus formaliter si considerandus notum est. Nam, ut terminus est ad quem refertur ad terminum a quo, Ac talis terminus ad quem ad talem terminum a quo. Huius inconsideratio fecit illos Doctores confugere ad terminos a quibus in
unitate motus, cum tamen non ab eis, sed a termanis ad quos, formalibus tamen, sumatur unitas motos:& per hanc conclusionem soluuntur argumenta tria prima. Ad primu enim concedimus, motus ad fuscum ex albo,&ad suo cum ex nigro specie disserre, tamen negamus esse unicum terminum ad quem Prinalem, fuscum enim rationem duorum habet. Similiter ad secundum, Tripedale. n habet rationem minoiis
quantitatis respectu quadru pedalis,& maioris respectu bipedalis, ob id non est idem terminus formaliter cum & habeat rationem maioris,& minoris ae ob id illi motus specie disserunt.
Ad tertium 'amuis ab qiii velint, illum ascensum aeris ab aqua, & descensima ab igne in suum locum, esse eiusdem spe ei, mihi non placeta est enim unus ascensus, altet descens os,' ita ma- .gis disserunt, quam duo ascensus, vel duo descensus eius ac aeris. Igitur adnerre 'nod elementa media sicut non habent simplicem locum, ita nec simplicem motum omnino. Ignis ' ridem habet locum limpliciter suisum ; ob id motus eius simplex est Si militer terra deorsum at aqua,& aer parti in sursum, partim deorsum rartim gravi; purtim leuia sunt. Ignis respectu aer grauis est, & deorsum: aquae vero respectu leuis, & sursum. Simali et
537쪽
i aqua respectu terrae, & aeris. Cum is tur mediae naturae sint, seminos habent motus, de sursu na, ut leuia, & deorsum, ut grauia,euamuis secundum unam rationem non habeant nisi unicum specie motum Descendit igitur aer ab igne,&aqua ab aere: assicendit tamen aer ab aqua, ct aqua a terra Et tales loci rationem habent duorum formaliter: sursum enim, & deorsum sunt, si ad
diuellas terminos a quibus comparentur. Tettia conclusio, nitas termini formalis,&vltimati est consideranda ad unitatem hanc motus specificam. Aduertendum ergo ut diximus,quod terminus duplex est. Alter ultimatus, alter non vltimatus. vltimatus is est, quem motus secundum se attingere posset, nisi ab extrinseco impediretur: ut mouetur lapis deorsum, ultimatus locus est centrum , quamuis impediatur ab alio loco. Similiter mouetur ad acrem violenter.
vltimatus terminus est ultimum,in quod naturaliter potest proiici,nisi vires aut aliud impedirent. Non ultimatus vero e st quem' attingit ob impedimentum aliquod, in quo aliis non quiesceret, ut si lapis cadens sistat in cathedra. Potest etiam fieri, quod aliquis sit vlt: matus tet minus alicuius
motus,non autem alterius: ut si aer perueniat ad suum locum, similiter lapis. Isti motus non habent eundem ultimatum termi- . num, nam aeri suus locus est ultimatus terminus,quia est motus naturalis, at lapidi non Cum erit in sit motus violentus, ulterius posset procedere, & etiam inferius, quia ut motus violentus est, incertum terminum habet. Et ultimus terminus est, quem potest attingere de potentia naturali, nullo exi stente impedimento. Ad
examinandum ergo unitatem motus, terminus ultimatus est in spiciendus.
Et per hoc soluitur argumentum quart*m : cum epim lapis a. seendit usque ad A, tunc non liabec illum terminum ultimatum . similitet cum ii turaliter descendit terminus ultimariis centrum
est: qiuamuis etiam possemus dicere,quod il le locus A .i ai ione du- plex est: est enim suisum S deorsum respectu diuersorum.
Quarta conclusio. In locali motu medii unitas sormalis est attendenda . Dico tarmalerii, ut si ynum est rectum, vel circulate, alterum similiter sit. .Haec est expressa Arist. vi vistam est in tex
Sed aduerte, quod mi illum: non debet attendi, nisi in motu lo- cali: quia quoties mutatur mcdium in motu locali, mutatur in ininus ultimatus:& hoc est valde notandum, v. g. cum pericis urnpexuenitur ad A, & per circulum, A non est utriusque ultimatus terminus: uacirculus,ut circuliis,non habet finiri in A per se,cum
538쪽
terminum non habeat: relinea non habet secundum se in A sini- ri, cum recta est: sed ultimate varia circulum procedit. Quod e go in A terminetur, hoc per accidens est: ob id ex medio iumen- da est unitas, At in alteratione, cum ex albo proceditur, siue per sciscunt, siue per viride, per se tenditur ii, nigrum, ob id hi motus sunt eiusdem speciei, & est Burtei & Alb. Saxo & contra Albe
tum & sic solui tutargument uni sextum Nam quintum ex conclusione priaecedente solutum est. Terminus enim ultimatus lapidis non est aer, licet in eo sistat, ob id,& quando usque ad ignem proiicitur, motus sum eiusdem speciei pro ter unitatem termini
aiunt a conclusio. Vnitas specifica accidentalis motus, etiam a mobili sumi debet, ut mobile est. Adverte itaque,dupliciter differre aliqua specie uno modo specie essentiali, cum secundum substantiana duo disserunt,ut homo & leo. Altero modo specie accidentali, cum secundum accidentia specie differentia, disserunt, ut homo albus,& homo niger. Has
duas di Cerentias in motu invenimus. Motus enim duo, spectet es sentiali disserunt, cum ratione motus lisserunt, puta in terminis ad quIs, ut motus susum,& dcoisum: accidentali vero disserunt, cum per accidentia quomodo vitalentum,& naturale faciunt mo et is specie accidentali dicetrae, non autem e sentiali, positant eniim duo motus unius speci ci esse, alter naturalis, alter violentus: haec enim accidentia lunt motus, non differentiar, sciat album & ni grum, respectu hominis, & ad talem di te' iam conducit ino- bile in ratione grauis aut leuis.
Vnde ad ultimum argumentum dicitur, quod motus acris ad centrum & motus lapidis eiusdem speciei sunt essentialismasio- . lcntum & naturale tantum non mutant speciem substantialem, cum terminus ad quem unus est specie. At specie accidentali di
terunt,quia alterum mobile est graue, alterum leve. Arist. autem, idum de unitate specifica loquitur,de specie loquitur essentiali,ad quam unitas termini ad quem est inspicienda,ut dic tim est.
ni merabilis nis tu, fumat rex tri ra, videlicet He unitate numerica termini, mobilis O b oris.
lem motus esse opus tribus, & unitate numerica termini, &mobilis. & lcmporis, in quo occurrunt aliquot argumenta. PNinu:n est: in textu eii m s. dicitur, ad unum numero motum, ter minum
539쪽
minum requiti unum , & indivisibilem . unum numero: In text.autem t. dicitui ad continuitatem opus esse unitate specificxrermini haec videntur pugnare cum rex. 3 p. ubi ilicitur, motum v-num numero esse continuum & econtra Est igitur argumentum. Idem est motus unus numero,&continuus: ergo ii ad continuationem terminus debet esse unus specie, pariter ad unitatem nu- meticam, vel si ad istam debet esse unus numero, etiam erit ad
Secundo, Contra id quod dicit, ad unitatem, & cotinuationem motus debere esse unicum mobile. In primis videtur cotta ipsum Arist. text. x s. dicit enim quod motus primae chordae ,& vltimae in unico tempore est continuus, & tamen mobilia diuersia sunt, puta diuerta choidae.
Praeterea Mitione:Descendat canis a media regione aeris incessanter, re in media via moriatur: tunc motus bic continuus videtur: at mobilia specie differunt. Nam canis vivus est animatus, mortuus vero inanimatus. Idem argumentum est de gutta aquveadente quae in medio fit grando,de lapila. Tertio, Contra id quod dicitur motus diuersae speciei no posse
continuari,videlut falsum Nam res diuersae speciei continuas experimur in multis: primo de virga una , cuius medietas aruit, revitam amitit reliqua manet viridis,&alterius speciei. & tamen ibi est continuitas. Praeterea, de homine moriente saepe, cuius pedes primo vita destituuntur, ac aliam formam habetit substantialem,& tamd cum partibus animatis continui sunt. Similiter de circulo,& cyrcumferentia,&semicirculo,& chorda quq continua sunt: curuum autem & rectum, nec non linea, S. superscies specie
digerunt. praeterea de lapide, sui ascendit,& statim descendit: ubi videtur esse continuatio ascensus ,& destensus disserentium specie. idem de pila, qua sit perculso de repercussio.
Praeterea. Ponatur quod sit spatium ab una parte circunferenti. ae teriae, usque ad alteram per c*ntrum,ut sit velut quoddam foramen : tunc proiiciatur lapis, sine dubio descenderet ad centrum& ascenderet ex alia parte , tunc esset motus hic ascensus, de deincensus,& xamen continuus: res igitur specie dicerentes continuari post lint. Quatto,est argumentum: Motus accidens quoddam est: sed a cidentia unitatem numericam habent a stibi celo: ergo unitas motus taenium a mobili sumi debet, non a tempore, nec a ter
Quinto, Tempus unicum est,& continuum,non interruptum nostris actionibus,cum sit in motu coeli, qui continuus est, non
540쪽
si In lib. v. hysic. Arist. Cap. iiij.
ergo oportet exprimere, ad unitatem motus, opus esse unitate temporis, cum semper unum sit,nec plura esse possit. Pro determinatione huius, sit primum fundamentum. Aliud est motus esse simul, aliud esse contiguos , vel consequentes. Aliud continuos. Vt duo motus simul dicantur, opus est: ut eadem prorsus temporis parte mensurentur, siue sint in diuersis mobili.bus, siue in uno: ut si modo quis deambulat ,&m do quis cal fiat, sue idem, siue aliud motus hi simul esse dicuntur.
Contigui vero dicuntur,qui sunt in tempore continuo,non interrupto aliqua quiete, tamen non una parte mensurantur, sed v-na vinis, altera alter:& hoc, siue in uno, siue in diuersis mobilibus st: visi deambulem modo,& postea cessante ambulatione, calefiam ita ut nullum sit tempus medium, in quo non ambulem, aut calefiam: tunc isti motus contigui,seu consequentes seu deinceps dicuntur. Potest autem unus plus temporis durare, quam alius, cum non eadem temporis parte mensurentur. At continuus motus non est, nisi cum unus est terminus ad quem numero & unicum tempus, & unicui mobile, ut dictum
sit secundum fundamentum. Ad motus continuitatem non pus esset ynitate motoris, nisi ex accidenti, cum motor & mobile idem sunt , nec opus est ipsus spatij continuitate. Aliquando. n. motor. At mobile idem sunt, sicut cum aliquid se mouet, & tunc non potest unicum esse mobile, sin & motor unus sit. Aliquan- do motor & mobile diuersa sunt, sicut in his,quae ab alio mouentur : tune autem dicimus, motus unitatem non consistere in unitate motoris. possunt. p. plures esse motores & motus unum nu-
mero: ut de motu graui lato ab una formica,& postea incessanter ab altera.& de motu illius facis,quae ab uno, postea ab altero set,
Ratio autem huius est, quia motus in mobili, ut mobile est, non in motore, subiectatur, ob id suam unitatem numericam ab ipso sumit. Diximus etiam ulterius:quod non opus est ad motus unitatem Sc continvitatem ipsa medij continuatione: vfide si lapis ab igne usque in terram caderet, profecto esset motus continuus : at ele, menta,per quae transit,non sunt sibi continua. Et huius ratio esst: nam ad motum illa continuitas est necessa ria,quae sufficit ad unitatem loci. Diximus autem, quod potest se duas esse superficies in se,& discontinuas, & in ratione loci es se unum continuum, ut si baculus sit in aqua, & partim in aere,
duo illa unum sunt in ratione loci, quia quam ibet locati patrem ambiunt