장음표시 사용
541쪽
ambiunt, nulla relicta,aut intercrata. -
sit tertium fundamentum. Esse unum numero dupliciter contingit. Uno modo tarmaliter,& per identitatem et ut lignum hoc , ,&quaelibet res singularis una est numero. Altero modo extrinse-cg, ut velut essective,quia facit viasi numero, quomodo duae partes eiusdem continui dicuntur unum numero, non quod sit una altera,hoc ii esset,si essent unum priori modo,sed quia faciunt v-
Haec duplex unitas in motu attendenda est, & intrinseca, ecformalis: & haec unitas est in ipse toto motu, aut in singulis partibus per se. Eist etiam altera unitas, secundum quam duae distinctae partes unum numero dicuntur , quia unicum continuum faciunt.
His igitur suppositis, si prima conclusio. Ad unitatem inuinsecam motus,& formalem opus est unitate mobilis numerica omnimoda, ita ut sicut haec albedo est in tali subiecto, quo mutato,& destructo,iam non est illa eadem albedo:ita hic motus, qui in hoc subiecto esst,non potest esse in altero subiecto.
Haec conclusio nota est, quia cum motus sit accidens ipsius co- ,. positi, hoc destructo, pariter destruitur motus.
Secunia concluso, Ad viait atem alteram motus, i ut dicatur v-nus, quia unum facit motum continuum , non opus est omnimoda unitate mobilis. Declaro, sicut duae partes motus diuersae unicum motum continuum faciunt, ita potest esse quod mobile no sit omnino idem, sed aliter sub una motus, aliter rub altera se habet. In primis enim, ut unus sit motus non debent esse diuersa sup posita mobilia cum diu et sis materiis, sicut Petrus & Paulus: impossibile enim est,quod horum sit unus motus continuus. At cum non sic sunt diuersa, quod materia sit eadem , ut cum recedente forma Petri succelit forma cadaueris, profecto no video,cur non possit esse vians motus continuus, si adsit unitas temporis & termini ad quem. Nec talem diuersitate mobilis, ubi est materia una ecfuit Arist.impedire continuationem Solum n hoc conuincit,quod illa pars motus p aecedentis mobilis non ei h pars motus sequentis, seu diuersii pars: tamen non ob id illiae duae partes non erunt continuae, eum sint eiusdem speciei, & tempus unum, & mobile secundu in unam sui partem,quod satis est unum. Multi tamen motum contiguum putant,ut est motus canis vi- .ui,& mortui,& guttae cadentis, ut diximus in tertio argumento:
542쪽
's in lib. v. Physic. Arist. Cap. v.
illos motus continuati propter unicam eandem materiam . cui eum inhaereant accidentia ista materialia, ut dicemus a. de gene .
ratione, fit ut licet denominat tu compositum sit qu*d inou
tur, tamen dum manet eadem materia, licet mutentur composita non mutatur motus,sed id, quod 1 motu denominabatur. Et videt ut ratio huic seuere: nam cum in hac eadem materia illo instanti, quo canis corrumpitur verum dicete, nunc non est motus canis, ct immediatd post hoc erit motus cadaueris, vi , detur motus illos esse continuos, cum unico termino communi copulentur. Adde quod in quocunque instami,& in illo mutatio- n:s,est verum diceret, motus et tergo motus illi continui sunt: alis liter. n. in instanti non conceditur, motui est, nisi quia continu
Ad singula tam 'n argumenta respondere oportet. Ad ptimum. Circa illos textus Axii .dicimus quod in text. i. loquitur de continuatione facienda inter duos motus, & tunc dicit: ut duo motus continuentur, debent l, bere terminos 'eiusdem speciei:imaginatur,n. ac si essent diuisi, sicut duae aquae Ita duo
motus,& h. continuantur, cum terminus a quo est eius tam speciei cum termino ad quem alterius : sic enim continuantur. . At facta continuatione , unicus terminus numero manet: ec se esse continuum , & unum numero, idem est, & ad vitum', unus de- bet esse terminus numero ad quem
Ad secundum respondetur,& primo ad illum locum Arist dico
bonesse intelligendum de motu , qui in chorda est, nam unius choidae motus discontinuus est ab altero alterius, sed de motu pulsantis: cborda n.ut spatium consideratur. Ad illud de cane, iam diximus in posteriori conclusione. Ad terim ni sunt Thom istae qui concedunt virgae illius partes esse d seontinuas: tantum esse coli nas, similiter partes mortuas homins s cum pari bus vivis non esse continuas. Sed ego non possum hoc mihi persuadere, cum manifeste contradicat sensui, imo &rationi:nam cum partes vi ut paulatim moriantur,concedere deben , quod mortuae itetsi continuantui cumimortuis & sic sunt innumerae continuationes , & discontinuationes quas ipsi possunt credere, e go non possum.
Vnde dico illas non esse discontinuas, cum non dis erant spe- ei epe secta, sed imperfecta: una enim est velut alterius priuatio,& praecessit continuitas,& deinde sunt continua continuatione materiae, licet non continuatione formae: Qeo si Arist. dixit res diuersatum specierum non posse coni: nuari. id intelligi sic debet
quod cum duae rei diuer eciei i velint discretae, & disiunctae,
543쪽
nequeunt continuari manerues sub suis speciebus. sunt igitur omnia illa tria continua partes mempe virgae, & hominis, ta linea, recta cum circulati: sed hoc nihil facit ad probandum motum
esse continuum alteri iliuersae speciei , cum specie efferant
Ad illud de lapide dicimus, q*od cum lapis sursum troiicitur,
de descendit, parum quiescit in puncto descensus. Sintilitet de motu percussionis, & ratione ill usquietis tempus interrumpitur:& ita illi duo motus non Qui cotinui,imc quos quies, quantumuis minima intercessit. Ad illud de illo foramine, quidam nolunt concedere lapidem vitta centrum transiturum, quia ascensus, ec descensus essent con tinui. Dico tamen quod dupliciter potest graue descendere. uno modo naturali cer,cum secundum volocitatem suae grauitatis descendit, Altero modo violenter, cum impetus etiam ab extrinseco imprimitur,ut cum proiicitur ab aliquo deorsum , vel cadit ex anagna distantia, tunc enim aliquid violentiae quodammodo a quirit propter rationem quam alibi exsilicabimus. Dico igitur quod cum naturali tantum impetu descendit, quia est et in centro:at cum violente descendet, non dubium qum per aliquam distantiam ultra centium mouebitur, & postea regreditur:& tunc t es motus, nempe descensus usque in centrum , & a scensus a centro, erunt coluitaui,non tamin erunt diuersae speciei.
Quia cum talis descensus sit violentus, debet ipsius terminus ie- putari non centrum, sed locus in quem ob impetum statur Nec mullum in conueniens, a censum & clescensum aliqvado continuati, non solum in casu allegato, sed etiam in aliis. Verbi gratia proi citur sursum lapis,aut pila,& dum sursum ascedit, antequam quiescat,ingens lapis deorsum cadens,ei obuiat,nec sinit
quiescere, tunc videtur continuus ascensus cum descensu.
Verum est quod si subtiliter hoc secundu exemplum consileres, inuenies quod non est ibi continuatio vera, nam pila, cum ei occurrit lapis, quiescit in ipso lapide palum, id eli non mouetur motu proprio, sed motu per accidens , quatenus cum lapide ipso defertur:& sc non est deicensus per se ipsius pilae. Descensus autem,& -scensus per se eiusdem continuari nequeunt v si uterquesta ut violentus aut unus per se. alter per accidens. Posset etiam dici ill(s motus Listo foramine continuati materialiter, scilicet secundum entitatem motus : sed inon sormaliter ut motus sunt, quia secondum hanc rationem forinalem. enus est surscin , alter deorsum:& ita ratio eorum formalis tu discontinua licet mathrialis ratio motus .c enuintia tisius sit cuminum .
544쪽
In lib.v.Physici Arist. Cap. v.
Ad quartum, Respondetur quod non hic consideramus unitatem numeralem extrinsecam motus: haec enim a subiecto est,secundum quam accidentia etiam genere diuersa, si eidem insint,
unum numero dicuntur:sed conuaeramus unitatem intrinsecam
ipsius indiuidualem:& haec a tribus sumitur,ut dictum est. Ad quintum dicimus,quod totum tempus continuum est in se,
tamen discontinuum vocamus,cum quiete aliqua motus interruptus est. Cum igitur duae paries temporis sumuntur, in quibus, motus, ita ut inter illa sit medium tempus, in quo quies fuit illa plura tempora vocamus,& discontinua, licet in ipso tempore intrinsece non sit discontinuatio.
Amplius autem determinandum est. Text. s. Postquam de unitate motus disseruit, nunc de eius contrari state tractat ac docet,qui motus cui motui,& quae mutatio cui mutationi,& quae quies cui quieti, & quae quies cui motui oppo-
nantur,& contraria sint. A motus tamen contrarietate incipit, quam diuita argumento colligendam dicit. Facit ergo argumentum quinque pauibus c6stans. Si motus contrariatur motui,tunc aut illi motus erunt con- traiij,cuius terminus a quo unius,est terminus ad quem alterius: ut motus a sinitate,& motus in sanitatem. Aut secundo, quorum termini a quibus sunt contrarij, ut motus a sanitate, & motus ab iaegritudine. Aut tertio,quorum termini ad quos sunt contraxij,ut motus in sanitatqm, & motus in aegritudinem. Aut quarto. quo- rum terminus a quo unius, est contrarius termino ad quem alte- rius, ut motus a sanitate, & motus in aegritudinem . Aut tandem quinto , quorum termini a quibus, & ad quos inuicem sunt con- uaria, ut motus a sanitate in aegritudinem,& motus ab aegritudi- ne in sanitatem Concludit, aut unum aut plures ex his modis ha- bere contrarietatem: non enim aliter termini secundum contra- rietatem disponi possunt. autem,qui ex contrario ei. Text
INcipit excludere aliquos modos ex die is , in quibus non es
motuum contrarietas Et primo excludit quartum, nempe cum terminus a quo, & terminus ad quem sunt contrarij. Et ratio est, unus dc idem motus non potest sibi esse contrarius: at motus a contrario in contrarium unus est ,puta motus ab albo in nigrum,
non igitur est sibi continios. De arat tamen quod quamui3 unus
545쪽
motus si a contrario in contrarium, id est, ratione tamen in diuersitatem aliquam habet,prout ille motus est acquistio termini ad quem,& deperditio termini a quo:& est accessus ad unum, recessus ab altero. Neque qui est ex contrario. Text. t.
Excludit secundum modum , nempe cum termini 1 quibus
sunt contra iij et & probat tripli iter in terminis a quibus non consistere motuum contrarietatem. Primo quia possunt esse termini a quibus diuersi , & contrari j, & tamen unus terminus ad quem : & ita motus illi propter terminum ad quem unum erunt eiusdem speciei,& non contrari j. vi motus ab albo in fuscum,ec anigro in fuscum. At quia hoc argumentum nil concludebat,quia postea text.set. dieturus est illos motus esse contrarios,& medium induere rati nem duorum , remittit se ad dicenda: & iterum secundo probat alio argumento, quod potius in terminis ad quos contrariptas consistat, quam in terminis a quibus. Argumentum est, In his magis contrarietas consstit quae m gis vi gent, dum motus fiunt,& unt: at dum motus sunt, ut acce
rus ad terminos ad quos,& recedunt termini a quibus:magis ergo
est contrarietas in terminis ad quos :aliter enim motus contraxij, dum magis tendunt,minus essent contraris. Probat tertio Quia a quo sumitur nomen de definitio, debet ac sumi species,& contrarietas: id autem est terminus ad quemmon ergo, ex terminis a quibus contrarietas prouenit. Ex hoc colligit duos modos contrarietatem habere et Nempe tertium & quintum ad terminos contrarios,& a terminis contra-
Repetit autqm motum a contrario in contrarium esse idem, Mic unum re ratione vero diuersum: ut dixit superius,& nos inferius examinabimus. i: Quoniam autem differt mutatio. Text s.
Vlt reducere ad unum modum illos duos, puta tertium adquiritum,&ostendere quod motus illi sunt cotrarij, qui sunt
ex contrariis in contrarios terminos.
Repetit autem disserentiam motus, ac mutationis:quod mut tio non 1 contrario in contrarium procedit: motus vero id est. Ex quo argumentum sumitur. Omnis motus ad contrarium ex contrario procedit: ergo quae sunt ad terminos contrarios, vere ex contrariis etiam procedent. In his ergo contrarietas est,
qui 1 contrariis, in contrarios tendunt: ut motus 1 statue ii
546쪽
aegritudinem,& ab aegritudine in sanitatem contratij sunt. Manifestum est autem,& ex inductione.
INJue ione per singula motus genera diuersorum motuit,
contrariorum exempla ponit Iu alteratione enim corporali, aegrotare, & sanari contrarij sunt motus. In alteratione recundum animam, discere, & ab alio dMipi. Di te enim est acquirere scientiam ab alio,& huic opponitur decipi ab alio. Nam inuenire,quod est scire per se,opponitur errare per se, & a se. Similitet in motu locali, motus sursum motui deorsum contrarius est stacundum longitudinem: motus ad dextram motui ad sinistram secundum latitudinem: motus ante motui retro se eundum prosunditatem. Secundum enim cuiustibet dimensionis terminos sumitur motus localis contrarietas. De motu augmentationis notum etiam est. Quae autem est in contrarium solum.
Ostendit modo contrarietatem in mutationibus. Mutatio . enim non est a contrario in contrarium , Min contrarium 'solum , qualis est mutatio accidentali tex non albo in album, vim subicctum, vel non subiectum, cum non est contrarium, ut in mutatione substantiali. In mutatione igitur contrarietas sumitur secundum primum modum dictum superius, de quo nihil dixerat: puta cum terminus a quo unius est terminus ad quem alterius: ut generatio quae est ad esse contraria est corruptioni,quae est abesse. Non autem debet stimi penes non esse . quia id negatio est, in
qua contrarietas non consistit,sed penes esse,quatenus unam ut tio est accessus ad essae, altera recemis ab eodem esse: unde generatio ignis contraria est corruptioni ignis. Et contrarietas consistit in hoc, quod generatio accessus est ad ignem, ab eadem au- tem corruptio tecessus est. Qui autem ad medium motus sunt
DE eo quod superius dixerat nunc sermonem ficit, puta coma tcrminis contrariis tenditur ad terminum ad quem medium : ac docet illos motus essecontrarios, de medium tenere locum diuersorum contrariorum, si ad diuero comparatur: ut Fbicum respectu albi nigrum est, ob id motus ab albo in Hiram est leni gratio: at respectu nigri album est,ob id motus a nigro in El- deum dealbatio est. Sunt igitur motus contrarii etiam,qui ex con- ad medium sunt. Concludit motus esse contrarios, qui itermi
547쪽
terminis contrariis in contrarios tendunt. Atque haec de motuum
conta retate. Osini duo motu re,c maliquid ex contrario n contrariurn
mouei-r. 22 si iiij.HAEc quaestio mouetur circa text. . ubi motum 1 contrario
in contrarium unum re vocat,ratione tamen diuersum. Quo
autem pacto sit hoc intellis neum,varia est opim primo D Th.
de Alberti,& Auer. super illium textum. Dicunt re esse plures motus 1 contrario in contrarium,ut ab albo in nigium: subiecto vero sunt unum, alius enim est motus albi, alius motus nigri, at quia simul in eodem sunt subiecto,unus dicuntur. Pro hac sententia est validissimum argumentum.Cum ex albo fit quid nigrum, ibi esst fluxus albedinis, qui motus est, & fluxus nigredinis, qui motus est: sed albedo, & nigredo realiter distinguuntur,ergo sunt etiam motus realiter distinctimam quisv motus,& fluxus a suo termino,& forma non est realiter diuinctus,ut die umest. Haec sententia non mihi admodum ylacet. Primo,quia Aristo. unicum re motu dicit, & unius speciei a contrario in contrarium, non igitur sunt duo motus,essent enim specie distincti. praeterea, quia cum quis ex nigro fit albus,si essent duo motus,tunc quisque ex contrario in contrarium procederet: at non est nisi unus , ex contrario in contrarium procedat. Altera opinio est Pauli Veneti super hunc textum. Distinguit enim motum dupliciter fiunt: uno modo, materialiter pro spistarnia: tero modo formali ter pro fluxu. Si priori modo consil retur, tunc duos esse motus sitetur re, cum sint duae formae coi tratiae: at si posteriori modo pro Euxu,tunc est unicus motus. Probat suam sententiam. Primo, Vbi est unus terminus iarem, ibi unicus est motus. At cum albedo deperditur,& ni et o acquiritur, quo fit in motu ab albo in nigrum, unus est temminus ad quem, unus ergo est re motus. Minor patet. Nam deperditio albedinis in nigredinem terminatur, sicut acquisito nugredinis. Secundo,Si illi duo motus essent,se deretur quod unus motus haberet duos motus contrarios, quod falsum est. Sequeri patet, Nam acquisitio albedinis haberet pro contrario deperdiconent albedinis, & acquisitionem nigredinis, si duo sum motui ex albo in nigrum. Tertio, se queretur etiam quod unum duobus moribus contra riti moueretur, pura deperditione albedinis, ct acquisitione tib
548쪽
gredinis. Mod autem hi motus contrarij sint,patet:Nam acciti sitio nigredinis terminatur in nigredinem : deperditio vero aio dinis inalbedinem:sunt hi termini ad quos contrarij, ergo &ipsi motus. Cum autem hoc esse non possit, unus erit motus ab L dine in nigredinem. Haec sententia non omnino mihi placet: Nam cum in motu ab albo in nigru, sit recessus ipsus albedinis in se, de acquisitio ipsius nigredinis, re v ' non potest intelligi, nisi quod sint duo fluxus, nisi voces fluxum unum compositum ex illis duobus: non enim accidit esse duo distincta,quorum utrumque mutetur in tempore, nisi duos fluxus in illis intelligas. Tertia est quorundam opinio, qui dicunt in motu ab albo in nigrum esse duas mutationes. Altera est termini a quo, secundum iram ex albo fit non album: Altera est termini ad quem, secunum quam ex non nigro fit nigrum: Altera est generatio, altera
prior corruptio accidentalis. Motus ergo ex vitaque mutatione constat: similaer in aliis contrariis: est ergo unus motus a contrario in contrarium, tuas vero habens mutationes Ista sententia non videtur admodum exaeta. Nam tunc motus esset unum per accidens, nempe aggregatum ex duplici mutatione,specie diuersa quod re vera falium est. Quicquid ergo dicatur, siue secundum hane, siue secundum illam opinionem,uidetur diAficile ad sustinendum. Dicam, quod mihi conformius veritati,MAtist videtur. Aduerte igitur primo, uog terminus a quo no est intrinsecus, nec de essentia motus, sed solum terminus ad quem. Cum enim motus non fit aliud quam actus entis in potentia,id est plocessus,& operatio aliqua tendens in aetum persectum,& cosummatum: re vera motus de se non dicit nis viam in terminii ad quem, ipse enim est qui procedit: unde motus ab albo in nigrum, non est aliud quam nigredinis processus, & via, quae quidem extrinsecEincipit initiatiue ab albedine. Vt qui tendit in D Petri, ver8 non habet fluxum & motum, nisi in spacio quod locum habet termini ad quem. Constat enim
spacium ex multis terminis ad quos non vltimatis: at terminus a quo est extrinsecus , puta locus a quo incipit via: at ille locus non est via, nec viae pars , nec de essen cia viae, nisi quatenus G
Ita motus in nigrum non est aliud quam via & processus in nigrum, qui processus est realiter in nigredine, dc extrinsece incipit ab albedinemon quod talis terminus pars sit ipsius motu quamuis sine ille non fiat motus. Et
549쪽
Et haec est ratio, quare species unitas, & contrari tas a ter no ad quem sumatur,tanquam ab egentiali motus. Et quod est valde notandum: Aristoteles primo dixit motu; recontrarios, quorum termini ad quos sunt contrarij, intelli ens hoc esse intrinsecum motui, puta terminum ad quem. stea duxit,cum non stet esse in contrarium nis a contrario, motus a contrariis in contraria sunt contrari j, quasi id esset peΓ accidens, Sccontra, vi non ad naturam motus, ut motus est pertinens, de haec doctrina est notanda.Aduertendum secundo, quod in motu a contrario in contrarium, cum extrema suscipi ui intensionem, sunt tres motus &duae mutationes, & unumquodque ex his habet suos terminos distinctos. Prior mutatio est termini a quo quae corruptio secun- dum quid est, ut in motu a nigro in album: mutatio est, ex nigroiit non nigrum. Altera mutatio est termini ad quem, quae est generatio secundum quid ,puta ex non albo fit album. Motus autem hi nunt. In termino a quo,est motus remissionis, quatenus e nigro fit minus nigrum, termini sunt nigrum,& minus nigrum. In terna ino autem ad quem, postquam iam producta est aliqua pars, est motus intensionis a minus albo ad magis album. Distinguuntur autem hi motus inter se,& mutationes inter se realiter, sicut & ipsa contraria nigredo, de albedo, motus vero a mutationibus non nisi ratione. At motus tertius est simpliciter ab iota nigro in album, quo motu subiectum ipsum mutari dicitur ab uno contrario ad aliud: Et hic dissert a motu intentionis ratione latum, nam motus a nigro in album dicit ex se incipere exti insece a nigro, & est totus
processus albedinis: at intensio per se, incipit solum ab aliquo tradu albedinis, & est via in perfectam albedinem. Nota igituros omnes motus,& mutationes,& ipsorum terminos distinctos. His suppositis, si prima conclusio. Motus ab albo in nigrum, I. cones.& uniuei saliter a contrario in contrarium unus est, sicut est unus terminus ad quem.
Haec conclusio patet ex fundamento priori. Hic enim non est Ratio. motus nisi via ipsius termini ad quem,incipiens a termino a quo, necessario quidem, sed extrinsece: cam igitur unus sit terminus
ad quem,unus erit motΗs. Secunda conclusio, Iste motus,cum unus sit,secum fert muta- a. conchtiones duas,& termini a quo,& termini ad quem. Haec conclusio est nota, nam in omni motu datur generatio D Ratio. nius extremi,dc corruptio alterius. Non quod motus essentialitersit
550쪽
set In lib. v. Physic. Arist. Cap. v.
sit hoc,'enim via in terminum ad quem, qui non est sinet a
Nota tamen,quod motus non distinguitur realiter i mutati ne te ini ad quem, ut diximus, distinguitur tamen a termino a quo,& ipsius mutatione. qet. Et per hoc soluitur argumentum pro sancto Thoma & aliis. o Thu. Dicimus enim in motu ex contrario in contrarium esse duos Ru-xus, sed solum termini ad quem esse motum,termini vero a quo, fluxus mutatio quaedam e . Tertia conclusio,Illa via termini ad quem,quae motus dicitur, licet re unus sit, at rationem diuer' a habet, est enim recessiis a
termino a quo, accessus vero ad terminum ad quem,& fic intelligendes est Arist. Notandum vero, quod latitudo termini ad quem secundum intensionem vel extensionem se habet, sicut spatium in motu locali in hoc, quod in illo est motus, non autem in termino a quo, spacij. Ad argumenta Pauli respondetur. Licet enim pro h is sit, ta-- men quia aliter intendit Paulus dicere, solui debent. Ad primum dico,quod deperdii io albedinis non est motiis,sed mutatio,cuius
terminus ultimus est, non album: extrinsecet enim terminatur in
nigrum. Ob id distinguitura mutatione,quae est acquisitio nigredinis,quae alium terminum habet. Ad aliud,norum Licin tu illos non esse motus,sed mutationes. 'Ad terminum negamus acquisitionem albedinis, & deperdi tionem nigredinis esse motus contrarios, & probatio est falsa. Nam deperditio ni gledinis non terminatur in ingredinem, set in anon nigredinem: non nigredo autem,& albedo non opponuntur: ob id nec illae mutationes, nec motus, quamuis motus esse fateamur,quod quidem non ita est. Sed posses replicate. Sumo intensionem, &remissionem, cum aliquid ex nigro fit album, tunc intensio terminatur in album,remissi in nigrum, ergo simul sunt contrati j motus.
Dico, quod inten io non in album, sed in magis album termi natur, remissio vero non in nigium, sed in minus nigrum tendit. Minus autem nigrum,S magis album non sunt simpliciter contraria, sed minus nigruin magis nigro, magis album, min P boopponuntur: ob id illi motus non sunt contraiij hi autem sun . Ex minus nigro in magis nigrum, & ex magis nigro in minus nig una, nempe intentio, & remissio eiuslem mimae, &hi motus nunquam simul sum. Diuersarum vero formarum non sum contraris,imo simul sunt,nes unum absque alteio sit. . ,