장음표시 사용
601쪽
s 6 In lib. m. Physic. Arist. Cap. iiij.
dum diuelsas partes, quarum una sit in termino 1 quo, altera in itermino ad quem. Iandvn qu est 13. arguit etiam contra S.Thom. & probat quod nee secundum formarum diuisionem locum habeat hoc ingen ratione, quia cum materia est sub priuatione, & sub dispocone formae,prosecto non est sub parte sermae: & dispositio enim alterius est generis. Praeterea,quia sunt tarmae ad quas nullus est dispositionis motus praecedens,ut patet in lumine: non enim disponitur aer ad Se. auib. ipsum recipiendum. Ob haec igitur in tanta varietate opinionu mihi videtur, Arist. rationem esie de mobili localiter, de quo hactenus locutus est quia talis motus c5munis est omnibus naturalibus: reliqui enim particulares sunt, atque in alios libros dimittunturi& tunc procedit de diuisione quantitativa mobilis: de hac enim videntur loqui verba textus : aliter enim expositio Auempac. erat optima: quod si Arist. loquitur,& cocludit uniuersalitet de omni mutabili, id est quia in omni mutabili,verum habet,sed non per se:sed quatenus,quae alterantur,& augetur, motum localem praesupponunt, ad quem est necessaria mobilis diuisio. Nec te moneat exemplum Arist. de fusco, in quo videtur comtarmati sententiae Auem pac. ac Nam exemplum talum est ad explicandum, quod sit primum & proximum, ad quod peruenitur in motu: tale enim in quocunque motu reperitur. Nec argumentum Averrois in principio quicquam valet; nam quamuis diuisibile aliis insit mobilibus, id tamen est mediate, per mobile localiter: & iuxta hoc dici potest procedere per causam rationem Arist. nam causa, quod mobile localiter diuisibila sit,ut mobile est,ea est, quia partem in uno partem in alio termino habet: de necessitate tamen,& veritate huius postea latius di- cetur,cum examinauerimus. An druisibile moueri possit.
Motus autem est diuisibilis. Text. 3 3. subiis x liuisionem motus tractat, ipssimq; duplicitet diuisibile esse FZ.M. dicit: Uno modo, ad diuisonem motuum partium subiecti:
Altero modo ad diuisionem temporis. Diuiditur ergo motus alicuius totius in motus partium illius totius mobilis. Hoc autem probat ex eo,quod motus totius magnitudinis mobilis non est alius,quam motus constans ex partium motibus,sic enim diuidetur
602쪽
tui in tales partes:at quod motus totius constet ex motibus partium: tripliciter probat. Nota vero hoc, quod argument3 non probant: primo motum Not. u.
esse diuisibilem, quod aliqui expositores putarunt: sed quod mo- Ar juot.
tus totius mobilis sit coniunetus ex motibus partium, hinc n. est manifestum d: visibilem ipsum esse in motus partiti, quia unum, quodque rcsoluitur in ea ex quibus componitur. Argumentum igitur primum est. Sumamus totum,quod mo- .Ratiouetur, A C, quod ii mouetur, ipsius duae medietates movebuntur Ari ot. duabus partib. motus, quaru una non est alia: tunc sic partes mo- quod mobilis mouentur partibus motus dis in his, ergo totum mobile to- im diuito integro motu ex utraque parte constante. ditur ad Vis argumenti est. Ita se habent partes motus ad totum, ut par- diuisio uetes mobilis ad ipsum mobile: sed partes mobilis sunt totum simpl iunci ae , ergo & partes motus si in ut totus motus, Ulterius: mobilis. sicut paries mobilis ad partes motus,& totum mobile ad totum motum : est igitur motus totus totius mobilis compositus ex partibus motus partium mobilis :& ita est diuisibilis in tales partes. Consideranda litera Nam per A C. notat totum mobile, per A Utera ex p,unam i Ipsius medietatem, per C B,alteram, Item per D F, notat motum compositum ex motibus partium: per D E, motum prioris medietatis moliatis: per E F , motum alterius medietatis cita
dem mobilis. Amplius autem ii omnis quidem . Text. 3 . SEcundo idem probat deducendo ad inconueniens. Si mo- et ratio. tus ille compostus ex partibus, non est totius magnitudinis mobilis, tunc vel erit partium , vel alterius mobilis Non partium,qui singulae patres singulis partibus illius mouentur, non xoto ipsb.(Vide aute,quod loquitur de partibus per se,& non simul sumptis : liae enim sunt totum: Nec talis motus potcst esse alterius
mobilis, quia si totus ille motus e si et alterius, pa: tes et tam e sic ni partium alterius mobili S , cuius enim totus eli motus, & palles motui sunt, sed partes illi ui motus non sunt alterius, cum sint. ipsi iis A C nec plurium mobilium est unus motus, ergo nec totus motus erit alterius mobilis Ergo Q portet dicere , quod motus coniunctus est motibus partium magnitudinis mobilis alicuius, sit ipsus et totius mobilis:& ita motus totius diuiditur in motus partium illetus totius mobili S. . .
603쪽
Amplius autem si est quidem totus. Text ; s. Extii in poni: axgumentum, quo piobat idem puta Motum coniunnum ex motibus partium mobilis cile totius ipsius mobilis, ante piobauit esse ipsius mobilis, quia non poterat esse .ltei ius mobilis: modo probat este etiam ipsius totius , quia alius motus praeter illum,inon potest esse illius mobilis Est igitur argumentum. Si motus compositus ex partibus puta, D F, non est illius totius mobilis erit aliquis alius detur ille & sit, HI, tunc ab isto oportet abscindere duas partes quales illis duobus moi . bus, lirae erant partium mobilis. Nui .n .auserientur, tunc paries mobilis haberent duos motus,singulae unum positum iam alterum ab isto qui modo datur. Ablatis igitur partibus a motu HI, peto, vel superesst aliquid ex illo moto,vel proisus est aequalis partibus ablatis, vel minoris sit aequalis pari ibus ablatis, erit aequalis etiam motui illi composito de quo est argumentum. Quod si illi aequalis est, profecto ille erit motus totius mobilis quia duo aequales motus unius spe ciet non sunt in uno. Si vero excedit is e excessus nullius erit nana non totius mobilis,cum sit minor: non partium, quia habentiam suum motum: non alteri us subiecti: quia non esset motus conti-ruus. Quod si maior sit quam partes simul sumptae,tunc excessitas partium nullius erit: est ergo motus aequalis partibus ablatis.
Aduerte itaque vim argumenti totam hanc esse.Si motus compositus ex motibus partium non esset motus totius sed alius motus, ex eo esset, quod non esset aequalis ipsi toti: sed qutcunque alius motus ponatur, erit necessarm aequalis isti motui composito,non maior nec minor: si debet est totius mobilis, ergo praeter motum compositum ex partibus non oporter ponere Diotum alium totius mobilis unde concludit, hanc diuisionem motus esse & necessarium esse, ipsam fore, quoties subiceium mobile pallibile est. Alia autem est secundum tempus. Text. 36. iALteram constituit diuisione motus, is i in succestione consistit, et hanc habet secundum temporis diuisionem:&probat. Quia totu motus in toto tempore est minor tempus m tempore minoti, igitur motus ad diuisionem temporis diuiditur: ipsius
D uisionem motus, mobilis,& temporis etiam in aliis, quae in motu sunt reperiri docet, Et constituit quinque, puta, M tu ,Tempus, Moueri, id est,motus in concreto, Mobile: In quo sic
604쪽
motus,id est, terminus ad quem H c,inquit, omnia proportionaliter diuidi eodem modo docet in hoc, quod diuiso unius corre--nde it diuisioni alterius. Quamuis dicii sionis ratio non omnibus sit eadem. Nam quantitat is, ad quas est augmentatio. per se diuisibiles sunt:qualitates vero, ad ql as alteratio est, per accidens diuidunttir ad quantitatis diuisionem. Incipit autem ostendere, quod tempus & motus se in diuisione consequantur Primum de motu . quod sequatur tempus sic. To- tempori tus motus est in toto tempore, in parte tempo: is pars motus , in diuisiones dimidia, dimidia, in tertia alia tertia,& sic consequenter ergo ad se corasti. temporis diuisionem motus diuiditur: e conuerso etiam totum tempus est mensura totius motus, pars vero temporis partis motus: ergo tempus pariter diuiditur ad diuisionem motus iEodem autem modo,& ipsum moueri. Text.; e.
Ostendit modo, quod moueri etiam diuidit ut motus diuiso- Meuerine,sic, Ioueri totum est secundum totum motum , moueri dirumiditur minus, secundum minorem motum , maius secundum maiorem. Grumilique
Tunc multum est res mota cum motus magnes est, tunc par 2m,
cum paruus est: ergo moueri diuiditur ad mot as diuisone in . Est autem eadem argumentandi tarma cum superioii.
Est autem & cum quis designaueri: ipsum. SAnctus Tho exponit modo Arist e conuerso os endere motus r.e o ad diuisionem moueri diuidi . Forsan tame conformius literae dicemus: quod reiiciat id, quod 1. exposudici poterat: nempe pax es ipsius mouera correspondere parti biis motus sed non totum itio ueri toti motui Quod est dice e , To- tum moueri non est compositum ex moueri partium, quod ante de motu dicebatur. Hoc autem reiicit multipliciter. Primo, Signetur utraque pars Natio. ipsius moueri D C, C E, tunc patres singulis mo .ibus coite spondent, ergo & totum toti ino tui co D posito Nam si aliud moueti
esse uet, timet duo moueri ab uno motu essent. Ut enim probatum est iam, in mobili totono est nisi unusmo. a. Auli tus ex partibus constans: ergo.& unum moueri.
Probat secundo Ac puto Motus totius est ex motibus partium ut dristum eit, ergo & ipsum moee: i ex moueri partium. Et ita moueri totum respondet toti motui, sicut partes moueri partibus motus.
605쪽
Terminiuad quem diuidi ursicui mo
Item tertio, Quia sicut ex utroque motu unus est compostuet motus continuus , & aeque alis toti mobili; ita ex utroque moueri fit unicum,& continuum moueri aestigitur m*tua corresponde*tia utriusque.
Similitet autem demonistrabitur. Text. 3 '. OVod dictum est de motu, moueri, & tempore, quantum ad diuisionem,idem docet esse determino ad quem,& de lon-sti sine in augmento,& de aliis alimum motuum terminis qui paritet sunt diuisibiles,quamuis qu(dam horum sint per accidens lacon ut 'uantum addi- sum termino ad quem comungitur: spatium. n. est l/titudo ter
his maxime ab ipso mobili procedit, eo, n. quod quantum seeundum diuersas sui partes in uno loco succedit, facit in motu,& tempore diuisibilitatem,& quatenus termini in ipso sunt, diuia mobili quanto ortum habet, eo modo qui dictus est sic enim sunt pati ei mobilis,sumendae, puta, ut in loco succedunt, nam sica illidunt tempus & motum effecti ue , ut dicit Agidius, & non soldio diuis , ita, prouenit aliis a mobili , sed & finitum , nitiam de ovibus livo o dicetur Sunt enim haec coniuncta,at mo
bili is statiis, & per se insuntrest enim ipsum aliorum primβm.
C A P v T v. Quoniam autem omne, quod mu*tur. Text. o. linem partium motus tractare aggreditur, ac
re ob iueipio e fine dissetit prius Constitvit tamen duo tandamenta necessaria ad haec,q*'yrum ' in quore quod mutatum est, cum pyi qm et iis in ytimum mutatum, Expi q/; lab dimo, mobile aliquod, cum py mrum a mutati ab ii-
dico, cum primum mutatum est, quia poxeixan lo albo: at tunc cum primum mutatio est tacta, v q
nium aliorum diui sibilitas tr cedit. ot m
606쪽
probat Arist quod mutatur, relinquit terminii a quo:& mutari est relinquere, aut saltem non est mutari, nisi sit relinquere, terminum a quo:ergo mutatum esse erit reliquisse terminum J quo: utriusque enim eadem ratio nempe inter mutari,& relinquere,&mutatum esse primum, & reliquisse. Cum igitur quod mutatum est: reliquerit terminum a quo erit tunc sub termino ad quem recessus enim unius,accessus es h alterius. Quoniam ergo mutationum. Tert, i.
Ovod id,quod mutatum est, postquam reliquit terminum a quo sit mutatum sub termino ad quem, ostendit per ipsas
nautationes,&primo per generationem & corruptionem, nihil enim clatius hoc est, ob id, quia eorum termini sunt contradictorii, puta,esse, non esse quae non habent medium, propterea reces sus ab uno erit accessus ad alterum.
Dicit ergo, quod mutatum est, ex eo quod non est, in id quo est, puta per generationem reliquit id quod non est: erit ergo sub eo quod est. Econtra, in corruptione mutatata est res ex eo quod est, igitur erit sub eo quod non est mon. n est medium. Quod et-go mutatum est , cum primum mutatum est . & sub termino ad quem in his mutationibus quae secundum contradictionem fiet: quod si in his hoc est,etit etiam in aliis. Amplius & per se unamquamque. Non contentus probare id in mutatione secundum submiritiam, ac per eam in aliis, etiam vult in aliis mutationibus hoc idem ostendere:& facit argumentu. Qi md mutatum est,cum mutatum est, non est sub termino a quo , quia reliquit ipsum, ergo etit alicubi, i. in alteto loco : si motus fuerit localis vel in alio termino. Si alius fuerit motus, ut alteratio vel augmentatio, tunc vel est in hoc , in quo mutatum est, vel in alio: in alio esse non potest,erit ergo in eo in quo in nretatimi. Probat quod non in alio, & describit hoc litetis. Sit aliquod mobile, quod est mutatum in B, ex alio termino motu continuos cum primum mutatu est in B, nd est in ipso, erit ergo in aliquo termino ante,puta C. Cum autem ista duo non .sint contigua, o immediata, quia motus usque ad B, continuus est: nec potest signati aliquid ipsi immediatum, quin delut medium: tunc Prosecti x C mouebitur in B,dcita mouetur,& mutatur res auid, in quo iam est mutata: tunc cum est mutata, quod est impossibile. Nam ego iam sum mutatus in hunc loca, comet rem pote impos
607쪽
sibile est moueri ad etadem lacuni, unde concludit intentum,Messe in B. H Minisestum igitur est. Tex ; . Concludit, Quod cum id, quod mutatum est, cum primum mutatum est. sit in termino ad quem, sequitu; quod factum est,cum primum fictum est esse & quod corruptum est, cum primum corruptum est, non esse dico, cum primuinna in quodi1ctum est, potest postea non esse, sed non cum primum factum est Et quod in generatione dicituet , etiam in omni alia mutatione versi ea, licet notius id sit in genera ione, dc corruptione propter rationem dictam. Ex liis concludit frudamelum, quod mutatum est, cum primum mutatum est, est sub eo, in quo mutatum eu. in Quo autem pdimo mutatum est. Text. . A L erum fundimen um Id,m quo primo mutatum est. quod' est mutatum . indivisibile est. Explicat autem . quid vocet
Primum mu ari in aliquo primo, aenipe mutar ii 3 iqu rixatione autem ratione alicuiuia partis eius: unde lectio est in hoc te, eesse si ' non primo, quia iii diei pane est. Dicit ergo, qucrio, in quo e primum mutatum esse id est si sibile, exponit Themist. & bene de tempore.
ilium es est in me uisibili ino, finitus est
set diuisibile pus, detur illud, & sit, A C. diuid. turper B. & erunt duae partes, A B & I, C. Tunc peto: Aut res est mutata in altera parte harum, vel utraquet per
se, aut in altera mutatur, in altera est mutata, aut in utraque si in altera mutata est, ergo iam non est istud totum in quo primA mutata est cum parte nisi detur prius primo : pars enim fuit prior toto. i Si vero in utraque mutabatur, iam etiam in toto mutat aluteontra sappositionem.Dicimus enim quod in illa si mutata. si vero in una mutatur,in altera est mutata. Sequitur idem m-
conueniens, quod ad primam partem, nempe quod non em xo-
608쪽
tum primum,in quo est motum, & mutatum esse: non ergo erit diuisibile id , in quo primo dicitur, res est mutata, & motus est
Manifestum est imit, quod& id. Text. s. INsert ex dictis, quod id quod generatum & conuptum est in cocludit
nunc generatum, e corruptum est,& mutatum: id est,id in quo motus finitur, ut sit verum dicere, nunc primo motus est factus,
est indivisibile instans. His suppositis,distinguit dupliciter dici, primum mutatum esse. uno modo versus linein motus vi sit primum mutatum esse id primum, in quo absoluta est mutatio. Altero modo, versus principium, ut primum mutatum sit,in quo incipit primo mutatio fieri. An tamen uti umque in motu sit, explicat statim.
Stendit verius finem motus,& mutationis dari primum mu- Uers. Detatum esse, id est instans, in quo sit vetum dicere, nunc pri- meim damo mutatio facta est, ante enim mutatio erat, nec erat motus tur pH- finitus munimae
Notandum, quod tale primum factum, seu mutatum esse, non tarc esse. est motus, sed ipsius terminus, qvod alij vocant primum non esse motus. Nam in eo primo, in quo est iam verum dicere, moran esse factum,est etiam verum dicere, nunc non est iam motus, se immediate ante hoc erat,seu fuit, quod dicitur, primum non Aristoteles autem probat, dari noc instans, quia datur mutatum esse,quod sit finis motus: non ei in mutatio in infinitum d rat : at primum mutatum esse, indivisibile est, ergo re vera dat primum mutatum esse,cum in plura diuidi nequeat. At circa principium motus , & mutationis dicit non dari pria P inti
Notat hic Themist quod principium & finem motus duplici- Noto aerei considerare possumus. uno modo pro parte, ut id sit primum rh . a. m atationis seu motus, quod est prima pars motus primo facta: Id modi s ultimum, seu finis, quod est ultima motus pars ultimo tacta, & mpore' tunc utriusque est ratio ae alia. Sicut enim non datur in principio prima pars motus propter eius diuisibilitatem , ita nec datur vitima pars. altero modo, finis motus potest considerari pro ultimo instanti in quo desinit motus, & principium pro instanti in quo incipit: & tunc sicut datur finis, ita & principium. Finis enim est primum non esse, puta non est motus, sed immediate ante hoc fuit, principium vero ultimum non esse,nunc non est motus, sed 'immediate post hoc erit. Haec quae Themisti hucusque dicit,vera
609쪽
rhemist. Dicit taliten ulterius, quod Aristoteles alitet sumit finem mo- interpre. tus hic, aliter principium : finem enim sumit pro ultimo instanti motus in quo non est motus: sed primo res est mutata, & talis finis datur in mutatione: at principium sumit pro parte motus, &tunc non datur primum motus, id est,non datur prima pars. Rei es,ac Hoc dictum Themist non recipio,procedit enim contra Arist. interpre. sensum, ut patebit. Sensus enim Aristot hic est,quod sicut in finera motus datur instans ultimum, in quo dici potest, nunc primo res tr ponit. est mutata: nunc sic in principio datut unum mutatum esse, a quo incipiat motus , vel quod sit primum in motu. Propterea subdit rationem in textu. nam mutatum esse supponit mutationem, sed non datur prima pars motus, vel mutationis, quin detur prior, ae priori ergo non datur primum mutatum esse a quo incipit motus,
sicut in fine quem motus praecessit.Vnde quod non si prima pars motus, adducitur in probationem huius, quod non detur pri-- mum motus . non ergo idem sunt,ut vult Themis . .
Sit enim primum in quo A D. Probatur URobat, quod assiimpserat. Nempe non dati primam mutatio--is dari L nis partem:& probat hoc primo per tempus,eo quod non da- primu is tur prima pars temporis in quo mutatio fit. Argumentum : Detur motis, nec igitur illud primum tempus, in quo prima mutationis pars sit, vocetur tempus. AD, hoc vel est diuisibile, vel in diuisibile: sed ne primo neutrum esse potest : ergo non datur trimum tempus, & sic nec ex lepore prima pars mutationis. Probatur primo, quod non sit indiui sibile, , quo sit. puta nunc dupliciter. Primo, Quia sequeretur, duo nunc esse im- mediata sed quod sequatur, non ostendit. Hrationis . . Potest autem sic ostendi: si enim in hoc instanti fit prima mo- parsq-od ius pars cum proxime sequatur pars aequalis,& non minor,erit in non posui instanti proximo , dcessent duo instantia simul, quod si diceres esse pri- non sequi alteram partem, sed minorem, isic esset in minori temni in iu- pore,quam nunc indivisibile, quod tamen esse non potest. Si vero diuisibili dicas esse maiorem, id esse non potest, nam in motu quod minus ien,poris. est,prilis est: sic mihi videtur probari illud. Secundo probat, Demus quod in aliquo tempore quiescat toto, C A,tunc quiescet,in A. Moueatur tunc: Revera si instanti est primum motus, tunc erit motus in A cum quiete: nam in proximo instanti non potest esse,cum duo non sint c6tigua: nunquam ergo datur vlla pars motus, quae prima dicatur, quin alia ,& aba'
610쪽
Quoniam autem non est impartibile.
At teram argumenti partem probat, quod non detur prima a pars rapars temporis,in quo sit motus,dcilla sit diuisibilis: Diuida- iioni, φtur ergo in duas partes: tunc,vel in utraque est motus, vel in neu- nou poseatra, vel in altera tantum . si in utraque, igitur non est illud totum is primum , in quo est motus, cum in parte etiam motus sit. Si in ,llud pri- neutra tunc nec in toto erit motus cotra suppositionem. Dictum Humum enim est illud esse in quo primo motus est. Si ini altera tantum, pore piniam illud solum non est primum. Cum igitur non detur primum mo. tempus,in quo res dicatur moueri primum,dividitur enim te pus in initia itum,nec dabitur prima motus pars,& ita non est primum rei utatum esse. Motus enim praecedit mutatum esse: nulla autem est prima motus pars: nullum crgo est versus principium mut tum esse primum. Nec igitur eius, quod mutatum est.
SEcundo idem probat, non dati primam motus panem versus rario principium D parte mobilis. Probatum enim est quod moue- uoretur esse diuisibile: moueatur ergo lignum supra unum locum se- derer pricundum partes succedentes unam post alteram: vel calefiat secundum partes extensonis. Tunc argumentum est, Quod mouetur diuisibile est: sit igitur motus primus in parte mobilis , D F. &tempus motus N,I, si tota pars in illo tempore mota est: ergo in sum: Chmedio temporis media pars:& rursus in alio medio alia meaia, disic in infinitum: non ergo dabitur prima pars motus in illo mobili,& sic nec primum mutatum esse vetitus principium. Explicatur. Transeat digitus incus per hunc locum, A,successi- ue,tunc quod transit, indivisibile esse nor potest: erit ei diuisibile. Prius ergo transit una pars,quam alia: sed non datur pars prima transiens, quin fuerit alia prior, cum sit diuisio in inlinitum: ergo non datur prima pars motus, & ita nec primum mutatum esse. Similiter cum per partes successive quid alteratur. Quod igitur nec eius,quod mutatur.
Cum nec ex parte temporis, in quo motus fit, nec ex parte mobilis primam mutationis dari partem probasset: nunc ex parte etiam termini,ad quem motus est,non dari primam partem acquis tam ostendit. Dicit tamen , quod quamuis ista tria diuis bilia sint , puta, Tempus,Mobile,Terminus ad quem: non tamen semper eodem