장음표시 사용
661쪽
cum formae non sunt cotrariar, nec inuicem agunt aut patiuntiar, sed tantum consequuntur ad eas, quae contrariae sunt,& inuicem
agunt, quomodo alteratio dicitur esse per accidens ad similitudinem,quae ex qualitate consurgit: similiter ad figuras, quae ex alijs formis oriuntur. Alceratio aute per ah duplex est, altera immediata,altera mediata. Immediata est ad qualitates, quae contrariae sunt, &per se ipsas agunt patiuntur: huiusinodi sunt talae sitiatuor elementares qualitates, quae primae dicunturinae enim secundum se agunt inuicem, ac immediatam habent contrarietatem: Mediata vero est secundum qualitates contrarias quidem, sed quae non secui dum se agunt, sed secundum primas, & quarum commixtione fiunt: huiusmodi sunt omnes qualitates sensibiles, quae secundae dici intur, ut colores,sapores,& odores,& aliae huiusmodi. In his quidem vera est,& per se alteratio, cum cctrariae sint& pugnent,
quamuis poena sit me dijs primis Unde Hluitur argumentum. Est enim disseretia inter figuram,& qualitates secundas. Figurae enim nullo modo activae sunt, nec secundum se,nec secundum sui aliquid: non enim ex primis componuntur: At secundae contrarietatem habent,& actionem,& passionem mutuam,ut ex primis simi.
Ad secundum uota, quod est duplex concretum. Vnum pri inuin, quod ex sila inexistentia formae in subiecto fit, ut album, calidum: dicunt enim ista solas qualitates in subiecto. Alterum 'cundum , quoad hoc deducitur, quod propter formam in subiecto dicit mutationem subiecti secundum illam formam, ut de albatum,cales ainini, leni gratum .Huiusmodi duplex concretum in figuris reperitur: &primum ut cathedra: dicit enim formam in materia,uc domus,arca,& reliqua: & secundum,quod mutationem subiecti notat, ut triangulare,& ut ita dicam,cathedratu, figuratum,& relictua. Arist ergo bene comparatiit arcam,& statuam albo, & calido, Lia virgque sunt concreta prima. Nec sunt audiendi,qui arcam a tuam .& similia putant abstracta, sicut albedinem, & calorem hoc enim falsum est, licunt enim materiam raquam partem hoc etiam inuenitiir in subiecto. Est enim duplex concretum,& abs ,-
lutum,ut aes, aurum: Sc denominatiuit,ut aeneum ureia, terre uri
lianeum. In accidentibus ergo reliquis absolutum prsdicatur, ut idum est corpiis,terra,aut ignis: at in formis nos,sed denominatiuuin statua terra, aurea, aut aerea dicitur,quae nomina denserant mutationem factam prius , ut consequamur tales figurae, ut eicitur et Meta ccxl. et scin alijs vero non fit alia mutatio instabiectodi
662쪽
secudum tales qualitates,ut dictum est. &sic solui tui argumentum quo etiam pacto soluit Buriae. hie enim fatetur illa esse concreta, sed priina puta statuam,& similia. Ad tertium aduerte,(ut alibi diximus quod rerum figurae ma gnam habent propertionem cum formis lubstantialibus, ut propriae formae substantiales res,&species singulas sequuntur: ita etiam & figurae istae exteriores : adeo ut multi non aliam esse substantialem rei sormam quam istam exteriorem decepti existimauerint. Ab ea ii Ex quo sit,ut sicut ex forma, & materia sit,stantialibus si vias per se compositum, ita e: iam ex figura, ct sit biecto proportione quadam compositum fiat quodammodo per se, ita ut in modo significandi non differant voces significantes composita substantialia,ut homo,leo, capra,& voces significantes huiusmodi artifi- ciata, ut statua, domus,lectus: imo aliquando sui it eaedem voces sculpturas enim, & rerum picturas eisdem nominibus nomia
Vide igitur, quam bene procedat Arist. ex hac propositione. Sicut generatio non est alteratio eius quod fit: sed productio in substantijs. Ita in figuratis, figurae productio no est alteratio ipsius figurati: cum enim si homo, non dicitur alterari: smiliter
etiam cum fit statua,non dicitur alterari,
Quod si dicas, subiectum dicitur alterari, ut lignum Respodetur,licet obiectio sit bona, tamen iam in primo argumento pro
bauit Arist non alterari subiectum secundum figuram sed secundum accidens aliud prius, unde sequitur figura. Et quia re stabat, An saltem alteretur compositum liguratum:ob id obiecit hoc se- cundum argumentum, quo ill ud alterari non dici probaret. Vnde argumentum de albo nullum est. Nam quamuis totum album non alteretur,subiectum tamen alteratur : in figura vero supposuit ex primo argumento, non alterari subiectum :& in secundo probat, quod nec ipsum compositum: & sic concluditur, quod ii ulla ex parte secundum figuram per se alteratio est.
Ad quartum dico, quod no est ei adem ratio,de sanitate,pulchritudine,& similibus, ac de alijs habitibus animae. Existimo enim habitu animae esse qualitates distinctas re a pastionibus sensus,& ab experientijs,ec reliquis sensibilibus,quae qualitates existunt in possitijs adiaci edas eas promptiores,ac faciliores in suis operationibus:&haec est comunis sententia. At in corporis habitibus
existimo probabilius, no esse re distinctos habilib. ab ipsis sensi- . . 'bilibus. Volo dicere quod sanitas no est qualitas realiter distilicta a qualitatib primis, sed sunt ipss qualitates ad temperiem reda
663쪽
eta talem. Nota. Ad , . ex . Thara.
ctae icut harmonia,& consonantia non est vox distincta, nisi multae proportionem habentes: similiter ipsa pulchritudo est perfectarum partium recta illa ordinatio. Et sic patet, quomodo non est alteratio, nis ad qualitates primaa, &ad partium constitutionem. Nam pulchritudo, & sanitas sola ratione separantur ab ipsis, cum ordinem, & commesurati nem superaddant. At de reliquis habitibus quomodo secundum ipsus alteratio non fit, cum purae qualitates sint, dicetur in solu
Ad quintum Averroes dicit,propterea id quod perficitur, non alterari,quia alteratio eli succentua: at quod perficitur,in instanti perficitur. Perfectio en ini in indivisibili consistit. Sed hoc mihi non placet.Primo, ut quia dicit S. Tho. licet perfectio indiuisibilis sit, quia ultimus gradus rei est, qui in instanti acquiritur: tamen corruptio non eit in indivisibili, quia potest magis & magis recedi a perfectione: unde corruptio diceretur alteratio. Et nota, quod loquimur de perfectione secundum virtutem, & accidentia.
Praeterea , quia ut dicit Aegid. perfectio latitudinem habet. est enim, & fit nomo magis & magis studiosiis, praeterea , si di cas quod ultimum perfectiosis in instanti est, ac ob id perfectio non est alteratio, profecto hoc idem posset in quolibet accidenti dici: summus enim gradus caloris,&albedinis in indivisibili con
No ergo sic est ratio intelligen a Arist.sed ut dixi in textu: ob
id,quod perficitur ut non dicitur ali rari, quia non est, dum Per- ficiturialterari autem est eius,quod iam est. Sed manet argumentum quintum: cum enim fit perfectio accidentalis,idem posset dici de quocunque alio accidenti. Respondetur, quod est perfectio accidentalis duplex. Alter . Propria, quae perficit rem, qualicum ad operationes propriae spe- .ciei. & talis est virtus in homine,& scientia:& haec perfectio vide
tur contam mare hominem,ut homo est: unde non vere alteratur
homo secundum hac. Allia est perfectio coinmunis,quae rem quidem perficit,sed no secundum talem speciem, qualia communia iaccidentia,& secundum haec a tersitio est. Et nota quod non negat Atis . Aliquam alterationem secun dum virtutes et sed tamen non est tam p. opria alteratio, qualis est
secundum accidentia, nam per illas adhuc subiectum sub ratione particulari perficitur. Ad sextum mihi placet sententia. S. Thori aliorum: quod hic loquatur secundum sententiam Platonis, quae communis erat. Plato
664쪽
Plato enini p'nebat habitus , &species inlitas a natura hominibus cum intellectu ipso: impediebatur tamen ab operatione propter sensum: accidente autem alteratione corporis,& seu sus, anima operabatur, nulla facta in ea mutatione : ct hoc si nificantilla exempla ebrij dormiestis,& instruit: quae Acerr dicat esse secundum Platonem. At vero alia est setarentia Ai isti quae habetur in a. lib. Je aninia a text. s. vique ad sy ubi ponit a nat ara solium haberi nudam . . . tentiam intellectus,quae postea alteratur per habitus: acquirit e- habit... --nim de nouo species &liabitus :&his acquisitis est in proxima diluo . potentia ad actum,& contemplationem. Vnde discrimen est interebrium doctum,& puerum,quamuis neuter contempletiir. Puer enimno perueniet adactum,nisi prius acquirat habitu: at ebrius absque noua acquisitione per quietem vaporum perueniet adactum: ubi clarὴ admittit esse aliquam alterationem secundum habitus: sed vocat talem alterationem perfectivam,quae improprie alteratio est, praesertim cum sequatur post alteratione, quaesit in sensibus,& in passionibus,quae propria alterati, est Ac propterea in praesenti etiam docet non esse alterationem veram, edcomungi cum altera, tuae vera cst. Plato vero nullam prorsus esse alterationem censebat. Ad septinium respou,queta non est vera contrarietas inter ha-i rubitus,& actus, cum non sit actio vera Physica, sed est quaedam repugnantia, de incompatibilitas, quae contrarietas dicitur: & sic patet explicatio rationum Ar is .in textu. CipvT IIII. Dubitabit autem aliquis. Text. et r.
I Ret quaestiones determinauit iam Arist. & an omne quod
mouetur ab alio moueatur: & an quod localiter mouetur. amotore distincto moueatur: & an mouens,& motum smul sint. Nunc quartam aggreditur,nempe An quicunque motus cuilibet motui sit comparabilis. Argumentatur aute a parte negativa dupliciter. Primo Si om- , quis . nis motus omni motui comparabilis est tequitur quod motus per m- circulum, di motus per rectum erunt comparabiles: sed hoc esse ' 'non potest. Probatur, stipposito, quod dictum est, motus aeque veloces in tempore aequale transire spatium aequale: tunc est argumentum. Si illi motus sui it comparabiles, possunt esse in- patre v. uicem tardiores,& velociores,ct aequalis velocitati in hoc enim
665쪽
6 o In lib. vis Physic. Arist. Capsi iij
comparatio sit: Si igitur aeque velox est motus per circulii mo tui per rectum: ergo in ae iii ali tempore tra ibit aequale: ergo iam datur curuum,& circulare aeqt ale recto, quod taliquam impossibile inferte non igitur quilibet motus cuilibet comparari potet
in velocitate. a. atio. Alterum facit argumentum. Nam si motus omni motui comparatur, latio,& alteratio essent aequales, puta si in aequali tempore mouerentur: sed impossibile est, quod sint aequales:quod pro- batur. Nam aequales motus in uno tempore transeunt aequale, at qualitas non dicitur aequalis spatio: ergo alteratio in qualitatem non transibit aequale inest enim quantitati aequalitas. In circulo autem, & recta. Tex. tr. Exclud t Xcludit responsionem, quae dari poterat ad argumetum pri P -- - ' tarri, iri, Num dici poterat,quod motus per circulum,dc motus ' ' 'per rectum sunt quidem comparabiles, non tamen aeque veloces ambo, sed semper unus altero velocior . hoc autem modo non sequitur rectum aequale curuo.Excludit hoc, dicens quod inconueniens est, quod nunquam contingat similiter moueri: & aeque ivelociter duo saltem,hoc per rectum,illud per curuum: sed quod semper sit unus motus velocior altero,quasi per circulum, dc peFrectum: moueri esset moueri per aecliue & decliue, frequentius ienim motus decliuis velocior est.
Amplius nihil differt. Text.etj. Miicit ulterius eandem responconem dicens,quod adhue illa
ratio manet insito vigore.Nam quamuis detur quod motus unus sit velocior alterin: adhuc sequitur, quod sicut datur maior circularis &minor,quam recta, debeat etia dari aequalis, Et probatur.Demus unum,quod velocius moueatur per circulum B,alterum tardius,per rectum C, in viro tempore A. Tun; per praedicta maius erit,quod transitur de B, quam quod de C. Tunc vlterius,quod mouetur per B,in eodem tempore transit maius,quam C,ergo per definitionem velocioris in minori tempore transbit de circulo aequale: ita ut quod movctur per C, in toto temporem & quod mouetur per B,in minori tempore, transeant aequale.. Sequitur igitur adhue aequale esse circulare recto. Perpende autem expolitionem hanc,quia alij aliter exponunt, sed praeter sensumArist. ' Dubitabis hie quia videtur Arist dicere. Quod si datur maius, si & minus quod debet dari aeo vale: hoc autem videtur falsum ia-
- ' cionibus multis. Nam angulo semi circuli datur unus rectilineus
666쪽
maior,puta,rectus,aut obtusus: datur etiam minor, acutus. m-- tamen impossibile est, illi dare rectilineum aequalem. vlterius Ternation cuilibet numero datur alius maior, alius 3 minor,sed non alius aequalis .
Praeterea, Circulo datur quadratum maius, aliud minus, sita
Praeterea,Datur elementum maius aere,datur aliud minu no tamen datur aliud aequale. Buriaeus,& alij, nescio qua distininone aequalitatis soluunt argumenta: sed quicquid sit no qst dubiuid ' 'non valere consequentiam illam in omnibus ut argumenta ebit uincunt,quorum aliqua id demonstrant. Sed nota,quod Arist, non facit hoc argumectum absolut e puri datur maius,& minus. ergo datur qquale: sed quod si ilI Quid letransit maius,&transi minus, quod ex hoc probabitur quhd transeat aequale & postea id probat argumento velocioris,quod in minori tempore transit aequale,ut diximus.
At vero si sint comparabilia. Text. L ., Concludit, non esse omnes motus comparabilex inter se, tiargumentatur ex opposito c sequentis sic. Si quilibet motus cuilibet esse comparabilis,sequeretur, quod linea recta,& circularii essent comparabiles: at non sint: ergo nec ipsi motus omnes. Incipit autem explicare leges eorum, suae com rari possunt: S prima est, quod non sit aequivocum id , in quo est com-it aqui--
Vnde non dicetur, stadius est acutior, quam ultima chorisi ly- 'irae, quia acutum aequivoce dicitur de utroque: esset tamen com-t' paratio inter ipso chordas, an ultima ian proxima acutior sit: similiter inter gladios, quia aequivocatio non est: tamen gladius cum chorda nequit comparari in acuto. Ita similrter velox non est dem,& vniuocuo in circulari motui& in recto,& in alteratione, ac latione multo minus : ob id tuter se hi motus comparabiles
qui vocum, ita ut inti uocunque univoco comparatio fieri possit:& ponit argumentum quo probat non lassicere: Multum dicitur uni uoce de aqua & aere' tamen non comparantur astr & nora ar iam constituturus legem conlparabilium, dubium pro ' Dul, i. a nit,an suificiat,ut fiat comparatio in aliquo,quod non sit ae-s Asi
pD spmpnantur a*r, ct aqua: quia hibet go illa prior lex non suilicii Sumi
667쪽
In lib. vi Physic. Arist. Cap iiij.
S mitur Matem hic multum, ut dii linguatur contra paucum. At quia posset quis negare de ipso multo propter uniuersalita in eius pohit etiam dupluin.Duplum. '. vid tur univoce de aqua praedicar u& de aere, tamen inter se non comparantur, quia aer non dicitur duplus ad aquam. Quod autem duplum sit viiiii cum, probat ex definitione: est en in bis unum, id est, bis usum grumantitatem amplectens. Aduertendum autem est,quod dupliciter potest aqua aeta co- parari vi notat Simpl Vno modo in quantitate, altero modo in fac sint potentia. Comparare in quantitate est ipsa coit ferre jecundum quantitatem,quam actu habent in se: comparare vero secundum faculta qm,eli conferre secundum quantitatem, quae xuiis ipset uid potentia,si aer fieret aqua, & si aqua aer. Hi autent,ut non eadem sit ratio qoantitatis,& facultatis,nam parua,&minor, aqua secundum quantitatem potest multo maior eph quam aer secun sim facultatem hinc prouenit, quod non coferatur aer aquae sicut aer aeri,vel aqua aquae,in his enim utriusquc & quantitatis,& iacultatissimul collatio est,in illis very nops p 'pterea abselute noli confertur,nisi aut secundu quantitatem per se aut secundum sciat tetem per sc simul: tumexul-
An & in hiu eadem ratio. Text. 26.
Soluit dubiu dupliciter. Primo dicit, illa esse aequivoca, puta
niuit in ,aequale, luplum, unum, nec obstat esse viam dehin- rione iii,ut multum est tautu & amplius aequale, quod habereandem mcnsuram,duplum,quod bis se habet ad unum, nam derant . xiones ctiam aequivocq dicuntur,&non secundum eandem rationem de aqua,& adre propter rationem dictam: nam singula, aut fluantitatem, aut facultatem dicunt, quae duo unum non sunt, u-e ut ne c acutum iis voce & in gladio u e . Nat Vbi nota non inconueniens esse analoga, seu Uuivoca deum:
tione etiam aequivoca definiri non enim hae definitiqnes qui ditatiuae sunt. Verum propter quid alia . Text. et . , - A Liam talutionem inquirit, & dubitat: Admisi quod mul- si ae duplum si univocum . & secundum eandem linquram praedicetur de aqua, & aere, quare non sunt comparabula.. ..Respondet, qui Dion sunt in eodem Lisceptiuo primo.id est ,non habent subiectum idem immediatum . a. u .is Est enim haec securula lex eotu, quae maliquo accidenti comparan
668쪽
Text. XX ix. . . sparantur, ut quamuis sit univocum id in quo comparantur, & i- trem. quapsa diuersa sint, si tamen siisceptiuum immediatum idem,& eius. dem rationis in utroque. v. g. equit, potest dici albior cane: non solum, quia album vinuocum eii utrique, scd quia immediatum iuris et fusceptiuum albedinis est eiusdem rationis in utroq;: puta super- mediatum, ficies,quamuis ipsa sibiecta mediata sint diuersamon tamen vox O. dicitur albior aqua, quia albedo non iecipitur m mce ratione e flet ius, cuius ratione recipitur in aquamam in ipsi aqua ratione su perficiei, in voce vero non huius xatione recipitur. Aduerte,quod penalbedinem claritatem significat:vocabulum mi.. enim Graecum commune est & claritati,& ita colori, qui albedo dicitur. Ponit etiam exemplum. Equus & cani3 e parari etiam pos Lut secundum magnitudinem: habent enim idem receptiuum primum,puta materiam primam eiusdem rationis, quam sequitur quantitas. Per hoc idem siluitur illud de aqua,& aere,quia non est idem , .sii sceptiuum primum,nam in uno duplum, & multum dicunt f icultatem: in altero dicunt quantitatem: &hoc modo non es comparatio. An manifestum est. Tex.xa.
Niam legem declaraturus siubtiliter dubitat contra id quod D . quia
dictum est:nempe quod non est comparatio in natura, qua- nendo diuersiim est susceptiuum primum, quasi natura illa iam esset multiplex facta. In hoc autem videtur insinuati distinctionem ' naturarum non esse nisi per materiam,quod Plato dicebat: Hoc autem talium est. Primo,quia sequitur quod dulce, buni, aequa-la,secundum se una esset natura,silum differrent in receptiuo,ta se esset omnia unum secundum se facere. , Amplius susceptiuum. Tex. 5'. SEcundo impugnat'idem.Nam primum sisceptiuum est multiplex secvnuum receptorum multiplicitatem, id est,quaeq;forma habet proprium subiectum: & materiam proximam diergo Vipsta formae secundum se diuersia sunt: aliter enim non essent receptiua propria pro proprijs formis. iNota artificium. Cum enim dixisset formam in qua si rura est quia comparatio, debere esse unam, seu univocam, & receptiuum v- nia in qua
669쪽
6. Inlis vij Physic. Arist. Cap. iiij.
hane legem. At quia non est, nam receptiuum totest esse unum
C h forma una denete, & multiplicitatem habens, ut pate;
tertiam. Debet attendi praeter univocationem fornax, quod non
habeat diffitentias sed sit ultima species(non solum quod, sed inouo id est, non solum debet esse eadem specie ipsi ricitur, quod, sed ipsum receptiuum quod dici Tur, in quo, unde .RICI UT, MUM, euus est : non enim disinu non comparabitur in colore, quia SVMM' lalbum est magis coloratum,quam nigrum: sed comp.ratiodeh.x esse in albeditae,aut nigredine,aul in alia Specie, . Ex his concludit, illos motus esse aeque velocet,qui S eodein
' tem ore Tu e sputum transeunt in hoc,id est,secundum siph si teli, moi eius tam speciei comparauese, ede.
laces,nisi circularis linea,& recta sint aequales, quod Dub ,. V Hoponit statim duo dubia ad horum declarationem Alteram
st ei diei ut motum rectum& cucularem
et et motu, dubium est an hoc sit, quia motus est fic
e et propter uxrunque, quia unum equitur alip ;
tus est,&terminus motus unus erit 3rari. motus circularis,opctui non sirum' -- e hilum com solem comparare duos moxus ad unicum Darare duas lineas,puta curuam& rectam Adynum geuus.ut audi
a dii. eonirataplut sub linea in communi, neg
670쪽
ece, ut di stum est:secus autem,comparabiles non sunt. Quare hoc considerandum. Text. 3I. Ao motus comparationem necessarium esse docet, mptuum
inquirere differentias. Ex his enim cognoscetur,qui comparabiles sint,qui vero non.Disterentias autem considerare oportet rere nis- quia re vera,in genere multa latet v. ut quamuis in ipso vi tas alae tu m inspareat, tamen multa varietas in eo sit clausa: Et per genusvniver Aiale aliquos,& vocem communem intelligere oporter' i i eum ara Distinguit autem tres gradus aequi uocationis, qui sab comu- H-ni voce concludi possunt. Primus est, quem remotum vocat,eo Tm a
quod sub eo proruis diuelsa contineantur, ita ut non sit nisi vox communis. Huiusnodi sunt aequivoca a casu. Alter gradus est, qui analogia proportionis dicitur,cum res multae sub aliqua voce fiunt propter aliquam tamen similitudinem, sicut homo vivus,&pictus sub homine significantur. Tertius est proportionalitatis,cuiusdam autem conuenientiae unius generi e naturae,ut ridere de prato&homine: gubernator de nauta.& duce:animal leone, & equo i & in hoc tertio gradu est deceptio. Nam apparet . unicam esse naturam , quae tamen multiplex est: ob id ma ime prodest omnia haec distinguere ad eliciendas specific*' natura', in quibus talis comparatio est. Statim cum determinasset, no esse coparatione in diuersa for- Suresima thecie,sed eade quirit.quadosorma dicetur diuersa specie: ans d quado suetit in diuerso subiecto ut in homine,& leone albedo:an quando praeter hoc,etiam est in se diuersa. Et quamuis no respo-
eat: tamc haec pars est sumenda,puta quod sit alia & ali in ic. Subiungit alteram quaestionem,quando definitio formet ligni- d. viii.ficabit illam esse diuersam specie:an quando in alia & alio subie farma m-cto illam significat: aut quando ipsem in se non eande in significat,sed diuersiam ab alijs:& sumenda est hac posterior pari, is h. b. Denique formarum diuersitas specifica non solum in iubiectis sed in seipsis est attendenda.nihil enim prodest sola specifica subiectorum distinctio. De alteratione autem quomodo est. Text ,:- Comparationem duarum alterationum inquirit i Ex primo, eas comparari posse probat: nam duo eodem tempore sana- et ri .aeque possunt,si igitur lunatio alteratio est,altera alteri