장음표시 사용
671쪽
Dubitatiue autem loquitur de sanatione,quia supra dictum est ad sanitatem non esse per se alterationem: tamen argumentum adhuc fit in eo,in quo potest esse per se alteratio,vt in qualitatib. primis: possunt. u uo aequaliter sanari,& etiam calefieri,vel humectari.
Ex altera parte argumentatur ,& probat quod non sint aequae res illae alterationes. Nam quae alterata sunt, seu ipse qualitates, secundum quas alteratio est, non dicuntur squales,similes: quod.n in quantitate est aequale,in qualitate emimile: no ergo videntur comparabiles alterationes. Sed si idem,quod mutatur in aequali. Id c.-- A Bistoteles subtiliter ad indagandam alterationum compam' 'e orirationem se transfert ad vocabulum commune , ad aequale&simile,ut notat Simpl. puta idem, Nam similia,& aequaliaco- , muniter dicuntur eadem .Et dicit,quod motus dicentur aeque ve- loces, qui sunt secundum eundem terminum, siue sit similis, siuest aequalis: hoc enim supponatur ad cognitionem identitatis alterationis.
i. Tunc autem est q. duplex in alteratione. Prior est, An compa- - - -- ratio duarum alterationum sit sumenda penes qualitates, & pas :- -- -', quae termini ad quos: an penes partes aequales,vel iii- n.ha si aequales subiectorum quae alterantur. f inda Altera est,Si renes qualitates sumatur, an oporteat respicere' q/q identitatem,& diuersitatem specificam qualitatem talam : an s- 'ri' militer etiam gradus intensionis formarum: ut illae dicantur eae- alterationes,quae sunt ad formas unius speciei,& similiter in Res . habentes,id est,aeque intensas. Et ad hoc posterius respondet, Ad comparationem alterationum oportere respicere, quod formae silit eiusdem speciei.Cum. n. sunt secundum diuersas species,comparari non possunt: ut dealbatio,& sanatio. Sicut nec comparantur in latione, circularis &rectar Idcirco prodest alterationis species cognoscere, & distinguere,ut comparare quis possit. N.ta. Statim regulam hoc cognoscendi ponit, nempe quae mouentur id est, terminos, ad quos est motus reseicere,an idem specie, genere, numerove sint. inalis. n. unitas intermino, talis est in motu. Loquimur de termino per se, ut primo per talem motum habetur. ae omnia superius declarata sunt.
I Sed utrum oportet ad passionem. Text. 33. Terum qii aestionem priorem propooit, &soluit. In alterari
672쪽
nibus enini possumus dupliceim identitatem con derare: alte, queram similitudinis, alteram aequalitatis. Ad smilitudinem opobet et tri quod sint termini eiusdem speciei,ac eiusdem intensionis gra-
dus: aliter erunt dissimiles. Ad aequalitatem vero debemus respi, imita ruricere partes stibiecti alcerati, an sint aequales, vel inaequales in eo
Itaque alterationes dicentur similes, quae in te inpore aequali secundum gradus eosdem formarum unius speciei sunt:ut si cae- fiat unum in hora secundu calorem, ut quatuor : ct alterunt in eodem tempore etiam ut quatuor: Secus veto sunt diis miles.Iblae vero sint tquales, secundum quas subiecta eodem tempore alterata sunt secundum partes sitas aequales:secus vero, cerationea inaequales erunt. Et si c comparantur ipsae alterationes. Et in generatione quoque,& corruption*.
Comparationem gcnerationum sicli, & hic suffiit geneta- De eo a.
tionem,non solum pro introductione puta formae,seil etiam pro Sccessione, qua partes praesertim viventium paulatim g mantur, in generatione aut cui non sumitur velocitas ex parta aequalitatis sicut in altera ione quia si ibstantia non est in iubiecto, sed velocitas attenditur ex parte identit:uis termini, ut aeque veloces sint generationes, cum in eodem te mi ore termini vitiua
speciei indiui bilis sint secundum idem pri aucti. Vt itum iri
mense uno unus homo generatur secundum easdem pariqs secu-duin quas alius.Sed non de alio animali, quod iid sit eius leni s ciei: quod si non secundum eas lem partes , tunc una esset velo
Notat tamen quod desunt vocabula, quibus ivlicemus hos gladus generabilium. Nam in alteratioue sunt duo nomitia, tensum remissum: In quantitate,aequale,inaequale,maius,minus: In substanti js,nec est unum non,eia,nec multa nam homo impedifectus,&vitum quodque cum fit paulatim perficitur, non habec nomina distincta: & sic generationes distingui non videntur, sed omnes aequalcs. At non sunt, si haberemus sententiam Platonicqui res ex numeris in aequalibus componebat et tunc per nominan umerorum possemus distinguere,ut dicereturmunc res generatur ad duo,nunc ad tria nunc ad quatuor: sed hoc non est sic igi- . tur comparabiles sunt alterationes, & generationes,& motus io cales. Augmentationes autem cum localibus comparantur: ut utrisque enim quantitas est. i
673쪽
comparatio tantsi it in specie ultima. Suci. .
- comparatione aliqua necessario cdueniunt,& ea quae comparantur, ac conferuntur, quae plura sint: M id in quo cornparratur. Dubium autem non est ea quae conferuntur, possiei, ou. . esse diuerta speciei,& generis .Lapis.n.& animal aliquod in albe-Mat. I dine comparari possunt,cum diuersi sint generis,at dissicultas est DR q, eo quo comparatio si,docet. n. Arist. debere esse unius speciei ultimae, ita ut comparatio in specie specialissima fiat. Aduet-sius quod sunt aliquot argumenta. Primum est,Ista comparatio est bona, nigrior est coruus,quam sit albus cy gnus,& tamen albedo.&nigred specie differunt: o huiusmodi comparationes sunt frequentes et dicitur. n.melior est unus,quam alter sit malus. Et dicitur in Evang.Filios huius seculi esse prudentiores in generatione sua, quam filij lucis sunt prudentes in sua: & ranam diuersa est utraque prudentia: non igitur
comparatio tantum in specie fit. Secundo,Hoc est commune axioma Geometrarum,quod omnium linearum ductarum ab uno puncto in aliud , breuissima est recta,& tamen constat, reliquas esse Areuales. Aliter.n.dici non possunt dures lineae inter duo eadem puncta: comparatur ergo linea recta curvis, cum sit harum breuissima. . . Tertio est arguntentum contra id, quod dicitur in genere latere multa, atque ideo non esse in eo comparationem sicut species, puta homo dicit unam naturam communem multis unius definitionis, & vniuocam: ita etiam genus dicit suam naturam unius definitionis & vni uocam multis speciebus, ut animal na-tqram senstitiam: ergo sicut duo indiuidua comparantur in natura si cifica, non obstante,quod simul multa contineat. Ita etiam duae species comparari poterunt in natura generica,quam is ipsi multa contineat: ergo non tantum est comparatio in specie. . comparationes rectae: homo est persectius
animal quam leo: iubstantia est perfectius ens quam accidens: &vna est secundum genus altera secundum analogum . Quinto, velocitas est accidens motus, sicut .albedo corporis: sed duo corpora etiam differentia possunt in albedine comparari: o duo motus, puta rectus,& circularis in velocitate: non enim maior ratio unius,quam alterius videtur esse. . Ad singula horum respondeamiis: in ipserum.n solutione res declarari. Circa primum aduerte, esse duplicem compa-- . .. xduo em: AJ te tam duplic*m,alteriam compositam.
biniplex est, quae secundum unam sormam fit, qualem:s ma- eis. M
674쪽
sis,& minus,perfecte velim persecte, vel aequaliter a multispar- 'ticipatur, sicut in albedine, calore,grauitate aut alio quouis qua coferri accidit: quam aliqui comparationem secundum proportionem vocant Est enim proportio habitudo una duorum numerorum inter se, ut habitudo quatuor ad duo,& sex ad tria, aut cuiusuis numeri ad alteri secundum quam excedit, aut exceditur ab ipse. Composita est,quae sit inter duas formas, sicut in exemplis argumenti primi: quae quidem dicitur comparatio secundum pro- tortionalitatem. Est enim apud Mathematicos proportionalitas abitudo duarum proportionum,ut dicimus,lta se habet quatuor ad duo, sicut sex ad tria: ita etiam fit comparatio inter formas diuersas.. Tamen si recte aduertas,inuenies quod etiam hic comparatiost virtualiter in una mima.Dicere. n. noc est nigrius, quam illud sit album,est dicere,hoc nigrum est intensus, quam illud album:& sic in forma intensionis comparatio est. Dico igitur ad argumentum, iubd Arist. loquitur de simplici, S.luit quia ipsa est potissima,& quia composita ad ipsam reducitur. Sed an simplex fiat in speci hoc in solutione aliorum argumentorum cxaminabitur. Ad secundum respondet Auer. com. 13. quod illa est impropria comparatio. Non enim linea recta, sub forma tectae comparatur curuis,scd sub sorma curvae Visa sensius: illa recta est breuissima omnium aliartim circularium is illa recta incuructi ir sicut aliae, efficiet curuam aliarum breuissimam.
Dices tu,an maneat eadem linea,cum ex recta fit curua.
Resbon. quod manet secundum subiecitim, sed non secundum s.cforariam: sicut cum album fit nigrum: subiectum manet,sed non albedo: ita manet quantitas linet, sed recedit illa rectitudo,accedit curvitas eidem tamen quatitati .hae enim qualitates sunt. sed . eiasu. melius respddebitur ibi comparationem esse in breuitate,& longitudine, quae communis est lineis, ut lineae sunt, quae longitudo minima in una earum specie repetitur, scilicet in recta: Nam ex
recta curvam facere, esset curuas curuis comparare, non autem rectam curuis.
Ad tertium. Maximp aduertendum est, quod Physicus aliter D I considerat sua uniuersalia,aliter logicus, & Metaphysicus. Hi e- Hum e*nim essentias puras,&abstractas speculiantes considerant naturas, si non consideratis quae extra essentias ipsarum sunt:vnde considerant animal ,ut dicit puram naturam sensitivam, & unumquod--. Oque uniuersale,ut praecisam dicit naturam. At Physicus, cum non
675쪽
6so in lib. vii Physic. Arist. Cap. iiij. '
ita puras essentias si,eculet ar,nisi concretas eum sensibilibus, iidutitur tanta abstractione: sed ibi una a singularib. abierahit. Vnde animal Physice dicit ipsi indiuidua sensibilia, non tamen determinate hoc aut illud. Hinc infertur unum: ut quod apud Logicum, scii Metaphisi,
cum unum fit, puta genus, quia abstractum consideratur, apud Physicum multiplicitatem qii radam habeat , quia concrete con-
Ex hoc sequitur ulterius,quod Logicus,& Metaphysicus comparant aliquando in genere, quia apud ipse una est natura: at Physicus non , qtra a nos specti latur genus sub illa abstracta viaitate naturae, sed sub multiplicitate specierum, & indiuiduorum sensibiliitin. obiectis. Dices,ergo etiam ipsa species erit multiplex.
Respon. quod non lic multiplicatur speci cs per indiuidua, s-cut genus per species. Nam forma specifica una est &non multiplicatur nisi per materiam : unde propter ca sunt multi homines,non vita multae formae, sed quia multae materiar,ita ut si una . esset unius tantRm corporis materia unus tantum homo esse Hob hoc semper non ratione formae specificae, quae una tantum esset,
si unum tantum esset corpux, fit illa multiplicatio, sed rationet materiaru At species se ipsis multiplicantur, quia ex se diuersae fornace sunt, ita ut ubi nulla est materia, sicut inter angelos, ibi ditiersas species intelligimus, di fiant. Genus ergo multitudinem specierum dicens multiplicitatem formae cotinet: ideoque Phi- is lotaphus non in eo comparat, at in specie comparationem facit:. & sic siluitur argumentum. 3Ad quartum patet sollitio,partim ex dictis, nam comparationes quae sitit in genere, ut in unica natura, sunt potius Metaphy- scae,quam Physicae. De his autem Arast loquitur. Aduerte autem . quod uniuersaliter loquendo, Comparatio, ut notat Alb. tract. r.
. triplex,& loquor de simplici. Quia dam, quae fit in specie, ' Physica ess,de qua Arist hic loquitur Altera quae in genere fit,
quam Metaphysicam possumus vocare,seu Logicam cum in forema generica coin p. atatio fir: & in hac fit comparatio secundum magis,& minus, aliquando secundum aequale.. Dicitur enim duo esse aequaliter colorata:aut unum magis alterum minus, sicut in specie. Tertia comparatio est late dicia, quae fit in analogo, quae fit secudum quod unum magis, aut minus accedit, vel recedit ab uno primo,quo est in analogo v. g. angelus est perfectior homine,quia magis accedit. Deo,qua homo, & homo, quam brutu. Et in hac coparatione non est aequale,quia non est aequalis accessus,
676쪽
aut recessus: & ista comparatione conserimus species penes v nam , quae nobilissima sit ipsius generis. & sic substantia est perfectior accidente, cum magis accedat summo enti Deo : & per haec solii i tur argumentum. Ad quintum dico, quod quamuis velocitas non disserat essentialiter in omni mobili, & motu localiter recto, & curuo: tamen quia non est idem modus mensurandi utrasque velocitatet , nec cadem resula,ideo non fit comparatio, sicut fit in albedine: Aliter enim definimus definitione ab estectu velocitatis circularis, ct recti motuS. vi autem hoc intelligas, aduertendum primo. Aliud est, in tum esse breuiorem aut longiorem et aliud autem esse velociorem, & tardiorem, siue sit motus rectus, siue circularis, siue qui- esse lino.-cunque alius.Is breuior est, qui citius situm terminum consequitur, siue sit tardus, siue velox.Vt si mouetur aliquid per millia-re,alterum per decem milliaria: si id quod per milliare mouetur citius absoluit illud, tunc breuior dicitur quamuis tardior sit: siit Loreis. vero non ita cito longior dicitur. Ita similiter in motu circulari, cum duo aeque cito circulum faciunt,dicuntur aeque longe longi,
aut breues, quamuis non sit aequalis velocitas. Vt sint duo orbes, unus altero maior, si tamen uno codemque tempore sirum motum compleant, aeque breues circulationes faciunt, quamuis velocius moueatur qui maior est. Hanc autem breuitatem , seu longitudinem motus circularis Nat vocant alij velocitatem circulationis:& dicunt quod possunt ense aeque veloces circulationes, cum tamen sint non aeque veloces
Cognoscitur autem , & mensuratur haec velocitas circularis penes ansulos descriptos in centro. ut si imaginemur virum Sua punctum in circum ferentia una,& aliud in alio alterius circuli,a quibus incipit motus : & imaginemur alia puncta ad quae uenit pars motus in eodem tempore: tunc describamus triangulum a primo puncto,& vltimo motus, usque ad centrum: si an los aequales facit in uno, & altero, circulares sunt aequales: un autem non sunt. At de velocitate,seu tarditate motus, alia est
677쪽
Quoniam autem mouens. Texta; s.
motus comparabiles esse ostendisset,& qui essent parandi, nunc monentibus comparandi sunt irata
velocitas recti unita imis siesiimitur et nempe supposita aequalitate temporis penes *acij proporii. nem:vt id sit velocius,quod aequali tempore maius transit spacium: si a duplum, erit in duplo velocius. similiter in aliqua quavis proportione. Potest etiam sumi temporis variatione, non variato spacro, ut
sit velocius, quod minori tempore aequale: ant utroque varia-to,puta quod minori tempore maliis transit spaciuio: at aeqvd velox eodem tempore aequale transit. At velocitas circularis motus non sic definitur, nec mesuratur, sed penes circulunt descriptum a putres o maxime distanti a polis corporum illorum : ut illud velocius moueatur , quod maiorem irctilum eodem tempore praescribit. v. g. primum mobile, & octaua sphaera, quamuis sinu lab oriente in occidens moueantur, camen velocius mouetur primum mobile, quia circulus deseriptus a primmnaior est, puta aequinoctialis. Dico autem,quod si a puncto maxime distanti: nam si alios circulos simas, i minores, quam octaua sph tra: si igitur mensiiratur velocitas duorum
lices, nonne si formica moueatur per circulum, & uno tempore maiorem partem circuli transeat, & alio aequali tempore in norem,dicetur ille motus velocior penes spacium,sicut in motu recto=ergo eadem est ratio utriusque. Rei pon. ita se habere motus per circulum inter se, cum ident est, ct rc ctus inter se : at tectus cum circulari nullo modo , quia pars circuli ad circuitim proportionesia habet, sicut recta pars ad rectum spacium. At recta pars nullam habet proportionem cum curvo,nec potest esse aliquota pars curuum recti,nec rectum cutui: ob id non habent uuam menseram velocitatis: ac propterea comparabiles non sinit: Et hoc est,quod docet Aristoteles,
678쪽
etractat, ac septem regulas proportionum ino utim eum mouentibus ccstituit,ante asproponit,quod mouet, mouere aliquod mobile in aliquo tempore per aliquod spacium,unde conueniunt in motu illa quatuor: virtus motiua quae dicitur moti ens: Resi- stentia,quae mouetur, quae dicitur mobile: Tempus,& Spacium, in quibus mortua virtus resistentiam mouet. Eirigitur prima re la. si aliqua virtus mouet aliquam resistentiam per aliquod macium in aliquo tempore: eadem viri uil mouebit dimidiam resistentiam in eodem tempore per duplum spacium. v. g. si mouens potest portare quatuor pondera per viiii in milliare una hora, portabit etiam una hora duo pondera per duo militaria. t. Altera regula est. Si virtus aliqua in aliquo tempore mouet resistentiam aliquam per aliquod spactum , eadem aut aequalis vir-riis mouebit dimidiam resistentiam in dimidio tempote per aequale spatium,verbi gratia, si in una hora mouens potest portare decem libras per pratiare, in media hora portabit quinque per idem in illam. Harum regularum dat rationem, quia sic(inquio seruatur e*dem proporti puta spacij ad tempus, mobilis ad movens.
Pro quo aduerte, quod motus prouenit ex excessu virtutis moe A i,
uentis supra resistentiam mobilis. Nisi enim superet virtus, non erit motus. Vnde fit, quod quanto Sperat virtus resistentiam in remotu , tantum debeat diminui de tempore vel addi spacto: quia velocius in minori tempore transit aeqnale , aut in eodem malui jacium. Cum igitur in prima regula virtus sit dupla,& tempus sit idem,debuit spacium duplicari: in secunda vero cum spactum sit idem, debuit tempus diminui ad subduplum: nam scrum pudum v tranque regulam virtus est dupla ad resistentiam.
L: si eadem potentia idem is hoc
TErtiam regulam constituit quae satis not; est. Si aliqua vi,
tus mouet aliquam resistentiam aliquo tempore per aliquo spacium,eadem aut aequalis virtus mouebit eandein resistentiana in dimidio illius temporis,per dimidium spacium. Est notanda litera horum textuum, nam per A, virtus mouens,
per B . mobile & resistentia,per C, sputum, i D,tempus intelli,
Adiundi quartam regulam. si A, mouens vimis mouet res-stentiam B per tempus D in cio C,dimidium virtutis mouebit
dimidium resistantit,in eodem tempore,pri aequale jacium: vo.
679쪽
s o In lib. vis Physic. Arist. Capsi iij
comparatio fit: Si igitur aenue velox est motus per circulii motui per rectum: ergo in aequali tempore tra ibit aequale: ergo iam datur curuum,& circulare aequale recto,quod tanquam impossi bile infert: non igitur quilibet motus cuilibet comparari potet in velocitate. Alterum facit argumentum. Nam si motus omni motui comparatur, latio,& alteratio essent aequales puta si in aequali tempore mouerentur: sed impossibile est, quod sint aequales:quod pro batur. Nam aequales motus in uno tempore transeunt aequale, at qualitas non dicitur aequalis spatio: erso alteratio in qualitatem non transibit aequale,inest enim quantatati aequalitas. In circulo autem, & recta. Tex. ra.
Ex 'μό- IT Xcludit responsionem, quae dari poterat ad argumetum pri
g III imum Nam dici poterat,quod motus per circulum,& motus 'per rectum sent quidem comparabiles, non tamen aeque veloces ambo, sed semper unus altero velocior . hoc autem modo non sequitur rectum aequale curuo.Excludit hoc ,dicens quod inconueniens est, quod nunquam contingat similiter moueri: & aeque velociter duo saltem, hoc per rectum,illud per curuum: sed quod semper sit unus motus velocior altero,quasi per circulum ,&perrectum: moueri esset moueri per aecliue,& decliue, frequentius enim motus decliuis velocior est.
Amplius nihil differt. Text.23. Miicit ulterius eandem resiponsti,nem dicens,quod adhue illa
ratio manet in silo vigore. Nam quamuis detur quod motus unus sit velocior alterci: adhuc sequitur, quod sicut datur maior circularis &minor,quam recta, debeat etia dari aequalis, Et probatur. Demus unum,quod velocius moueatur per circulum B,alterum tardius,per rectum C, in viro tempore A. Tuns per praedicta maius erit,quod transitur de B, quam quod de C. Tunc vlterius,quod mouetur per B,in eodem tempore transit maius,quam C,ergo per definitionem velocioris in minori t empore transbit de circulo aequale: ita ut quod movctur per C, in toto tempore A, & quod move turpet B,in minori tempore, transeant aequa c. Sequitur igitur adhuc aequale csse circulare recto. Perpende autem expolitionem hanc, quia alij aliter exponunt,sed praeter se
Dubb. V Dubitabis hie quia videtur Arist dicere Quod si datur maius, si minus quod debet dari aeo vale: hoc autem videtur falsum tam cionibus multis. Nam angula semi circuli datur unus rectilineus
680쪽
m: ior,puta,rectus,aut obtusius: datur etiam minor, puta, acutus. m nlude- tamen impossibile est, illi dare rectilineum aequalcm. vlterius Ternarion cuilibet numero datur alius maior, alius intuor,sed non alius aequalia. . . Praeterea, Circulo datur quadratum maius, aliud minus, sed
non aequale. Praeterea,Datur elementum maius aere,datur aliud mi biid is
tamen datur aliud aequale Buriariis,& alij, nescio qua disti timone aequalitatis soluunt argume tua: sed quicquid st,n' stduhi uidet non valere consequentiam illam in omnibus ut argumenta eoti uincunt, quorum aliqua id demonstrant. Sed nota,quod Arist, non facit hoc argumeimam absoluti puri datur maius,&minus: ergo datur qquale: scd quod si illi ditio te
transit maius,&transit minus, quod ex hoc probastriar, quod transeat aequale.& postea id probat arsumento velocioris,quod in minori tempore transit aequale,ut diximus. - At vero si sint comparabilia. Text. L . , . . Concludit, non esse omnes motus comparabilex inter se, ecargumentatur ex opposito consequentis sic. ita Si quilibet motus cuilibet esse comparabilis,sequeretur, quod linea rem,& circularii essent comparabilea: at non sunt: ergo nec ipsi motus omnes. Incipit autem explicare leges eorum, tuae comparari possunt: st prima est, quod non sit aquivocum id, in quo est com-sit Paratio
Unde non dicetur, stadius est acutior, quam ultima chorda lyrae,quia acutum aequi uoce dicitur de utroque: esset tame com P ' paratio inter ipsas chordas,an ultima ian proxima acutitit sit: similiter in et gladios, quia aequivocatio non estuamen gladius cum chorda nequit comparari in acuto. Ita similiter velox non est i dem,& vniuocum in circulari motui& in recto,& in alteratione, ac latione inulto minus : ob id tuter se hi motus comparabiles
An primum quidem. Trat. et s. A tam constituturus legein comparabilium, dubitim proponit,an suificiatnt fiat comparatio in aliquo,quod non sit ar-' sciat qui vocum, ita ut in tiuocunque univoco comparatio fieri possit:& ponit argumenturis, quo probat non sussicere: Multum dicitur uniu'ce de aqua & apre,& tamen poli spimpuratur apr,& aqua: ergo illa prior lex non suffrit