장음표시 사용
821쪽
Neque igitur nec infinito finitam. Tex.8o. Cum ostendisset virtutem infinitam non esse in magnitudi- Vi tu, ne finita, ostendit quod nec econtra,in magnitudine infini-
. ta sit virtus finita. est in ma-
. E. cipponit unum: Quod maior magnitudo maiorem habe
irtutem. Nam quamuis aliquando accidat minorem magnitu- dinem habere maiorem virtutem ut paruus ignis virtutis est in toris,quam maior pars aeris: tamen si sit maior & maior aer,vin- citur ignis: & semper per augmentum magnitudinis crescit vit tus in re.
Ex hoc fit a pumentum. Detur illa infinita magnitudo habes virtutem finitam,& fit A,B,simo ipsus aliquam partem quq mo- ueat D,mobile: haec pars,cu alicuius sit potentiae,mouebit aliquo 'tempore ipsum D,sit tempus E, F,ec pars mouens B, C.Tuc suma aliam particulam:& reddam eam duplam: haec movebit ipsi in D, in dimidio tempore,st F,H, iterum iuinam aliam, & duplicabo: - iterum dimidiabitur tempus:Tunc sumam aliam &iterum dimi- diabitur lepus. Sed cilin illa sit infinita magnitudo semper & semper potero sumere,& sic absque termino minuetur tempus,ita ut data quacuque parte teporis adhuc in minori, ergo illa erat vix- tus infinitae uia virtus,quae vincit quamcuqi temporis proposi- tionein datam,ita ut in minori&minori,est virtus infinita: Si e- m in esset finita, perueniretur ad tempus,vitii minori non posset mouere: non ergo virtus finixa est in magnitudine infinita. Nota verbum s secundum couersionem ) significat quod opposito mo- do se habent tempus, & magnitu Muno enim auet alterum decrescit ut in argumento patet.
Est autem & hoc sic demonstrare. Tex. 81. ALtero argumento idem probat, Sumpta magnitudine eiusdem generis cum infinita. Id est, si magnitudo inspita habens virtutem finitam ignis, verbi gratia. Et sic virtus ista, cum
finita fit,decem, aut centum graduum: Tunc sumam unum finitum ignem alicuius gradus, qui sit pars aliquota illorum gla- duum: addam huic igni ignem;augebitur virtus. addam vite ius, augebitur magis:tot ergo a das partes aliquotas, ut haec magni- tudo adaequet toam illam virtutem centum graduum. At magnitudo ista finita erit, cum fiat ex finita additione: noo ergo potest in magnitudine infinita virtus ioesse finita, Ex hoc coneluditur,quod motor primus nou sit virtus in magnitudine, tuta aut
822쪽
rro In lib. viij. Physic. Ariss . Cap. X. V
csset finita adt infinitae sed neutra potcst: finita enim non mouet in tempore infinito: infinita aute imo ueret in non tempore: quod
est impossibile. De his autem quae fcctuntur. Tex. 82. percipitur sensus huius textus, non quod obscu--- rus sit admodum: sed quod cum pricedentibus non videa-i- sit in- tur cohaerere:tamen ( ni fallor, noua cit rario, itiam Aristoteles c. pore M. ponit ad ostendendam primi motoris incorporeitarem. vult enim ostendere, quod motus non esset regularis , nisi motor esset, , incorporeus: Proo atque , qtiod irregularitas metuum prouenit ex pluralitate mototum:aut ex uno,quod dum mouet mouetur. Cum autem motus coeli sit regularissimus,eius motor, qui unus est, non debet moueri dum mouet, &ob id erit incorpo ieus. Ad explicandam a uicin primam ii regularitatem, quae ex diuersitate motorum piovenit circa idem mobile, dubium propo- p .isci. v. de proiectis. Suorum moturum est irregularis ob motoro in diue sita: em,scilicci cum omne quod non se mouet , moucatur ab alio i roiecta,ut lapides,3 similia, a quo mouciatur, cum iam fe- parata si it a proiiciente.
tes L. quon /m rei ponsionem quae poterat dari, puta quod . . .e mouet hapidem v g.mouet simul aliquam patrem aeris lapi- .u . d. di citcunt an s. ae sic aer. velut vas fert lapidem apstim mouetiem' u re- per totum spacium. Hoc ieiicit Arist. quia est eauem dissiculi aut irarum. dei baere, vel de ipse simili, quodcunque fit, a quo mouctur, postqua separatus est a proiiciente , non enim a ic a nouetur: non ergo videtur quod moueatur nisi a proiiciente: Quod si ab hoe solum moueatur, profecto cessabit lapis cum ccilao it proiiciens,& mouebitur similiter cum eo: luod falsum apparet. unde videtur, quod praeter proiiciens aliud sit, a thuc mouens. Addit illa vel ba(quemadmodum lapis, &e. Sensus est: quod cessabit proiectum, sicut celsat sapis , cum luna nur ab aliqtio adimouendiana aliud : cessatve enim manu naouentis, celiat mitrumentum. od est dicere : proinde cessibit proicctum , ces sente proiici ci te sicut cesta: id , quod non proacitui, sed sana ulcum proiiciun te eit coniunctuna, cum c Cat moue , quod est
falsiim Alij per lapidem intelliguiu magnetem, sed est expositio valde aliena Melior est haec,& commodior. uoci situr est dubiuni propositum.
823쪽
Necesse est autem haec quidem dicere.
ADhibet dubi j solutionem, quae t is est: Quod movens pri- R. I.
mum mouet aliquam partem medij sibi proximam aeris, t. I g. vel aquae,vel alterius quod si aptum mouere,& moueri: & haec matum ouet aliam sibi proximam & illa aliam, & sic fertur lapis semper ab aliquo immediato & coiuncto mouente: tanten istae partes
medij motae quamuis moueantnr, & moueant, non tamen simul desinunt: nam proiiciens mouet partem acris,& mota mouet alteram,tamen non est opus,cum mouet alteram,quod adhuc ni
ueat mouens. Similiter de aliis. Est etiam notandum,quod partes dum magis procedunt, minus mouem: paulatim enim virtus deficit, donec perueniatur ad aliquam,quae mouetur tantum:& non mouet & tunc deficit mo ueri proiectum Cessante enim illo, quod mouetur, & no mouet, ct celicia te illo, quod talem motam partem mouit, ccssat motus totus proiecti, haec intellige de partibus medij , quae sunt versus latera proiecti, disserissim, di deorsum. Tales enim partes motae mouent lapidem,dum mouent alias quae mouent etiam lapidem: de se fertur lapis,sicut lignum in aqua undarum impulsu, una aliam impellente. Ex quo patet, quod semper est motori immediatus in his proiectis. De hoc paulo post dubitabimus. Hie igitur in his,quae possunt aliquando.
Otum proicctorum non esse continuum ex his concludit: a Dicit primo, suod ex tali motu moventur, quae aliquando moueri, aliquando quiescere apta sunt. Nam diximus, quod virtus decrescit in mouentibus & hinc patet, quod non sit continuus,quamuis videatur. Nam non mouetur nisi a diuersis motoribus,qui te consequenter habent id est, unus est post alium,aut se tangunt: ac ideo sic in aqua, ut adre,aut simili, quia in rcbus duris non possunt isti motores inueniri, quia si una pars mouetur, reliquae simul mouentur. Et idem de quiete. At in liquidis potest una pars moueri,no alia mota:& tic possunt assignari fures motores: & in his etiam potest motus esse, qui dicitur circumobcscuantiperistatis. Is autem motus est , qui fit cum partes aeris cito occurrunt ad replendii locum, quem post se relinquit
proiectum,qui selum in his rebus fluidis fit. Concludit,quod non est alius modus,quo fiat proiectionis mouis,nisi iste. Si enim alius esset, esset antiperistasis illa vi reliqui
824쪽
dicunt Nam dum occurrunt partes ad replendum locum, imperalunt proiectum sed talis no est causa, quia illa antiperastasis hi b-mul cum motu proiecti. Dum . n. lapis relinquit locum, occurrit ille motus: unde simul cessant,& simul mouentur cum autem Iapis adhuc motum prosequatur, non erit motor: at debet esse: ergo oportet dicere,quod dictum est. Nota,quod vocat illas partes aeris,uel aquae consequentes, nocuod non sint continuae, sed quod non simul moueantur, ac ob id in ratione motus continuitatem non habent, ac diuersi motores D--- Dubitabis, quomodo motus proicctorum non est continuus, te talaris , & uniformis, cum motores beant virtutem: ias motus talis nunquam cessaret,scd esset per-ycritus,vel per totum esset medium.'u'niam autem in his quae sinit. Tex Ss.
pri- Oncludit ex his quae dixit,quod cum motus Jegpetuus A
continuus,debet esse unum mouens, & unum mobile. St. n. non esset unum mouens, non posset continuitas.& regularitas e perum, de ' .
posset quis dicere aliud esse in proiectis,aliud in hoc: ouia pro-
'-iecta sunt magnitudines: at non sic in hoc motu. Hoc excludit, dicens, quod etiam in hoc motu est magnitudo mota. Impossibile enim est motum esse alicuius, nisi sit magnitudo; mobile enim su onme corpus est. Si ergo mouetur corpus, &ab uno tunc peto: o a. id quod mouet, vel mouetur, vel non. Sibitur vel a se. Et quocunque modo peruenta tur ad id quod mouet immotum, tu hoc mouebit,nec movebitur,quod si moueretur dum mouet,ut que miser,nec semper mouere. Non n. defatigabile debet esse . quod movet uniformiter semper: Vide erso argumentum, Ex eo enim
indefatigabile est,debet mouere,& non moueri. Nihil est autem, in ' - d mouet,& non mouetur, nisi virtus extra corpus. Omni-.---- virtus' forma fors oris mouet, sc
& regularitatis colligit, quod motor sit invariabilis, & om mobilis,ae inde incoi poteus Nec cr
825쪽
Necesse est autem in medio. Tex. 8 .
OBiter dubitat in qua parte coeli sit primus motor. Ac breui- te lucter respondet. In circunferentia,non autem incentro. Et ra, mestio est,quia ibi aequum est motorem esse,ubi velocior est motus. At motus velocissimus partium est versus connexam circunserentiam,quia ilip partes maiores furit: ibi ergo ra motor primus: non quidem ut in loco cum sit incorporeus,sed per assistentiam.
Vtrum Deus: secundum Aristotelem.
Ic disputari solet,an Deus sit ubique. Na hic Arist. Praebule
causam dubitandi, cum ex operatione primi motoris , quae maxime est in circunferentia, videtur deducere ipsium csse in cirrim ferentia & non in centro. Seciadum veritatem,Deum esse ubique manifestum est ex his, quae diximus in a. Physic. Cum enim Dei operatio ubique sit, erit etiam Deus & secundum Arist Prima sententia est Averrois dip. v- 'o I . Metaphy. dubio ultimo,Vbi ait satis impie(ut saepe talet, de Deo loquitur. Dicentes Deum esse ubique,& tangere omneu, rem esse pueros, &destruere ordinem causarum,&causiatorum. Vnde pleriq; Averroistae illum sequentes dicunt, Theologos di ferre a Peripateticis, quod illi ponant Deum ubique s hi in coelo. Probatur ista sententia ex X.Physi. et .vbi Arist.ait esse in circunferentia coeli. Secundo,in r.de coelo c. 3. tex .rr.ubi ait Graecos,&Barbaros in hoc conuenire,ut Deus sit in caelo.Tertio,ex et, de generatione.ss. ubi ait, Haec entia nostra, quoniam valde distant 1 primo principio, non posse esse aeterna, igitur vult primum principium esse in coelo. Contrariae vero sententiae simi plurimi & celeberrimi Aristot. a. Interpretes, tam Platonici, quam Peripatetici, Deum videlicet u trum '
esse ubique , eti in secun m Aristo t.& ex ipsius citans Aristotelis testimonus colligit m erum rationibus, quod iam
Primo, Alexander pluviisin suo et de anima.c.eta.ait, intelle- i. m. Quin agentem,quem ipse 'nit esse Deum, esse ubi t. Idem ipstribuit Philop. in i de anima.tex. o. hi ait Alex.& ei sequacei Deum esse ubiq*e dicere.
Secundo, limpi in hoc g. Physeorum 8 . luculenter digre tur de loco Dei,ubi ex sententia etiam Alexandri concludit, amCc 3 Dein
826쪽
Deus sit impartibilis ,& per se perfectus & separatus a corpore mundano,recte dicendum est ipsum esse ubique & nullibi. Et i quit, Quando Pytagorei dicunt Deum esse in centro , debet intelligi quoad participationem bonitatis opificis. Cum Aristotel etiam ait, Deum esse in primo coelo, debet intelligi modo quodam eminentiori, quoniam primum mobile est,quod primo participat motum ossicij. Adde quod Simpidia digressione text. 85.8. Pnysic. dicit Deum ex Arist. & Platone continere omnia vii culo suae voluntatis,quod vinculum firmius est,quam natura earundem rerum In Epictet. etiam c.66 ait Deum simul ubique adesse,& in S. Physic. 8s . ait secundum Arisi Deum non esse in ultimo coelo,sed in aggregato omnium coelorum.
Tertio, lamblicus de mysteriis Aegyptiorum cap. fusissime probat ex professe Deum esse ubique. Quarto,Themist.in paraphrasi ia.Metaph. agens de loco Dei,
ait Seum vestire omnia, non ut vestis, quae extrinsectis tantum tangit rem: sed intrinsecus, ut totum tangat totum:ait tamen primum mobile esse corpus nobilissimum,& eius animam esse primam intelligentium,& quasi pro sege,atque propterea ibi magis
elucescere maiestatem opifici j. Quinto,Philoponus in T.de anima text. . id asserit,cuius extat locus pulcherrimus in primo Metheororum aliquanto post principium : ubi quaerens rationem, cur coelum in orbem voluitur, affert ad verbum rationem ex Plotino, quam &ipse probat, inquit enim, Quia vult imitari Deum, unde cum mens & intelle-Aus diuinus rerum omnium conditor, & Architectus nullum locum substantiae suae habet constitutum uia omnibus autem partibus mundi ac locis eius summa potentia, aeternaque ipsius vis &actio reperitur, ac dominatur. Ita coelum quod cum corpus sit, simul totum ubique esse non potest,conatur secundum suas partes esse in omnibus locis. In eadem sententia est D. Tho. qui explicans hunc textum, &mouens hoc dubium respondet, Dicendu esse,quod dicitur principium mouens esse in aliqua parte sui mobilis, non per determinationem suae substantiae, sed per efficacia motus: quia ex aliqua parte sui mobilis mouere incipit: & ideo(aio potius dicitures' in coelo,quam in terra & potius in oriente,unde incipit,qua in alijs partibus coeli. Haec D. Thomas. Quod si quis illum locum Aristot text. 8 ata mal8 velit cuin Averroe interpretari,profecto incidit in hoc absurdu & iam Deu
no esse in alijs coelinimo nec in primo ipso coelo, sed in solaetius
827쪽
vltima si perficie, hoc est,in circunferentia, ut dixit Arist. qiuod asserere esset perquam ridiculum, & indigna sententia quae tribueretur Ari stoteli. Sed selisus hic eii quem caeteri grauisti iinterpretes,& D. Tho. volueriit, quod ibi potius esse dicatur, quia inde incipiat motus, quoad efficacia scilicet motus, quia ibi magis operatur,non quoad determinationem substantiae, atque hactenus de Arist. Interpretibiis. Ex Aristotelis testi: nonijs aliis idem probatur primo: Auctor Eae libelli de mundo, iue sit Arist. Due quis alius, qui tamen dignus te si est qui tribuatur Aristoteli,ca. . Postquam late probat indecens esse ut Deo aliqua particularis prouincia demandetur: concludit
Dei vim ei Ie vi eius munus collocetur in toto mundo. Vnde ait, hanc ipsius vim esse omnium tu tricem ,& continentem. Item
numen diuinum, quoque versus omnia permeare, S alia his similia. i Sectindo,E locus pulcherrimus in Aristotel. t. de partibus animalium, cap. s.ubi laudat Heraclitum, quem cum quidam adi sient visendi gratia , eximque in casa quadam furnaria caloris gratia sedentem reperissent, se ipsos ab ingressu cohibuerunt,ille ingredi eos fideliter iussit, dicens, nec illi loco Deum deesse
Tertio, cum probatum sit Deum mouere ut sinem, & primum, coelum , & omnia semitidum Arist. & influere immediate in primum coelum,& omnia ut causa eii ciens: certe non est maior ratio cur sit in citato quam in caeteris mundi partibus: unde vel erit nulli bi,vel ubique. Quarto. Deus non potest costitui in loco circumscriptiue per corpulentiam quam non habet, sed per operationem. Vnde Aristoteles in hoc S . ex operatione visis est colligere locum Dei. Sed probatum est ut diximus)o innia fuisse effecta a Deo secundum Aristot ergo ex eodem principio manifestum est, ipsum es se ubique. Hoc idem ex sententia Aristotel. aliqui etiam Neoterici, viri
nequaquam contemnendi fuse ostendunt, ut Fernelius libro De abditis rerum causis cap. 1. Idem secundum Aristotel Eu binus .de perenni Philosophia cap. r. Item Marsilius Ficinus libro secundo de Theologia Platonis cap. 6.& γ. apud quos multa eaque praeclara de hoc ipsi reperies. Nicolaus etiam Leonicus in Bem--:bo dialogo, siue e animorum csientia , ubi: fatetur omnes asse-
fuisse, Deum ubique esse, licet Aodum,quo esset, ad omnes satis intelli perent.
828쪽
i, usquerum aliquorum pluraDitimonia
Neque vero hoc Peripateticorum inuentum proprium fili:, imo ut ex Eugubino, Leonico, & Marsilio ,lex auctoribus ab eis citatis constat, id tota fatebatur antiquitas. De Mercurio Trimetisto, eius Pimander refertus est hac re, Mundum esse vas plenum Deo, Dei spiritum omnia continere, &c. Idem ex Orpheo, Holoastro, Mutao & alijs habes apud Eu binum. Item ex Platone,& Plotino loca iam attuli,ex quorum etiam sententia idem asserit Macrobius libro primo insemnium Scipionis: Proclus item in Timarum paulo post initium:fic argumenta- turiDeus est ubique,anima non: ergo anima non est Deus: Hinc
Iouis omnia plena. Hinc Lucanus. Iupiter est quodcunque videi Empedocles etiam,cuius fit mentio in libro de mundo,ubi supra omnia asserit esse plena Deo. Quae loca pauca pro multis, iquae afferri possunt,adducta susticiant,ut appareat contra Auer- rois impietatem,non esse pueros,' ut sic opinantur,sed ipsum p
tius impium, qui sic opinatus fuerit. Ad argumenta, Ad primum, &secundum patet ex '.Thom. Simplicio Themistio ' libello de mundo Est enim in primo mo- bili modo quodam peculiari, quo ad efficaciam, & initium mo- tus,ut diximus. Ad tertium extus ille perperam ab aliquibus exponi tur.Na putant Aristotelem agere de distantia loci quod talium est: nam materia prima tam distat a coelo quam eius formae. Vnde si corruptio proueniret ex distantia a Deo etiam ipsa esset corruptibi- lis: Anima item hominis incorruptibilis est secundum Aristotelem, quae tamen tam distat a Deo, quam caeterae res corruptibi-
ies. Sensus ergo est, de distantia in natura, quae etiam magis di- stant hoc modo a Deo,magis sitnt corruptibilia. Sed obiicies in genere substantiae macis distat materia prima
a Deo, quam eius forma: ergo si hic est sensius, oporteret ipsum esse corruptibilem. Respondetur,illud intelligi de entibus completis at licet materia prima sit ens imperfectissimum, tamen est pars, &n'n estens compositum ex partibus potentibus dissilui:nam ab hoc prouenit corruptibilitas. Quae enim mys a Deo distant,habet substantiae suae partes, quae facilius dissolui possunt , quam ea, qu* . propiora sivit Deo,in natura Haec de quaestione.
829쪽
H abet autem dubitationem si contingat.
Dubium proponit, ex quo determinat nullum mouens mo . tum persecte continuum motum eiscere. Dubium igitur 3 Vem est , an id quod motum mouet, possit mouere continue , & non Sotai . sicut qui impellit idem multoties. Hic enim non est motus perfect- continuus,sed multi consequenter se habentes.Respondet, Suod motum mouet, aut mouet impellendo, dum per spacium mi mobile suo impulsu immediato, aut mouet trahendo, aut
vhooue modo iacmpe secundum vertiginem : aut mouet proii- ciendo,tunc enim sunt plures motores.Non est autem alius mo- ut Suo mouet id , quod mouetur. Omnibus autem his modis, quoa mouet & mouetur, non mouet continue & uniformiter, . . primus ergo motor, cum uniformiter moueat maxime mouebit, di non mouebitur.
Determinatis autem his manifestum cst. Text. 8s. Concludit tandem,quod cum primus motor moueat immo- Onclusio tus,nullam habet magnitudinem. Repetit autem epilogans q irationem factam: Si enim haberet magnitudine, aut ea esset infinita, aut finita. Non infinita, uia non datur infinitum quantum actu,ut probatum est 3. Physic.Non talia,quia non posset haberet si iam. potentiam infinitam, quae necessaria est ut magnitudo moueat tempore infinito. Finitum autem non mouet tempore infinito. Cum igitur primum mouens tempore moueat infinito,& perpetuo necesse est,quod sit indivisibile, & magnitudinis, ac corporis cuiusque expers. Haec Aristot. Dubium de motu proiectorum. Dubium unum est circa proiectorum motum. Videtur enim Aristot .referre causam huius motus in medium ipsummotum a causa principali primo: deinde consequenter partem a parte. Sed omissis aliorum placitis existimo dicendum et quod medium quidem eo modo quem dicit Aristotel. confert ad morum proiectorum. Et hoc experientia patet. Nam non aliter pro iecta in medi velocius quam in principio feruntur, ut consideranti patet. simul etiam existimo quod non silum medium est causa mo-
mi huius ; sed quod etiam virtus imprimitur ipsi psoiecto secun-C c s dum
830쪽
8 In lib.viij physic. Arist. Cap. x.
dum quam ferturiscut graue per g auitatem,licet differant,quia 'unus naturalis alter violentus est motus.
Et pro hoc facit ratio, & experientia. Ratio quidem quia si cur proiiciens imprimit virtutem aeri p: imo,ut moueat lapidem ; de per parum spacij moueariit ipse aer, non enim desinit statim esse percussas aer cum des nil moueti manus .ut ipse Aristotes es fatetur: quare etiam non imprimetur virtus sinailis lapidi, ut moueati tur. Est autem hoc validum argumentum quod fecit dubitare Simplicium in hoc. - '' Praeterea mulium hoc patet experientia Primo videmus enim 5. fortiter abombarda impulsum non detiicere hominem in terram, quamuis ipsum a facie pVrcutiat,nec ipsum globul uni: quomodo ergo propellet ad tantam distantiam lapi-dcm aut globulum ferreum . Similiter fortior videtur magnus ventus, quam ille qui excitatur ab arcu: s d magnus ventus vix poterit figit tam leuare a terra: ergo nec aer motus ab arcu.. Praeterea, quia aliquando est, maguum lapidem ventum iacere nec credendum est, quod solus ventus tam fortiter regreditur, ut lapidem moueat contra impetum totius venti.
. Praeterea,sequitur quod pluma,velocius proiiceretur,quia facilius ab aere sustineri potest, quam lapis:quod est falsum. S. Praeterea, in rota barbitonsoris, ubi videmus, cum motus est rem ii iis,& prope finem, motus contrarios exercere, nec in me dium id referri potest. Praeterea, quia tunc si hoc esset . dato vacuo, non posset esse proiectio, quod credibile non est. Ob ista ergo mihi videtur virtutem imprimi etiam ipsi proiecto.
An Dere sit virtutis infinitR .m AE a T i o . v Ii I. Vaestio haec fide re secundum seipsam agatur,nullam habet dissiculiatem: est enim compertis sinum Deum esse infinitar virilitis intensivae: Vt et t. in inferiuq piobabitur. Sed in Arist. est aliquanto dissicile, tum ob Interpreto in sententias, tum potissi-
natim ob duos illos tex. 8. 3 ex quibus ad eam dii pt: talidam su- mitur occasio, Vnde aduerte primo,in quo crisistat rei huius dissicultasnu Arist. hic virtutem pro vi,& robore in agendo,& praesertim in in uedo localiter accipimus. Dupliciter aute est virius aliqua inii'