장음표시 사용
131쪽
immo quadam modo ambiguis uti liceat , ρ. 6. Prius hac paragrapho adfirmare non dubitat auctor, sed ex falsa ratione , quia sermo non solum sit inuentus propter alios , sed et propter nos ipsos. Nam si id ita intelligit, quod innio mihi ditas sit, ut verum loquar, id falsum est; sin sensu; est. nobis serinacinandi facultatem dedit se
Deum , ut utilitatem nostiam ea Promoueamus , unusquisque mendax excusare pollet mendacium. Nos ita procedimus e cogitationes nostras fgnis cum altero
communicamus ; id fit vel per sermonem , tunc loqui dicimur, vel per alia signa, inprimis ficta, tunc dicimus scribere , innuere pro diuersis factis, quibus sensa animi pandimus : si sermonem omittimus, vocatur id reticentia; si facto nullo animum prodimus, erithoe dii simulatio. Iam licet r. a pari argumentari e reticentia non est illicita, si alter nee ius persectum nee imperiectum habeat veritatem a me exigendi . S 3. 4ὶ erga nec d isi nutatio illicita, si alter nec ius perfectum, nee imperiactum ii ibeat, ut sensa animi pandam ; 2. nullum est dubium , quin das mulando saepe alterius utilitas promoueatur, et ita qaidem , Ut aliter promoueri nequeat. Sic non uteretur medicina infans, niti 'Medicus dillimularet eam amaram eise ;non resipuissent fratres Iosep lii, nisi amorem aduersus eos dissimulasset. Iam quum utilitas proximi sit promouenda tamquam P Wia, procul dubio et eam distimulatione promouere possunt. S. 6. Paullo maioris momenti altera est quaestio; nam I. obscuritas et ambiguitas ipsi fini orationis repugnat, a quia loqui , Ut norii utelligaris, est actus frustraneus; b ambiguitas autem peccat contra regulam , quam supra de significatione verborum dedimus. Or culum Delphicum iubebat muris ligneis muniri ; quis umquam audiuit inter homines , muros ligneos vocari naues; a. quia eiusmodi ambiguitas et obscuritas plerumque alterum in errorem inducit, in errorem autem alterum induccre est contra amorem proximi. Enim vero res paullo altius ordienda. Sermo semper ad alte rius utilitatem veram adtemperandus, id enim exigit amor: quum vero saepe aliter non possim utilitatem proximi promouere, quam ii sermone obscuro vel ambiguo utar , prono aluco inde fuit; g. I. Licitum est sermone obscuro, ambiguo, si urato, Parabolico vii, quoties vere alterius utilitatem promoueo. bic Pueris ria
132쪽
ramuς fabulas . sic iisdem utebatur Azsopus. PHAEDRus. Fab. m. prolog. Si 37.
Servitus obnoxia, Quia, quae volebat, non audebat dicere ,
Aufectus proprios in fabellas transtulit, Calumniamque fi lis elusit iocis. Christus ipse usus est parabolis, quia nudam veritatem serre nondum poterant. Pythagorae symbola eumdem habent sinem. Deinde si ad me respiciam , non sane sum obligatus ad proximum
m gis, quam me ipsum amandum, itaque pro lure me innocentem Huinquain cogor , si ' alter nec ius periectum, Dec. imperfectum habet, mihi innocenti noecndi; hinc Reg. II. Quoties in periculo versor innocens, et alter nec perfectum , nee imperfectum ius habet inibi nocendi , eao tamen me pe riculo tacere non Polium , toties viιio verti nou potest, si sermone vel obscuro . vel ambigus utar. Athanasium iniuste persequebatur Iulianus apostata, fugit ergo in nauiculam , mutatis vestibus: missi equites , qui eum e suga retraherent ; illi nauiculam stare iusserunt , et ex Athanasio quaesiuerunt, nolletne Athanasium ' respondit, senosse tam bene ac se ipsum. An non hac via fugerit 7 Resp. fugi ita ; an procul hinc abiit Z immo non procul, inquit. Ambigua
haec sunt, quis vero vitio vertat viro optimo, quod non candide dixerit, se esse Athanasium.
Veritas accipitur vel in sensu I. metaphdifico , quando in re est essentia , quae rei illi competit, e. g. hoc est verum aurum , hic est verus homo ; haec nec virtus est, nec vitium , sed attributum intrinsecum, quod a nobis plane non pendet; a. vel in sensu logico, et tunc est conuenientia ideae cum obiecto; haec est persectio intellectus, adeoque nec virtus, nec vitium, quia haec semper in voluntate sita; 3. in sensu morali ; et tunc est conuenientia sermonis, aliorumque signorum externorum cum animi cogitationibus ; haec quoque non semper virtus, immo aliquando vitium est; e. g. si amici secreta prodo, vera loquor, at pecco ta minaceii Prael. Pu endo . P men:
133쪽
men : contra qui tacet, amici cogitationes non communicat, et i men plerumque recte et sapienter agit. Itaque distinguenda veritas a veracitate: illa est res indisserens
et iam definita ; haec semper virtus est , ac ita definiri potest, quod sit virtus , qua qui s. animi cogitationes sne simulatione ac dissimu- Iatione communicat cum illo, qui ius vel perfectum , vel imperfectum habet, veritatem ab illo exigendi.
Ergo sicile patet, quid si MENDACIVN ῖ Hoe non opponitur veritati, sed veracitati, adeoque es vitiam , quo quis animi cog rationes supprimit, 'vel aliter, ac re issa comparatae festi, enunciarei, qui ius perfectum, vel imperfectum habet, veritatem ab eo exi,
Ergo I. mendacium semper eli in:ussum , quia alterius ius perfectum vel imperfectum laedit, adeoque a. turpe, et 3. poena dignum. Hinc apud PH LosTRATVM in vita sinopum Tua l. legimus: Indos philosophos eos, qui semel mentiti , et in mendacio deprehensi fuerint, ab omni honorum aditu exclusiste , quia communem hominum societatem mentiendo fraudarim ; q. in aesti inando tamen mendacio respiciendum elle ad animum , ex quo promanarit: alii enim mentiuntur ex sola leuitate animi, vel consueta-dine praua; hi se turpiter prostituunt ; alii ex dolo malo, yt alios decipiant, damnoque assiciant ; hi grauiore animaduersione diges. f. 9. Quid ergo est rΑi su oeul VH ῖ Resp. disse sermonem eum cog
ratione animι non conuenientem , quo quis utitur adversus illum, cici
nec ius perfectum, nee imperfectio est veritatem exigendi ; e. g. sit quis curiosi sciscitanti, quantum quis pecuniae habeat, respondc se tam adcurate non scire, vel . se satis diuitem esse; falsum i quitur , nec tamen ideo mendax est, quia alter nec perfectum , nec imperfectum ius habet, id ex illo sciscitandi; contra si quis magistratui censum acturo ita respondeat, mendax erit.
Ergo i . falsiloquium in se non est iniustum ; ubi enim 'alteri non est ius, ibi nec eius ius laedi potest; a. illud non in se tu pe , sed aliquando laude dignum, e. g. si quis liberos scire nolit diuitias ; S. adeoque nec poenam mereri ; q. illud nec ex dolo malo
134쪽
proficisci, nec ex leuitate animi, sed ex prudentia et sagacitate animi, adeoque nec decipiendi, nec nocendi caussa proferri.
Iam ergo facile ostendi poterit 'disserentia inter mendacium et falsiloquium: I. omne mendacium est falsiloquium , non sed omne falsiloquium est mendacium; a. mendacium opponitur veracitati, falsiloquium veritati moriali; 3. quum ergo veritas ut nec virtus, nec vitium, idem dicendum erit de falsiloquio: contra quum veracitas sit virtus, meri dacium vitium esse oportet; q. mendacium semper est contra Emorem , adeoque iniustum, falsiloquium aliquando ipse amor exigit, ergo iustum ; s. mendax amittit omnem fidem; salsiloquio tanto magis creditur, quando apparet , eum non enunciare, quidquid in
Species sermonis est iusiurandum, unde de eo quoque asitur, et quidem consideratur I. desiuitis , ρ. I. a. quid risum sit circa trisurandum Z s. a s. 3. medius , s. 6 9. q. variae species et diui- , ρ. IO. Iustirandum, quod omnes gentes pro sanctissimo si dei pignore habuerunt, recte desinitur ab auctore, quod si I. assertio; ergo ubi nihil asteritur , vel nihil saltem tanta asseveratione dignum Dccurrit, nec iusiurandum hoc dici potest , sed leuitas, e . g. accepi litteras plenas , me Hercule , amoris et humanitatis ; a. religiosa ;ergo leuitas denuo est, non iusiurandum, si quis iurat per res, quas religiose non veneratur . e. g. per Oculos, per animam, per coelum; I. qua diuinae misericordiae renuntiamus; id enim sibi volunt verba e ita me Deres adiuet, id est. Deus misericors me non adiuvabit , si sciens peierauero; q. et vindie tam diuinam in nos δε- poscimus' hoc ex antecedente iam sequitur, non potest enim non
135쪽
eamus, ergo conditionalis est haec interpretatio, adeoque in se non mala, si quis salua conscientia iurat. Obseruat Ti Tius ad hane g. Obs as T. minus adcuratam hanc esse definitionem, quia et periurio quadret; sed parum solida est haec obseruat io : nam periurium etiam est iusiurandum , adeoque et illi qua drare debet definitio. Qu. an licita sint iuraturanda ' saepe dubitatum, I. quia sint confessio perfidiae humanae; si homines essent virtutis studiosi, sine
iureiurando verum dicerent; iam vix ulli .etiam iurato credimus ;nonne ita confitemur perfidiam humani generist a. Christus manifesto prohibuit omne iusiurandum. M TTH. V. q. omnivo non siti Fandiam, quod et repetit IACOBus Apostolus. Sed resp. ad I. hoc argumentum tantum probat, melius sese habituras res humanas , si iureiurando non esset opus, sed inde non sequitur, illud illicitum. Melius sese haberet genus humanum , si non indigeremus iudiciis , poenis , fellis ; sunt haec ma nifesta consesso iniustitiae, scelerum . prauae cupiditatis hominum, inde tamen non sequitur, ut illicita sint. Ad a. ex aliis scripturae locis patet, iuraturanda licita esse. Dicit Psal in ista, Ps. XV. i. D
mine , quis deget in tabernaculo tuo i quis in tuo sacro monte habita bis i et paucis interiectis respondet v. q. qui, quod iurauit alteri, nou reuocat. Videmus etiam, ipsum CHRisTum iurasse: amen, amen, quod sanctissimum apud Iudaeos erat iusiurandum. Quin et Apostolus dicit in Epist. ad Hebr. VI. I 6. omnium coΗtroversarum is es ius iurandum ad rem confirmandam. Ergo Christus noriabsolute prohibuit ius iurandum, sed vult, ne temere nullo deserente sponte iuremus. Nos argumentamur r/quidquid nec reuerentiam erga Deum IRec amorem erga proximum, nec amorem erga nos ipsos violat, illud iure naturae est licitum, atqui ius iurandum,.cet. e go , cet. Minorem inde probamus , quia non Violat reu rentiam numinis , quin potius illam eo ipso testamur ac prostemur, dum inuocamus Vindicem: nec violat amorem proximi, quiri illum potius eo ipso ex incerto certum reddimus, eique scrupulum eximimus; denique nec amori nostri repugnat ius iurandum , quia non prouocamus in nos vindictam pure, sed conditionate , adeoque semper in potestate nostra est, diram hanc vindictam eui
Eius finii g. a. forma S. 3. q. modus illud praefandi S. F.
136쪽
Iam quaeritur, quid iusum circa ius iurandum ' id vero iudicandum est ex fine iuris iurandi , qui alius est I. respectu eius, eis iuratur, nempe ad eo magis obstringendum iurantem , ut vel veritatem dicat, vel promissum praestet. Is sinis est iudicis , dum iusiurandum desert testi , is finis Abrahanai, dum in verba sua adegit Eleatarum. Ratio est, quia vidimus, iurantem debere renuntiare diuinae misericordiae, et in se prouocare vindictam diuinam, si sciens fallat: at quum nemo praesumatur immemor salutis aeternae, merito etiam praesumitur, eum voritatem dictitare, fidemque seruaturum . quia ita iurat; a.' ex parte iurantis finis est , ut vel alterum certiorem reddat, vel suspicionem a se amoliatur, velliti finem iaciat: nam quum iusiurandum vel praestetur de re praeterita, vel futura; illud praestatur, ut alterum certiorem faciam. litemque finiam ; hoc, ut suspicionem perfidiae a me amoliar, qua de re plura s. vlt. huius capitis. g. 3. Deinde quaeritur, per quid tarandum 8 Resp. hoc patet ex definitione : est religiosa adseueratio ; ergo non iurandum I. per res, quas quidem admiramur, sed non religiose colimus; hinc absurda
iura iuranda Iudaeorum per caelum, terram , templum, urbem Hieros lymae, Matth. V. q. XXXIII. I 6. seqq. a. exemplo Socratis per caput, anserem, canem, arbores. Excusant aliqui haec iuraturanda Socratica , existimantque cum PORPHYRlO , III. de abstinentia ab anim. Socratem iuraste per creatorem capitis, anseris : at hoc Verbis repugnat, caput enim non fignificat creat rem capitis ; 3. absurda ergo etiam sunt iuraturanda per rea nobis carissimas concepta, e. g. per animam , per oculos, cet. OV D. Amor. III. 3. II.
Perque suos illum nuper iurasse raeordor,
Perque meos oculos; et doluere mei.
Et ViRGi Livs Aeneid. VIIII. 3oO. Per caput hoe ivro, per quod pater ante solebat. Hinc et Christiani veteres iurare nolebant per genium et salutem principum. Vid. TERT vi LlAN. in soluet. Desen ait quidem quodam modo haec iuraturanda SANDER SON. de iuram. oblig. pract. I. f. l. sed eodem modo, ut POEPHYRlus,
137쪽
sensum nimirum esse, iurari per capitis creatorem , cet. Sed ad hoc iam respondimus.
FUFENDOR FF. in iur. nat. et gent. IIII. a. a. alio colore illa
diluit, quod nempe homo invocet Deum , ut, si sciens fallat, Deus , puniat in parte illa alias carissma , anima, capite, oculis. Sed id quoque admitti nequit ; quid enim tunc fiat iuriiurando per salutem principis ' si sciens fallo, puniri principem, sensus erit, Nugae t Eiusmodi impietatem in Regulo caussidico reprehendit PLl- Ni us, Dis. II. 2O. a I. Quomodo homo Deo praescribere potest :quam poenam a se exigere debeat supremum numen ' superioris est , poenam definire, non delinquentis ; q. per res quoque abstractas frustra iuratur ; tale fuit Pythagorae iusiurandum per numerum quaternarium ; iusiurandum equitum a Carolo Gonzaga duce Mantuano creatorum per nobilitatem maiorum. GRAMMON D. M GaII. V. Turpe sane est, ludere in re tam seria ; F. unus ergo luperest, D Eus omni scius et iustus, per quem iurandum , eum enim solum colimus , eum veneramur ; quod et Ethnici non ignorarunt , quippe iurantes per Iouem, quem verum Deum putabant. f. q.
Praeterea quaeritur, quomodo concipiendum sit iusiurandum Z Denuo id discimus ex definitione; est enim religiosa assertio, adeoque procul dubio adtemperandum' cuiusque religioni; sic absonum etasti ,:Iudaeos adigere , ut iurent per Christum : Christianos , ut iurent per Mahomedem.
Ratio est, quia iuraturanda inuenta, ut homines metu numinis adigantur ad veritatem dicendam, seruandumque promi ilum; quomodo vero metu numinis, quod vel non existere, vel falsum esse putant, adiguntur ad Verum dicendum; potius eo audacius mentientur , quo minus sibi ab eo metuunt.
Sed quaeritur, an perfurii reus sit, qui per falses Deos iurauis 'Adfirmatur, i. quia religiosa fuit adsertio, scilicet secundum persuasionem iurantis ; a. quia, quantem in se suit , Dei maiestatem violauit, quamuis in persona Dei errarit. Non ideo excusandus erat Scaevola, quod occisurus Porsennam regem , eius administrum occidit. SENECA, de benes V III. T. punitur, quia tamquam Deo fe eit , opinio illum nostra ac sua obligat poenae.
Similiter quaeri solet, an salua conscientia ferre possimus forem Iam iurisiurandi falsae religioni adtemperatam i id quoque adsirmatur :
138쪽
I 19 non enim probamus iurantis religionem, sed tantum ea utimur ad
veritatem eruendam. Quemadmodum enim a foeneratore improbo mutuam lumentes pocuniam , non ideo probant improbum scienus, eo tamen utuntur , ut necessitatibus suis considant: ita idem statuendum de eiusmodi iuribus iurandis. GROT. libr. II ean Iet 6 Ia et ibi ZiEGLERus.
Proxima est quaestio quomodo iuri standum praefandum ' Respon-- - n. mo x ςlihorax O, id est, eo animo, quod velit iurare,
est enim adsertio religiosa, quae sine intentione concipi nequit. Hinc facile patet, a) non iurare socretarium iudicii, qui iusiurandum praelegit, b in nec docentem , qui formulam iurisiurandi auditoribus recitat, nec e) lectorem, qui istam scriptam in libro reperit. Minc quum Acontius inscripsi isset iusiurandum pomo, perituam Cydippeia, sit alium amaret, quam Acontium , et Cudippe haec ve Da legislet; primum dubitauerat, an non obstricta sit sed postea rectius ratioca natur apud Ovli . Epp. Heroid. XXI. Irc. seqs. Quae mi at mens es; nil con; reauimus illa. V rb.ι, suis frustra viribus orba tener.
Illa fidem dictis addere sola potest. Et paullo post.
Conflium priudensque animi sententia iurat , Et nisi iudicii vincula ncilla valent. Si tibi coniugium volui promittere nUrum IExige polliciti delusa rura tori: Sed s nil dedimus , praeter sine pectore vocem 3V rba suis fruina viribus orba tenes. Non ego iuraui : legi ii rantia verba. cet. contra non ex ari aperiurio, sui iurauit deliberato animo, nosti eaque causatur, se non id intendisse, ut obligaretur. a Contradictorium est, velle iurare, et nolle tamen iureiurando obligari h) ita frustraneum foret omne iusiurandum, nec umquam illo fretus posset credere, alterum se non decepturum. Apud RAD v CVM et ita Fraderici I. imp. II. as. Mediolanenses: iuratiimus quma , seu D ramentum aut aedere non promissisiis.
139쪽
1 Illud obligare ad veritatem dicendam, ieruandumque p O-- stum ' lluit id ἀ) ex principio nostro , ex quo cultum dIuinum deduximus, Deum cile amandum amore reuercntiae. Ex quo colli: us.eumdem esse honorandu' timendumque z an dixeris Vero dum honorare ac timere Deum. qui deliberato animo peierat
rae; ergo obligationem produco e iusiurandum est certum , illud
est accessoria, adeoque smppex pri
ori, is eiuris praestant hontagium; tunc lane non Obliga delictum. e. g. CN- P RV - obligati erant.
no ii tollit principale ; sic eto ,
140쪽
do super re iure diuino prohibita praestito ; at quae legitus humanis prohibentur, ea iureiurando praestito praestanda putant. Sed id falsum , Deus enim etiam humanas leges seruari vult; ergo iusiurandum non immutare naturam pacti , cui accessi ; itaque priora sponsalia praeserenda, licet vel maxime posterioribus luiturandum
f. s. Haec de obligatione iurisiurandi e proximum est , ut et de eiusdem interpretatione agamus. Primo ergo tenenda regula: I. Iu adimplendo iureitirando omnes cavendae sunt cauillationes,
- cauillationes enim in iureiurando sunt ad decipiendum comparatae I decipere vero iureiurando est peierare ; β iuranti res est cum Deo omni scio, hunc vel fallere velle absurdum ; γ cauillans verbis inhaeret, Deus autem mentem intuetur. Hi ne turpiter
egit captiuus, qui dimissi is iurauit, se in castra rediturum, et mox aliquot passus progressus in castra re ineauit , ac si aliquid oblitus esset , et sic se defunctum iurisiurandi religione putauit. GELL. A. Attic. VII. I 8. Comes de Fontaine quum iurasset , se nec equitem, nec peditem aduersus Gallos pugnaturum , lectica vecta tus est. Addit auctor regulam :II. Quibusdam e bus ii iuraudum esse stricte interpretandum, Casusque eus modi recenset : αὰ si iuratum in alicuius odium extra alioue animi impetu , quale exemplum est Dd. XXL Ita apud PLvTARCH. Antigonus Mithridatem occidere constituerat , remque crediderat Demetrio, eumque adegerat iureiurando, quod tacere
ad velit ; hic amici salutem metuens hasta inscripsit arenae : fuge Mithridates ; β quoties quid iureiurando promissuin ex neces state, quod non seruari rei publicae intersit ; e. g. Dauid , a. Sam. XVIIII. 23. Si inei sibi maledicenti promiserat impunitatem, et tamen Salomoni filio mandauit i. Reg. H. 8. ne incruento salo iste nequam defungatur ; γ si tacita iuriiurando insit conditio.
aliquem honesti quid petiturum ; hinc stolida religio Herodis occidentis Ioannem Baptistam , quia priuignae saltatriculae optionem iuratus fecerat quiduis petendi. Haec auctor ; sed pleraque, quae affert , exempla ad cauillationem pertinent. s tius ita tenendum , aut absurdum, quod vel impossibile, siue physice siue moraliter, promissum , tunc peccatum quidem, sed iusiurandum non seruandum eri. Ita recte priuignae potuisset Herodes nega