장음표시 사용
291쪽
gas rerum nouarum cupidum in democratia admitteretur ad rem
publicam , lex esset ingoli populi minus conueniens. f. 6.
Quintum ossicium , legum exsequutio; alias enim I. leges euilescerent, quam primum Videant homines, eas impune violari; a. immo frustra essent.
Hinc in rebus publicis, a P legum custodes esse decet , quales apud nos aduocati et procuratores sisti ; ciuiles enim actiones facile instituunt homines, quia actorum interest; non autem crimina les; b) exsequutio debet esse facilis et breuis; saepe enim breuis iniuria tolerabilior est, quam longa iustitia, hinc diuturni pro se sus quouis modo coercendi; c exsequutio sit aequalis, ne imp
rans Det veniam cortiis , vexet censura columbas.
Hinc non facile dispensandum, nec potentibus aliquid indulgendum contra leges; aut enim aliis nocet imperans, si his ius quaestuma aut sibi ipu, dum legibus suis auctoritatem detrahit. f. T. Ex his sextum ossicium fuit, ut poenas prudenter insigat hinc
I. Poenae debent esse necessariae, ne libertas ciuium praeter ecessitatem restringatur; absurda lex Persica; vi nemo intra triduum quidquam precetur a Diis et hominibus. a. Eaedem , si vitam non adimunt, ita comparatae sint, ne hominem reddant plane inutilem; itaque non lauὸandae poenae infames , quibus homines non emendantur. 3. Poenae delictorum non temere ad mortem extendendae; ad
miranda omnino Augusti prudentia , qui grauissima delicta pleraque deportatione coercuit; ita a P reus plurimum calamitatis,ferebat; b 'bona eius in fiscum redigebantur; c nihil ab homine illo metuendum erat , et d ) ipse Augustus clementiae laudem se
q. Crescentibus tamen delictis poenas crescere di bere, nullum est dubium ; aliquando enim homines lenioribus mediis ad sanitatem reduci non possunt; sic desertio, furta, rapinae vix cessarent, . nisi
292쪽
nisi poenae capitales homines coercerent; et tamen hae quoque ho
f. 8. Septimo et riuium inter se iniurias prohibere est summi imperantis, id est, non patiatur quemquam ab alio impune laedi, iniuriis contumeliisque adfici, contemni , cet. nam repugnaret hoc fini rei publicae, securitati internae. Itaque r. nulli statui in alterum quidquam indulgere debet, e. g. Vt potentiores plebem impune opprimant spolientque. a. Nulli deneget iustitiam, etiam vilissimae sortis homini a potentiore laeso. 3. Ordines existimatione et dignitate differant , non iniuriis ;hinc in neruum res abiit, quum Romae ius sibi vindicarent optimates , debitores ex plebe in nemo habendi. q. Nemini vindicta priuata, sed defensio tantum permittatur ;nam a ) ita vi, non iure res agitur; b obsequium renunciatur
magistratui; c 2 quisque iniquissimus erit iudex in sua caussa. f. 9.
Octauo et circa mini res et magistratus talem se gerat, ut nee st-bi, nec rei publicae summum adferat detrimentum. Perquam necessarium est hoc officium , I. quia hi ministri omnia agunt nomine principis , ac huic proinde omnia solent imputari; ite Ἱ iberio vitio Vertebantur, quaecumque egerat Seianus, praesectus praetorio; a. quia plerumque principis et rei publicae salus pendet a ministrorum prudentia; Augusti summa felicitas, quod haberet adiutores prudentissimos, Agrippam et Maecenatem. Itaque I . neminem ad ministerium vocet, nisi muneri suo parem futurum : sane Principis est virtus maxima , misse suos. 2. Viros ex loratae fidei non temere muneribus moueat, iniuriisque aliis adiiciat; quia a hoc in se iniustum ; b alios deterret a vera laude; c γ saepe et incitat ad vindictam ; exemplum
Narsetis. 3. Neminem temere per saltum trahat ad honores , quia iuuenes. quantumuis rerum periti, experientia destituuntur ; elegans Veterum sententia: laborare itiustum es, consulare virorum iustae aetatu , pre cari senum.
293쪽
. Diligenter eorum acta inspiciat , et male agentes puniat. . s. Ipse audiat ciuium querelas, intersit consiliis, rationes sun ' fragantium expendat. S. IO. Tributorum cura nonum imperantis est- officium; qua in re qualem se gerere debeat, ex ipso sine facile patet, qui est necessitas iret publicae, seu conseruatio securitatis internae et externae; et g Ii tributa illo sini dabent esse proportionata, nec plos exigendum, . quam opus est; a. non temere mouenda hella libidinis et ambitio.. nis caui Ia, ita enim oneribus minus necessariis premuntur ciues; . nec ad incitas redigantur cives; eleganter Aliatici, quum duplumiod .ceretur ab Antonio , petierunt ut duas messes quotannis estaciat ; 4. det operam, ne tributa interuertantur multitudine Quae- , storum ; PRis ECius, scriptor Polonus, conqueritur, iM POloniae incoli tione tributorum idem seri, quod soleat tempore incendii, ut quam multi conserant, et pauxillum tamen ad ignem exstinguendumλ. adhibeater, plurimum effundatur in via; I. us adhibeat tributa, quibus destinata sunt. i f. II.
Decimum ossicium, habere curam faculiatum priuatarum, Vt gli istant et augeantur, ita enim et imperanti non deerit neruus -- rum gerendarum. Hoc sit, I. si gliscant commercia, eaque non nimiis oneribus premantur; a. si artificia Ies manufactures H moueantur; 3. si rei monetariae habeatur ratio, ne pro proba mo- cneta adulterina vel onerosa per rem publicam ambulet; q. si leges sumtuarias ferat, easque stricte obseruandas curet si otium quonis modo prohibeat; quam in rem insignis usus ergastulorum, ali xumque operarum publicarum; 6. si furta, rapinae, mendicorum improborum et vagabundorum audacia prudenter coerceatur; denique T. praecipuum medium est, dispicere, ut semper plus expoMretur ad alios, quam importetur. ', P.
Vodecimum officium est eonseruatio unionis eiulam; unio consilit in unitate voluntatum, quae obtinetur per submissionem; omnium ergo ciuium voluntas subesse debet voluntati solius imperan-
294쪽
tis. Ergo I. impediendae factiones, ubi enim hae. ibi scissae sunt voluntates, et quum imperans utrique factioni fauere nequeat, alterutram sibi aduersam habebit; a. coitiones ciuium, quae et heteriae, conuenticula, prohibeantur; sunt enim hae medium et caussa facti mum; sui essectum non vult, nec caussam velle debet; Romanorum curae , ne heteriae si ant, Christianorum persequutiones , PLIN. Enis. X. 97. 3. ne sit res publica in re publica, ita enim plane dissoluitur res publica; ubi quaedam membra a re publica non dependent, ibi liori amplius est una res publica: hinc patet ratio, cur licet Dictatores aliquando dixerint Romani in re trepida, non tamen prius adquieuerint, quan ct aduersus hos valeret ius extremae prouocationis ad populum. S. II. Duodecimum officium est, virtutem eiulam armorumque peritiam alare; Nam I. Hoc requirit finis rei publicae, securitas externa. I. Serum uiniis est, de ea re cogitare, ubi iam Hannibal ante
3. Infida semper pax in statu naturali est; ergo in promtu semper debent esse arma militesque , qui arma rite gerant; hinc sequitur,a ut in promtu esse debeat apparatus necessarius , munimenta, arma, commeatus, L) ut aerarium bellicum recte se habeat; c) ut semper iustus sit militum numerus, siue lectorum, siue mercenariorum, siue sociorum, prout rei publicae forma admittit. q. Vt vicinorum consita et vires diligenter exploret ; quod optime si per legatos ordinarios ; Cyri hoc inuentum apud XENOPHONTEN in Caropaedia.' S. Foedera ut contrahat cum iis . quorum eadem est utilitas et alias parum constans erit foedus, et dissipabitur iusto citius, vel stie fructu erit o a conuentiones de pace particularcs.
295쪽
c APUT XII. DE LEGIBUS CIVILIBUS IN SΡECIE.
I Raediximus supra, de singulis iuribus maiestatis potioribus ais
eiurum seorsim auctorem; id iam praestat sequontibus capiti-hus , et quidem hoc capite de legibus et imperanti, circa eas cicio disserit. et quidem I. quid fit lex:ciuιlis s. l. a. quotuplex s. a. I. quid principi liceat circa leges naturales, S. 3-T. q. quis legum esse' cius ' s. 8. s. quid ii si/s imperantis, et quomodo a lege diserat Z f. 9.LEx Civ Lis auctori eit decretum summi imperantis ciuilis, per quod ciuibus iniungitur, quid in Vita ciuili facere, quidue omite iere debeant. Decretum. Rectius praeceptum; decretum enim subditos non obligat; sed promulgatio. Summi imperantis. Ergo non magistratus, quorum decreta Valent inter partes, non in re publica viaiψersa; et quamuis aliquando Edant magistratus etiam decreta communia, gemelne Bescιeide, illa tamen non versantur circa nouum ius, sed tantum circa formalia processualia. In vita ciuili. Haec differentia legis ciuilis ab aliis legibus ;nam lex naturae in specie non supponit vitam ciuilem, sed humanam; quum vero lex doceat, quid sacere, quid omittere debeant cives , consequens est, ut lex sit vel praereptiua, quae quid vetat Vel prohibet, e. g. vi rustici operas praestent dominis, vel ne v silli inconsulto domino praedia vendant; vel permissua, quae libertatem ciuibus integram relinquit, e. g. vi cuique liceat usures legitimas accipere. Hae quoque verae sunt leges, quia obligant comciues, vi conciuem non turbent in exercitio huius legis. f. a. Sed maioris quoque momenti est diuisio altera , quod lex ciuilisiit vel respectu AvCTORiTAT is , quae quidem alterius sunt Originis, sed auctoritatem ciuilem ab Imperante acceperunt; hinc multae leges Diqitire
296쪽
ges origine sunt iuris naturae, e. g. de homicidiis, furtis, adulteriis , cet. inultae sunt originis peregrinae, veluti apud nos ius Romanum , ius Uymiense, apud Romanos ius Graecum in XII. labb. expressum , sed auctoritatam in re publica habent hae leges a summio Imperante; vel ratione originis, quae Originem suam ab ipso summo Imperante habent , e. g. ne liceret de alimentis transigere; ut qua ta Falcidia legatis , Trchellianica fideicommissis detrahatur ; ne me ces quaedam vetita inuehatur in rem publicam. I ii illis Fon praeceptum , sed sanctio poenalis ab imperante est; in his utrumque non alium auctorem habet, quam principem; hoc initio statim est lex, illud aliquando initio non est lex , sed senten- tia priuati, quae tamen auctoritate summi imperantis vim legis accipit , e. g. Leges Vlpiani, Papiniani , Paulli, cet. S. 3. Iam, quid liceat Imperanti circa leges naturales, dispiciendum.
Multas leges iuris ciuilis esse ex iure naturae et gentium, iam VLPIANus noster L. r. de iusit. et iuri obseruauit; ius nostrum tripertitum est. Compositum enim est ex naturalibus praeceptis, gentiumet.ciuilibus. Ergo statim quaeritur, ad quid opus sit illa repetitione , Vt nempe ius naturae et gentium nouis legibus ciuilibus ab Imperante inculcetur ' quidquid enim natura iam cognitum est , id non indiget noua promulgatione pSed I. non omnes homines in re publica actu ratiocinantur:
quid iuris naturae sit; multi , quin plurimi consuetudine peccandi
eo perueniunt, ut parumlaestiment illa praecepta naturalia ; ergo Imperans illa repetere et promulgare tenetur, e. g. nefanda crimina
quis pro licitis habet , veluti Venerem nefandam. a. Quamuis quidam generalia iuris naturae praecepta teneant: sicile tamen in circumstant ais specialibus , et adplicatione illorum Praeceptorum ad has circumstantias saliuntur I Opus ergo est explicatione et determinatione eius modi casuum dissiciliorum, e. g. quousque se porrigat moderamen inculpatae tutelae. 3. Quamuis ius iaeturae nil nisi iustum inculcet, illud tamen pa- . rum enicaciae et auctoritatis esset habiturum, nisi accederet sanctio' poenalis, salsae a solo principe est vel summo imperante; poena ergo addenda. SENlCA, de ira, II. 27. suam angusta res es, ad Ierem sei Dum esse Z cuanto laxius sectorum, patri, quam iuris regula rLuam multa pietas , humanitas, iustitia , fides exigunt ' quae omnia
297쪽
sunt extra publicas tabulas. Hae Vero leges, quibus tantum iuris . naturae leges repetuntur, id habent singulare, α quod subditi sutinexcusabiles, si violent, nec ignorantiam iuris praetendere possint; β) quod poena remitti , vel princeps diisensere nequeat; quamuis γ poenam , si iure diuino non statuta ut, minuere possit. f. q.
Hoe ut rectius intelligatur, auctor denuo recenset legis partes ἰdocetque quod constent praecepto et sanctione poenali; prius d cet, quid faciendum omittendumque sit; posterior, quid mali immineat, si praecepto non pareatur. Posterius si deficit, lex est imperfecta. Iam ius naturae habet quidem sanctionem poenalem generalem: nisi hoc feceris , Deum offendes, isque ultor et vindex erit, et eum quidem omniscium; et eatenus lex est perfecta , immo:omni humana persectior, qQia humanum legislatorem se decepturos sperant improbi, quod de Deo sperare non possunt. At ius tamen illud specialem poenam non desinit, nec eam delicta statim sequuturam praedicit; potius experientia docet, Ientam esse Dei vindictam , quia tanta est eius bonitas, ut spatii plus satis ad respiscentiam indulseat; et eatenus hypothetice imperfectum est . ius naturae; adeoque supplere hunc desectum debet imperarissa et addere sanctionem poenalem , siue I. ut poenam determinet, quae tunc vocari solet poena ordinaria; siue a. ut eam arbitrio iudicis definiendam relinquat, quae poena arbitraria vocatur ; illi locus est in negotiis, quae viai formes habent circumstantias a legislatore expressas, e. g. qui hominem dolo malo occiderit, gladio percutitor; huic, ubi tam diuersae sunt negotii circumstantiae, ut generale quid statui nequeat, e. g. in crimine falsi. Absurda HOBBEsii doctrina, de cive, cap. Iq. f. IO. omnia esse iuris naturae , quae praecipit princeps, et cap. 6. s. 16. principum esse, crimina pro lubitu definire.
Non solum autem poenis ius ciuile munit leges naturales, sed et actiones iis adcommodat. Actiones sunt media persequendi ius suum in iudicio; tales actiones ius naturae nullas prodiditi, quia illud et homines extra ciuitatem
298쪽
uitatem obligat ; hinc Videmus pacta, quamuis iure naturae seruanda sint, non tamen produxim apud Romanos actionem, quia leges
Romanae ciuiles nullam eis adcommodauerant.
Vbi medium non est persequendi ius suum in iudicio, ibi nec
est obligatio perlecta, ergo ius naturae totum, si actiones non .ssent proditae , in ciuitatibus esset imperfectum. In ciuitatibus dico , nam extra ciuitates alter alterum sine actione per vim heIlicam cogere , et ius suum persequi posset. Imperantis ergo est T. ex negotiis iure naturae inculcatis dare actiones; I. us certa dare requisita ; ut, locum ne habeant , necne, adpareat, C. go Vt hypothecariae in immobilibus non fit in axonia locus, nisi ius pignoris publice et iudicialiter constitutum; Vt a emto agi non possit , msi pretio soluto ; 3. ut praescribatur, quid ex quovis negotio peti possit, e. g. an accessiones, an fru eius, et quinam i percepti , an percipiengi, exi ias , an consum ii, an VIurae' et num eae a tempore litis contestationis adiudicandae a qua in re singularis et admiranda est iuris Romani sapientia.
f. CPraeterea id licet summo Imperanti circa leges ciuiles , Ut pos
It negotiis iure naturae praeceptis vel permissis certum tempus, modum, locum et personas adsignare, easque circumstantias bonrorclinis caussa definire, quas non definiuit ius naturae ; e. n. iUS naturae procul dubio praecipit, ut iustitia administretur ; at no a praecipit, quando, quomodo, a quihus oraecise personis i d fieri eoeat , itaque has circumstantias determinat Imperans , praecipit que quibus diebus et horis , a quibus personis et magistratibus ius cicendum sit, quo Ordine procesIus instituendus, quae media exsequendi adhibenda, cet. Haec origo ordinationum processus iudiciarii, in quibus duo e trema cauenda , I. ne nimis anxie omnia formulis, fatal bus, ac minutiis adstringantur, a. ne nimis multum relinquatur iudicis et litigantium arbitrio. Vti enim prius processum immortalem reddit: ita posterius occasionem dat iustitiam pro adfectu administrandi , ites protrahendi, tumultuarie procedendi. Nostro saeculo ea de re disceptatum adcurate, quomodo breuior heri debeat processias, sed plerique morbi originem non in 'tellexerunt, num in aduocatis, an in iudicibus, an in iuris incertitudine, an in forma processus quaerenda sit: quod ante omni Oxpediendum crat.
299쪽
ago LIB. et L CAP. XII. DE LEGI Bus
Principi porro fas est, negotiis iure naturae Hira introductis
certam formam dare , quam exigere videtur rei publicae salus. Ita I. nuptiae sunt iuris naturae ; quomodo autem et qua forma illae fieri debeant, non praecipit; hinc leges ciuiles addunt formam et ritum; I. contractus sunt iuris naturae; at leges ciuiles addunt contrahendi formam , e. g. stipulationem, magistratus in oppignorationem rerum immobilium consensum; I. si stituamum , etiam testamenta esse iuris narurae, de quo tamen merito dubites, quot
ritus testatoribus praescripsit ius Romanum l . . Haec omnia ius ciuile superaddidit iuri naturae. Cur vero lRident haec nonnulli, sed ipsi deridendi, nam a ) eo ipso discerne. re voluerunt veteres, serione an perlusorie quid actum sit; ad promittendum facillime ruunt homines , etiam inter pocula; serio ne id factum , ex stipulatione iudicabant; b occurrendum eo ipso fuit falso ; quam facile mutarentur, vel plane supponerentur testamenta, nisi tot opus esset sollemnitatibus ; cin ea est hominum indoles, ut iis maxime capiantur, quae in sensus incurrunt ;itaque nescio quid venerabile inesse censent ritibus et caerimoniis, adeoque et sanctiora putant negotia sollemniter et ex formul, c tracta, quam quae sine sollemnitate ineuntur; e. g. nuptias sollem nes coram facie ecclesiae initas ; q. ritus eius modi publicum testimonium praebent; aliquid rite factum gestumve esse; sic nemo dinbitabit, eos in iusto matrimonio vivere, quorum nuptiis accessit
Quare facile intelligitur, cur Romani publice priuatimque omnia egerint ex formula et cum certis ritibus a ita enim sollemniter iurabant, bella indicebant , foedera contrahebant, victos in dedutionem accipiebant, iudicabant. Cons. Ollog. Nustulor. exercito X. de iuris p aentia veterum Romanorum formH-ia, pag. 431. seqq. Iam de legum essectis, qui ex earum natura facile intelligitur rquum enim ius sit tigissatori praecipere, vi relatorum officium scim itorum erit obtemperare, adeoque effectus legum est obsequium, sine quo etiam frustraneae essent leges. obsequium hoc I. non modo ex iure naturae stuit, quod an gistratui obtemperate iubet; verum etiam a. ex pacto nam dum conseri
300쪽
eonsensere subditi in alterius imperium, consensisse etiam in obsequium censentur.
Obii ei posset, id primos tantum fecisse ciues, qui in rem publicam coaluerunt' Sed I. pacta etiam heredes obligant . a. qui in re publica vivunt, et in ea permanent, tacite ea pacta rata habent. Iam obsequium istud est duplex, a ExTERNvΜ, quando quis lege praecepta facit, prohibita omittit, quamuis id non faciat lubenter , sed inuitus fortastis ex metu et formidine poenae ;Oderunt peccare mali formidine poenae. b iNTER Num , quando quis legibus paret ex virtute , Vltro, libenter.
Oderunt peccare boni virtutis amore.
Quale ergo exigitur obsequium 8 Suiscere plerique putant externum, quia I. imperans de internis iudicare non potest , a. eius parum i terest , libenter officium faciant subditi, an coacti, modo faciant. Sed id verum est, si ad Imperantem respicias, qui omnino a subditis nihil aliud exi sere potest; quod si vero respicias ad Deum, I. is et interiora hominis perspicit ; a. semper in lege sua exigit obsequium internum ; hinc Apostolus nos iubet parere magistratui conscientiae caussa. Vtilitas huius quaestionis in eo se exserit , ut refellere possimus hominum errorem, qui peccando contra leges ciuiles poenae quidem ciuilis reos se eit e fatentur, at conscientiam eo ipso se la aisse negant, quali non sit contra conscientiam refragari praecepto iuris naturae, quod iubet, magistratui ut parcamus. g. 9. Supersunt iussa summorum imperantium, quae a legibus disserunt , quod leges sint praecepta uniuersalia , omnes ciues obligan tia ; iusta vero specialia, quae unum tantum vel alterum, ad quos diriguntur, obstringunt ; leges sunt praecepta perpetua valituratam diu , donec a principe ipso abrogentur, iussa vero actum transeuntem spectant, e. g. iubet princeps carnificem , ut sententiam exsequatur. Leges obligant ciues indistincte, iussa praecipue ministros, ad
Iam quaeritur, an et principis iussibus si obediendum i procul dubio, quia eadem est ratio, Imperanti parendum, siue omnibus. siue viai quid iniungatur. Heinereii Prael. Infendorss. N n At