장음표시 사용
71쪽
sa LIB. I. CAp. IIII. DE OFFICIIS ERGA DEUM,
poenis coercendos. Prius concedo , detestandus est atheismus, r. quia est doctrina pellitentis lima, quae omnem tollit fidem et iustitiam ;a. quia est indemonstrabilis, quippe propolitio negatiua ; a. quia
mentem turbat. PLUTARCH vis librum scripsit, quod non suauitervuli posset secundum Epicurum. Sed non ideo concedendum po- serius: nam I. at heus potest aliquis esse inuitus ob varias tent tione&; hic commiseratione potius dignus, et hinc iuuandus p tius; a. atticismus est defectus intellectus. ac hinc ignorantia vel error, non delictum; d stinguendum ergo inter atheum , qui ciuiliter quiete uiuit , et qui turbat rem publicam, alios corrumpendii, secundum atheismum suum vivendo , fidem et iustitiam vi lando ; hic puniendus, non vero ille. Cons. PETR. FRID. ARPE oloeia pro Iul. Caesar. Vanino. HoBBESivs , de civ. XIIII, 19. et XV, a. stulte admodum statuebat, atheum comparandum cum eo, qui quadraturam circuli reperire nequeaI.
Secunda propositio theoretica haec est
Demonstratio. Mundus est ens contingens, quia corporeus, mutabilis , compositus , ceu demonstratum f. a. Omne contingens existentiae suae caussam habet extra se; ergo et mundus.
Caussa illa non potest alia esse, quam ens perfectissimum nempe Deus ; ergo Deus est caussa huius uniuersi. obiiciunt, I. Nattiram omnia fecisse; at per hanc intelligunt vel aliquid extra mundum , vel ipsiys. mundi ordinem ac dispositionem. Si posterius e mundus esset caussa mundi, quod absurdum; sin
prius , natura est Deus; a. Sidera esse mundi caussam', ARISTOTELEs: sol et rana ereant ranam. Resp. mundus est totum , sidera sunt pars; absurdum , partem esse caussam totius; 3. Animam mundi esse eatissam mundi; sed per eam quoque intelligunt vel aliquid extra mundum , tunc erit Deus; vel mundi Partem . tunc pars condit totum , quod absurdum. q. Mundum esse aeternum. Resp. quidquid est aeternum , illud est immutabile; mundus est mutabilis; ergo non aeternus. Docet hoc ipsum quoque mundi natura, urbium historiae; elegans argumentum LEIBMITII a montibus desumtum.
72쪽
Ceterum et haec thesis est magni momenti, scituque maxime necessaria ; inde enim sequitur dependentia nostra a Deo, quam esse fundamentum omnis obligationis, iam supra vidimus cap. II.
f. s. cf. q. Tertia proposito theoretica est :DEt PBoviDENTIAM AD OMNIA SEsE EXTENDERE. Per prouidentiam intelligimus actum Dei , quo omnia creata conis seruat, ac dirigit. Hanc ita demonstramus:
I. Quidquid durationis suae caussam in se non hant , id non a se
sed ab alio conseruatur ; creaturae tarationis suae causam non habent in se, sed extra se ; nam concludere non possiim e sum modo , e go et sequenti momento ero ; ergo castiferuantur ab alio. A quonam vero ' Qui nos conseruat, is extilentiam futuram dat ; ergo conseruatio est continuata creatio e qui nos creauit, et conseruat ; Deus creauit nos per s. S. ergo et nos conseruat. Sic demonstratur conseruatio nostri. Elegans obseruatio E R H. Ei GEOi, nos singulis momentis de nouo creari ; ipsa namque nostra materia per transpirationem mutatur. I. Di rectio omnium ita probatur: Omnia, quae fiant, habenisuas caussas, eur fiant; earum caussarum is es nexus, ut una deficiente res nou feret; nexus iste caussarum requirit ens omniscium , omnipotens , sapientissimum; ergo es a Deo; diretilia ergo Omnium rerum et a Deo. Ceterum magni momenti est haec proponitio ; quisquis enim Dei prouidentiam negat, veluti iEPiCvRus, vel eamdem in fatum mutat, uti Stoici, is non minus tollit omnem moralitatem , ac si Deum plane negaret. Quomodo enim timere, amare, confidere possem ens, quod nullam mei curam gerit' ex instituto huius doctrinae necessitatem demonstrat ARRlANVs, Diff. Epicl. I. I a. f. PQuarta propositio theoretica est:
Est enim ens periectissimum, adeoque non esset Deus, si quidquam imperfectionis inellet ; cui enim non competit desinitio, ei nec compitit dc finitum. Est ergo D cus1. IN F, Nissius; cui enim addi detrahique potest, ille est ens impe G 3 sectum;
73쪽
sectum : si ergo finitus esset Deus, ei aliquid addi detrahique ponset ', esset ergo tunc ens imperfectum, adeoque non esset Deus. a. INCOMPREHENsIBI Lls ; nullum enim finitum comprehendit
in sinitum ; intellectus noster est finitus, alias essemus omnisci i); ergo non comprehendit infinitum; ergo Deus nobis est incomprehensibilis. 3. AETER Nus; est enim caussa prima omnium rerum; si vero principium habuisset, non esset caussa prima , sed ipse aliam caussam
haberet; est ergo aeternus, adeoque et . A sE IPso , nec non s. SIΜpLEx; si enim esset compositum , haberet partes, adeoque esset dissolubile in partes, ergo non aeternum: at aeternum esse ante probauimus;
6. Oae NiPRAEsENs ; qui enim sines non habet substantiae suae ille ubique est; Deus non habet fines substantiae suae, est enimens infinitum, ut paullo ante demonstratum ; itaque ubique est , et sic omnipraesens; 7. OMNisCivs ; qui enim est omnipraesens , is omnia intuetur aevidet; Deus est omni praesens, c ut paulo ante vidimus ; ergo est omniscius ;8. OMNlpoTENs ; qui enim omnia produxit, quae possibilia sunt, is potest omnia producere; Deus omnia produxit g. 3. ; ergo et potest omnia producere. Facultatem omnia proὸucendi vocamus omnipotentiam; ergo Deus est omnipotens; 9. IvsTIsSIMVS , CL.EHENTI Ssimus, SAPIENT Issi HUs ; hae similesque adfectiones sunt persectiones; nulla vero perfectio deesse potest enti persectissimo ;Io. VNvs ; quia est infinitus; duo vero infinita concipi non
possunt. Haec omnia quunt ex naturali lumine; rectaque ratione, ac proinde non mirum , ploraque et gentiles agnouisse, in primis Pythagoraeos et Platonicos. l. 6. Iam progredimur ad alteram partem , DE CULTU DEI , vel P iETATE , quae constat propositionibus practicis. Deum esse colendum, patet ex principiis nostris ; quod est bonum , id est adpetendum , adeoque amandum; ergo Deus eri amandus; quod
74쪽
bonum est nobis persectius . id amandum amore reuerentiae et obedientiae ; ergo Deus amandus amore reuerentiae et obedientiae. Amorem reuerentiae et Obedientiae vocamus CULTUM ; ergo Deus est colendus. Cultus ergo est complexus omnium ossiciorum, quae ex amore reuerentiae et Obedientiae erga Deum prosciscuntur.
Estque vel INTER Nus, qui in mente est, vel EXTERNVS, qui actibus externis se exierit; e. g. amare Deum , timere, ei considere, sunt actus cultus interni ; orare , eum laudare, praeceptis eius Parere , cultus externus; de interno agitur 6. 6. de externo g. In quo Vero consistat cultus internus . facile potest ostcudi ex consideratione attributorum paullo ante demonstratorum I. vidimus Deum esse bonum, ergo amandus, et quidem in gradu eminentissimo; scriptura ait: toto corde; a. vidimus esse ens persectissimum , ergo honorandus; 3. vidimus esse iustissimum , simulque omnipotentem , ergo est timendus; q. vidimus esse omniscium, clementem, potentem, ergo in eo sperandum et fiducia collocanda ; s. vidimus esse unum , ergo abstinendum a cultu plurium deorum , et idololatria ; 6. vidimus esse clementem et sapientem, ergo adquiescendum in eius voluntate ; T. vidimus esse omniscium, ergo integra
mente colendus, detestanda hypocrisis. f. T.
Quod ad cultum externum attinet, primum nonnulli quaesiuerunt, an fu necessarius 8 Statum controuersiae satis adcurate firmarunt, non Guaeri de casu, quando Deus talem cultum exigit, ut exegit a Iudaeis ; secundo, nec an Deus eius modi cultu dignus sit 8 nec tertio , an non laudabilis siti sed quarto, an ita necessurius, ut omitti sine crimine nequeati Negarunt hoc nonnulli, I. quia Deus eius modi cultu non indiget. Sic Demonax apud LVCIΛNu Min Demonast. torn. I. Opp. pag. 86 I. excusauit omissum Mi neniae enitum eo argumento, quod non putarit, Mineruam suo sacrificio indigere. Deus est n ens, ergo mente colendus : cogitationes nostras perspicit, ergo non indiget pre bus, hymnis, gratia um actione, col. 2. quia Deus ipse saepissime eius modi cultum in ipsa Sacra Scriptura reiiciat , V. gr. Psalm. LI. IT. non delectaris sacrificio, et i id exhibeam tBon tibi accestiae sunt viatimae. Diuina sacri ia sunt fraterus spiritus ;IOIIam ad ictamque mentem tu, Deus, non dejicis; 3. quia omitso
tranquillitatem non turbet ; eam enim niti adquiescentia mentis iii Dei voluntate, non in exicrnis ritibus ac caerimoniis.
75쪽
s6 LIB. L CAP. IIII. DE OFFICIIS ERGA DEUM,
Sed resp. I. distinguendum inter necessitatem cultus ex parte Dei , et ex parte hominum; priorem omnino negamus, at post niorem defendimus. Notum est, Deum etiam non indigere cultu interno, et eius tamen necessitatem ab ipsis dissentientibus admitti; a. Deus ipse iustituit cultum Dxternum, ergo eum non reiicit, sed abusum ; non placet Deo cultus externus sine interno ; non placent sacriscia sine side , amore, obsequio ; inde vero non sequitur, ut non placeant sacrificia cum eo cultu coniuncta; exemplum Abelis, Eliae, Salomonis, contrarium euincunt; 3. tranquillitas consistit in eonscientia, quae semper adest, quoties conscia nobis sumus, quod officiis nostris satisfecerimus. Non satisfecimus autem, si cultum Dei externum omittamus. Obstrictos enim nos esse ad illum, demonstramus sequentibus rationibus: i. omnes interni adfectus erumpunt in actum externum: a. cultus internus est internus adfectus; erumpit ergo cultus internus in actum; 3. cultus externus consilit in obsequio , per propositionem nostram specialem primam , obsequium se exserit actionibus externis ; ergo cultus Dei se exserit actionibus externis.
In quonam vero consistis r Fluit hoc ex cultu interno : diximus S. 6.aὰ Deum esse amandum; quod amamus, de eo libenter et cum testisicatione adfectus loquimur, et aliorum quoque adfectum excitare studemus; ergo de Deo honorifice loquendum, ad eiusque amorem alii excitandi.
b Diximus, Deum esse honorandum; ergo Dei nomen honorandum ; is Θmnis celabraudus, non peierandum 9 commendatur lo
c P vidimus Deum timendum, ergo eius praecePtis obediendum, SOCRATEs apud XENOPH. non sanctius et castus coles Deum , quam ea, quae iusiserit, faciendo. MARC. ANTOMN. ad se ipsum, X, T. quomodo seruus colis Deum. d Vidimus , in Deo collocandam iiduciam ; ergo calamitates patienter et me obmurmuratione serendae, ergo precilius es supplicationibus inisendum. e 9 Virinus , esse unum ἱ ergo cauenda omnis idololaIria, at que plurium deorum cultus.1 Vidimus. esse adquiescendum in eius voluntate; ergo cuia tum no=ι ad nosram, sed Dei voiautatem componere debemus.
g 9 Vidimus , cauendam esse bypocrisin; ergo cauendus es euia
76쪽
f. 8.Sub finem quaerit auctor, quem usum hare naturalis religio habeat ' idque ostendit , I. tum negative, f. 8. a. tum postiue f. 9. Negative. demonstrat enim, religionem hanc naturalem non sufficere ad salutem aeternam consequendam; quod obseruandum contra HERB. CHERBvRY, aliosque , qui Naturalistae vocantur , de quibus TR i BEECNovius singulari schediasmate agit. Argumenta sunt: I. relisio naturalis nobis non ostendit modium pro sitiandi Deum ; ratio enim satis nos conuincit, nec sacrificia, nec preces, nec ieiunia ad id lassicere , ut iustitiae Dei infinitae satisfiat ; a. ea quidem praecipit, quid agendum sit, sed non supeditat vires ad agendum necessarias; perinde est, ac si aegroto diceres, ambulandum esse, cum appetitu coenam capiendam, modice laborandum; ipsam salutem aeternam non potest promittere; an Deus velit probos aeternum beatos reddere, ignoramus sine promissione Dei; ratio enim nos non conuincit, Deum pro breuis temporis obsequi 3 nobis dare velle inlicitatem sempi
Hinc sequitur, I. necessariam esse aliquam reuelationem , quod Omnes relisiones agnouerunt. Habuerant enim Ethnici sua oracula ; Iudaei suum Talnaudem; Mabomedam suum Alcoranum ;Christiam sua Biblia; a. eam dilagenter indagandam esse, et ex. characteribus suis iudicandam; 3. characteres eius non alios esse , quam ut suppleant, quod rationi deest, modo Deo digno, ade que ostendat medium proportionatum Deum placanda, vires ad sanctificationem necessarias, et certitudinem salutis aeternae. Hinc apud PLATONEΜ in Phoedon. tom. II pag. 6Oq. SOCRATES : alterutrum horum fieri debet ab homine sapiente ; aut enim discere debebant inuenire, quemadmodum ita se habeant . aut, s hoc fieri nequeat L Urimum ae tutissmuin humanam rationem eligere. Et haec posterior via omnino eligenda, nisi liceat forte illas procellas firmiore quodam vehiculo a λόγου θεω πιος verbo quodam diuino tutius ac minore cum periculo tranare. S. 9 Postiue huius naturalis religionis utilitatem ostendere conatur auctor, aitque . vinculum esse gocietatis humanae ; alias enim non
Potuisset religionem ex principio socialitatis derivare. Id quidem inrecii Prael. Pufendorss. H Verum , Disi jam by Corale
77쪽
verum, quia cessaret fides , reuerentia subditorum erga principes et sumnas potestates impotentiores , si cessaret religio: ut iam non dicam , iusiurandum , cuius religione inprimis societas humana comtinetur , vanum et sine effectu futurum , nisi esset religio. Sed I. nec solus est huius religionis hic naturalis usa a. ille religioni reuelatae cum naturali, verae cum falsa clamnest; sane Graeci, Romani, et pleraeque gentes, quamuis aratione quam maxime discederent, tamen religione sua contirunt societates ciuileS. .
Itaque potior usus consistit I. in confirmatione reuolatae religionis: Deus non potest reuelare, quod rectae rationi repugnat; est enim utriusque luminis auctor; ergo insignis certitudo ac nitreuelationi, si eam nihil aduersum rationi continere, ostendere possimus. Commendari merentur PETR. DAN. HvETit Quaestion. Alneria. In conuictione hominum improborum ; hi abhorrent ab omni religione sed eam Deus i .m inscripsit cordi. ut fiat inexcusabilis. II nc Apostolus Rom. I. inexcusabiles elle demonstrat Romanos, Rod cognouerint, Deum existere, sed eum non coluerint, Ut eum, sed eius maiestatem commutarint in idola, et speci cm hominum , animalium . quadrupedum cet. item quod eius pr.ecepti S non paruerint, sed se polluerint ne sandis peccatis.
HAee osticia PurENDORppius denuo ex principio SOCIALITA
TIS decucit; ponit enim, nos non nostri tantum, sed et aliorum hominum caussa esse creatos, adeoque societati humanae serui re et prodesse debere; ei autem seruire et prodesse nos non posse, nisi nos ipsos conseruemus; ergo nos iure naturae teneri ad conseruationem nostri. . Sed nos contra argumentamur : quaecumque ossicia et ante societatem, et extra eamdem , nobis incumbunt ; illa non deducenda ex socialitate : officia erga nos. ipsos; cet. Nos ex principio no-
78쪽
stro facilius haec ossicia derivamus : sinis Dei in creando homine
fuit, ut verum bonum , adpeteret, malum auersaretur ; obligatus ergo hic est ad adpetitionem boni, adeoque ad AMOREM ; amor ersa nos ipsos vel phalautia non potest in alia re consistere , quam in persectione et conseruatione nostri ; obligati ergo sumus ad nos perficiendos et conservandos : quumque amorem nostri oporteat esse ordinatum , ac proinde nos non magis debeamus amare , quam Deum, ens praestantius et perfectius ; hinc addidimus re-Hrictionem , homo tenetur ad se perficiendum conseruandumque
quatenus id sine violatione diuinae maiestatis fieri potest. Viae cap. 3. f. 9-Ex eo sequitur : α ut homo se perficiat, quod quum fiat pereulturam Di, de ea S. I--ῖ. β ut homo se conferuet M. q. γ τι se defendat aduersus omnem vim inissam s. s IT. denique ut
in casibus necessitatis nec sui conseruationem, nec Dei voluntatem vi let f. 18. ad finem. a) Homo tenetur ad sui CVLTvRAM ; id probamus I. ex in-Ilinctu naturali ; volumus fel iees et persectiores esse ; ergo tene mur ad culturam ; I. ex facultatum nostrarum natura ; Deus dedit nobis facultates praestantinimas, corpus ad varia aptum , intellectum perspicacem , voluntatem ad bonum flexibilem : sed ea omnia parum utilia ; obbrutesceremus enim sine cultura ; ergo eas facultates excolere. et ad maiorem persectionem perducere tenemur; 3. ex breuitate vitae ; ars longa, Vita breuis , etiam longissima vita breui ς, quia si ad 8O. annos peruenerimus, primum detrahendum decennium pueritiae, et postremum decrepitae senectutis, quia tune usu rationis paene destitui r 3 sic remanebunt anili. 6O. hos pro parte dimidia vigilando, pro parte dimidia dormiendo exigi mus , sic remanebunt O. Iam si ab . his annis deducimus tempus, ruo nihil egimus, quo edimus. bibimus, nugas egimus, quo imp iti sumus amicorum congressibus ut salutationibus, vix decem anni supererunt. Properandum itaque erit, Vt nos persiciamus. Simulius , praefectus praetorio Hadriani, abdicato magistratu rus secessit, ibique meditationibus vacavit per quinquennium, moriens sibi pocii iussit monumentum zHi C sITvs EsT SIMILivs Qv I Qv INQUE ANNOS VIXIT,
79쪽
teste DioNE CAss Io. ELEGANTER EURIP. in Supplie. Heu mihi, quare non licet hoe hominibus Bis fieri iuuenes , et rursus sener 'Nam in aedibus quidem . si quid non recte se habetu posterioribus sententiis emendamus ,
Hiram vero non licet. Si autem essemus iuuenes
Bis, et bis senes s quid pereatum , id nos
Duplicis vitae compotes facti eorrigeremus. BuDD. Disi. de eultura ingenii, quae extat in eius Selea. iuri nati
Quotuplex vero illa euhura ' Id ex consideratione facultatum nostr. rum patebit ; intuitu earum a) omnes homines aliquat nus sibi aequales deprehendimus, omi cs enuem l .arim Ub corpUS, omnes animum , intellectu et voluntate instructum ; b P sed ratione gradus tamen permagnam deprehendimus differentiam ; alius enim corpore robustiore, alius infirmiore utitur ; alia ε si intri lcctus per- spieacior . alii obtusior ; alii voluntas ad vitia proclivior , qtu.rualteri. Itaque et duplex est sui cultura: ad alit m enim ore nes obligati sunt homines, hanc vocabimus generalem , e. g. Vt homo cognota cat Deum, mentem, immortalitatem; ad aliam quisque pro modulo virium coryoris et animi tenetur ; hanc vccal imus ne taleis. e. g. vi quis studiis operam nauet , opificium addiscat, ad id non omnes peraeque obligati. Cultura generalis et Decialis partim ad mentem, partim ad compus pertinet: de illa hic g. a. de hac g. 3. agitur.
Ratione mentis cultura nostra consistit α) in perspicacia intelle sus; inde veterum exercitatio per aenigmata; corrigendi sunt pueri, quoties male ratiocinantur; β γ in principiis necessariis me ii intendis, veluti de cognitione Dei, de immortalitate mentis , de virtute et vitiis, ossiciis cet. sine his enim homo non potest non obbrutescere; γ 9 tu emendatione voluntatis ; stricta ergo opus est puerorum educatione, ne ad ignauiam , voluptatem, aliaque Vitia adsuefiant, adeo a teneris adsuescere multum est. Elegans d monstratio LVGvRGI per duos canes eiusdem originis diuersimode.
educatos. Quibus educatio defuit, eos crescente iam intellectu seipsos Diuil ged by Corale
80쪽
ipsos errendare decet; δ) indecora; homines libertatem in eo quaerunt , ut sitit rusticae indolis; sed ii per omnem vitam infelices, quia nemini placent; decorum nobis aliorum hominum conciliat amorem, quia nec sapientia sne decori obseruatione cuiquam pro- .dest ; exemplo sunt Cynici; εὼ ειι lius incumbit honestae arti pudere , qua se sustentet; aut enim mendicandum, aut furandum, aut ex honesto labore vivendum ; primum et secundum est iniustum, ergo eligendum est postremum; honestum autem dico vitae genus. elisendum esse , nam alioquin a furto parum differt; hinc officio iuris naturae non satiS faciunt praestigiatores, ludiones, scenici , astrologi . , Specialis nititur regula r α quisque in tantum leuetur , ut ad Pe sectionem ad piret: in quantum Usus indoles patitur ', β) ergo indaganda indoles; i. c. vires animi et corporis, quod dum iacimus, diuinae vocationi paremus. Quid diuina vocatio i Eleganter PERS. Sat. III. TI. Pa. TI, quem te Deus esse Iussit, et humana qua parte locatus es in re Disce. VID. IANi HvARTi Scrutin. ingeniorum, TVLDEN. de cognitione fui, BARCLAH Don animorum. Sed hoc plerique nimium negligunt. et hinc tot homines, quibus infeliciter omnia, electo semel vitae genere , procedunt.
Corpus destinatum est actionibus externis, caeque quoque duorum sunt generum : I. generales , ad quas omncs homines adstricti, E. g. eundum , sedendum , laborandum , a. Aperiales , ad quas tantum quidam Obligati , e. g. concionandum , docendum , pugnandum. Generalia ossicia ratione culturae corporis sunt, α) ne debilitemuS corpus voluptatibus, otio , vigiliis, labore; is ut agile reddamus illud; hinc non plane reiicienda exercitia corporis, saltare, pugilandi artem addiscere, equitare. Specialia, ut in eum habitum componere studeamus corpus, quo opus est ad professionem suam adquirendam, e. g. miles aestum et frigus ferre discat; docens, ut linguam obtemperantem habeat, Vocemque ad amoenitatem componat, ut gestus deformes vitet; opifex, Vt corpus robustius exercitatione et cultu duriore reddat.