Tractatus ad iustas negociationes inter homines fieri consuetas summe necessarij videlicet de venditione ad tempus, diminutione praetii, ob anticipatam solutionem, cambiis, censibus, ludo, et montibus. Autore reuerendo admodum P. Magistro Thoma Bonin

131쪽

Leonardus, cui creditum remissuri fuit decoque' et non potest amplius conuenire Franciscinata , t neq; secum iudicio agere , ex quo cambium scriptura firmatum fuerat. Idcirco in hac secunda remissione, quam Leonardus Ioanni facit, Ioannes debitorem suum agnoscit Federigum illum , cui ab Antonio tractum fuit, qui a Leonardo ad cambium acceperat decem illas marchas, & non Franciscum cui antea ad cambium dederat,(nil contingat, ut dictu est quod Leonardus Lugduni scidem Petro dedisset, cui a Francisco tractu fuit,ta Petrus postea Francisco traheret, hoc eunia ine idem redit. Et quoniam in principio huius te in

iis diximus, mercatorem,qui aliquando alienam pecuniam cambit duplicem capere prouisionem, eo quod capitale allecurat, saepeque euenit, ut

ille , qui cambium accipit, nil ut Lugduni neque

crediti, neque mobilis, aut aliquid habeat, idcirco cogitur rogare illum, qui sibi dat cambium , ut pro ipso nomine suo accipiat, in singulis nundinis, quousque ei restituat, allecurando ipsum, prestandoque cautionem, aut fideiussionem, obligans se soluere capitale expensas,intereste, ac prouisiones, atque frequenti in usu est modus hic. Vnde hic animaduersione est opus, quod in tal casu, tui ad cambium dat sibi ptaedictas marchas numerat, perinde ac si ab alio eas accepisset, idiquod Franciscus agere tenetur, qui a Ioanne pere. cuniam accepit. Duas ergo agit personas, Nam T & ncimine Francisci Lugdunum trahit, & pro se remittit, aut pro illo, cuius est pecunia, quam ad cambium

132쪽

cambium dat, conficitque literas ad Leonardum tali forma. Solvite per hanc primam cambij in proximis nundinis, Augusti, vobis ipsis marchas

decem de auro pro valore,mihi numera ias,& ponite pro Francisco nomine meo,& hoc dicit,quoniam cu Franciscus ibi nihil habeat, neq; Lugd

ni sit cognitus, nemo suum debitum acciperet. Praeterea per alias literas illi mandat,ut dictaruntimarcharum debitorem faciat Antonium, crediatorem vero se ipsum,aut illum, cuius est pecunia, eo quod pro Francisco traxerit, pro seq; vero remiserit. Mandatque insuper, ut Francisco debitum retrotrahat, creditumque Florentiam sibi remittat supra se ipsum, aut nomine suo. Leonardus igitur literis acceptis predietarum marcharudebitorem Franciscum constituit,pro scutis sexaginta luinque pro marcha illius monetq,eiusdemque summe creditorem Ioannem facit . Utque de tali credito disponere utiliter valeat, intelligit

ad quod pretium fiant in foro cambia per Florentiam, & cum inuenerit, quod fiunt ad rationem scutor u quinquaginta& octo pro marcha, Ioanni Florentiam praedictas marchas trahit pro scutis quinquaginta ela octo sibi numeratis,quoniam& ipse pariter personam illius gerit, qui ad cam-bium accipit, id quod Franciscus agere debuisset, scribitque Ioanni, ut de huiusmodi sic tracta pecunia, Franciscum debitorem faciat, & 8 regione

de remissione eiusdem pecuniae creditorem Franciscum faciat, consuetas sibi prouisiones retinens,

133쪽

,8 DE C A M R I I s. scutum unum pro marcha, quod Ioannes lucr tur . praeter prouisiones pro laboribus, atque e peruis, peractis. Idcc est tota praxis cambiendi inter mercato res. Stat igitur in hoc dissicultatis punctus, si lu- ' crum istud unius scuti pro marcha, quando pecunia per recambium Florentiam redit est licitum, atque iustum . Hoc etenim comperto illico iustistia cambij hodie iusitati elucebit. Id quod a pr dictam praxim non bene callentibus crucerni misnus bene potest. Et quidem multa dissicilia circa hunc cambiendi modum se offerunt, quae hominum mentes alioqui Deum timentium extimulant,atque exturbant. Proponam ergo imprimis

difficultates, quq in hoc genere cambij versantur postmodum illius iustitiam inuestigare,& fund

re conabor, ut quo nam modo iuste exerceri valeat sciamus. Tum demum quid veri ambiguia tales concludant, qui vero non explicabitur.

Disscultates emergentes ex prae e sto, statoque cambiendi modo . CV. V.

I Conficientia errovea ligat. et Finis dat actui bonitatem, O prauitatem. 3 Auaritia magna in cabiis exercendis oneditur. cambium siccum quare dicatur.3 Iniustitia maior in deposito, quam in cambio r

134쪽

, 6 Cambium permutatio est pecunia cum pecunia. Cambium diuersitatem monetarii in specie exigit. 8 Arariti Lugdunensis Nator.' Dantes ad cambium plus dant in principio quam in medio, ct in fine.1 o Mersatorum sagacitas in dando, ct capiendo ad cambium pro iisdem nundinis. II Duplam prouisionem accipiunt campsores pro Uscurando capitali.i a Cambrum per Bisantium a Ianuensibus introductum

DV v 1 v M sane, scrupulisque plenum intelulectui sese offert prefatum cambium,& quidem non parui ponderis, quibus ne dum contrahentium mentes implicate redduntUr,atqUe petaplexae, verum etiam, qui alioru conscientiis considere , de illisque iudicare habent, quemadmodum priuati, praedicatores , consessa iij,ceterique spirituales patres maxime diuexantur, si peque numero accidit, quosdam plus nimio in rebus ad conscientiae rectitudinem spectantibus audentes parum circumspecte, & per viam latam, spatiolamque incedere. Quidam vero rem ipsam non satis introspicientes, quanquam scientia periti, illam ad praxim applicare ignorantes vituperant plusquam decet, clamnantque absq; delectu mercatores omnes, Zelum quidem, at exigua conditum scientia ostentantes. Quodque magis imterest,aliqui contra conscientiam agunt,& si erroneam,peccare se quidem arbitrantes, etiam quod

G 1 iusta

135쪽

iusta sit illorum contractatio. Neque ob id a peccato excusari possunt, quandoquidem (vt comi munis extat vox) conscientia etiam erronea ligata Hinc ergo dignosci potest, quanti veritatis cognitio sit facienda, qua sine (teste Augustinoi hiDfa est omnis virtias etiam in bonis moribus, cum rect* cuiusque actionis seminatium sit,atque sun

Inter alias igitur ambiguitates, quae banc cambiendi serinam perturbant, atque obscurant, ea est , eo quod nullus in illa spectari videtur finisa honestas, at turpis, vituperationeque dignus . ex fine autem (vt omnes norunt bonitas, prau tasque omnis in humanas descendit actiones , ab eoque denominari omnia iiij um est, ait philosophus, nam cum cambium istud non mercaturqgratia, commodoque fiat, quemadmodum illud uod priori loco exposuimus, sed solum auge ae rei studio, cum nitit toties tota in illo pecunia implicetur, absque ullius mercis negocio,&contractatione, quid Dbsecro emolis menti, quamque utilitatem publicis rebus afferre potest3 Quin ex-3 pressa hic auaritiae intentio detegitur,dum perpetuis continuisque recambiis,per omnes fere muridi nundinas, pecunia in girum voluitur. Quod si quis dixerit utilitatem utique non exiguam co- ferre praedictum cambium, quoniam complures parum in bonis habetes,neque apud alios fidem, aliena utuntur pecunia, dum eam ad cambium recipiunt, & cu lucri accessione negocia peraguli atque ideo commodo est negociationi. Respo

136쪽

D E C A M a x x si tot ehi potest, utile hoc longe maiori damno compensari. Quoniam perspicuum est eos, qui sub

interesse mitiuum exercent, ut plurimum decoquere t maius vero emolumentum uniuersitati

praestarent, si facultates suas in mercibus hum no victui necessariis ex ponerent,ac proinde multi egentes, alioqui industrii tutius lucrando viatam honestius traducerent.

Praeterea haec cambij maneries recte inspicienti, ne latum (quod aiunt) unguem ab eo cambij genere distane videtur,quod siccum appellant ab omnibus prorsus explosum, atque exhibitarum, & iure quidem sicci nomen sibi vendicauit,quan- doquidem,nem spiritum vitalem, aut humorem habet, neque veritatis in se iustitiam continet vulam,sed aridum,fictumq; omnino est. Nam idem prosecto ab utroque proficiscitur, cum literas Lugdunum mittere nil amplius efficiat, qu1m si

non mittantur, quinimo, si non mittantur maius

certe ipsi debitori beneficium obuenit, qui & prouisionum expensas, & hic, & Lugduni vitat. Si igitur inhonestum, & turpe est illud cambiendi genus, erit prosecto, & hoc impium, atque iniustum. Quod si illud iustum censetur,& aliud quoque. Ac proinde, deposita, quae extra Italiam in quibusdam locis fieri consueuerunt tolerari faciat lepolernnt. Quanquam in deposito expressior iniustitiae deformitas apparer,eo quod lucrum determinatum,certumque constituitur,&firmatur,

quod in cambio non fit, in quo priusquam literae redeant, ignoratur ipsius accessus, & lucrum.

137쪽

D 3 EAM 3IIs Adhuc in huiusmodi cambiendi modo nec somma, nec essentia cambij saluari videtur. Ab omni bus nanque definitur nil aliud esse cabium,quam 6 pecuniae, cum pecunia permutatio quaedam cum mimorum quantitas in uno loco tribuitur, ut ali-,bi recipiatur. Id quod in cambio superius figuristo minime conspicitur, quoniam marchq decem Florentiae quidem dantur, quae sane Florenti pariter in reditu literarum, cum lucri accessione recipiuntur, eoque magis hoc inspicitur,quando is qui dat sibimet numerat,& pro illo trahit, cui ad cambium dedit, tunc etenim euidentius declara tur, qvndem dantem,ab Godem in qodenique loco recipere. Ex quo aperte colligitur, tempus non

locum lucri causani existere . Quod sane iustitiae cambij ad uel satur. Huic etia ambiguitati altera finitima est. Quoniam in reali cambio danda esset pecunia unius et speciei, ut altera alibi alterius speciei reciperetur, ici quod minime apparet. Nam licet in cambio, quod fit per Lugdunum, Sc per alia loca extra Italiam , alterius qualitatis , specieique numi reciapiatur, in cambiis nihilominus,quae intra Italiam

celebrantur modica,aut sere nulla nil morum variatio conspicitur, potissimum, in scutis aureis, ut in cambiis,quq fiunt per Romam, per Neapolim, per Venetias, quin etiam in Lugdunensi cambio, quan uis detur pecunia, ut recipiantur marchq, quarum una valet scuta sexagintaquinque illius monetae, qui sane valor, minor est scutorii Italit. Quoniam qui Florentiae tribuit tot scuta aurea quot

138쪽

DE C A M 3 1 r s. ri 2aot ingrediuntur in tot marchis recipit qadem cuta cum illo emolumento, ac propterea fit suppuratio ad rationum scutorum Italit . ubi liquiado constare potest monetae varietatem potius apparenter, quam existenter vereque hic cocurrere.

Quibiadam etiam dubitationem ingerit,Lugdunense cambium, Cum enim copertum sit om-8 nibus, marcham eo loci semper,atque immobiliter valere scuta sexagintaquinque, consequenserit, ut qui pecuniam cambio tradit lucrum ce tum semper sperabit, quoniam nunquam tot hicnumos tribuet, ut Lugduni marcha pr*cise recupiat, sed tanto minus soluet, ut lucrum certumlperare,& consequi valeat,quod sane naturae v ri, sincerique cambij repugnans videtur. Perturbat quoque complures , qtio nam iure iidem ipsi mercatores, qui & dant,& capiunt cambium, marchq valorem constituant in die in qua fit computus, & ratio, pr tium illi imponentes. Nam iniustitia statim patere de facili poterit, nempe quod ille idem emat, pr*tiumque suo pro

arbitrio statuat,attamen in omni foro sic usus o tinet , ut mercatores praetium cambio ponant. Aliquibus etiam scrupulosum tale cambium se praebet, eo quod dantes, ut plurimum lucrantur, per raro autem iacturam faciunt, quemadmodum e contrario capientes, semper perdunt,& plus quam acceperint reddunt. Quod plane iustitiae obstare videtur, cum in omnibus iustis contractationibus, lucro & damno indisterenter ambo contrahentes se subiiciant.

139쪽

Non modicam,etia ambiguitatem affert,quod in principio cambiendi per nouas suturas nundianas, hi qui dant pauciorem tribuunt pecuniam,iri medio autem temporis, & adhuc in fine propδ' nundinas maiorem conserunt, quod sane ratione temporis longioris breuiorisque facere videntur, nec ipsi dissilentur, patet igitur vendi tempus , i* quoci usurariam redolet iniquitatem . Tantaqtie

est mercatorii industria & sagacitas, ut iidem ipsi qui ab initio nudinarum Lugdunum remiserunt, in fine post modum illo trahunt, timentes fodite damnum, significatum si quidem illis est, maximam ibi reperiri pecuniq abundantiam, & quoniam ubi dederant ad cambium inopia erat pectinis, eligunt parum illud lucrari, & sic pec niam trahendo extinguunt creditum remissionis iam se st . At non nulli scire cupiunt, quod nam sit iustutiae fundamentum , dum mercatores prouisiones

sibi reseruant, ut duo pro mille, plus, vel minus iuxta loci consiletudinem,qtiae sane prouisio sol uitur 1 capientibus ad cambium semel ubi reci-Piunt,iterum vero Lugduni, aut alio,vbi debitum

trahunt. quoniam Lugduni in retrahendo nouus contractus, nouaque scriptura fiunt. Et cum contingat eum , qui dat ad cambium alienam remi tere pecuniam, prouisionem ab utroque suscipit, tum ab eo qui trahit, tum ab illo pro quo remi tit, & tunc aiunt duplicem reddi sonum . Hoc , t etiam in consuetudinem tractiam est, ut qui aliis suas pecunias cambiendas exponunt pro capit

140쪽

tis assecuratione duplam eis prouisionem concedant , quod licitum an sit consideratione indiget . Amplius non nulli ex Theologis dubitant, iniustum esse putantes, si ille, qui ad cambium tribuit cautionem pignoratiliam fideiussoriam, aut quamlibet assecurationem petat. Nam iste in tuto sic semper manebit, alter vero periculo stabit, quod iniustum illis videtur . Affirmant pariter no ab omnibus passim cam-bia exerceri posse, sed soluin mercatoribus id licere, qui interesse patiuntur,quique sua industria aliis in uniuersum commoditatem faciunt. At qui

mercator non est, non recte pecunias suas cambio

exponit, licet partem illarum possit, si in aliis

mercibus implicare non valet.

Est insuper apud nonnullos quidam cambiendi modus, timoratis viris minime probatus, qui pro duabus sequentibus nundinis ad cambium dant, atque ideo minus iusto currenti praetio in foro tribuunt, propterea quod prolixiori tempore expectant. Q Hod certe iniquitatem praes

Ieret hInueni etiam aliquos,& quidem doctissimos,

qui cambia inter loca vicina unius regni , aut unius prouinci , quemadmodum a Florentia Romam, a Roma Neapolim damnant, hac ducti ratione, quoniam inter haec propinqua loea pecunia variationem suscipere nequit ob illius abundantiam, aut caritatem , sicut in locis distantibus,

postremo