장음표시 사용
81쪽
sollem fabrilem infra mensam suspensum agitant.&expressum continuo ventulum dirigunt per dispositum fixumque canaliculum inflammam lampadis ad cuius egredientis radi ictum sinistra obibciunt extremitatem bacilli vitrei , dextra vero liquescentem particulam stilo forcipulis et Tormant ut lubet. Experire, si placet similis cum impetu egredientis flammae vim 'diice opposita manu, quanto potentius quam uniuersa lampadis famina oratonicus ille laterali radiolus. Numquid hoc plum est quod dixi potentius agere securim acutissimam, si accedat impetus imo potentius uno ictu findet lignum quam si duplum ponderis imposuerita securi illius quod poncierat ii, qui securim vibrat Omnia denique metalla labrosin tutores testor xliquefiunt funduntur facilius . sinam mam follibus animaueris Meiaculeris in metallum. Ventus
ρ iis au ra Demus etiam frigefactionis familiare exemplum fabellis ιι α - - cnim frigidus aer in faciem agitatus frigefacit amplius quam im-μ fg i motus -- aqua ex urna in manum per temporis pactum effluens refrigerat amplius , quam si per eandem moram manus in eadem frigida detineatur. Et denique vini lagena ut in aqua glacie permixta prope glacies euadat nullo alio potentiore medio est opus. quam ut puer glaciemin aquam bacillo commoueat, ct circum lagenam agitet sicut enim ventus Aquilonaris hieme scindere dicitur, ita in omni motu rei frigidae penetrabitifrigus adurit atque adeo non est verum motu calorem excitari ostendi enim etiam frigus motu intendi, quod si calor in frigidis motu excitetur, id vix siet nisi calida lateant inter cineres sopitos sed de his non ago. Similiter si intra aquam calidam frigida moueantur aut circum frigida moueantur bacillo aquae citius vehementiusque calefient. I cet. Scio hanc vim refrigerante motui rei frigidae posse impu-e iam da tari non tamen tam impetui, quam quae aut aera trigido.qui leCun-eμή ς β dum alias frigidas partes applicatur lagenae verbi causa, quam re- of frio erat, pi; celeritatem applicationis nouarum frigidarum par
ea --u tium impediri, quo minus aliqua pars trigida aquae haereat Uiutiuso, Vm circum lagena . ct a lagena tepida tepesiat ac consequenter mi-ncta effigeret Haec inquam dici possuntet benes nihilominus benedico refrigerationem iuuari ab impetu. quia per imoetum fit ista celerrima nouarum refrigerantium partium applicatio. Et idem
eodem modo dici potestae quibusdam salefactionibus ira enim nos ci tiis
82쪽
DE s MA Is 6squis aquam seruentem siringa fortiter pressa iaculatur, fortius illa Vret manum, quam si eadem manus parte eodem tempore eandem aquam quiescentem contingam nam illa pars contingens immota sensim trigefit a contactu manus frigidae Impetus ergo bene ap pellari potest vehiculum, adiutorium caloris' frigoris i lumen Solare vehiculum multarum inquentiarum caeli.
I sq. Aristoteles videtur non ignorasse experimentum Pulo tante numero Irio allatum de cuspidata flammula AB eX- suillata δε hia. u. in Objectum combustibilem nam l. 3. Phys textu 69. disputans an g i igni debeat dari figura sphaerica an pyramidalis 3 pro utraque par te adducit argumentum i Sphaera inquit videtur ei conuenis tum Ob Obilitatem ignis tum ob vim stivam anguli enim, ut ἔμ't, Moximi exurunt δε, calefaciunt sph/ra autem tota e hangultu Dein de pro pyramide sic loquitur inramidum ei angulisunt acutissim Sed flammula nostra tam potenter agit non quia in angulum curium extenditur . sed'isa cum It acuta , cum percussione insuper admouetur. Acumen autem nunquam operatur quia acumen'st, ποῖ' sed quia agit per vim collectam . nam acuta securis, Macuta aciς. - . cultri scindi id diuidit melius & promptius quia obtusa acies cum Mimpetu in lignum impacta incurrit in lignum iremit in illo de-Luplo plures partes . quam acies instar pili tenuissima nil ergo mirum quod idem impetus unam inueniens resistentiam plus findat, quam inueniens sextuplam aut decuplam. Sic speculum storium di. um Dei ni ille radios colligit in angustum locu mi velut in acumen coni aut pyramidis, Mibi urit non quia acumen aliquid operetur , sed quia plures radi simul agunt in paruum resistens. Si ad hos radios sic o is scollectos adhuc accederet impetus multo amplius Oheraretur. 3 . Denique nec Sacrae Litterae hanc Philosophiam ignorant: mam Capite ultimo Ionae sic loquuntur inum ortus fuisset ori prWς' . eis ompit Dominus vento calido er renti. hi percussit Sol super caput Ionη tpercussit inquit, quia ventus plenus calidis evaporationibus ex me ridie aduectis calidissimum itidem aeremis vaporem allidebat in Ionami velut percutiebat eum multo ut dixi, vehementius, quam si immoto calido aere quietus mansisset
IJ6. Haec hactenus pro actione Lunae in Novilunijs Radiutorio va Sole assistente petito iam de Equinoctijs: Dico ergo in aequino μι--ctiali Novilunio vim Lunae maxime eluceres; quia tunc Sol transit iunio , H directe supra potissimas Oceani partes tam in mari Atlantico quam
83쪽
Indico; adeo ut nullus parallelorum Solis directius illuminet Oceanum, quam Equinoctialis &tortassis etiam nullus per plures aquae partes transit pro qua re non tam mappae Geographicae, quam globus Geographicus inspiciendus erit mappae enim in hac exhibutione semper sunt infideles , praesertim si paralleli assumantur mridiani, haec de Equi nocti .
I 37. In Solstitio autem Tropici Cancri Luna cum Sole coniuncta transit notabiliter per plures partes Terrae, quam aquarum permagnam nimirum partem Asiae , per totam Africam ct Americam. Vnde non est mirum tunc debilius trahi aquas. mis , In Solstitio denique Capricorni transit quidem Sol supra magnas s lyisj oceani partes sed quia a nobis Borealibus remotiores lunt isti qui
pMβ tunc excitantur aquarum tumores, minus illorum exundantiam
sentimus. Non dubito autem quin littora Australia tunc multo Austrati maiores patiantur aestus marinos quam in Solstitio Cancri. Tor-
η T san maiores quam in ipso AEquinoctio; quia Sol multo vicinior est A terrae in Solstitio Capricorni est enim peragaeus quam in AEqui-
palmum in noctio, unde etiam fit diutius morari Solem in signis sex Boreali - βρ si C 'aus quam 1 totidem Australibus totis nimirum nouem diebus. Si autem Sol sit x icinio Terrae, potentius etiam reuerberat Lunae operationes in ovilunijs.ffisa, I I 8. Sed quaeritur an Australibus trans Equatorem sitis maio-stu maE res sint s. stus marini in AEquinoctio Martiali quam in AEquinoctior . -ι, 'eptembri lici sicut nobis Borealibus sunt maiores in Septembrili
sitim eam quam in Martiali ad certe non ausim diffirmare, antequam sciam. εω m sub Polo Australi inueniantur tot aquae glaciatae quot nobis sunt I,' una ilis Boreali nobis enim Borealibus Sole existente in Cancro, .u,nocti. Leone& Virgine potissimum soluuhtur glacies littorum S suuiorum Subpolarium, aestuariorum maris 4 copiosissima niues earum regionum quo fit ut Lunae dominium in aquas se latius extendat multaque ostia aperiantur, quibus tam Mare Pacificum quam etiam fortassis Indicum illud circum Americam hoc circum Asiam possint se in tundere ex Borea in Mare Atlanticum. vicissim toto C-sου rei alueo. At Sole existente in AEquinoctio vernod ultra adhuc per uis,. uerant glacies Boreales quemadmodum nocturna frigora sub or-rrear tus Solis saepe acrius ingrauescunt R exasperantur penetrabilius:
Sol autem Subpolaribus regionibus oritur quando ipse ingreditur aequinoctium vernale oriuntur autem illa matutina sub Auroram frigora
84쪽
DE 4 ASTU MARI 6 stigora maxime ex motu aeris frigidid ventulo matutino: aer enim superior quem primum Sol Oriens perstringit&calefacit rarefactus mouet frigidum aerem Terrae proximum , qui motus acuit frigora, per ea quae dixi num. I 2.
Maria Mediterranea non possunt tanto insui subiacere , quanto Oceani, propter ipsam naturam cumuli aquarum.
139. T causa petenda est ex dictis eo quod Luna attrahat aquas Magnes eis. ad se in cumulum Mattractas circumducat circum orbem terrarum in circumducendo a Fret Magallanici ostio, quo in Pa res e cificum intratur, incipiens , sensim augeat aquarum cumulum i με- mxantam molem , quantam potest Lunae vis mouere. Explico rem hanc Luna em per Magnetem terrestrem Magnes enim lente circumductus supra mensam scobe R ramentis ferri ac chalybis stratam quae ramenta sua partium diuisarum non cohaerentia in quadam velut ira uiditate aliquam habent aquarum similitudinemo primum quidem ad circumductionis initium pauca ramenta ad se erigit & conuertit dein progressus , quaedam post se trahit, iova prioribus adglomerat, ac sensim maiores o copiosiores cumulos Congeriti erigit, donec Magnetis vis se satiarit, habueritque ei Tectum suae tractivae virtuti ad aequatum Iusta ergo mensae longitudo conducit aliquid ad magnitudinem cumuli ramentorum a Magnete
16o. Simili modo se habet res in accumulatione aquae ad transi Lunais a.
tum Lunae per longitudinem expansi marisci oportet enim esse sat 'N'r exporrectam longitudinem, latitudinem Maris undique diffusi ut m---.
ex eo congreget Luna aquas in Cumulum. Quae spatia quia inueni Lismaaua. untur in Oceano, non autem in lacubui, ideo in Oceanoac non in lacubus nec in aquae vasis fit ulla notatu digna cumulorum eleuatio
dc etsi fieret aliqua , tantilla est . quae ani aduerti non possit sicut nec aduerti potest aquas quiescentes esse Sphaericum corpus, quod omnes existimant perfectissimum esse planum.
85쪽
' quae plenis. Duo postes ra experimenta tradam Capite sequente. ι Nunc de primo.
I 62. Magno itaque, id est alios , arenae cumulos facile est congerere , ubi est magna basium , in quas arenae conijciantur , longitudod latitudo: nam arenarum cumulus aut frumenti aceruu non conscendit in maiorem altitudinem, quam patiatur conus oblucangulus , vel potius conoides obtus - angulum ' praesertim maiora grossiora semina non permittunt cumulum fastigiari, nisi in obtusum paraboli forme caput caetera vero minuta. Vt cinere Marenae , si ex foramine minuto delabantur . patiuntur se congregari in conum cuius verticem comprehendit angulus aliquanto maior recto. At quanto inquies maior Tanto inquam , quanto angulus
obtusus ABC. maior est recto AD C. quando obtusus habuerit alti tudinem B E dimidiam altitudinis ED. anguli recti intra latera aequalia utriusque. Ouod assertum eum quam procus abest a demonstratione, tam conforme est proxime omnibus experient ijs. Subinde tamen cumulus aliquanto altior ascendit ut angulus ob At usus ΑΒ C. fiat pars tertia quatuor Rectorum 4 altitudo TE maior dimidia DE, prout in adiuncta figura expressi. ID 3. Caeterum in maioribus corporibus in cumulum coniectis Certa ii ne lege vagantur cumulorum apices iam globi quidem . si aequales assumantur . patiuntur se eleuari in cumulum anguli trian. guli aequi lateri aut aliquanto minoris potius quia septem globis in circulum iuxta inuicem in mensa panno strata iacentibus supponi possunt tres aequales denique tribus. Vnus Latitudini ergo cumuli, quae est trium diametrorum , respondet eleuatio trium globorum quidem , sed quorum diametri non iacent in una recta linea,
sicut in basi ideoque nec latus cumuli aequale est basi, sed minus. Maioribus autem globis in basi iacentibus , possent in ioci minores in
di quanta naltitudinem elevorur
86쪽
DE PASTU MARis 69 in secundo ordine is his rursut minores in tertio ordines, atque ita deinceps, wad maiorem altitudinem ascendi, quam modo de
i 6 . Sed cur mensam globis panno instratam supposuit Qitia si eo; lasphia mensa blitum teriumque fuerit marmor aut speculum planum ho frietontaliter libratum . septem globis eburneis aut crystallinis poli --- issimis . ne nus quidem globus super imponetur qui diffugiant ala/ι. Vniuersi opus enim est quod panni scabrities exhibet, modico la
terali lultentaculo in ideo atomi arenarum , cinerum , farinae
seminum grana patiuntur se in cumulos eleuari quia non sunt globuli sed alia oblonga . alia plana uncata scabra varioque modo curua Minter se dissimilii quas mille varias formas obstupesces, si mollem ceram modice tali puluere asperseris aspexerisque minutiarum Matomorum irregulares Sc miras formas per vitra convexa
Microscopica appellata . siue pulicaria quibusdam quorum Ope Groum . in grano papaueris numeraui uno obtutu viginti duora plura in .
sculpta hexagona singulaque tanta , ut paria viderentur hexagono , Talaui mellis. His ergo asperis & curuis formis granain pulveres in habes in uicem hamantis se uncant arenae ac se mutuo continent deuin sep
ciuntque , ne ad quod uis impositum pondus cedant. Non admit tunt tamen valde altas superaedificationes sed moderatas, ut dixi, intra angulum obtulum tertiae partis quatuor rectorum inuasi natura ipsa a Barbararum aegypti pyramidum insanis verticibus4 substructionibus abhorreret. i 63. Huic scabritie debent grana salis contusi 'cuidam facile melisia, adhaeret centi humori , quod altius ceteris minut ijs agglomerari β pomini Conscenaunt enim illius cumuli non raro ad altitudinem trianguli aequi lateri Forsan Salem considerauit inter priores Philosopnos ille, qui assirmabat atomos ex quibus Mundu concreuit, fuisse pyramidales iam inter corpora spatium implentia pyramis minimum est; ieris solent Salis corpuseula, quando ex aqua coeta conglaciantur esse pyramides; existimari tergo aptissime undum ecpyramidibus coaluisse , cum sic concrescat sal qui ipse a nonnullis inter Mundi prima elementa numeratur. Haec de scabritie qua omnia, quae cumulatim ascendunt supra planum sunt praedita. Iam ad institutum redeamus. I 66. Ut itaque scabrarum arenarum fiat cumulus decem pedi Dς α
87쪽
7o Ap UT DECIMUM TERTIUM....'.. fere quadrupla altitudinis id est, intra pedes o Ruo considant stens Minora ergo vascula minusque lata. si arenis cumulatim impleantur, non nisi minores admittunt aggestiones 4 vas orifici j rectanguli altera parte longioris non superinfundes maiorem altioremve cumulum quam ad altitudinem minorem tertia pari emininiae latitudinis supremi orifici vasis nulla longitudinis orisci ha bita ratione. Ex quo de irregularibus ceterisque omissius facile erit enuntiare. Hic autem non agi tur de alis tudine gutta in plano sicco aut in folijs caulium consistentis nec de alti luci ine vini supra labra sicca vitri ascendentis iniecto auro. Haec enim alio spectant. Rad materiam de Natura Humidorum siue Liquidorum, quam post haec dante Deo sum euulgaturuS. Guis I 67. Quod de arem smixi transferre est ad maria vasta oceani L. forsa Mangusta Mediterranea. Si enim summa altitudo Oceani assur-Ι Σ'. gentis sit o. aut io pedum habens basim tanti cumuli expansam Q d-ia per uniuersum Hemisphaerium a Luna illuminatum id est per gra- ναός returius 8o semicirculi terrae; quantilla erit illa eleuatio maris Medix terranei cuius alueus quasi nihil est respectu vastitatis Oceani sue latitudinis illius , siue longitudinis intueris rationes t multo ergo minus speranda est aduertibilis aquarum eleuatio in lacubus Ritia
cinis. Et Ballicum mare multo manus persentisceret de motu, cum Mediterraneo minus sit, nisi vastiore exitu communicaret cum Αthitico quam MeditCrraneum.
tibia, .ἴ I 68. Adde quod Mediterraneum Italiae multiim absit a praeci Ieruψω cir puo Cumuli vertice qui semper est in Oceano ct in illo Oceani lo- co qui Lunae per Diametrum ad centrum Terrae eductum est subie- .. . . AE ctui; quod et ii non dixerim in prioribus explicite , tamen in omnisu M-- ratiocinio , quod hactenus institui, manifeste inuoluitur : si enim Lunae tractio faciat cumulum aquarum necessario cumuli vertexerit Lunae vicinissimul ceterae vero aquae , tanto minus de cumulisti, a s altitudine participabunt, quanto remotiores fuerint a vertice, qui circum in Lunae subijcitur adeo ut si terra penitu aquis esset cooperta strae
zra que subpolares quae etsi indies paterentur bdicum Estum , ta-
os. iso abi me non sint habiturae Estum altum . nisi semel in anno Sole exi- ωή it -- stente in Tropico sibi vicino. . semelastum dimissium quando luto . minaria fuerint in Tropico remoto cumulorum enim aqueorum m Imri Vertices terram Circumambulantes semperambulant sub parallelo diurno Lunae tam autem , quando maria littoribus separantur,arius
88쪽
rius est aquarum e cumulo relabentium cursus. Et haec ipsa consideratio facit ad explicationem eorum , quae dixi sub finem Capitis praecedentis dando causam quare Boreales Solst iiij Hiberni Estus
I 69. Hoc tamen obseruandum quando in Zonis Temperatis v NSstus exundat, illam exundationem potissimum fieri,non ex attra ctione aquaium a Luna . sed ex earum relapsi, quas Luna attraxe an rat; nam quando cumulus sub Luna constitutus altissimum habet . εα δαμVerticem, tunc, ut iam dixi, sub Polis semper Uimisissima est aqua 'μ' attracta enim est ad partes quibus Luna incumbit tunc autem pri rnum assii rgunt, quando ad Fretum Magallanicum cumulus aquarum a Luna deseritur di suo ponderi relinquitur, pro ur in prioribus
est explicatum . . I o. Si quis inserat hinc sequi, nunquam in Zonis temperatis obis . re fistum extraordinarium aequinoctiorum , Noviluniorum Pleniluniorum . si aquae ad Zonam torridam tantum accurrant, tibi eleuentur. Imo his temporibus sore quidem in Zonis temperatis dimitas aestus prosundiores, quia plus aquarum rapitur Versus torridam altos autem aestus minime, quia sola illa aqua relabitur,
I I. Respondebo ad non posse inferri, nisi de ipso mari prae A, u
cis Sub polari non autem de aquis Marinis a Polo magis recedensi su VP tibus : nam quo magis a Polo receditur quoque vicimus acceditur via Torridam, eo plures quae avocantur a Luna directius imminente , eoque altius assiirguntici sit enim A. Centrum Terrae autem vertex cumuli aquarum quinoctialis Estus m. vero fistus ordinari L. fieri potest ut in D. ac E. Circa Polos in summo aestu non nisi modice sit aqua dimissior tota dies; at in Ε accedendo versus verticem cumuli semper est maior altitudo FG quam PH. quandoquidem aquae ut dictum est, in cumulum conoidicum assurgunt, si area littoribus liberum consideretur cui tamen ipsi considerationi mare littoribus conclusum se accommodat , quantum littorum
m Zona Tomia i , eo altro rex, meo ad hane mapis aeceditur r
89쪽
I 2. Atque haec dicta sunto de magnis Istubus maris in magno Oceano.& de exiguis aut nullis in Mari Mediterraneo in lacu bus in piscinis , in vasis Sc cyathis mensalibus nam etiam in his contenderet aliquis debere apparere Estus. Subiungamus aliud simile petitum a suctibus vento excitatis in argumentum quoddam
CAPUT DECIMUM QUARTUMDuobus abis modis declaratur ostenditur minores
A tera proposita Capite praecedente similitudo , qua de- ibimai claratur Matinos fistus altius ascendere in patentus mo: IT Oceano quam in exiguis Mediterraneis petitur a tempestate ven-φH-- torum , quae maiores undarum montes in vasto mari eleuat, quam ΜηΜ in angusta palude; quod adeo verum est, ut nulla prope sit comparatio crispationum aquae in paludibus cum immensis nuctibus Oceani. In Oceano enim altissimis montibus pares ascendunt luctus, dehiscunt: lare ad maiorem horrorem eorum, qui ex littore spectant iactationes nauis nuctibus agitatae, quam eorum , quorum h- terest quique periculosius experiuntur. Verissime octa Insequitur cumulopraeruptu aquae mons & Ouidius
fictanti montes volvuntur aquarum
Iam sam tacturos sidera summa putes. - Eantae diducto subsidunt Equore valles Catamiam tacturas Tartara mgra putes. Caissis V. Cuius alia ratio dari non potest , quam eadem res, ob quam dixi, alti Ormus arenarum cumulis peti latiores bases sicut enim dixi sun Cis; globos facillime diis uere si lateraliter non contineantur ab aliqua τινῶ qui saltem scabritie substrati panni, ita aqua prorsus dictuit, nisi late-ῖ ζζ : cialiter aliquomodo contineatur, sine quo laterali sustentaculci latono .... ascendet . nisi ad altitudinem guttae per illa quae de hac re adducam in Tractaturae aquis. Si ergo accedat aliqua liberalis sustentativa vim, qualis est vehemens ventus incumbens Mari, ab illo, quasi a quodam pondere premuntur aquae Beseleuantur ea parte, qua
90쪽
DE X AESTU MARI 73 qua nimirum a ventis non premuntur, eleuatae autem sustentantur ab eodem vento,in eo quidem tacilius, quo sustentaculum latius,
quo ipse alueus aquarum fuerit patentior ac difffusior, quid enim diffusio aquarum conterat ad altitudinem suctuum iam explicabo perficillationes etiamsi ex cumulis arenarum Capite praecedente traditis id ipsum satis elucidetur. Sed ex proprijs tamen principijs suctus hos stabilia muri Tq. Itaque primus venti impetus in Mari faciat exempli cau- -
sa eleuationem aquae ad tres ulnasin super infundat illas ex ortu zzz
in aquas Occidentales proximasci mox superueniens alter fiuctus - tertius triuinaris altitudinis cirruit in priorem occidentalem cu- si rummulum , qui iam triplo aut decuplo est copiosior, relabitur versus Ortum eo vehementius, quo labitur ex altiore astigio , rursumque lapsius repellitur Meundo redeundoque crescit impetu mole; Habent enim aquae semel vel manu sola intra vas impulsae impetum Dicillatorium quo instar suspensorum e filo ponderum, semel motae aliquoties eunt redeuntque antequam penitus immotae consistant. Sicut ergo pondus solidum e filo pendulum si leui impactu propellatur . mouetur quidem modices at si eodem impetu iam motum agitari coeptum pendulum iterum, tertioque ac saepius impellas, fient oscillationes altae valde, eo vastiores sublimioresque, quo suspensionis filum fuerit longius. Ita plane fluctus a ventis eleuati, primum quidem modice assurgunt ac sensim evadunt in collem& montem in eo pronius , quo aquae possunt remotius propelli, dc
longius remear .i 3. Quod si qui sibi jciat: scedas esse tempestates maris Medi Ευ7-άδ. terranei,4 magis formidabiles, quam Oceani Atlantici aut Indici;
male itaque latior Oceano imputari maiores aqueo montes. Et Ouidium ante citatum descriptisse, non minus , quam Virgilium bu --b- Mediterranei non Oceani iudici aquarum montes& valles. ηρ - ip I 6. Respondebo primo : me non dixisse Mediterraneum mare istari non esse lassicientis latitudinis . ut admittat suctus tempestuosos mota timν pares tempestat Oceanici nam nec Oceanus totus a tempestate Ventorum occupatur imo naues in eadem classe sulcantes maria 6
inuicem spectant subinde luctantes cum tempestate, a qua ipsi sint non oblis immunes. Sed dixi requiri latitudinem magnam ad magnos su is rem i ctus non determinando an nullus detur limes ad maximos; hoc is Ita est satis ad explicationem cur in minus lato Mari minores sint eleuationes