장음표시 사용
151쪽
stimoniumhumanum est, quod aut remi A habet hominem. - commune ot proprium. Distributio haec proponitur, non ut acurata illi qua divisio sneq; enim testimonio propria est θ sed ut distinctio qualiscimq; subalternarum
specierum, ad quas inferiores species testimonii H exempla possint revocari. Atq; , ut superior illa distinctio in divinum k humanum, ab eiu- Ciente quoq; sumitur, qui sit persona publicasve communis, aut propria sive privata.
etenimonium commune est . ut lex O
i stris sententia. - lHaec enim duo exempla sunt potius quam species: quibus adjungi potest Fama ; quam Cic. in Top. quoddam multitudinis testimonium aptellat; alii, consensum civitatis A publicum
. LVis auim in non scriptae ct scriptae istimonium .6ῖ pro Miloηρ: Est enim , judices, ηon scripta,
sed nata lex ; qaam non didicimus, accepimin, legimin f, verum ex natara ipsa arripAimus, hausimu , ι ressimus: ad quam non docti, sed facti; inon institatI, ped imbati sumus : ut, si vita ηostra in aliquas residias, si in vim, is tela, aut la-
152쪽
tronum aut rηrmicorum incidisset, omnis honesta ratio Uyρt expediendae salutis. Et ibidem, stqodsi auodecim tabuia ηocturnum orin quoquo modo, . diurnum autem, si se Telo defenderit, intersci im-pκηe voluerunt, est, qaillic. Restat illustris sententia ; cuius generis sunt proverbia. Ut pares cum paribus facillime congregantur. Syartam nactus ese, hanc eXornat. Tum dicta sapientum: ut, Nosce teipsum. lNe quid nimis. Sponde, prino est detrimentum. Quanquam enim haec dicta singula a sangulis for- tape auctoribus orta sunt, tamen quia omnium In Ore.Versantur , quasi omnium fiunt, A ad
commune testimonium recte reseruntur.
Proprium testimonium est: ut Platonis illud, a ad ch fratreR: Atq; ille quidem princeps iuenti O doctrinae, Plato, tum deηiq; fore beatas respub. psitavit, si aut docti O sapientρs homiηρsε is regere caeps eηt, aut qui regerent, omne suum studium in doιIriηa ac sapieηtia collac -
153쪽
insula, utriqς forte civitati almae vicina. Atq hac veterum fuere M absentium testimonia, k sere mortuorum 3 quae de jure potistimum afferuntur.
viventium M praesentium, quae de facto plerunq; testantur, non tantum sunt cum qium itur de filηδε avt ωde O eiusmodi ηegotio aliqsio, sed . etiam obligationis, comissionis, iurisiurandi testi- noxia βηt. Obligationis exemplum est Philippis s. Promitto, recipio, spondeo. P. C. Caesarem talem sem-pιr fore civem, hodie sit, qgalemq, ρκ' maxime velle o optare debemuF. Pieηud etiam obligatio quaedam est:
ut apud Virgil. Ecl. 3. Vu-inter nos quid possit uterq5, vicissim experiamurZEgo hanc vitilam ne forte recuses, visita mulctram, binos alit ubere fetus PGpoηο : tu dic, mecum quo piguore certes.
consessio est vel libera, in qua cujusvis testimoniaum pro se levissimum contra se gravissimum tensetur. Vel est expressa tormelltu,.quae proprie quaestio dicitur.
Tale fuit argumentum contra Milonem, quodia Cicerone deridetur: quia cruciatus non saepius veritatem quam mendacium ' eNprimit atq; extorquet. Age vero, qὐκ erat aut qκasis qui sior Hein, ubi Fusci; Z ubi Casca Z Clodi , insidiis Cecit Μiloni Z Feeit . certa eruae. Nullas ferit. 'erata libertaS. , ' . Huc etiam referri potest argumentum, quo siti-rur c r agirmationis nostrae approba ioηem ct exertentiam advirsario proponimus. o Verr
154쪽
unam libellam dedisset 2 vegiat ηκη expiriathr: tet Ia recipiet nemo. Τerent. Eunuch. --Fac perieulum in literis, lac in pa ra, in musicis 3 quae liberam scire aequum est adolesceηtem, solertem dabo. 3. Trist. auod magis ut liqκeat. tve hoe ego fingere credari e vilim poenas experiare mem. Jusiurandum etiam testimanism'st. Quale est Mneid. 6.
Pir sapιros, O siqua fides tellare sub ima VI,
invitus, tuo de littore cessi. Quamvis autem in juramentis divinum qu dammodo testimonium invocetur, juramenti tamen fides authoritate ia moribus jurantis ni
Reciprocatio hic obstarior est ad rem testatam, quod s hic alvi sim areamρηtum agestum , Mqaia i statam verum sit. testis sit etiam verax. Ut autem non sua vi testimonium, sed auriOritas testis arguit rem testatam ε, ita vicissim restinata non argute ipsum testimonium, sed amthoritatem testis.
155쪽
ad Petri Rami methodum emelarat a. .Liber Secundus. De Argumentoram dispositione. CAP. L
aenia sit argumentorum di positio '
Dhuc prima artis Logicae, pars fuit in 'rgumentorum inventione: pars altera sequitur in eorum dispositione. QuemadmodumGramma
ticae pars prima est de sngulis vocibus, secun da de syntavi earum; sic Logicae pars prima de argumentis inveniendis suit, secunda est de dis-Ponendis, i. e. quae doceat argumenta recte G a dispo-
156쪽
disponere: ita dilositio quasi syntaXis quaedam
argumentorum est; non tamen ad bene judicandum duntaXat, ut vult Rumiu, quod nimis
angustum est, sed ad bene ratiocinandum, qui finis est Logicae generalis, ad quem unum finem Omnia artis praecepta reserenda sunt. Jis itaq; non assentior, qui judicium secundam esse pamtem Logicae volunt: cum ipsorum sententia judicium sit secundae hujus partis nempe dispositionis finis fructus: non potest autem reS eadem esse finis k id cujus est linis fructus quod effectum est ejus fructus causa, quae disipositio est. At inquiunt, judicium ut doctrina est pars Logicae , finis est ut habitus bene judicandi. Immo vero inquam, dispositionis doctrina suam operam confert non solum ad bene judi- ' candum, sed ad bene ratiocinandum ; judicium autem M dimositionem pro eodem non dixerim um Ramo: si enim certa, ut ipse Ramm ait, dita positionis regula unumquodq; judicatur, dispositio utiq; ac judicium si idem erunt, idem eritia regula, id eujus regula est : doctrina deinde judicii docet nihil aliud quaim bene judicare ;doctrina dispositionis pro sua disponendi parte, . etiam bene ratiocinari : sive id sit intelligere, sive judicare, sive disputare, sive memini ge. Certa enim dispositionis regula unumquodq;
munus ratiocinandi eXcolitur. Cum itaq; simplicem arguistentorum inter se
affectionem aliquid per se conferre ad judicium rectumq; ratiocinium initio proposuerim, nunc emim dispositionem aliquanto plus, adeoq; clarius ad idem conducere Propono. Prius autem quiun ad partes dispositionis accedimus, generali. quaedam dispontionis affectio,
157쪽
quae cypsis dicitur, attingenda est 3 ut quae ad omnes species dispositionis communiter pertineat. .Crypsis autem sive occultatio ista, est triplex ; dispositarum scilicet partium vel defectus vel redundantia, vel invcrso. QuCd itaq; semel hic monendum est, siqua propter has crypses dubitatio contingit eAplenda quae desunt, amputanda quae supersunt, & pars quaeq; in suum restituenda est locum. φ .
DIJositio est axiomatica vel dianoetica.
Axioma est dispositio argumenti cum argκαπρηto, qua ese aliquid aut non e spe indicatur. AXioma saepe Aristoteli significat propositi nem sive sententiam ita claram, ut quasi digna sit cui proner se fides habeatur. Alias intomast propositisnem sive sententiam quamlibet pro
'odem is habet: ia recte quidem: ut enim sen-cntia a sentio, i. e. eXistimo vel arbitror, ita Rioma a verbo Graeco quod idem significat, de-ivatur. Atq; hujus vocis generalem hanc signicationem apud veteres Dralecticos receptam iisse , eX Cicerone , Plutarcho , Laertio, Gellio,
a leno lib. I 6. c. 8. ia constat. Latine enuntiatum, enuntiatio ue pronuntiatum,onuntiatio ; latum Varroni prolatum, M pro Uitam. apud Gellium Lib. 16. id est sententia qua nihil desideratur. EX Gr.eco etiam oratio propositio licitur. .
158쪽
Cur erga, inquis, Graecanica, M haec prae aliis, vox placita est y Quia, mquam, commodissima. Nam oratio M senteηtia voces latiores sunt; ideoq; Graeci qui λογν sive rationem vocant, addunt sere primam, brevisimam aut exuntiativam. Deinde propositio ambigua vox est; fgnificat enim nunc priorem partem plenae comparationis, nunc primam partem stilogismi.
Latina autem Ana , enuntiatam, enuηtiatio, &c. orationis exterioris videntur magis quam ra tionis interioris esset cum dispositio hac Logica rationis omnino sit tam mente conceptae quam ore prolatae 3 utq; voces symbola sunt ia notae simplicium notionum, ota enuntiatum videtur esse symbolum axiomatis mente concepti. Sic tamen retineri possunt voces Latinae enuntiatum,
enuntiatio, &c. ' bi distinguimus cum Aristot leiermonetii u attrioriae, qui ore profertur; α
interiorem, qui mente solam concipitur. Genus autem axiomatis recte statuitur dispositio, non judicium, quod ut supra retuli, dispositionis effectum est,ia hic quidem specialiter quo aliquid esse aut non esse judicatur. 'Argumentum autem cum argumento est id quod arguit cum eo quod arguitur.
Finis dispositionis est, ut per eam esse aliquid aut non esse indicetur, sue ut aliquid de aliqvo dicatur aut non dicatur. Hinc illud Aristot. Phil.
autem est non compoηi, sed plura se. Et simiplicia quidem argumenta per se cosiderata signiscant aliquid ; non autem esse, aut non esse aliis quid, nisi disposita. Solo autem modo indicativo esse aliquid aut non esse indicatur non reliquis, nisi ad indicativum reductis: ut, abi.
159쪽
. i. e. jubeo te vire. Fiat volunta' tua, i. e. precamur ut fiat. Miηam dissolverer, i. e. cupio dissolvi. auid es Dialeιtica, i. e. quaero quid sit.
Cum autem in aXiomate argumentum cum a
gumento disponatur, horumq; unum necesse stantecedere, alterum sequi 3 hinc partes axiomatis Aristat. terminos vocat) duae sunt, an tecedens ia consequens: illa vulgo minor te minus, sive subjectum, haec terminus major seu praedicatum nominatur; quia id continet, quod de subjecto praedicatur sive dicitur Verum haec nomina angustoria sunt, quam illa , ut infra patebit.. AXismatis affectio communis est crypsis illa triplex, de qua deque ejus triplici medela capite superiore diximus: desectus, cum pars aliqua deest ; ut, excessit, erupit, evasit 3 Catilina scilicet vel quis alius; piuit, tonat; Deus nemPevel coelum. Redundantia, quae k amplificatio dicitur, est, cum argumentum ejusq; synonymum ponitur; aut ad id illustrandum quidvis aliud: prioris evemplum est , Lρeica sve Dialectica s ars bene ratiocinaηdi: posterioris est
Livor iners vitium mores ηοη exit in altos. Inversio est, cum antevedentis Ioco ponitur Consequens: ut, qiusM magnin es pleras cum animo sua sorte coηtρηto, i. e. pictas cum animo sua sorte contento est magnus quaestus. Duae sunt reliquat axiomatis affectiones 3 qua rum altera ex dispositione oritur, altera ad ju
160쪽
argumenta . Vel componit ea infer se, vel dividit: compositio autem illa ia divisio nihil aliud sunt quam ammatio ia negatio. Clim vero de dispositione illa judicium seri, judicat eam vel veram esse vel falsam. Quemadmodum autem dispositio est prior judicio, sic esse ia non esse prius quiddam est simplicius quam amrmareia negare, M utrumq; hoc quam verum aut lausum judicare. Axioma uitar est a retatum aut negatum. Duplex est hic modus enuntiandi, non duae
sunt species enuntiati sive axiomatis : contradictione enim idem automa ammatur ia negatur: sed ammatio M- negatio enuntiationis, i. e. enuntiandi species sunt , non enuntiati ; nam k ammatio ia negatio dici potest enuntiatio, enuntiatum vero nequaquam aXiOmatis igiter utraq; est affectio, non miOma. Axioma afrmatum est quando vincvIum UM, Asrmatur .' negatam , quando negatar. Vin mlum. n. aYiomatis forma est 3 vinculi vi axiomatis materia disponitur ia quasi animatur ', vinculo ammato aut negato, axioma ipsum amrmatur aut negatur: amrmatio itaq; ia negatio sunt vinculi affectiones, adeoq; axiomatis ejusq; specierum. Vinculum autem est vel verbum vel Grammatica coniunctio, ut postmodum patebit, . cum a&ioma in specieisdividetur. . Ammatio autem haec ia negaso nihil aliud est ut supra d cimus, quam compositio & divivisio: amrinatur enim axioma, cum ejuS consequens per amrmationem vinculi cum antecedente componitur 3 negatur , cum negato Vinculo,