장음표시 사용
161쪽
igitur axiomatica non est, quemadmodum erat topica non ; ens, sed entis tantummodo ab ente divisio. Hinc nastit aYiomatum contradiotio, quaη- do idem axioma Uirmatar O negathr.
Hoc scilicet ex affirmatione ia negationent judicium: cum enim affirmantur quae affirmanda sunt, ia negantur quae neganda, aXiomata judicantur vera ; ia contra. Unde Arist. de Interpret. I. in pompositione ct divisione est veram asti falsum. Falsum autem non docetur hoCmodo in arte, sed judicatur: nam enuntiatio falsa non minus aXioma est, quam vera, eadem
enim utrobiq; dispositio est: non idem de syblogismo ac methodo dici poterit.
Sic enim Plato, in Cratilo. Ad judicium
itaq; faciendum, non modo artiS documenta, sed etiam rerum ipsarum cognitio requiritur , quia res ipsas veritatis norma mensura est. Axioma υerum est contingens aut neculariam. coηtingens, qzando sic verum est, ut aliquaηdo Disum esse possit. tit, ali dentes fortuna iuVat. n. Itaqueritatis huius contingentis iudiciam , opinio dicitar. . . Quae pr Critorum M prasemium.
162쪽
homini certa esse potest, futurorum per naturam non admodum potest. Deo autem etsi tempora omnia praesentia non sunt, ut vulgo receptum est, praesentia enim mutare Diest , praeteri ta non item, opinio tamen in Deum non cadit, quia per caulas aeque omnia cognoscit. De contingentibus autem, praeteritis etiam,
M praesentibus humanum judicium certa quidem
opinio dicitur, non tamen scientia: ea enim eX argumentis, quorum est immutabilis assectio, oritur, cujusmodi in contingenti axiomate non disponuntur. Neq; idcirco non est Ninio praeteritorum M praesentium, quod manifesta sunt, immo tum maXime opinari oontingentia dicimur ; nam dubia si sunt, sue contingentia fi ve Necessaria, ne opinamur quidem, sed dubitamus: la necessaria tametsi sunt atq; certissima, s causam nescimus, etiam ea duntaXat Opinamur
At, inquies, praeterita di praesentia non sunt contingentia, sed necessaria, quia sunt immutabilia 3 nam neq; factum insectum fieri potest quicquid est, quandiu ex, necesse est esse. Respondendum, necesse quidem esse, ut quod fuit, . fuerit, quod jam est, stynec tamen sequi, ut quod suit vel est , .su proprie necessarium.
In axiomate enim Contingenti, Praeterito, Vel . Praesenti quae videtur esse necessitas, absoluta 'non est, neq; eX rerum dispositarum natura, sed eX confiitione duntaxat di lege contradictionis
pendet: dum enim aliquid est, non esse non potest ; neq; dum verum est, esse falsum : M tamen quod nunc verum est, fieri potest ut aliquando salsum suerit, aut laturum sit. Idem de
suturis dicendum 3 squid latorum certo est, id necesse est lare quidem verum si omne n. axiO-
163쪽
ma verinti est aut falsum J non tamen necessarium. Id nisi teneatur, omne contingens suturum erit necessarium, quod implicat contradictionem. Hoc etiam monendum, sutura quidem ipsa neq; vera esse nem falsa, neia contingentia, neq; necessaria, nondum n. sunt, sed ammatio soltim de iis aut negatio in suturum 3 . que praeteritis eodem modo sentiendum. Axioma es necisarium, quando sempιr verum
Nec supervacua posterior haec clausula est sem- Per n.esse Verum etiam contingens potest; necessarium autem non modo semper est verum, sed falsum esse non potest.Sic etiam Arsot.Ps. L 26. contra, quod semper fals- est, nec versim po- .is esse, axioma impossibile dicithr. Sic etiam Aristot. Phil. I 2. Haec autem immutabilitas veritatis in necessa rio, M salsitatis in impossibili, ab argumentorum quae in iis disponuntur vel summa consensione, ves infesta semper dissensione pendet. Pari r tione mutabilitas veri aut falsi in contingenti iapossibili ex levi argumentorum in iis disposit rum consensione aut diitidio perspicitur. Ex quo doctrina illa quatuor formularum mo
eontingens est; vim inutiliter ab Aristot. introductant, facile apparet: ut, Fecessι est homiηραεsse animal ; irepossibile est homirem dyρ equum Vibiles Socratρm usi divitem , contingens m Socratem esse dolium. Hae quatuor modales diς positionem purarum enuntiationum quodam modo assiciunt : pura est, omnis homo est animal Umodalis, ηρcesse o omnem bonisem se animat: hic omηen hominem Uye animal, licet inve o . dine,
164쪽
dine, subiectum est enuntiationis modalis 3 mois dus necule est praedicatum. Verum quid attinet quomodo partes aXiomatis inter se affectae sint, signis aut modis exprimere, cum id eX argumentis ipsis in eo dispositis possit rectius judicati,ia ad hos modos alii complures, facile, discite: honestum, tarpe, sic. Non inutilius possint adjungi Z .
Equidem secundarias, quas vocant, modaleSprimariis hisce potiores existimem: quibus vuΙ-go dividuntur enuntiationes in exclusibar, quarum notae sunt solus, tantκm, duntaxat. &C, ut, sata fides iustificat: exceptivas, quarum notae sunt praeter , praeterquam , nisi, &c . Ut, nemo praeter te sapit: ia ressi ictiυas, quarum notae sunt qAa, quatenus, quoad, secundum qκid, c. Ut, homo qua animal, sentit. Et exclusiva quidem
est vel subjecti vel praedicati: subjecti, quae
mota eNclusiva praeposita, excladit omnia subjecta alia a praedicato. Sed frustra hanc regulam ratio dictarit, si Logicis quibusdam modernis, Mnominatim Kecsermanno licebit, eam statim , conflato ad id ipsum canone, fundituS eVertere. Exclxsiva, inquit, subjecti non excludit concomitaηtia : ur, solus pater est verus Deus. Hic inquit,. non excluditur consomitans, silius, O sp, Titus sanctus. At quis non videt subornatum hunc canonem, ad locum illum luculentissimum Joan. I . 3. ludificandum. Haud paulo utilior est canon ille restrictivae enuntiationis, quem tradit L a. c. g. restrictiva autem est quae Osendit quatenus subjectum praedicato convenit praedicatum, inquit, contradicti orium nulla limI- ratione subjecto conciliatarri, eX Aristol. 2. top.
e. ult. Sect. 4. Quid evidentius dici potuit Z M
165쪽
tamen reperti sunt qui interpositis quibusdam distinctiunculis, accidens pose exiβιre sine sabi Ap quod repugnat in in caena Domini conia tendant : deinde, qui similib. confictis distincti-
unculis, hxmanam naturam Christi adeoM, covo iothi tum es e disputantes, parem contradictionem committant. Set omissis Theologorum paradoxis, ad praecepta Logica redeamus. Axioma necessariis agirmatum appellatsir κατα
Id est, cum consequens si ve praedicatum, ut vocant, aNiomatis, de Omni toto antecedentesve subjecto semper verum ist. Sic etiam Aria tot. I. prior. I. M BOR. I. q. hoc qtiam nonnunquam ιπειλου, i. e. di toto, Vocat, Post.
Axiomata artium sic πικής esse debeη Nemee de omni ia de toto vera, non falsa; necessaria, non fortuita, alioqui non scientiam Pariunt, sed opinionem 3 ammata denique , non negὀta : ammatum enim est firmum, certum , brevissimum 3 negatum vero est vagum, i Certum, infinitum, nihilq; docet: ut si quis definiret Logicam, non esse artem bene loquendi, non doceret quid Logica st sed quid non sit; eaque . definitio omni b. artibus praeter Grammaticam atque ac Logicae conveniret. Nonnulli addunt ex hac lege, axiomata artium debere etiam esse generalia. Verum haec regula non tantum de omni est, sta de toto: M mesta in artibus praecepta specialibus de rebus occurrunt, ut in Theologia.ne christo in Asir onomia desola Sc luna reliquisq; planetis: in aliis artibus.
166쪽
hujusmodi alia, in quibus, cum sint specialia,
etsi is, παντὸς dici non possunt, tamen possunt, quod satis est. Quod si quis objicit, ne in generalibus quidem praecepta artium
νπτα παντὸς esse posse, propter eXceptionum multitudinem, ut in Grimmatica videre est ;respondendum est, anomalium analogiae conjunctam, επτὰ παν is instar esse. Sed pracepta artium homogenea etiam ct reciproca se debent. Axioma homogentum s , qΗaηdo partes sunt se tiales i ter R. i. e. Vel absolute, ut sorma sormato, genus speciei, membra Integro , definitio definito ; et modo quodam, ut subjectum proprio adjuncto.
Idcirco etiam partes axiomadis essentiales Intet se esse debent, ut praeceptum artis esse scientificum possit: aceidentis enim, ut testatur Aristoteles, nulla est scientia ; nulla nisi per essentiam ia causam: idem, τα καθ' reo τὸ , M τἀσυμc tara ris, i. e. accidentia , opponit , Po'. I. . Itaque non satis est, partes esse inter se consentaneas, sed essentiales: quod cum eX argumentorum inter se summa consensione Oriatur,eX qua necessarium quoq;. axioma esse Ortum supradiximus, non video quid per banc regulam καθ άυτὸ ad superiorem illam κατα παντος quod magni sit momenti, accedat 3 cum nullum axioma necessarium esse queat, quin ejus partes inter se sint etiam essentiales. Neq; Vero putemhicyraecipi, ne quid heter meum sive alienum
167쪽
in arte doceatur 3 neq; enim huc pertinet disipositio praecepti cum praecepto, sed argumenti solum cum argumento, quae axiomatis doctrina est, Mex homogenei definitione ipsa ejusq; exemplis perspicitur. Axioma reciprocum est, quando consequeηs femper verum es de anucedexte, non solκm omni per se, sed etiam rGiproce. . Ut homo est animal rationale: numerus est par vel impar. Lupus est natus ad ululandum. Id appellatur καθολου προτον, de toto primum. Nempe quia de nullo prius dicitur ; ideoq; pro-Ximum est M immediatum, proprium M aequale ἱ unm; verbo, reciprocum ; ut risibile dea homine: omnis enim homo est risibilis 3 ia reciproce, omne risibile est homo. Haec regula nisi observetur, vitari tautologia in artibus non
potest. Tum enim non reciprocatur mioma, Cum antecedens consequenti non est aequale,
aut contra sed vel speciale alicui generi, vel generale alicui speciei attribuitur : generale autem de specie non dicitur primo ; prius enim dicitur de genere. Cum autem id quod generis est, speciei attribuitur, idem in reliquis speciebus necessario est repetendum, quod in genere se mel dictum oportuit. Ad hanc itaq; gulam pertinet praeceptum artis illud nobile γενικαγνιλυως, generalia generaliter M semel docenda sunt. Haec lex brevitati, brevitas autem intelligentiae M memoriae consulit. Atque hae tres sunt leges documentorum artium propriorum. Prima κατοι παντὸς, leN Ve ritatis propterea quod necessarium affirmatiaNiomatis veritatem ex consentanea partium
affectione postulat. Secunda, ἀυτὸ, lex justitiae ;
168쪽
justitiae ; quia justitiam requirit in essentiali par.
tium cognatione. Peccant ergo in hanc legem, qui Rhetoricam in inventionem, dispositionem, memoriam, iac. distribuunt, cum Rhetoricae partes attribuant, quae Dialecticae propriae sunt. Tertia καθολου πρωπι, leX sapientiae, merito dici possi ; cum quia eius judicium verissima scientia est, ut postea dicetur, tum quia vitia sapientiae contraria prohibet, inaequalitatem sive, inconvenientiam antecedentis cum consequenteia tautologiam. Dices , duas illas priores leges comprehendi sub hac tertia: ia hoc fatendum quidem est: Veruntamen ut trigonum tetragonuS, M tetragonum pentagonus comprehendit, neq; idcirco tamen distinctae figurae non sunt i, ita hae leges, etiamsi posterior quaeq; yriorem comprehendit, erant tamen perspicuitatis causa distingu
Atq; huthsmodi axiomatum ita reciprocorum Iadicium verisma se prima scientia est. Prima, quia principiorum est, quae per se indemonstrabilia, suaq; luce manifestissima sunt neq; syllogismi aut ullius argumenti clarioris lucem ad scientiam faciendam desiderant: quae inde verissima quoq, sit messe est. c A P.
169쪽
ΛΜ haec de commAnib. axiomatiis lectiοηibus ;ὸ cies Iequuntur. Axioma est si lex aut compstsitum. Sic etiam Aristot. de interpret. I. s. Vulgbpropositio dividitur in categoricam hyp theticam, eodem sensu. Sed categorica amrmatam duntaxat propositionem simplicem comprehendit, quae scilicet de subjecto
Axioma siinplex est, quod verbi viacula cortia
Cum enim vinculum, ut supradiXimus, axiomatis forma M quasi anima st, hinc emitur, quemadmodum duae sunt speetes vinculorum, verbum M conjunctio, illiin limplicis axiomatis, hoc compositi, ut axioma quoque ex ista distributione vinculi, in oppositas formas sive species dividatur. Vinculum autem smplicis a&iomatis, non solum est verbum substantivum, quod dicitur, sed quodvis verbum actionem aut parusionem significans, vinculi in se vim inclusam habet ; ia vel totum consequens vel pars consequentis est e, ut, Socrates scribit. Nam quod nnulli putant, verbum omne in substantivumia participium resolvi oportere, ut ea ratione verbum substantivum es 4 vinculum appareat, scilicet, Socrates est scribens; id saepe ineptissimum esse reperietur. Ut squis hoc, Socrates docetur,
170쪽
docetur, sic solvat, Socrates est doctus: hoc enim aliud longe est. Quidquod etiam verbum substantivum nonnunquam M vinculum k totum consequens includit; ut . Socrates est; Mortui non sunt, i. e. non existunt. Quodsi in uno simplici axiomate plura verba Occurrunt, ut, Imparia sunt comparata, quorum quantitas non est ema, sciendum est illud verbum axiomam vinis Eulum esse, quod Grammatici vocant princi-
Is si affirmatur, axioma simplex ε' asstraea-rκm ; si ηegatar ηegatam. Negatur autem, si negationis nota verbum illud praecedit: nam si sequitur, negatum non eo, sed amrmatum: ut, Socratρs est leo non necessario, ammatum est, quia negationis nota sequitur Verbum ; nec totum consequens negatur, sed modus. . Negationis autem notae non soldm sunt adverbia negandi, sed etiam particulae exclusxaec cujustnodi sunt. umiem M solvitia verba diselensionem vel differentiam significantia 3 ut, differre, opponi, Me. ΕXempla nunc videamus. Ignis urit; ignis est calidus ; ignis non est aqua. Hic igηis est
cum adiuncto, ut in secundo , dissentaxei cum diontaneo, ut in tertio.. nvo modo argumenta quaelibet inter se assectaeηuntiari possunt, cοηθηtanea quidem a*irmando, distentanea negando.. ΕΣceptis Plenis comprationibus, in quibus duo plane distineta automata sunt, propositio, M redditio. Nam distributiones,