장음표시 사용
51쪽
rere huc solent, tamen quia saepe occurrunt fallaces sunt, appendicula in modum libet cum suis cautionibus hic attingere.. PrimuS est, qualis causa, tale cavsalsim : eX Aristo t. a Top. c. 9. Quod verum non est primo in causis per accidens : ut, hic sator est vir bonus ; at non ergo bonos eo uit calceos potest enim esse sutor non. nuS. Secundo, non in causis univerialibus: ut, sol omnia calefacit ; at non idcirco ipse scalidus. Tertio, non in causis voluntariis, nisi velint. Quarto, si res in qua effectum est: producendum, id per naturam suam recipere non Potest. Canon secundus est, propter quod sinumasio ;ιβ tale, illsid est magis tale: Aristot. H POst. c. a. Scilicet primo rursus in causis per se : ut, hic sebrius ; non ergo vinum magis ebrium. Secundo, si id a quo tales denominantur utriq; infit: ut, c/ra sit mollis a sole ; non ergo sol s mollior. Tertio, si causa illa recipiat magis ia minus: non ergo si fili ιι est homo propter patrεm, pater propterea magis homo. Sed canon hic valet praecipue in causis finalibus: ut, te studiis dat operam propitru am ; quaestui igitur sudet magis. C A P. X. .
AEgumeηtAm modo quodam coηθη taneum succedit sit subjectum O adiunctum. Absoluta enim consensio causa: M eflecti hanc modo quodam consensionem iubjecti ia adjuncti merito
52쪽
praecessit. Nodo quodam consentire cum requam arguunt dicuntur, quae leviter ia extrinsecus tantum consentiunt, i. g. citra rationem essent iae 3 chm non ut causa essecto, ita subjectum det esse adjuncto; neq; hoc ab illo essentiam accipiat. De subjecto prius est agendum: etenim subjectum omne suis adjunctis natura prius est,ia quodammodo se habet ad adjunctum, ut causa ad effectum. Subjectum est, clii aliquid a Geitur. Hoc a gumentum Cicero rem subiectam appellat, quia nimirum alueui subjicitur: subiici autem id dicitur, cui, cum eX causis constitutum jam est, aliquid tanquam additamentum quoddam praetcr causati adjungitur: adjungitur itaq; aliquid, Nod alteri, nempe subjecto, persecto jam suisque Causas constituto, extrinsecus sive praeter essentiam ac.
cedit. Subjectum ergo est quod ad aliquid arguendum est affectum, quod sibi praeter illam es.sentiam, quam e causis habet, insuper accedit. Ut causa, ita subjcctum suos quosdam habet modos : subjici enim aliquid .dicitur vel recipiendo adjuncta velFccupando. Unde subjectum distingui potest in recipiens. quod Graeci Aκmὼν appellant, M occupans, quod ob)etitam dici soler.
quia in eo adjuncta occupantur. Bccipiens vel in se recipit adjuncta, vel adser rec piens in se adjuncta, vel sustinet ea ia quasi sustentat, quae idcirco insita inlaterentia appellantur. vel comtinet. ut locus locatum. NPrimus ergo modus est cum subicctum recipit adjuncta insita sive inhaerentia. Sic anima est subiectum scientiae, ignorantiae, virtutis, vitii quia haec animae adjunguntur, i. e. praeter essentiam accedunt: corpus sanitatis, morbi, roboris,
53쪽
infirmitatis , pulchritudinis, deformietatis ; quia corpori quidem in sunt, sed praeter essentiam. Secundus modus est sub)ecti adjuncta in se
continentis, i. e. loci. Sic locus est subjectum rei locatae, sive in quo res locata continetur. Sic Philosophi divinis entibus, licet parte A magnitudine carentibus, attribuunt locum. Sic Geometrae locum lociq; differantias in rebus Geometrecis. Physici multo etiam diligentius in rebus Physcis considerant, Id mundo, in elementis simplicibus, in rebus compositis. Hinc nomnulli Dialectici suae artis amplificandae studio, ut motus, ita loci doctrinam in Logica tractandum
esse contendunt. Verum cum locus externa sit affectio cujusvis naturae sive corporeae sive in r-
Poreae, miror quid illis, Fami erasertim discipulis, in mentem Venerit, ut Cum argumenta, l. e. non res, sed rationes subjectum este Logicae doceant; res tamen aut rerum nat ursiumaffecti- Cnes, motum, Iccum, tempus in Logica tractandas esse statuerent. Locus inquiunt Cmnium Omnino rerum communis est : ergo, inquam, ad artem aliquam non corporum duntaXat, scd rerum naturalium omnium sve Physicam, univer-
salem, non ad Logicam pertinet: quae non quid sit Locus, spatiumn an superficies corporis ambientis, sed quomodo arguat. rem locatam, id so- Ium considerat; nempe ut subjectum arguit ad
Tertiis modus est subjceii ad vel circa se resipientis adjuncta : quae idcirco a acentia Meircumsuntiae appellantur. Sic homo est sit jectum divitiarum , pauportatis, honoris, infamiae, vestitus, comitatus, Κ eorum sere quae dicuntur antecedeηtia, coηcomiseηtia, 'co mentia,
54쪽
si quam omnino affectionem inter se habent non 'r necessariam et, quae causarum M effectoram quaeq; ab his orta sunt argumentorum affectio duntaxat esse solet. Hactenus de subjecto recipiente. Quartus modus est subjecti occupantis, in quo nimirum adjunctum occupatur eXercetur: atq; hoc proprie objectum dicitur. Sic sensilia sensu um res virtutib. ac vitiis propositae, subjecta vitiorum virtutum hoc modo nominantur. CO-lor est subjectum visus, sonus sublectum auditus ;quia hi sensus in his sensilibus occupantur eXer centur. Virtutes ia vitia declarantur in Ethicis hoc argumento temperantia intemperantia, voluptate; fortitudo ignavia, periculis; liberalitas avaritia divitiis. Sic res numerabilis Arithmeticae ; mensurabilis, ut ita dicam. Geo metriae subjicitur. Εjusmodi subjecto Cicero a Agrar. disputat inter Campanos nullam contentionem esie, quia nullus ut honor: Non gloria
AD unctum s cui aliquid Iabjicitur. vel quod affectum est ad arguendum subjectum. Doctrina adjuncti doctrinae subjecti per omnia
respondet. Cicero hoc argumentum adiunctum α ροwarasim vocat. Ab Aristotele. Accidens C 3 . Vocatur,
55쪽
oratur, nec male. Quicquid enim uIli subjecto extrinscus accidit, sive sortuito sive non, adjunctum ejus est. Animi, corpori'; M totius hominis bona A mala, quae dicuntur, adjuncta sunt animi, corporis, hominis. Cum igitur adjunctum subjecto praeter esse
etiam accedat, non mutatur ejus accessione vel de-
cestione essentia subjecti, neq; aliud inde fit subjectum, sed alio duntaxat modo se habet. Unde modi, qui dicuntur, in adjunctis numerandi lunt. Sic in causis procreare M tueri, modi, ut supradictum est, sive adjuncta quaedam vel ef- ficientis vel emciendi iunt. Ηoo argumentam etsi subiecto. est levius, attamen
si copiosius o Irεquentius. Subjecto suo levius est, quia subjectum prius est, M adjuncti sui
quoddammodo causa. Id quod de adjunctis non quibusvis rerum esse docebitur. Hinc Ariston Phil. S. I. adiunιIum subiecto est posterius rationi, tι ore, cognitione O natura: quod etiam de omni adjuncto ita duntaxat verum est, si de tempore eXcipias, Existentiam enim Adjuncti non isectat Logica, sed mutuam quam cum subjecto riabet affectionem quae utrobique simul est ita ut Subjectum Adjuncto non magis sit rem-l ore prius quam Adjunctum sublato igitur
tibjecto , tollitur adjunctum, ut, mortuus non
est, ergo nec miser s. Η nc strepitur in scholis, ab est secundi adjecti, ad est tρrtis adiecti valet consequentia negando. Et po o adjuncis, ponitur necessario subjectum , ut, si morirens est mher, certe necessario moriam s. quod scholae schalbutiunt ; ab est irriti adjρoti, adest secavi, 'aut consequaηtia agismando. Est autem ad-jinctum subjecto copiosius & frequentius, quia u-. Rius
56쪽
nius ejusdemq; subjecti plurima adjuncta esse possunt. Itaq; quod de ejusmodi signis ait Ovid. a.
Forsitan haec aliquis nam sunt quo parva vocabit
Huc itaq; reseruntur signa, quae ad effecta potius reserenda sunt ; vimq; arguendi perinde la bent ut eorum causae certae sunt cognitae. Sic tumor uteri signum est gravidae ; incertum tamen, quia causae tumoris illius aliae este possunt: lac mammarum multo certius, quia causa certior Mnctior. Ejusdem generis sunt signa physiognomonica, prognostica Astrologorum M Nedicorum. Itaque ut causae M effecta scientiam , se subjecta adjuncta conjecturam fere pariunt. Hoc gene re argumenti Fannium Chaeream Cicero
pro Roscio Coinaedo cavillatur i, M ab adjuncta corporis habitudine, signa malitiae colligit: ηοη- ne ipsum caput O supercilia illa penitus abrasa olere malitiam, O clamitare calli ita ρm videntur' nonne ab imis unguibus usq; ad verticem summum si quam coniecturam asseri bomivi tacita corporis Dura ex fraude , lallaciis, mendaciis constare totius videthr ' Sic Martiat. l. a. Loilum ludit. criηe ruber, niger ore. revis pede umine Istscus. Rem magnam prisas, Loile, si bonus es. Subjectorum porro modis, adjunctorum rein spondent modi. Quemadmodum igitur subjectum erat recipiens vel occupans, ita adjunctum est receptum vel occupatum. Receptum
vel in subjectum re ipitur vel ad subjectum: quod in subjectum recipitur, vel sustinetur ab eo. vel
57쪽
in eo continctur aut collocatur: quod sustinetur, est adjunctum instum, sive inhaerenS. Primus ergo, modus est adjunctorum inhaerentium sive insitorum. Omninoq; qualitates
qualitas autem est qua res qualis dicitur sv jectis praeter Causas, i. e. formas eX ternas quae etiam in qualitatibus, numerantur J adjunctae; sive propriae sint, quae omni soliq; subjecto semper conveniunt, ut homini risus, equo hinnitus, cani latratus sive communeS, quaecunq, non sunt eo modo propriae. Propria autem quatuor
modis vulgo dicuntcr : soli, sed non omni,ut homini proprium est Nathematicum esse, sed non omni: omni seae non soli ; ut bipedem esse homini : omni soli, sed non semper , ut homini canescere in senectute: omni, soli, semper , ut risibilem esse homini: hoc demum Vere proprium est reciprocum 3 ita ut omnis homo sit risibili s, M omne risibile, proprie dicium, sit homo. Adjunctum itaq; proprium etsi natura est posterius subjecto. adeoq e, levius, tempore tamen simul est, nobisq; sere notius ;Positoq adjuncto proprio, ponitur subjectum, Acontra: subjectum enim adjuncto proprie est modo quodam essentiale, adjunctumq; a forma subjecti fluit i habet i itur a forma subiecti, non ab natura sua, quod subjectum ponit
Communis etiam qualitas est separabilis vel imseparabilis : ut aquae frigus, qualitas est separ bilis ; humiditas vero inseparabiliS 3 utraq; autem Communis. Atq; istae qualitatum distinctioneS, Communium M propriarum, separabilium
k inseparabilium, ad judicium faciendum valde sunt utiles, ut secundo libro cacile perspiciemus.
58쪽
Ad hunc modum refertur etiam quantitas, qua res magnae vel parvae, multae vel paucae dicuntur; ia passio, qua res aliquid pati dicitur: adeoq; motuS, ad rem motam si referatur, hujus loci est. Hactenus de adjuncto quod in subjecto susti
Secudus modus est adjunctorum quae continentur in subjecto, ut iccatum in loco: atq; huc etiam situs locorum resertur , nisi si cui ad priamum potius modum reserendus videatur 3 cum situs passio fit quaedam rei locatae, M ad priorem modum sic pertineat. Atq; haec de adjunctis quae in subjectum recipiuntur. Tertius modus est aviunctorum quae receipfuntur ad subjectum, , tuae vulgo circumstantiae nuncupantur, quia eXtra subjectum sunt. Huc te ita resertus, duratio nempe rerum praeterita, Praesens, futura. Sic etiam Deus dicitur qui est, qui erat, qui futurus est, Apocal. I. 4, M 4. 8.Deo tamen aevum sive aeternitaS, non tempus alis
tribui solet: quid autem est aevum proprie, nisi duratio perpetua, Graece ἀιον, quasi αεἰ tu, semper existens. Sed quod superioribus capitibus de motu ia loco, idem nunc de tempCre mone dum est non pertinere ad Logicam quid sit tempus philosophari, sed quo in genere argumenti ponendum sit. hic nempe in adjunctis. Huc etiam referuntur divitiae, paupertas honor, Infamia, vestitus, comitatus, Mejusmodi quic quid adest adjacere, circumstare, aut citra vim cauta antecedere, concomitari sequi, ut supra . in sublecto diximus, dici potest, vel, ut Cic. in Top. quicquid ante rem, cum re, post rem, dummodo non necessario, evenit.
59쪽
Quo circumstantiae genere, Dido venatum proficiscera, mullifice 4. Mneid. depingitilr : scianam interea surgens aurora reliquit. It portis, jubarρ exorto, iuventuF rrara, plagae, liato venabula ferro : Scc. In hoc eXemplo Dido est subjectum : cujus adjuncta adjacentia sive circumstantiae variae hic
a, csimitatus, nimirum delecta iuvenim, equites, Principes poenoraκ. 3. Instrumenta C quae quatenus ad habentem reseruntur J adJuncta ; schujus quidem modi sunt retia, plane, Venusita,cayes, sonipes. 4. Habinas sive vestitus, Sidoηio , chlamys, purpurea usis &c. Atq; haec de adjuncto recepto. artus modus cst adjunctii occupati. Etenim adjurctorum ad subjecta , quitas occupan-tyr, UM item magnos. Hoc argumento Plato miseras civitates auseratur, qvie medicorum O Judicum multitudine ir-digeant, qsia multam quoq; ct iηtemperaηtiam
O iniastitiam in ea cibitatε mersiari nece se sit. Quia nempe in effectis intemperantiae sanandis, medici ; in 'effectis injustitiae vindicandis, judices tanquam adjuntii occupati in subjecto suo occupante versentur. Sed eglegoria sive lacus argumentorum conserista eo ris sic est,aηde quidvis alteri couentaneum,
mel idem vel sinum disi possit omnesqt, modi unitatis O ut ita dicam identitatis brec sunt ta Um ad primos ct si lices fontes referendi. Ad explicandum consentaneorum in Comparationibus usum haec clausula adjecta est. Namq;
60쪽
ut consensionis omnis duorum in uno tertio, it M unitis modi hinc sunt petendi. Quot autem modis plura dicuntur inter se consentire, tot eistiam modis dicuntur unum M idem: absolute scilicet aut modo quodam: absolute unum vel idem causa & eflacto modo quodam unum Midem subjecto k adjuncto. Causa vel emciente vel materia vel sorma vel fine. Sic plures sa- tuae, emciente sunt eaedem, si ejusdem artificis: materia, si ex eadem, auro scilicet aut ebore ;forma si emgies ejusdem, Alexaηdri puta vel cae sam; fine, si ad eundem ornandum. Sic subjecto idem sunt adjuncta duo vel plura in eodem subjecto ; adjuncto idem sunt plura subjecta quibus idem adjungitur : ut duae vel Plures vesalbae vel nigrae, albedine vel nigredine idem
ARgumentuη ζοηθη taηρ- expositum est in camsa & effecto, subjecto k ad)unia. Altera species argumenti artificialis, primi, simplicis, dissentaneum, sequitur. Et sequi deis hel : ut enim ammatio negatiore, sic consenso prior est dissensione 3 prior autem non natura s Ium, Verum etiam usu ia dignitate. Ab affrmatione enim & consensione, ut scientia omnis, ita ars omnis atq; doctrina deducitur.