장음표시 사용
71쪽
6endi. Ducem tamen,& Consiliarios,& quadraginta virum praefectos, de quibus infra dicemus, excipio Lectis in senatu omnium sententiis, primi ordinis sapientiu hebdomadae praefectus, si voluerit, surgit si minus, natu maximus, aut is, cui dicere volenti, alu concesserint is clatiorem suggestum ad id factum conscendens, vel ba ad Sena
firmet, dissidentesque rescitat, in medium assertim Odeste tamen grauiter, ut Senatorii ordinis virum decet. postquam speroravit, urigit praeconsultor abus, qui a priori dissentiat, suamque ipse sententiam confirmat, priorem vero consulat, alia,que, si quae sunt praeter prior cin, quae a sua discrepent surgit deinde tertius, si tot sententiae fuerint, eaque in medium adducit, quae secum facere
videntur: sicque deinceis res inter eos discutitur, quoad nullus eoru reliquus sit, qui verba facere velit nulli enim senatori locus dicendi datur, quousque praeconsultores omnes, qui id muneris subire voluerint, dicendi finem secerint. sed, postquam ultro citroque quantum visum suerit,i orationibus4 argumentis hi contenderint, aliis quoque Senatoribus dicendi facultas datur quod si senatorum aliquis cuipiam ex dictis sententiis contradicere, aut earum quampiam tueri, siue nouam afferre velit, dicedi copiam habet nullus tamen senatorum de ea sententia cuius ipse est auctor, ius ad senatum reserendi habet sed plerunque contingit, si consilium eius senatori se Republica esse videatur, ut aliquis ex Collegio sue Cosiliarius, siue quadraginta virum praeseca us, de ea sententia ad senatum reserat. Hoc ergo pactor bene discussa&deliber
ta, suffragiis omnium, qui iunt eius ordinis, senatus deceri nih
72쪽
nisi quam nam sententiam potissimum probet non tamepedibus in sententiam uni, aut in contrariam partem di-lcedunt, quem morem Romanos seruasse memoria proditum est, neque palam sententiam dicunt: sed urnis ac suffragiis rem decernunt, n5 dissimili ratione ab ea, quam in comitiis seruari supra docuimus. Scribae, qui a secretis senatui sunt, ferunt totidem urnas, quot suerint sententiae, de quibus consulitur Senatus unamque viridem, quae eorum sussi agi excipiat, qui sententias eas omnes repudiat. praeterea unam rubet coloris, in quam iaciunt suffragia senatores, quibus nondum liqueat unusquisque autem senatorum suffragium in eius urnam demittit, cuius sententiam prae aliis probat si vero omnes reiiciat, in viridem urnam quod sit nondum liqueat, atque ambigatur, Urna rubea praesto cit. Consiliarii suffragia numerant. id vero pro decreto habetur, cui plures, quam dimidia Senatorupars fuerint suffragati. quod si nullius sententia dimidiusummae excesserit, primum ea reiicitur, cui paucissimi fuerint assensit de caeteris repetuntur suffragia, eodem modo postrema semper reiecta, controuersia ad duas deducitur:
quarum altera, cesse est, ut plura dimidiis ferat suffragia in quam senatusconsultum factum suisse pronunciatur revia expedita de aliis refertur, nisi hora diei intempestiua fuerit, idem in omnibus aliis modus seruatur . Si vero cuiuspiam Principis orator ad Rempublicam Venetam a cesserit, a Principe, Consiliariis, uniuerse Collegio excipitur, auditurque ab eis deinde consultandi tempus p tunt quo dimisso, reque a praeconsultoribus eo, quem supra diximus, modo deliberata, Senatusconsulitur. Princeps primum Senatui narrat, quae petierit orator deinde
73쪽
omnium, qui ius reserendi ad Senatum habent, sententiae leguntur, eadem ratione fit Senatusconsultum, quo petitioni oratoris respondetur quo accito legitur ei Senatus decretum, sicque dimittitur. Haec est sere summa eorum, quae tum ad Senatusconsulta, tum ad uniuersam rationem atque ordinem consulendi ad Senatum pertinere uidentur. Atque hactenus quidem a nobis explanata sint cuncta membra, quae maioris consilii sunt quod in Veneta ciuitate formam habet status popularis: tum ea, quae
ad Ducem spectant, qui quodammodo speclem quandam regiam in hac Republica praescfert: ac demum uniuersatatio habendi Senatus, de decemviris cinceps dicendum uidetur. Decem uirum hoc collegium apud Venetos summae est auctoritatis, ta quo non immerito quis asserat Reipub. incolumitatem prestaria cuiuSorigo,
ut eius magistratus ratio omnis facilius intelligi possit, longius a nobis est repetenda. Diuina quadam animi prouidentia maiores nostri perspexere, quem adnio dum in corpore humano putrescente humore quopiam , innumeri ac periculosissimi plerunque morbi accidunt , qui saepe etiam interitum afferunt ita etiam in Rebuspublicis exi stere interdum improbos ciues, qui negotium Reipub. facessant, dum potius praue imperare uolunt, quam legibus parere, siue adducti ambitione ac regnandi cupiditate, siue aere alieno oppressi, seu etiam scelerum conscii,
poenaeque ne a se eXigantur, metuentes: quales Romae legimus fuisse, Catilinam, Syllam, Marium, ac demum Iulium sarem, qui tyroiani de potitus Rempub penitus euertit. In Graecorum etiam Rebuspublicis quidem illustribus eiusmodi ciues nonnullos extitisse memoriae I pro-
74쪽
proditum est. Nostris uero temporibus compertum est, Omnes fere ciuitates Italiae , quae populari statu, aut etiam Optimatium utebantur, tandem in cuiuspiam suorum ciuium tyrannidem deuenisse. Quamobrem omnibus uiribus maiores nostri sibi nitendum statuere, ne pulcherrime instituta Respubi optimisque legibus confirmata, a quopiam huiusmodi monstro uexaretur. Nihil enim magis sibi metuendum esse duxerunt, quam intestinum ho-1tem ciuium inter se simultatem quare cum animaduertissent in Republica Lacedaemoniorum Ephoros sum 1nae auctoritatis suisse, Athenis Areopagitas , Romae deceriiros, qui etiam leges condiderunt; operaepretium se quoque facturos crediderunt, si horum exemplum imitari, in dispari tamen causa, magistratum summae potestatis in hac nostra ciuitate instituerent; cui prouidendi praecipue Cura esset, ne qua inter ciues discordia, quae seditionem
faceret, Oriretur: nequa factio, aut nequis perniciosus ciuis Reipublicae insidias moliretur quod si quispiam huiusmodi morbus malo fato in ciuitatem obreperet furtim, summam haberet auectoritatem in eos animaduertendi, ac procurandi, ne quid Respublica detrimenti pateretur tam magna uero potestas, neque paucissimis sine periculo committi poterat , neque formidabilis , si multis committeretur, serta erat quocirca, ut ab utroque incommodo cauerent, hoc instituerunt decemvirale Collegium annuum hi gerunt magistratum , eamque uacationem habent, ut is , qui uel per diem in eo magistratu sue rit , non tantum eo anno, scd futuro etiam eius muneris uacationem habeat, neque fas sit eius in comitiis decem
uiralibus rationem haberi quibus decemviris Principem
75쪽
3squoque&Consiliarios adiunxere ita ut uniuersum Collegium summam decem septem ciuium expleret, quibus haec summa potestas tributa sit. ex decem uiris, sinnulis mensibus tres dicuntur ab illis, quibus sors obtigerit: hi Principes Collegii sunt, maternaque lingua Capita decem uirum appellari consueuerunt. ius habent cogendi decemvirale Collegi uias, atque ad illud referendi;
certum conclaue habent, in quod quotidie conueniunt: certos etiam ministros, ianitores, apparitores, ac stipatores: adeo ut nullius maeti stratus subsellia cum maiori obseruantia adeas adeunt uero omnes quibus cum decemuiris negotium est literas quoque ad Collegium scriptas legunt,& de illis ad idem referunt ne tamen temere Senatus ille consulatur, non unus tantum ex his Principibus referendi ius habet, sed duo sint, opus est, qui referre de eadem re velint, seu quatuor Consiliarii. ob eandem etia causam me quid temere a paucissimis ciuibus immutari pos
sit, illud institutum est, ne, si quippiam, quod iam sancitu
sit, abrogare velint, id habeatur pro rato atque decreto, nisi duae Collegii partes suffragatae sint illum quoq; O- rem obseruant, ne reum, cum de eo iudicium laturi sunt, in Collegium admittant, neque cognitorem, aut oratore quempiam, qui eius causam agat quod tamen ius, cum apud alium magistratum causam dicunt, reis concessum est ratio autem, quam in iudiciis exercendisseruat, lis cest .a Principibus Collegii reus auditur , eiusq; dicta Omnia scriptis mandantur. Cum autem causa ad Collegium
desertur, ipsi Collegi Principes, aliique iudices, qui inter
sunt, Maccusatoris ici vicem agunt resque decernitur maxima semper adhibita iudicii moderatione. Initio decemviri
76쪽
cemuiri huic tantum rei operam impendebant, ne quid existeret, quod Reipublicae ciuilique concordiae posset officere postea vero grauissima quaeda crimina&enormia facinora huiusce iudicii seueritati ac censura commissa suere, ut si qui rei facti essent, vel quod num os adulterin Oscudiisent, vel quod venere mascula usi essent nostra etiatempestate additum suit, ut ab his iudicibus costitueretur multa, ac iudicium exerceretur in quosdam scelestissimos homines, qui maledictis Deum optimum vel Beatam irginem incessere ausi essent, nonnulla etiam, quae maxime arcana essent, ad summam Reipub pertinerent, ut ad decemviros deferrentur, institutum est, qui tamen nihil quod maioris momenti sit, nisi de sentetia totius Senatus, decernunt res quoque pecuniariae ab ipsis pleraeque administrantur quocirca ne de tot tamque arduis negotiis potestas paucioribus, quam par esset, ciuibus permitteretur, accersiti sunt m hoc Collegium Sapientes prima ac secundi ordinis, Advocatores quoq; ProcuratoreS sancti Marci, qui magistratus summae est venerationis suntque praeter hos huic Collegio ascripti quindecim Senatores, quos adiunctos Vocant, uniuersi tamen hi ius suffragii non habent , sed tantummodo decem & septem priores,&quindecim his adiuncti , adeo ut omnes summam expleant xxxii suffragantium Caeteri etsi omnibus,cgotiis intersunt, hoc rure priuati sunt adiuncti quindecim neque a Senatu , neque comitiis magni consilii eligi solebant sed decemviri, quos voluissent, Senatores quindecim collegas sibi adiungere consueuerant, qui tamen neque gentile eorum , neque arcta necessitudine coniuncti
fuissent nunc vero comitiis magni consilii eliguntur hi
77쪽
quindecim adiuncti Maximam ex decemvirali Coli gio Reipub Venetae utilitatem extitisse, ipsa experientia rerum omnium magistra compertum est nam anno abhinc decimo supra ducentesim si, Marinus Faletrus Dux, qui tyrannidem moliebatur, magnam q. Reipublicae turbationem allaturus fuerat, continuo decem uirum auctoritate ac prudentia Oppressus, temeritatissimul&sceleris poenas dedit disceptante q. hoc Collegio capite mulctatus est una cum plerisque nobilissimis ciuibus, qui cum eo in perniciem libertatis conspirauerant, perpetuaq. igno miniae nota fuit affectus . in ea enim curiae parte, in qua picte sunt imagines omnium Principum cum elogiis rerum quas optime pro Republica gesserint, Marini Faleti sedes, imagine vacua, versiculis quibusda inscripta est, quibus declaratur eum Dueem pro criminibus, ut nihil immutem securi percussum suisse Perniciosissima certe, quae facile perniciem Mexitum Reipublica allatura fuerat conspiratio, ni decemviralis Collegii auctoritate statim oppressa suisset. Nonnulli quoque ciues, qui ambitione ducti periculosas quasdam leges promulgauerant, Vt auram popularem aucuparentur, continuo decemuiruscueritate oppressi poenas temeritatis, atque immodicae ambitionis Reipublica dederunt. Qua ratione effectum est Deo optimo fauente, ut nullus huiusmodi morbus nostram in ciuitatem auctoritate huius Collegii confirmata inuaderet. Iam praecipuae Reipub Venetae partes, quibus uniuersa fere gubernatio continetur, a nobis expositae sunt. Verum, ut omni ex parte institutum a nobis opus persectum sit, de reliquis quoque magistratibus dicemus, a quibus tum iura dicuntur, tum pecuniae publicar
78쪽
administrantur: necnon de gubernatoribus ciuitatu, quq sub Veneta ditione sunt, de l. classium, exercituumq prSfectis. Postremo nonnulla instituta exponam, quibus Optime meo quidem iudicio cautum cst, ne populus Splebs minutior aegres erat nullam sibi uali ac Republica gubernationis partem esse. Docebimus i lcm haudquaqua Cmlssam fuisse, ut plerique existimant, publicam ad rem bellica iuuentutis institutioncm. Verum, antequam ad hanc rerum institutionem explica iam veniam, non ab re esse existimo, si lectorem admonuero, in ea ratione, qua supra dixi Senatum contuli solere, ipsum q. decem virum Collegium p parere perspicuemistionem, quadam legum popularis status, Reipublicae optimatium. Nam quod nihil possit Senatus decernere, nisi de eo prius ad ipsum Senatum a pi e consultoribus relatum sit, status optimatium est. Qu od vero praeconsultores nullam habeant potestatem, nisi consulant Senatum, eorum q. sententia illius auctoritate confirmata sit, profecto est popularis gubernationis institutum. Itaque non modo muniuersa hac nostra Republica, velum etiam in quacunque eius parte, qui recte perpendet, inueniet hanc, quam dixi, mistionem S temperiem, quare me illae gubernandi rationes, in unam formam atq; speciem Reipublicae nostrae coaluerint. Sed illuc, unde egressa est, nostra reuertatur Oratio. Omniuergo prima ea pars nobis exponenda est, quae ad ius dicedum pertinet. Vniuersum igitur ius, quod a magistratibus reddi solet, bifariam diuisum cst. Nam aut in suppliciis consistiti quaesum eda sunt de hominibus facinorosis, qui patriam aut ciuem aliquam insigni iniuria assecerint, vel in deos immortales impii extiterino auet positu in est in causis
79쪽
causis forensibus iudicandis Iccirco etiam Venetiis duo genera iudicum sunt horum alterum causis forensibus, alterum vero iudiciis rerum capitalium prieficitur. Primultaque de criminosorum hominum iudicibus, mox de so-rensibus dicemus ex delicris tr aedam minutiora, vcssuapte natura, vel peccantium hominum conditione habentur nonnulla grauiora maioris momenti, aut genere
ipso peccati, aut peccantium nobilitate qua de causa duplices quoque sunt capitalium rerum magistratus instituti. ad horum alteros grauiores causae est insigni cra crimina deseruntur, ad alteros vero leuiora In Republica quidem Veneta iudicia uniuersa ad eam rationem, quam proposuimus, perquam egregie diuisa atque constituta reportentur nos de insignioribus primo mox de aliis dicemus. Praeter delicta, quae decem virum censurae commilsa esse supra diximus, grauiora omnia crimina Advocatoribus res eientibus, collegioque quadraginta virali disse plante, discerni solent iisque pro crimine poena constitui,
qui in eis deprehensi suerint quadraginta hi viri, qui criminum causis praesecti sunt, criminales vulgo appellarico sucuerunt. De utrisque tractandum, sed primo de Ad uocatoribus. Ad uocatorius magistrariis priscis teporibus m a mae fuit auctoritatis incredibilisque cxistimationis. pracipuum eius munus est, leguis custodia, ne aliqua scilicet in parte legibus ossiciatur. Quamobrcia quilibet corum, qui in eo sunt magistratu, ea prope intcrced cndi potestatem habet, quam apud Romanos Tribuni, bis obtinebant: sed illi ut tuerentur libertatem pic bis Roman , nostri vero ut vim legum tueantur: quare non immerito Tribuni leuum vocari possent. Nos vero, ne perspicui- Κ ait
80쪽
rati, cui pr.ecipue operam damus, ulla in parte ossiciamus a commani usitatoque vocabulo non recedemus. Illi ad populum seu plebem referebat, nostri vero Advocatores ad quadraginta viros quidem deleuioribus causis, de maioribus ad Senatum, de maximis in terdum, si ita eis visum
fuerit, ad maius consilium reserunt. Quamobrem antiquitus magna erat huius magistratus auctoritas. Nunc Vero, quoniam decem virum potestas latius se dilatauit,aaeo Advocatorum auctoritas diminuta, exiitimatio ob-1curata est. Ceterum, quum is magistratus tam amplam obtineat intercedendi potestatem, legum 6ue custodia ad eum potissimum pertineat, qui autem facinus aliquod perpetrarint, maxime contra leges fecisse videantur, illustres praelertim ciues, ad quos praeter alios attinet, Reipublicae conteruandae operam dare iccirco peculiari quod amodo huiusmodi delicta censiura Advocatorum visa sunt esse corrigenda, licet ipsi nullam habeant potestatem quippia
contra reos statuendi, praeter quam in paruis quibusdam causis, caetera omnia de consilii sententia statuuntur. Hocm loco non a refuturum duco, si omnem diciorum
pitalium rationem explicuero, quae Advocatoribus res
rentibus fiunt: quandoquidem nullibi, quod sciam, modus hic seruari soleat: simulque ut arbitror perspicuum faciemus, quam nam auctoritatem habeat hic Advocatorius magistratus Quum crimen aliquod ad Aduocatores delatum fuerit, si res digna censeatur eorum censura, confestim vel ab omnibus, vel etiam ab uno tantum nam tres ei muneri praesecti sunt,interceditur, idest reus emci tu ille, cuius nomen delatum sit. deinde ab intercessore