Compendiosa facilisque artis dialecticae ratio, in puerorum gratiam nunc primum conscripta, a Conrado Neobario

31쪽

co MPENDII DIALEc Tic Eser conformatur. Forma est sentia faciess rei, ob

quam certam nominis rationem fortita, huius illiusve

usus capax est. Fini dat si mauis causa sinulis, est id,

cuius gratia tum ars, quam natura omnia σcit . Sed Exemplum aperiamus haec uno artis exemplo Domus igitur ratioceis arum tum naturam haec stre absoluunt: materia, ut lapia rationes σα des,ligna,caetera in id genim, quae materiam constituis

pcri s. unt esciens, ut fabri, ex dominuου cum impensu edia sicatur:*rma,in ipsa aedisci Rura, ex undamento, paraetius ecto ex apertionibu3 constituta. Habitatis a caesi muσιν immunis,domus sinis, β aes effectusFDimiis statuitur. Iam eausa, praesierum lectrix illa, diducia 4 isio' tur in proximam ex remotam: itemque his principaulamo adiutantem: m suscientem siue totalem, πpartialem. Sibertus, Quorsum baecs Evectum Vt memineris hi omni digerendi ratione, id sedulo tia' bipraestandum, ut quoad liceat, causis rei utare pro pinquis, primarijs er suscientibus . Utrunque enim

assequere,ut Cy rci naturam penitus introspicias reru tiusq; comprehendu, er calumnianssi occasionibus minus exponare . Sib. Nunquid in unum definiti nem,causae omnes congerendae sunt E. Minbne,num

si pauciores rei descriptionem absoluerint, nihil opus fuerit plures adhibere causas, Deinde firma tae Deo Definitio a infer eas as connumeranda est,ut quae primum definia rei vici' iiis genus,quod essentiale diximus,collisint, s. Qua i scola en tertia desinitiona ratio s Euerb. cum disiena

32쪽

LIBER PRIMVnpeida besectis ratione potius , quam usu disrunt. So Quae profers huius yrmae exemplas Euer Ηι iusmodi sane: Iustitia, in uirtu3 quae fiam cures tribuit.

hialectica,efl ars,riserendi modum explicans Maria stratus,est persona publica, praema o panis legitia me distribuens, sιbertus . Quae nomina bae βrma de Mniuntur Euerb Habitaure et personarum herbarumq; nonnulla uocabula. ASer. Quis est quartus finiendi modus T . Qisi rei partes uel lecies in disterentiae locum di

substituit :ut homo est animal ex corpore ex mente eon' i' qstituti virtus,est habitia volvitari prudentiam; iu 2 ρ h 'tiam,βrtitudine temperantium, eo unione sui τε st comprehendens Sibertus. Nunquid liberum est rei φ ' ς iii menti partes lecte ue quas uelis colligere s Eue . - μLicebit βrtasse, unus tamen ad docendum accomm

datum existimo. Quin igitur,eν partibus primari', o speciebus e proximo sumptis utemur, ut rem tu planius tam magis signate, definitione explicemus. Sibertus. Que est accidentalis desinitio, E, Qtiae acciα Aeeidetati dentium congeriem differentiae laco usurpet, Hic,vel dona in primis id studendum est, ut genti i tantister accidentia aggregentur, dum rei finiendae naturam signate craprimant. Sie Rodo bus,asinum desinit animal duarum,sorem , solidis pedibas. Hae Aniendi rati, ne Aristoteles pleras animalia . Theophrastus σDioscorides, herbarum lectes descripserunt , Huc licebit, o poeticam seu oratoriam illam descriptisas reserre: ξπήηsui mi tigaborum roraras copias

33쪽

conprNDII DIALEcτI c Esitula ciuit, ut angusta philosophicae definitionis septa

longὸ transgrediatur. Sibertus . Quid ed quod in omni R Ab sihi. μω i ratiotic qμasi regula, tegems sequar E. Vt deisendi testes. si itio, sit reismora adaequatared est,ut defestio ne,

minus nec plaε quicquam suo ambitu comprehendat, quum eius, quod finitur,natara postulat. Nam definitioo definitum, impliciter convcrrentnn mutuams probandi usum praestabunt.sib. Teneo eq2idem rationes aliquot, rei cuius Me naturam quasi imaginem quanda animo conceptam, oratione breui ex aperta Ilinate finiendi, quod primum distendi instrumentum studioris is a dialectica supped.tari, supra commonstrasti: proinximo hinc inde loco, velim ex alterum cognoscendi thematis simplicis rationem,si si compendio exesutare. Ac primum de eius occasione usui nonnihil expuis Desinendi ea ut emolumento eius sineq, proposito, ad discendam

inuidendiqρ reddar alacrior. E. His igitur en cognoscendi disce a. occasiosse, inq- ordo, sanis ingenijs consentanem, ut primum rei G ordιος- discendae naturum ceu muginem quandam animo conraceptam, Oravone breui, proprias circunscribant: deinde, qVodiam conceptus sim orationis quasit terminis

eo rebensam en,in partes seu βrmas, ex quibus tas lituitur,ordine quodam industrias res luant ,er si

gula membra consimili deinde finiendi ratione exum nent Nam singulor ratio expeditior ensibusq; proripior, magus exposita en,q uniuersa uel totius uel geDiuisionis neris communio. Praeterea diuisio en nobilis in ita comatas. Iud discendi,docendis instrumentu,quo insingulis ariscidi vis prcception consecutia ostenditur, erum s tra

34쪽

undaru certus constituitu ordo.&b Accipio, sedaristidendi ratione,tuo morsiboc est,methodo,prostqueare.E. Sicuti igito definitio supra a nobis duplex conis strata est,ita huius quoq forma duplex sit: Grammatitica una,quae uocis plura significantis acceptiones enumeret ultera rei, cuius legitime struendae ratione di lectici exprofisso docent, Sib . Quot sunt moes diuisti, Diui ionis nis dialecticasE . Duo,aber per se, alter per accidens, Matrum. Ac prioris genera duo item fiunt Νrmae, una generis in species perdifrentius diductio quam communi nomiane diuisionem norant Dialectici: altera totius in partes atomiaseu dilbectio : quum partitionem appellant erpbilosophi er oratores. Sib. Quaesunt legitima diutridendi praeci ptasE Primium ut quod ad eius fieri posit, duabim contra positis diffrentist absoluatur diuisio. Placuit enim philosiopbis,diuisio bimembris:ut quae ad o denu

cedum pre caeteris sit accommodatior Idcirco quoαties nuda fit se effret commoda differentiarum repugis nanti quae iussionem duobus membris absoluat, tam negationem Ioco differentiae ignoratc Hurpabimus. Vt antinalium aliud en polities, aliud no v eri potuisti. 'Quanq non erit piaculum, interim ex pluribus inebris usione costituere,si id nccc tas postulet: modo eius ratio habeatur,ut generi comunioni Iesu fiat . Na taesecunda diuidendi lex estut uniuer unigeneris ratione sigrate explicet diuisio.Tertia diuident laxen,utgeis

neris comunio passerenitas legitimus inprime stibis 'iodus steries diducatan ut habitu , M uoluntar

35쪽

nrtitio. Patiendi

ratias

Est enim haec formad docendum cum primis accoma data, ut quae una eadems opera, σgeneris comamnionem explicet, ex promptam definiendi ratione

suppeditet. Porro est, ubi propria desunt stecieru notamna,quae differentijs co lituuntur, ibi uel periphraβι syectet catiliam naturam circuibimus,ues plures lita surpabimum 'rmas, quae trud diuisionis membrusignate abandes comprehendat Sib. En ne una ex simplexin diuidendo ratio diserentias E Minime, num in diuidendo no keus dis in de tuendo,differentia alias afrm,alius a materia,ultas a fine et oscio,alias Dini; ali unde sumitum.qua re in primo de inuetione copiose, de diligeter psequitur Rodolphus Agricola, uir in re dualectica facile princeps Sib Quid est partitio E. tius quati tu partes seu mebra diductιο-Sic homo in corpoer anima oscium oratoris in inuentionem,dstositi ne locutionem,memoriam, Cy actzonem diducitur.

Sib. Q ne en recepta partiendi β s E Nimiru , ut totum in partes primarias, ips s e proximo consti

tuentes dissoluatur. Inepte igitur partiare corpus huis num, in oculum, digitum, palmam, calcaneum: πphilosophia in Grammaticen,Dialectice, Rhetoricen, Musicen:quae partes ms prminis sunt,nes totam e proximo constituunt, Legitima itas diuidendi ratio id efflagitat, ut totius natura, ordine ex q usi gradibus

rubi fiam per proram portiones, ad infima olim

36쪽

dum perite faciunt in libellis anatonomicis: sib. Expe. dita vera, quanq, per se uocastKdtuliandi ratione eius varie diem enarra,qllam accidentalem nunc alit, E' Diuisionis Hane triplicem fecerunt autores:nempe sicl occidentu isee enia . in subiecta, ut feritas alia hominis, alta bestiae est: scontra,fa lecti penes accidentia ut hominum alij erussi fiι sunt,alij eruditionis expertes,quae sane ut plurimum ex contrairijs membris constituitur uel accidentis in acescidentia:ut aporum ut grati fiunt,alij molesti Sibertus Definienes diuidendis rationibus pertra latis retia quum est ut uniuerse praeceptionis Uam,proposito exemplo declares:ac primam methodum,quidpi, expliaees uelim. Euerbardus. Methodus en certa π copenis Methodus diosa discendi, docens, ratio, ex definiendi divideno explicandidis praeceptionibus constituta.Sibertus. Sed quibus iso simplicis dicibia hoc compendium studioso adolescenti common thcmus. sirunt dialectici s Euerb certis quibusdam uel quae lirionibus, uel quaerendi modis: quos Aristotelcs quatuor, recentiores plures enumerant.Ηis methodicam discenadi rationem ueluti charactoribus circumscripstrum, quos tangetam mercuriales statuas, in thematis inquisiatione sequuti,certo ductu,υ itinere compendioso, rei explicandae naturam uniuersum percurrerent . Siberti Q nos igitur siue indices, siue modos querendι numeo rus s Euertardus. Hos stre hoc ordine, primum quid inominis admonet de ui a receptione uocabuli, quoἐ ara controuisa posicum est, alanitio constituendin. s

37쪽

co MPENDII DIALEcτIc Es sit modus quaerendi de ei, quod nominesignifica

y est. deoq; dcfrution index. Quotuplex:diuisio is σν partitionis admonet studiosum. Quae causae:de escienr te poesimum, est rei origine inquirit. Qui effectus: de cio usius cui a natura uel arte res ques de linatum accidentia:de fortuitu themtis cognatione inquio rendum conronet. Quae exempla: eius quod explicatur apud autores probatos et extent.Qvang exempla nouanis habent locum sied alijs pasim interponenda sun

Sib. Vis ne ut haec singula de utarente rix te quaeram, ut

proposito exemplo praeceptionis v uim facilius asseri

vir: Vi ti,fieri iure. sib. Qua igitur uirtus nomsis obtincti ' g rationEE.-uel in sexu virili praecipae clμζρα, tho i r*tiψ quodissectionibus unim uis quanda asserat, cinin m pς' eohibens,ignauiam excitans. St. Est ne uirimalis, an hominil octo orti potius comentas E.Virtute esse eruditus con time; pbιlosophoru cofensius, et commηis uita ratio sinis ingen s facile pluaserit. S, VOru q ratione sinitur uirtuls E. Habitus deliberariae μὰ evitatis et oscioruta estioncs laruactoonu instrumentu est S. Quae sunt βrmae seu species uertutis E Prudenti iustitia rutis temperarata, q- vulgo cardinastes appellamus, quod hine omnis osciorum civili , ratis proficiscitur s. Quae sunt uirtutis causes Euer Honesta institutis,er disciplina: ite osticiorum usus erhonesta consuetudo vicientis cui se rationem obtinebriateria

38쪽

LIBER PRIMUS.

Maeria in qua Ois uirtus existit. est ina uoluntas. Dea' inde olfectus sunt obiecta illa materia, circa quamvis

omnis uis natura uirtutis comitur . Ceteru maloria

ex qua sic enim inulo nuncupant in habitibus ali is accidentibus, quae nulla materiae conditionibus fiunt deuincta,nulla potest Uignari Finis uirtutis, est oscium m actio honesta. s. Quae sunt oscia,qmunera qμ bia obeundis virtvi de linatur E. Appetitum ficu uoluntatem inclinare adgendum,prudenter, iuste, fortitcr, π temperanter s. Quae accedunt virtutri ams 'misito conseqliuntur E. Opes,honores unitas, urtae longitudo er id genus confimilia Sib. Quae fiunt denis virtutis exempla s Euer . prιncipes complures Homericu Aeneus Vergilianus: Hippolsus apud senecam: cγ- lrm σκd Quintum cuniam er Xenophontem:alioq; confisa a exempla cum apud poetas,historiographos, tum quod philosophos morum cens res , Hoc nimirupacto in dificenti thematis cuius si natura,angustis Mea lati similibus circunscribenda est, quo O facilius pcrα disci, F commodius posit ratio eius memoria compremhensi At in describendis rebus oratione populari, herbit Er singula locupletius pertractare, omnesquestu me mendι rationes,persequi. Sibortus. Quae ea amethodi ratio in artibus legitime constituendis s Euer, Ratio cona Ut ab initio animus sesie referat, ad commune ilicor Ilituendι sininum,id est,praeceptorum genus seu artis subicctum ne discendi quoddam,ex quo ueluti ex onte rivuli, ita reliqui arm arrem γλα

39쪽

ris ratio breui oratione,ita circumscribenda est, ut eius natura atque cotiditio aliquo modo innotescat sub tae udraci methodo adbibita generis seu totius com is

nio, per dilferentius inlecies, uel partes diducenduta Ae singula diuisionis membra,subinde sinitione bre ui ars perlicua comprehendentur. Mutuus bis deseniendi,dissidendij ordo,tantister usurpandus est,d ad infima artis elementa deuentum sit. So. Habeo quiadem quaestionis seu thematis simplicis explicandi mea inodum:PMustero,cognitione percepta, usub mediocri confirmata, ad philo ophiam striasq; humanae utite disciplina me constram totum,ut hoc ingeni duce, pulcherrimum rerum cognitionem facilius albequar Paras eve Dbi praeeeptor,maximas ago gratius,quod in toto sero scΡζηα mone sine stomacho me pertulerisinia singula q*xstitem diri num momenta, clementer restonderis, sed heu prag*m' ceptor, ante quam te dimittam d abs te exoratum volo ,ut reliquum disserendi facultatem, eum Guillelmo simili compendio ex industriapertruises: ut in rerum simplicium coniunctione, legitimam consecutionemer iudicemus er infitemur ipsi: denis vera omisturae consientaneu u uis accommodata, in controverasqs cum priuatis tum publicis , disceptando postmus obtinere Euerb. o more sucis,msiberae,cum quod summo iure a me exigere poteras, id praecibus efflam tas. Gerum equidem hae in re tibi morem opido quam

Iibenter, ut priusqgam animam ad nardora studia ancilis,deabbolatu differendi ratione ubi constet. corradi

40쪽

kaleae liber secundus,de ijs rationibus,qalmargumentandi facultu continetur . Guillelmus discipulus: Euerbardus praeceptori

Guillelmus.

'l' editis desiniendi, diuidendij rra

tionibus,ris ne,praeceptor,ut ante tecum pactus en Sibertus, argumenatandi praeceptionibus ex te quaeram,

ut thematis utrius simplicis inqua, coniunctiD modis exploratis,in omni studiorum g

nere muno cum labor u Iructa versemur i E. Volo equidem:quid enim uel me praeceptore dignius,vel uobis exoptem utilius,qui is omni disciplinaegenere cum

fructu aliquo uersiemini s G. Sed quae uis esse huius dialogi capita, quibus ordine ex te sciscitos E. IIuis Argine scri ni Dem ceu scopum praefixum esse volo, β α rum Cr oragi mim categoricum, omnemq; de ipso praeceptione do libri se hiis capitibus comprehensam nempe tractatu proposita clina tionis, 'rmo ni mi, entione medij acultae viatio am quos codectione dissoluendi . G. multitur proposilionem appellas s E. Orationem indieati Proposi Mimque veru aut falbura animo sensium sine ambigui tio quid. late repraesentat:ut ignis calcfacit sole exoriente dies D, G. Quot modis diuiditur propolios E. Tria ρMimrasubstantia enauale et punieaεRxi