장음표시 사용
411쪽
D. Gaudeo sane plurimum, quod Gram. maticos Viros , politioris litteraturae cultores, &linguarum peritos, pluris facias quam vulgo facere 1olent nonnulli , qui Grammaticis , seu linguaru peritis, Antiquariis,Historicis,Criticis,ac Chro- nologis infesti, dictitant, studium eis in dorso esse& non in cerebro; illos, in tantos rerum ac multiplicis eruditionis campos longe lateque distra- .cios , rationum momentis, & acutae rerum The
logicarum indagini constanter insistere non posse, ac subinde nullatenus expedire , ut Theologus Scholasticus, quem subtiliter de rebus disputare , mentemque suam abstractissimis praecisionibus su Sum agere oportet, hisce humanioribus studiis ac Disciplinis operam det, ac plane inani se se to
M. Hoc praeposterum de humanioribus st diis ac Disciplinis quorumdam judicium meo certe calculo probare haud possum , sed potius semper existimavi, Viros eruditos, qui sese in hisce
humanioribus Disciplinis exercent, maximam promereri laudem, eorumque laborem perutilem Ecclesiς,& Theologo apprime necessarium esse. DLCaS enim , amabo , num Ecclesiae utilis , & Theo-'aogo necessarius sit ille labor, quo Viri linguarum periti Sacrae Scripturae arcana perscrutantur, v rias Sacri Textus cum lectiones, tum Versiones consulunt,& eas,quae fesso ab Hereticis obtruduntur , interpretationes, linguarum peritia expui guntlNum etiam Ecclesis utilis de Theologo neces
412쪽
& collatis inter se manuscriptis, editisque codicibus , si quid luxatum ac depravatum est, ope Critices integritati suae restituunt, atque genuina a spuriis accurato examine secernuntlNum denique, clesiae utilis sit & Theologo necessarius ille labor , quo Antiquarii, Historici, ac Chronologi omnia Antiquitatis tum Sacrae, tum Ecclesiasticar& prophanae monumenta, juxta seriem temporum disponunt, Decreta Romanorum Pontificunt, &xonciliorumCanones in optimo ordine collocant, unde certam ad fidei, castaeque morum doctrinar defensionem argumentorum seriem sibi sumat Theologus, atque omnia recto filo disponat, &perspicue,ornateque in lucem emittat Hunc pro- . fecto laborem esse Ecclesiae utilem, & Theologo necessarium fatebitur aequissimus quisque rerum aestimator, eademque opera improbabit distortum judicium illorum, qui haec virorum eruditorum studia solent appellitare non ingenii, sed dorsi laborem, & disciplinis humanioribus infesti
unum dumtaxat dolium volutare noverunt, unoque in pistrino semper inclusi, in eo tanquam in regno cristas erigunt, sibi plaudunt ac triumphant . D. Mittamus, si placet, querulas illas v ces , quas nonnulli adversus humaniores Discipli- Nas spargunt in vulgus, quasque non ab veritatis, amore, sed ab invidia , ab inertia, & ab ingenii. imbecillitate suas habere radices iam pridem , novi, & eam ob rem semper his nostri tempo-- ris doctissimis Theologis indivulsὰ adhaesi, qui - Sanctorum Patrum exempla secuti , omnigenae
cruditionis, atque bumaniorum Disciplinarum
413쪽
notitiam cum Theologica facultate Ita coniungunt , ut nedum paribus , sed longd superioribus
armis Novatores collatis signis adoriantur , e rumque petulantiam egregie retundant. Sed nunc veniamus ad secundam virorum eruditorum classem , in qua locum dedisti Cardinalibus & Epis.copis, qui Saeculo XVI. doctrina ac pietate Ecelesiam illustrarunt.
M. Cum de Cardinalibus & Episcopis , quῖMonasticam aut Regularem Vitam professi sunt , sermonem simus habituri in sequetibus Classibus, in quas Scriptores Monachos S Regulares distribuimus, ideo eos dumtaxat Cardinales & Episcopos in ista Claste reponam, qui nec Monasticae, nec Vitae Regulari fuerunt addicti. Inter Cardinales ,
qui Saeculo XVI. doctrina & pietate toto orbe celeberrimi fuerunt, sex potissimum numerantur, videlicet Hadrianus , Iacobus Sadoletus, Gaspar Con tarenus , R inaldus Polus, Ioannes Fischerus , &Stanisaus Hosius. De primo, seu Hadriano, qui fuit Doctor Lovaniensis, Caroli V. Imperatoris Praeceptor, postea ex Dertusano Episcopo creatus Cardinalis, ac tandem electus Romanus Ponti
fex , dictusque Hadrianus Sextus, plura jam diximus in Colloquio secundo, ubi descripsimus G sta Summorum Pontificum, qui Seculo XVI. Sedem Petri tenuerunt. Quapropter sufficiet hic indicare opera, quae ab im edita sunt, dum adhuc esset Cardinalis . Scripsit Hadrianus quistiones Quodlibetales xI I.& Commentarios in I v. libros Sententiarum, qui iterum Romanis typis, cum ipse in S.Petri Cathedra sederet, eoque approba Le,excusi sunt anno MD M .Pacobus Fadolitus Mu-
414쪽
tinae, Urbe Italiae, ex parentibus nobilibus & locupletibus ortus, & fama singularis facundiae ac doctrinae,qua pollebat,celebris,a Leone X. Pontifice Maximo Romam vocatus , Episcopatu Carpenctoratensi in Comitatu Venalaino donatus est, & pOstea a clemente VII. in Caerum Cardinalium, magna totius Collegii Apostolici laetitia & conis
gratulatione adscitus est. Scripta reliquit pluri- .ma, admirabili nitore sermonis, & Ciceroniano more, stylo ac facundiae maxime vicina, scilicet, Poemata nonnulla, Orationes varias , Epistolarum volumen, sed praesertim Commentarios in Psalmos, & in Epistolam Pauli ad Romanos, in quibus viri eruditi eum solidam suspiciendi ingenii docte juxta ac pie argumenta tractantis laude vi attigisse fatentur. Gaspar contarenus, nobilis Venetus, prudentia, pietate, & insigni litteratura praeditus Graeceque ac Latind doctus,a Paulo IILPontifice Maximo purpura exornatus est. Scripsit, dum adhuc iuvenis euet, librum de aniamarum immortalitate contra Pomponatium, quem
praeceptorem habuerat, quique impio conatu animas nostras interire cum corpore , ex Aristoteliysententia persuadere libro edito contenderat.Suum postea ingenium G par contarenus ad Sacras ii teras appulit, multaque lucrubavit opera tum Exegetica, tum Polemica & Theologica, quae om nia Venetiis publicam in lucem 'prodierunt a nO MDLxxx I x. & antea Parisiis anno MDLxx I. Hi duo, qui sequuntur, Cardinales, natione Angli fuerunt, quorum primus, seu uginaldus Polus , generis nobilitate, eximio morum candore, sum
uti in gorendis negotiis dexteritate, cum singulari
415쪽
lari eruditione conjuncta clarissimus, & ad Purpuram adscitus, de Ecclesia bene meritus est, prae tertim in Regno Angliae , ubi , sicut jam observavimus in primo Colloquio, extinctam fere pravis haereticorum artibus Catholicam Fidem in integrum restituit. Varia reliquit ingenii sui monumenta , de quibus legendi sunt Ioannes Balaus, de Uoannes Pitieus de Illustribus Britanniae, seu A gliae Scriptoribus. Alter Cardinalis natione Anglus, quem Ecclesia ut Martyrem colit, est Ioan-- nes Ascherus, Roffensis in Anglia Episcopus, & tu Cardinalium ordinem a Taulo IILPontifice Maxu. mo, ob insignem doctrinam & pietatem , allectus. Ille quippe Fidem , quam perdoctis lucubrationibus contra Lutherum constanter defenderat, sanguine confirmavit, eo quod nefario Henrici V Angliae Regis divortio subscribere noluerit , . ipsumque tanquam supremum Anglicanae Ecclesiae. Caput agnoscere . Ad supplicium hilari placido, vultu perrexit Sanctus ille Cardinalis, sicque toto . corporis gestu laetitiam quamdam prae se tulit, ut nemini non esset perspicuum sanctissimum virum, ceu iam portui vicinum , toto pectore ad illat abeatam tranquillitatem adspirare . Ad locum, in
quo Martyriu consummaturus erat, cum pervenisi, set, paucis allocutus est populum, moxque ardenti magis, quam prolixa precatione, elevatis in C lum oculis, ipsum Dei misericordiae commen- davit, simulque procumbens in genua, gracilem. & exhaustam cervicem intrepide securi subjecit. decrepitus pene senex, capitisque obtruncationi, Martyrii palmam consecutus est. Hoc horrendum spectaculam magno cum animi dolore viderunt bi ,
416쪽
hi, quibus religio pietasque cordi erat, & qui
Christi spiritum in Pastore operantem experti fuerant. Soli Haeretici, quibus eius virtus invisa erat, gaudio triumpharunt. De Sanctissimi illius Cardinalis Vita, & praeclaris, quae edidit, Operibus,tegesis Sanderum libro I. De sibismate Anglicano. Denique , Stanis laus Hositus , Craco vientis in Polo innia Episcopus, & a Pio IV. Pontifice Maximo Cardinalis creatus, ejusdemque Pontificis in Concilio Tridentino Legatus , Vir fuit moribus castissimis, Fidei zelo illustris , di varia eruditione praeditus,
ut liquet ex doctissimis illis operibus , quae edidit
contra Lutheranos. Hi sex Cardinales , quos hactenus laudavi, & quorum gesta, elogia atque Opera fuse prosequitur meonius ab Oldoino recO-gnitus & illustratus Tomo III.De Vitis semanorum Pontidicaminordinalium , egregiam quidem in tuenda contra Haereticos Catholica Fide operam Ecclesiae navarunt, sed in resarcienda collapsa Ecclesiae Disciplina illos omnes superavit S. carolus Borromaeus, Patritius Mediolanensis, Pii In Pontificis Maximi ex Sorore Nepos, S. R. E. Cardinalis , & Archiepiscopus Mediolanensis, quippe qui, ut jam vidimus in Superiori Colloquio, Christianam & Ecclesiasticain Disciplinam in sua
Provincia instauravit, sex Concilia Provincialia, S undecim Diceceiana celebravit, in quibus prinmulgavit varia Decreta, ordinationes , Edicta , Instructiones, Institutiones , Litteras Pastorales, di Conciones, Synodicas, quae omnia, in unuΠαμ collecta sub titulo Actorum Ecclesia Mediolanensis , di duobus Tomis comprehensa Lugduni in Galliis anno MDCLxxx II I. edita sunt, ex quibus Praedicatores s
417쪽
tores , Consessarii, Parochi, & alii ad rectὀ admunistranda Sacramenta , potissimum Poenitentiae de Euchari itiae , ad emendandos fidelium mores, ad dirimendos emergentes conscientiae Casus, certissimas leges, & tutissimas regulas haurire poterunt, si eorum lectioni, ut par est, sedulo incumbere. velint, nec in quorumdam modernorum Casuita rum Summis,& Summulis legendis tempus di operam perdant. Sanctum Carolum Borro eum Cardinalem in Sanctorum numerum solemni ritu retulit Paulus V. Pontifex Maximus anno MDXc.
Complures alii Saeculo decimo sexto floruerunt Cardinales ex variis religiosis Ordinibus assumpti, doctrina & pietate praeliantissimi, quos commodius referemus in sequentibus Classibus, in quas celebriores Scriptores Vitae Monasticae , vel Regulari addictos ordinavimus . Nihil etiam hic dicemus de Cardinali Petro Bembo , Viro undecumque doctissimo, quia illius in superiori Grammatic rum , seu utriusque linguae Graecae ac Latinae peritorum Classe , jam mentionem fecimus. Nec demum in ista Claste, inseremus illustrissimos Cardinales Caesarem Baronium , Annalium Ecclesiastic rum parentem, & Laurentium Campegium , Clari L simum Iurisconsultum, quoniam de Cardinali Baronio insequenti Classe, quae erit de Scriptoribus HistoricIs, & de Cardinati Laurentio Campegio in postrema virorum eruditorum Classe, quae erit de
nobilioribus Iurisconsultis Saeculij decimi sexti, opportunior disserendi sese praebebit occasio .
D. Ne multitudo Episcoporum , qui Sec Io XVI. doctrinae fama ubique claruerunt, meam Plus aequo oneret memoriam, obsecro te, ut hic
418쪽
dumtaxat illos percenseas Episcopos, qui nec Monasticam, nec Regularem vitam sunt amplexi,eos vero Episcopos , qui eodem saeculo ex variis ordinibus assumpti magnum sibi litteris , & perdoctis editis operibus nomen in Ecclesia, S Re blica Litteraria compararunt, ad sequentes Clanses remittas, ad quas a principio Scriptores , qui Statui vel Monastico, vel Regulari nomen dederunt,majoris claritatis ergo, retulisti. M. Sex tantum Episcopos,quorum quinque nec Monasticae, nec Regulari Disciplinae addicti fuerunt, & Seculo XVI. eximia eruditione caeteris ante sterunt, hic breviter recensebo , videlicet Isidorum Clarium, Alodisium Lippomanum, Claudium Seisellum , Stephanum Gardinerum, Dbertum Cenalem, oe 'acobum Pamelium . Primus, seu Udorus Clarius, Italus, patria Brixiensis , & Fulginas Episcopus, Concilio Tridentino interfuit, ubi, cum esset trium linguarum peritus, perdoctas, &elegantes orationes habuit. Praeter Scholia in
Cantica Canticorum , multaque Orationum in
utriusque Testamenti instigniora quaeque loca,quae edidit, Volumina ; Versionem etiam Bibliorum adornavit , quae tamen, cum ab Editione Vulgata multis in locis recedat, ab Ecclesia fuit improbata , ut videre est in Regula IV. Indicis Librorum Prohibitorum , quae sic habet: Ex Bibliis vero Imdori Clarii Brixiani Prologus, Prologomena prα-
cidantur. Mus vero Textum nemo Textum Vulgatae
Editionis esse existimet. Hinc noster Melchior canus Lib. a. de Locis Theologicis Cap. 13. asserit,hidorun Clarium multa in sua ScripturaeVersione inseruisse, adjecisse quaedam, nonnulla mutasse, ut Lector non
419쪽
aliud possit in locis mutaris intelligere , quam aut Ne
teris Interpretis errorem , aut veterem Codicum de
pravationem. Benignius tamen de Isidoro clario audicium profert Illustrissimus melius Episcopus Abrincensis in Libro de Claris Interpretibus, ubi
Num. xv I. haec scribit: Isidorus Clarius non tam no- .a ainor editionis , quam Veteris , utὶ in operis sui fronte praenunιiat ipse, emendator, in corrector diiscendus : cujus tituli modestiam veritatem , adea-
, que laudabilem mmeritθ castigat Melchior Canus. Ex ordine S. Benedia i Congregationis Casi elisis ad Fulginatem Episcopatum, Italice Fusigno, astum-ptiis' est . Alter scriptor, quem nominavi, seu Alo ius Lippomanus patria Venetus, & Episcopus Veronensis , interfuit quoque Concisio Tridenti no , in quo , ob eam, qua pollebat, linguarum Graecae ac Latinae peritiam & eximiam probitatem morum, magnum sibi peperit nomen , & praeter octo volumina, quae reliquit, De Vitis Sanctorum, alia scripsit Opera, & Catenas in Genesim, ExOdum ,& in Psalmos ex Graecis & Latinis Auctoribus, miro ordine contexuit, ac perdoctis Annotationibus illustravit. De hoe Scriptore plura lege sis apud Sixtum Senensem librci I v. Bibliothecae, apud P evinum in Apparatu.& apud . gubertum Miraeum in Bibliotheca Ecclesiastica. Claudius Sei- sellus, natione Sabaudus, primum Massiliensis Episcopus, dein Taurinensis Λrchipraesul, iuris Civilis scientiam cum Theologica eruditione conjunxit , di praeter Historiam Christianissimi Regis Ludoviaci a II.. quam Gallice scripsit, librum quoq; edidit
De triplici Statu Viatoris r Tractatus tres De divina Providentia: Librum contra Waldenses:& Commentaria,
420쪽
raria , quibus Evangelium S. Luca elucidavit. D epraeclaris claudii Miselli dotibus ac lucubration l-hus fusὰ differunt Ferdinandus Rhellus Tomo Iri Italia Saera in Catalogo Taurinensium Episcoporum,& Sammaribant Tomo III. Gallia Christiana in Massiliensibus Episcopis. In Anglia Saeculo XVI. soruit Stephanus Gardinerus, Wintoniensis Episcopus,& Regni Angliae sub Maria Regina Cancellarius, qui Catholicum dogma de reali praesentia Corporis & Sanguinis Christi Domini contra Haereticos Calvinistas erudito Volumine propugnam vit,& graves carceris molestias sub Eduardo, Angliae Rege haeretico,pro Fidei Catholicet defensione constanter passus est.Huaus pii & eruditi Antistitis in confutandis Calvinistarum erroribus Zelunias aemulatus est eodem Saeculo in Galliis FUbertus Cenalis,origine Parisiensis, Sacret Facultatis Parisiensis Doctor, & Episcopus Αbrincensis, qui , praeter Galliarum Historiam Latine duobus Tomis edita,& Hierarchiam Mustria in quinque libros divisam,
scripsit librum eontra Interim Caesareum: item --tidotum adversus Sacramentarios: De caelibatu: Lamuam Ocophanticam contra Calvinum, Sc alia ejusmodi opera, quae singularem ejus eruditionem, dc vindicandae contra Haereticos Fidei Catholicae Eelum aperte produnt. Postremo, inter Episcopos Saeculi decimi sexti Iacobus Pamelius , Audoma ropolitanus in Artelia Episcopus, de Aldernadae in Belgio illultri stirpe ortus , immortale nomen multis editis libris promeritus est, praesertim castigatissimis illis, quas adornavit, Editionibus nulliani, & Sancti Opriani, quorum opera no vo de praeclaro ordine digessit, Tractatus antehac Tom.UII C c ine-