장음표시 사용
101쪽
sunt eide subiecto vicissim inesse,igitur non con. trariantur. Amplius,si locus Ioco sit contrarius:& omnis locus est superficies , igitur superficies superficiei est contraria, quod est absurdum. Dissoluunt argumetum definitioni contrario, Tum non refragantes , quanuis locus sersum &locus deorsum non mutuo sese deijciant, nec viscissim eidem assint, non tamen a contrarijs se iungentur. Nam contrariorum definitio intelli. genda est,modo alterum eorum illi subiecto non insit natura, modo locus surium sic in summis natura inest, ut nunq abesse possit, neq; alteri cuipiam adesse. In ijs autem contrarijs quae nastura insunt, non oportet ea eidem subiecto vi cissim adesse,vicissimi se mutuo expellere:vt castidum & frigidum contrariantur, & tamen ab
igne calor dissolui non potest quia calor ipsi igni
natura competit. Deinde non oportet superfi,
ciem superficiei cotrariari, ii locus qui est super, sicies loco contrarietur. Nam superficiei nomen
minus est cotrarietati aptu: nome vero loci mas xime cotrarietati accomodum. Et in alios retrus dui clauum:color colori est cotrarius, ut albedo
nigredini:& omnis color re ipsa est similitudo:&tamen non oportet similitudine similitudini co,trariari. Alij moliutur alia sententiam,& longe aliter diiudicant locu non esse quantitate,st sua ratio sit ad aliquid. Locus enim id dicitur cuius est locatum,& locatu cuius est locus. insuper nesgant locum loco logice contrariari,etsi sit Physi, Ce.Et in dicitur contraria ea esse quae sub eodem
genere posita maxime abinuicem distant, hic de
102쪽
distantia pugnatiam formae, non autem de locali distantia esse intelligendu autumat. insuper intes gra cotrarioru definitio non c5uenit locis,cu nopossint eide subiecto vicissim inesse, nec mutuo 1e expellere:quare videbitur locu non posse loco pugnare & cotrariari. In eos pugnabis Aristo, telis authoritate enumerantis locu inter species quantitatis continuae, igitur locus est quantitas. Dicit Trapezuntius in sua dialectica, Aristotestem in quinto primae philosophiae has quatitatis cotinus species posuisse, scilicet linea, superficie,
corpus,motu & tepus:in categorijs motu negle.
xisse,& locum posuisse.Locus autem via Physico auditu colligitur,superficiei species est.Quare patet ut inquio aut alios secutum,locum a superfiacie separasse: aut ipsam trinam dimensionem novi in corpore, sed potius in vacuo intellexisse. Non uidetur autem quantitas suscipere magis o minus. Haec secunda proprietas insinuat dicibilia quatitatis non praedicari cum his adverbijs ma, gis & minus intentione & remissionem designascibus.Nemo enim diceret unam lineam esse maagis alia lineam, neque bicubitum est alio magis
bicubitum. Pariter ternarius non est magis aut minus numerus quam binarius .Haec proprietas
est propria se do. Nam competit omni quanti,tati, & non soli:cum substantiar ut dictum est conueniat. CObijcies, Una linea magis est ma, gna quam alia,igitur videbitur quantitas suscipere magis . mices consequentiam esse abnegansda:cum dicimus unam linea esse magis alia maagnam, magis non importat intensioncm, sed exs
103쪽
DE QUANTIT A TE. s3 tensonem,ut fateamur una lineam alia extensiorem dici. Et magis illic absurde satis sumitur,cusecundum suam propria rationem, intensionem designat. Proprium est maximὸ quantitatis, quod aequale o inaequale dicitur. Hac tertia proprietate demonstrat Philosophus, quantitatem siue constinuam siue discreta esse per se aequalem aut in. aequalem, ut linea pedanea alteri lineae pedaneae est aequalis,& bipedaneae inaequalis .Pariter bina, rius alteri binario est aequalis,& ternario inpquastis. Nec minor in alijs quae per se quanta sunt
videbitur ratio . In caeteris vero quae per se non
sunt quanta nec quantitates, ut in substantijs &qualitatibus,nihil per se erit aequale aut indiuale: ut duo homines si duobus alijs aequales dicatur,no tamen per se,& quatenus sunt substantiae,sed per accidens:quia eis adest quantitas, scilicet ter.
narius per animae applicationem aqua a qualescensentur.Pariter album no censetur proprie alateri aequale:sed simile.Nam quemadmodu a qua. titate res cesetur aequalis aut inmualis,ita a qua, litate res denominaε similis aut dissimilis. Hinc colliges bifariam aliquid dici aequale aut inaequa I per se stilicet,&per accidens. Per se,cu sua nastura, & no alterius quatitate dicitur aequale autinarituale: ut linea, superficies, & ita de singulis quantitatibus. Per accidens, m a quatitate di, citur aequale aut inaequale,ut substantia pedanea alteri substantiae pedaneae est aequalis . Nonnulli in hunc modum reci ut proprietatem, maximEproprium est quantitati secundum ea aliquid di, ci aequale aut inaequale. Verum cum ipsa aequali,
104쪽
tu aut inaequalitas per se & apte quidem quanalitati accommodanda sit, accedo Boetio ita ex graeco in latinum transserenti,Proprium est qua,titatis,qubd aequale & inaequale dicitur.Id autem conqcimus esse proprium quarto.
quid scholia. Categoriarum instituto no desistes, subscribit qualitati ad aliquid. Sed effertur dubitatio, cur Philosophus praetulit ad aliquid qualitati, & pos sterius de ea disseriis Dicit Boetius
hanc causam esse: quod posita quantitate magis minusque esse necesse est: quare cum quantitastem continuo ad aliquid consequatur: recte post quantitatem relativorum seriem ordinauit. Et id quoque in causa est: quod superius cum de quantitate tractaret, relativorum mentio facta est, cum de magno paruoque diceretur:vt ergo continens & non esset operis interrupta distinctio,
ideo qualitate finita de relatione proposuit.Nec ab hac deflectit ratione Diuus Aurelius Augusstinus .Quoniam cinquit in fine quanti quaedam eiusdem generis ad aliquid videbatur poste trans,
ferri:hanc categoriam quae quarta fuerat,necessario tertiam voluit ordinare.
Ad aliquid uero talia dicuntur, quaecunque hoc ipsum quod siunt, aliorum dicuntur, uel quomodolibet aliter ad aliud. Hanc censent nonnulli definitio nem ex fote Platonis,& no Aristotelis effluxisse:
105쪽
quam Aristoteles ut impensius communem, &huic praedicamento inulam, parum approbate aliam cui videbituo positurus et eam tamen quia textui inseritur dilucidare moliemur. Ad aliquid communiter siue relativa commus
nia, talia dicuntur, hoc est, sunt talia dicibilia, quaecunque hoc ipsum quod sunt,aliorum dicunatur: hoc est verificantur de seipsis cum genitivo, vel quomodolibet aliter ad aliud, id est vel quo, uis alio obliquo . Facilem illi descriptioni inter. pretationem subiungunt, Ad aliquid talia sunt dicibilia quae de seipsis cia genitivo aut alio quoauis obliquo sunt verificabilia . Et primam illius definitionis particulam exponunt de ijs quorum
patris filius est. Secundam vero particulam exsplicant de ijs quorum ea ad quae referuntur, alio quovis obliquo explicantum vi simile simili est si, mile.Pariter aequale dicitur aequali aequale.maius minore maius.Magnus ad paruum magnus. Relativorum autem alia ijsdem casibus reses runtur, alia diuersis r pater & filius , dominus& seruus ijsdem casib' referuntur.Nam cum di. cimus pater filij pater est,& filius patris filius est, nominatiuos ijsde obliquis adiunximus . Et haec ut genitivis assignantur,ut dicit Boetius,id quod sunt similiter aliorum dicuntur.Nam quod alio, rum dicuntur secundum genitivum redditur casum. Alia diuersis explicantur casibus , ut senssus sensibilis sensus , di sensibile sensu sensibile.
ea ad quae referiantur, genitivo explicantur, ve
106쪽
Disciplina disciplinati disciplina,& disciplinatum disciplina disciplinatum. Similiter scientia scibilis scientia est,& scibile scientia scibile. Alia relati,
uorum partitio. Relativorum alia aequali quada paratione consistunt,ut simile,squale,amicus.
Nam smile dicitur simili simile, & amicus amici
amicus. Alia maiore:vt pater,dominus:alia misnore,ut filius, seruus:alia voluntate, ut amicus, inimicus :alia fortuna, ut dominus,seruus . Haec Trapezuntius . CVnum adnotatu no indignum existimo, ad aliquid videlicet comuniter sumptu per omnia crebrescere praedicamenta. Sunt enim
omnium praedicamentoru dicibilia de se ipsis cualiquo obliquo verificabilia in substatia,ut homo anima rationali est homo:in quatitat ut magnitudo rei magnae magnitudo cesetur: & magnum magnitudine magnum:in qualitate,ut albedo est albi albedo,& album albedine album,& ita de sim lis. In hanc sententiam propemodum descens dit Iudocus Clichtoueus. Obijcies,Si talis assertio veritati gratularetur, esseti vero consentas Nea,dicere oporteret,idem dicibile cui album in duobus collocari praedicametis,in qualitate scili. cet & ad aliquid:quod est absonum. Non cogit ratio dicere ide dicibile, t album,in duobus sub, sistere praedicamentis :quauis enim album sit ad aliquid comuniterino propterea subsistet in praesdicamento ad aliquid, & hanc declinabis consesquentia: Album est ad aliquid comuniter,igitur est I prsdicamelo ad aliquid. Na ad aliquid comus niter no costituit distinctu pr dicamentu,sed suo ambitu omnia prsdicameta coplectitur.Quis me
107쪽
DE AD ALIQUID. Πhercle nisi metis expers diceret illud speciale disci praedicamentu, quod per omnia spatiatur praesdicamenta atqui ad aliquid comuniter sumptum per omnia spatiatur praedicameta:no igitur dicetur speciale praedicamentu.sed ad aliquid proprie sumptum,ut discutietur, distinctu est ab alijs prp. dicamentum. Sciscitaberis,Cur non dictum est ad aliquid vero tale dicitur: sed plurali numero talia dicuntur Dicit Boetius .Quicquid in nastura relationis agnoscitur,id cum alio necese est cosideretur. cum enim dico dominus:per seipsum nihil est,si seruus desit.Quocirca cum unius retatiui nuncupatio mox sem etiam aliud trahat: ad
aliquid unum esse per se no potest. atq; ideo non dixit Aristoteles:ad aliquid verti tale dicitur, sed plurali numero,talia dictitur inquit, demonstras relativorum intelligetiam no in simplicitate sed in pluralitate consistere.haec ille.Ab hac sentenstia no discedit Augustinus dicens,ad aliquid Ca.
tegoriam vocamus ea,quae id quod est dicitur ex altero:sine cuius societate esse no possit:& cuiusvis omnis ex alterius coniunctione descendit.
At uero siunt etiam o bH ad aliquid, ut habitu dispositis cientia ensius o positio.Demostrat Phis Iosophus habitum esse ad aliquid & dispositione. Est enim habitus alicuius habitus, & dispositio
alicuius dispositio. Scietia pariter & sensus alteri adhaerent, sine cuius societate vix bene intelligi possitnt. Et positio quae est alicust rei collocatio est alicuius positio. Pugnabit qui fiam,scientiadi sensus sunt qualitates: quo na igiε pacto sunt ad aliquids Dilutio omnium ore versata Quans
108쪽
uis scientia ad presicamentu qualitatis descedat,
non propterea a relativorum communium in. gressit repellitur.Iam enim dictum est relatiuum seu ad aliquid communiter non constituere unupraedicamentum. Solutionem tamen diui Au,
relij Augustini, haud poenitendam commodε
huic loco ascribemus: Scientia, ut rei scibilis est scientia, & sensus rei sensibilis sensus, in genere ad aliquid continetur. Scientia vero, Vt hominis est scientia, & sensus hominis est sensus, sune qualitates. Ex eruditi viri censura deprehendes longh aliter scientiam considerari, ut hominis est scientia,a quo sciens homo denominatur, &quatenus est rei scibilis scientia.
sunt autem o accubitus σ statio sesis positiones quaedam.Possitiones uero ad aliquid sunt.Quo, niam diximus positiones esse ad aliquid:sessio vero & statio stat postiones , & eius species sessiodi statio relativa dicentur. Sedere autem & stare positiones non dicuntur, nec relativa e sed des nominative dicuntur ab illis denominantibus. Omnis autem denominatio, non est id quod est ea res de qua nominatur, ut grammaticus non est ipsa grammatica a qua denominatur. Obiruies,Si sedere,recubare & stare non essent positiones,non reciperentur in praedicamelo possitionis siue situs , quod tamen est falsum. Di, Iutio: Cum dicit Aristoteles recubare, stare, seσdere, positiones non esse, sed denominative dicia positionibus,nequaqua vult inficiari, recubare, sedere, & stare esse praedicamenti positionis siue
situs:sed negat ea dici primaria & principalia ili
109쪽
lius praedicamenti , sed selum esse a positionibus
denominatiua.Sed sessio Socratis,& Platonis statio,primogenea sunt illius prsdicamenti,perinde albedo,nigredo, caliditas,& frigiditas qualitates
vere dicuntur,album autem,nigrum,calidum,&frigidit,qualia sunt denominatiua a qualitatibus. si inest autem contrarietas in es quae sunt ad aliquid. Hac prima proprietate demonstrat Philosophus contrarietate inueniri in ijs quae sunt ad aliquid comuniter, & hanc proprietate de dicibilibus in. terpretabimur. Inest contrarietas in ijs quae sunt ad aliquid: hoc est dicibilia ad aliquid comunitersunt intraria:vt virtus & vitium contrariaturo sunt ad aliquid comuniter: na referuntur,no lasmen ad seipsa mutuo: sed ad ea qui' eoru natu, ra couenit:vt virtus ad studiosum,& vitiu ad utitiosum: est enim virtus studiosi virtus, & studio, sita virtute studiosus. Pariter vitiosus vitio vitiosius,& vitium vitiosi vitiu.Haec proprietas no cos
petit ad aliquid seu relativis Pprijs. Relativa empropria siue dicibilia huius prςdicamenti no sunt
contraria,sed relative opposita, ut pater & filius. Est tamen haec proprietas Ppria primo,relativis comunibus:na solis Guenit & no omnib'. Cum non conueniat homini,animali & qualitati, quae sunt relativa remunia, cu ad aliqua referuntur. Nec posses cauillari,dicendo proprietate non couenire solis relativis communibus, in ipsis cos petat qualitatibus,ut albedini & nigredini.Quans uis qualitatibus congruat, illae tamen sunt relastiua communia e vi albedo est albi relatiuum,&nigredo nigri. Ratio si vinceret deberet suadere
110쪽
illam proprietate conuenire ijs quae non sunt reblativa comunia,quod non est verum. Contem det, Virtus & vitium sunt qualitates sub prima qualitatis specie,igitur no sunt ad aliquid. Em, nulli dicunt non eme incomodum,uirtutem & vitium esse qualitates,& detorqueri ad aliquid co, muniter:na ad aliquid comuniter per omnia vedictum est crebrescit praedicamera. Aliam Bootius relinquit solutionem,dicens unam rem alia significatione diuersis generibus supponi. Nihil enim prohibet Socratem in eo.Socrates est,ssi. ei substantia:in eo vero quod pater vel filius est,
ad aliquid:ita ad aliud aio ad aliud ducta praeducation eandem rem sub diuerso genere poni ni,hil prohibet. Habitus enim & virtus & vitiu eo. dem modo,quatenus enim habitus virtus & viatium hominu sunt,a quibus quales homines nuncupatur,sub qualitate ponuntur. Sed habitus ad alia praedicationem dictus,fit relativus,s rei ha, bilis sit habitus:pariter virtus quatenus est alicuius virtus, & vitiu alicuius vitiu,ssint ad aliquid. Scrutaberis,Quid causae est,& quare aliqua re, latiua contrarietate carent, & alia contrarietastem admittunti Dicit idem Boetius,secundum quae praedicamenta, relativa dictituri si illa susci, piunt contraria, & relatio suscipit: sin vero illa prius repudiant intrarietate, nec illud ad aliquid quod secundum ea dicitur,vlla unq contrarietas te diuiditur. Hoc documento admodu conducis bili facile dignosces patrem & filium non susci, pere contraria.Pater enim & filius secundu sub,