장음표시 사용
71쪽
nionem sicut genus specierum suarum, & indi. viduorum species ostendit. Cinest autem Aubstan. ijs nillil illis esse contrarium.hac quarta communistate ostedit substantijs nihil esse contrariu. Quid enim primae substantiar,ut Socrati aut cuida hos mini contrarium assignabis iiihil sane. Secundispariter substantijs nihil est estrarium,ut homini& animali. Propria enim contrarietas, est inter formas accidentarias maxime in eodem genere
distantes, ut caliditas propriε contrariatur frigis ditati; CContendet quispiam,elementa, ut ignis S aqua sunt substantiar, & tamen contrariatur: cum ab aqua sutacetur ignis. Inficiari oportet elementa simpliciter esse cotraria. Si tamen abssutae dicatur contraria, id sane intelligendii est
ipsa esse contraria per accidens,quatenus unum elementu,ut ignis habet qualitates aqueis qualistatibus contrarias . De hoc tamen negotio pleantur in Physicis disceptabitur. Non putat Philosopus hanc comunitate esse propria substantijs: quia no selum copetit substantijs.qualitati enim conuenit,ut bicubito, tricubito, denario, & huius. modi quantitatibus nihil est contrariu . CForte
quis dicet,magnum paruo cotrariari,igitur quaσtitati aliquid est contrariu. Uerum ita ne sit an secus,nihil habet ratio momenti in comunitate. Si quis enim magnum,& paruit quantitates con firmet, non tamen definitae quantitates erunt. Nam ut dicit Boetius,Quantum sit magnum vel quantu paruum,non definit qui loquitur.eodcmmodo etiam in multis at 3 paucis. a re si quis haec quantitates esse dicat,indeterminatas indes
72쪽
finitasq; esse confitebitur. Dicit aute Aristoteles determinatae quatitati nihil este cotrariti,ut duos bus vel tribus,vel lineae vel superficiei. Evidetur autem substantia no fusicipere magis o minus. Hac
patefacit c5munitate substantia no suscipere magis nec minus,ut haec substatia homo,no em hosmo secundit idipsu quod est,est magis homo aut min' homo si fuit aut erit.Na se dii id quod est,aia rationali ppeditur,qus nihil intesionis nihil remissionis admittit in eo qd est hominis substa' tia.Susciperet aute substatia secundu id ipsu quod est,magis & minus,si secundust ijpsius intesione remissionem ,magis & minus diceretur: perina de album secundu idipsum quod est, suscipit ma gis & minus:potest enim aliquod corpus fieri at,tero albius,& minus albu:ve liliu lana est albius: lana autem lilio minus alba . cotingit pariter idecorpus fieri magis album seipso prius fuerit,&interdum minus album dici potest.Quado igitur
quicq suscipit magis & minus, seipso potest fieri
prius & posterius,& altero magis & minus dici: vi innuit Philosophus . nihil enim officit ut albumagis album nunc sit quam prius seipso.Substa.
tia autem ut homo non est magis aut minus hosmo,aut seipso prius & posterius,aut altero homi, ne, & ita de reliquis quibuscunq; substatijs. Non igitur substatia suscipit magis & minus: sed non est proprium substatiar: cu alijs a substatia conas
petere possit. Circulus enim alio circulo no erit magis circulus, aut minus, nec duplu magis du
plum nec minus. CDigladiaberis .prius dictu est unam substatiam magis, & altera minus sisbstas
73쪽
riam esse,ut prima substatia dicitur maxime subastantia: & secundarum substantiarum species est magis substantia quam genus , igitur substantia suscipit magis & minus. Hanc diluit rationem
Philosephus cum ita ait: Dico autem,non quoniam
substantia non est a substantia magis o minus pub- flanti hoc enim dictum est quoniam est sed quoniam unaquiseis Abstantia, hoc ipsium quod est, noudicitur magis minus: haec ille. Non latet quent peritum, quendam hominem cum sit substantia magis esse substantiam ab homine, ut a specie, ii ab animali,& primam substantiam secunda masgis esse: non tamen secundum idipsum quod est, .sed i re ipsa talis sit, qualis ratione designatur. Na insinuatur singularis,& re ipsa singularis est. Secuda aute substatia qua uis re ipsa no sit uniuersalis, ratione tamen est uniuersalis. magis autem
tale est quod re & ratione tale est, quana quod ratione solum. Maxibne proprium pubstantiae esse uidetur: quod cum uinum eν idem numero si contrariorum busceptiuum esse. Hac sexta communitate ostendit substantiam esse contrariorum susceptiabilem, quae cum sit una & eadem numero,id estre ipsa una, contrarijs formis transmutari po, test, ut homo sanus potest esse aeger, & ex albo in nigrum decumbere. Nihil autem eorum quae non sunt substantiae re ipsa contrarijs transmustari potest: velut color qui est unus & idem nusmero non dicitur albus & niger. Nec actio una& eadem numero,aliquado studiosa, & aliquado mala.& ita in reliquis quς substatiae rationem nossertiuntur. Quare proprium primo sisbstantiar
74쪽
dici poterit,cum soli copetat substantiae,posse ad
contraria decubere,& no omni .nam caelo cotras
rietas copulari no potest,aliter corruptioni sub, hceretur . Insurges: Oratio contrarioru est sit.
sceptibilis:ve ista, Socrates sedet,quae potest esse vera & falsa, & non est substatia:igitur non sola substatia contrarioru est susceptibilis. Hanc fa,cile est ex Philosopho diluere rationem. Si quis existimet orationem Auscipere contraria r differenter tamen admoduo longe aliter g substatia.Nam cum ipsa substantia ex toto contrarioru in aliud devergit,
mutatur. ut aqua csi ex frigido in calidum transi' mutatur: haec enim mutatio fieri non potest nisi alteretur aqua a frigido in calidu. Pariter homo ex sanitate prolapsus in aegritudinem, mutatur. Oratio autes ex vero in falsum deficiens persistit immobilis .vt hsc oratio, Socrates sedet,Socrate sedente aut surgente n5 mutatur: fit enim eodesignificatu immota, quis res ipsa scilicet Socra. tes mutetur,cum ex sedente fit surgens.Quanuis igitur oratio susciperet contraria, non tamen eo modo quo & ipsa substatia.Nam substatia secum dum sui mutationem est susceptiua contrariorii, non autε oratio. Secundo.Siquis putet oratione susscipere contraria, hallucinatur plurimu, er uero . exorbitat. Non enim oratio pusceptibilis est eo trario.
rum, quia cit ni c uera, ni e falsa si aliquid si ci-platsed uera fulsas dicitur, quod circa aliudycilicet rem ipsam cuius est propositi facta sit quaeda paso
mutatio. Ex eo enim oratio vera vel falsa cenasetur,quia res ipsa est vel n5 est. no aute quia cotraria recipit.Nam fatis notum euadit hanc effe
75쪽
veram,Socrates sedet, eo sedente, quia ita est vitalis propositio denuntiat: non aute per quanda acquisitiua veritatem.& hanc dici falsam, Socrates est Plato:quia no ita est ut significat, no auteper quanda aduentiria falsitate, qua somniarunt animi lippitudine laborates. Surrepit ambiguistas: Quaena sunt substatiar contrarioru susceptis uar:& qus a contrarioru susceptione reijciunturs Nam aliquae non possunt suscipere contraria, ut ignis calidus, nunq a frigore transmutabitur, de aqua humida nunq efficietur sicca. EDicendum est substatias ea posse cotraria suscipere, quae nosunt ab exortu naturae eis insita, ut cu no fuerit
hominis naturs insita albedo,poterit homo suscipere albedine & nigredine: illae aute substatiar in, sita habetes a natura quanda qualitate,oppositii suscipere no possunt: ut ignis cu a natura sit castidus,frigiditatem suscipere nequit,nec aqua cusius naturae substatuet humiditas immutabiliter adhqret a siccitate trasimulari potest.Nihil enim suscipit quicquid illi substatialiter adest. Suscipere enim dicimus aliquid,ut ait Boetius, de rebus exstrinsecus positis & praeter substantia constitutis. Quonia igitur in substantia ignis calidu est,ignis calorem non suscipit.Quocirca nem est ignis castoris suscepcibilis,nem frigoris. rrb,calor ignis& humiditas aquae no solum qualitates di tur, sed etiam substantiales ignis & aquae qualitates. Quare dicendu est Philosophum non de ijs constrarijs loqui quae substatialiter insunt: sed de ijs quae potest suscipere unaquaeq; substantia, id est quod potest extrinsecus exhiberi hsc ille. Adnos
76쪽
tare licebit ex Boetio qualitatu aliquas esse substatiales,quae a natura alicui substantiae sunt insitae. Et aliquas accidentarias, quae ab exortu naturaecu insitae non fuerint substantiae , post uui adesse& abesse. Dubitatiucula. Qualiter homo & ani, mal possunt recipere contrarias Non enim in eost de pluribus praedicatur, contrariorii susceptistia sunt: ut animal in eo si de speciebus dicitur: nem sapiens est,nel insipies:& homo in eo ς, de indiuiduis dicitur,nem fanus nem aeger est: quosnam igitur pacto recipere possunt contraria s Duobus modis homo & animal spectatur,vno de pluribus praedicantur: & eo non censentur cotrariorum susceptiva. Altero si substatiae sunt,& q, indiuiduis substatijs praesunt, & hoc modo postiunt recipere contraria. De praedicamento qualitatis, Scholia. Ilucidato omniu praedicamelorum nobilissimo, quod ei propius accesdere videbitur,huic loco subscribe, mus:prius q tame quid de quatita, te sentiat Aristoteles explicemus, ex dubi, agitatione ut verum ipsum promptius
patescat,intueri satagemus. An erat rationi conssentaneum post subitatis discussionem, de quati, rate potius quam qualitate disserere ἶ CBoetius hanc tribus rationibus ambiguitatem diluit. Prima. Omnia quaecunq3 sunt,simul ati sunt,
in numerum cadunt:omnis enim res,aut estvna
aut plures:vnumvero vel plures,qualitatis scientia colliguntur. Sed non omnis res simul atque est, aliquam accipit qualitatem. Ipsa enim maies
77쪽
ria sub quantitatis quidem principium cadit, si
una est: sub qualitate vero minime. ipsa enim est interim a cunctis qualitatibus absoluta: supersaddita vero forma,quada afficitur qualitate.Perse aute numero quide una est, qualitate vero nuisla. Quocirca si res omnis simul atm est,cadit innumerum, non autem omnis res mox ut est,statim suscipiet qualitatem, recte prius de quantistate proposuit. Uitaturus prolixitatem hoc utes re ratiocinio: Omnis res simul atl est, cadit innumerum,non autem omnis res,mox ut est,sta.
tim suscipiet qualitatem, de rebus loquendo senssilibus sigitur de quantitate prius determinauit qqualitate. CSecunda.Omne corpus ut sit,iribus dimensionibus constat: longitudine, latitudine, altitudine. ut vero sit corpus cum qualitate:tunc erit aut album, aut nigrum ut quodlibet aliud. Et quoniam prius est esse corpus,pbst vero esse corpus album:prius erit corpori tribus constare dimensionibus quam esse album: sed tres dimensiones & numero, & cotinuatione spatii quatita tes fiunt. logitudo enim & latitudo & altitudo in quatitatibus numeratur:albu vero qualitatis est. Quocirca si prius est, ex tribus constare dimens sonibus quam esse album : prior erit qualitate quantitas. Ne lato quidem ungue ab hac defle,ctit sententia Diuus August.dicens,accidentium omnium primum esse quantum, nec sine causa:
nam cum aliquid viderimus,id necesse est quatust sstimare. CTertia.Qualitas plura habet subsstantiae cosimilia. Nam quemadmodum substans tiar nihil est contrarium, & substantia non recis
78쪽
pit magis & minus . Qualitas vero & contraria suscipit,ve album & nigrum:& magis & minus, vicandidius & nigrius. Quhd si substantiae simi, Iior quantitas est: recte post substatiam de qua titate proposuit. Quantitam autem aliud est continuum,aliud discretum. π aliud quidem ex habentibus positionem ad seinuicem in ipsis partibus cou- stat : aliud autem ex non habentibus positionem. Diuidit Philosophus quatitatem in continuit &discretum.demum in quatum constans partibus positionem habentibus, & in quatum n5 confesctum partibus positionem habentibus. Videtur ostendere qualitatem esse ipsum continuum aut discretum.quod si ita eveniat, substantia contianuam ab ipsa quatitate non discrepare profiteri licebit,quod est absurdum. Quare ne lector optismus hoc hallucinetur ratiocinio, adnotare licebit nomine quanti,qualitatem intelligi.Nam concretis denominatiuisi huius praedicameli loco abs stractorum seu denominantiu utimur: ut lineam di quanta & magna dicimus:hanc tamen enunstiationem loco istius,linea est qualitas,seu linea est magnitudo sumimus : & potius dicendu est, linea est quantitas si linea est quata. Cum autem dicimus linea esse quantam, intelligi volunt ii, Iud quantu esse formale. quod conuersim se ha, bet cum eo quod est per se habere partem extra
partem,cuius natura soli copetit qua itati.Quantum aute formale a quatitate no dissidet. Cum autem dicitur homo est magnus,homo est quastus:non idem volumus magno & paruo, ut masgnitudo dc qualitas. cum a magnitudine dicatur
79쪽
homo magnus:& quatus a quatitate,ut ab albe, dine albus. hoc quatum vocant nonulli quatum materiale. Et conuertitur cu eo quod est habere qualitate tanq accidens eius, & solii de eo deno, minative dici potest quod a quatitate denominatur,ut de Socrate magno aut paruo diciξ. Α d. uerte diligeter magnu,quatum,& coplura huius praedicamenti vocabula bifariam sumi posse: sci,
licet ut denominativa voce tatu, & ut re vocet denominativa. Cum denominatiua sunt voce lastum,de solis dicuntur quatitatibus: cu vero re &voce denominatiua sunt,de substantia dicuntur: hinc bicubitum, interdit qualitate duoru cubitorii intelligimus:interdudicitur substatia huiusmodi quatitate habens. Similiter homo non unq conceditur corpus,ut corpus sit in hoc genere,& talis,ppositio huic respodet: homo habet longitudine latitudine & altitudine. Hac a siueta locutione aes mutatur Astronomi qui cstos, corpora, magnitus dinest appellant caelestes:* logitudinem,latitu, dinem, crassitiemq; in se contineant. Quare persspicuum erit magnitudinem & corpus re pariter& voce nunc principale dici, nunc vero sola vosce principale. nec dissimile videbitur de binario,
ternario & reliquis huiusnodi:quae nunc numes rantia,nunc numerata etia ab Aristo .dici solent. Numerantia,num erit numerates di tur, cum
omnino principalia suntmumerata vero,cii sola voce sunt principalia. At ea quae re & voce talia sunt, proprie sunt talia:quar vero altero tantum talia,quodamodo iam improprie & communiter alia dicuntur. Ex his manifestii euadet, quonam
80쪽
pacto quantum de ipsa quantitate dici potest.
Ad notatu non indignum putabitur ostendere quid quatum,& quotupliciter diciturtoutina etiam odo quatitas est diuisibilis.quavis loge uberiordi plenior de his habenda si in Metaphysicis di,
sceptatio.Lectore tamen olfecisse & forsan mira cum quada voluptate no poenitebit. Quantum
id dicitur ut scribit Philosoph'decimotertio cap. s. Metaphysicae quod diuisibile est in ea quae inssint:quorum utria. Vel unu quodi, unu quid &hoc aliquid aptu est esse. multitudo igitur quatuest quoddam,si numerabilis sit:magnitudo etiam quantum est quodda,si mensurabilis sit. Ex eosdem Philosophi inte diducimus quantum in id quod in no continua vi multitudoJdiuidi potest:& in id quod in continua dissecari valet, ut masgnitudo. CPlenius adnotare licebit,bifariam ali, quid dici quatum, per se scilicet & per accidens. Per se quide, cum ex se habet qualitatem,vel cui alijs placeoquod habet parte extra partem,quoscunt extraneo dimoto. ut linea,superficies.Illud
est quatum per accidens, quod alterius praesidio fit quantum . Vel quod partem habet extra pars rem per quidpiam sibi extrinsecu: ut musicia, eosdem quinto Metaph.cap.& album,eo quod illud cui insunt,quantum quid est. Quantitas id dici, tur quod per se in partes diducibile est:vt magni, ludo,linea. Quantitatis enim per se est diuisio 6. Physicoru .Partes intelligunt doctissimi extensionis,siccessionis & discretionis. Per se,substantiadi qualitatem a quantitate disiungit.Nam etsi homo in partes magnitudinis partiri possit:id tame