장음표시 사용
81쪽
I II. - Quaenam sint eonseetaria obligationis Fervandi corpus. Sequitur ex dictis naturalem nobis incumbere obligatiori meorpus juxta regulas prudentiae consorvandi : ex illa liuio in Obligatione plurima interuntur ἰ scilicet.
di , se objiccro : id evidenter patet ;
exponere quod Pnim in causa volitum est merito imputatur ad poceatum . si malum Sil : porro in eo casu mors in causa vinlita esset : orgo etc.
Dixi . absque rutione sullieienti: quia , ex jam Observolis . p riculo mortig incurronilao se objicere licet, ut honus obtineatur essectus , modo sussiciens adsit causa quao labem temeritatis at stirgat. Sumcientia aut m illius causae Ox judicio viri prudentis determinari potest : eo major esse debet causa quo gravius est periculum. Sic laudabilis ost vir, qui ut alterum aquis domo sum cripiat in numen cum evidenti periculo se praecipitat , et prorsus inexcusabilis esset , si sola recreationis causa id saceret ; item minime peccant artifices qui super aedificiorum tecta ascendunt , huc atque illuc cum notabili vitae periculo circurn vagant , et funambuli a peccato excusari nequeunt.
bus . vigiliis excessivis macerationi hus indiscretis . Vires eorporis nimis debilitant, ct valetitudini graviter nocent. plus milius Ue peccant , secundum gradum imprudentiae cujus finiti rei t ut orgo recte judicetur an haec aliaque ejusdem generis sint licita vel illicita , laudabilia , aut vituperanda . pensanda sunt moti a quihus aguntes determinantur. Non laetio tamen judicandum est tot viros amoro solitudinis , jojuniis. vigiliis . aliisquo amictationibus carnis celebres, imprudenter egisse . et contra legum naturalem peccasse ἰ cx Puro enim.
ac sanctissimo sine ita se gerebant: ploriquo morbos intor hominos voluptatibus deditos frequentes devitarunt , sanam ac robus tam valetudinem diutissime protraxerunt, et expeditas animi sa- cultates jugiter habuerunt. .' Mullo magis peccant homines contrariis excessibus indulgentes ἰ Voluptatibus enim corporis semper illecti . mullas sibi creant necessitates a quihus postea, prao dissiculiato. so ex PDdire nolunt: cibis abi indantioribus so ingurgitant. potibus immodoratis Suinebriant, liquoribus extraordinariis humores inflammant, s miniis prolongatis, ct continua mollitio membra sua torpere, ct initim cor puS ingravescoro faciunt, metitona mole carius quasi obruunt, morbos generarii, dolores, set infirmitatos sibi accersunt, aegram traliunt vitam. Alii passionibus ignominiae servientes, et insana iis se inquinantes, ε uitali corporis gru o nocumentum tulerunt, et unlo tuni-
82쪽
pus senes turpiter laeti, misero percunt. Alit . ut quibusdam obieeta mentis Vacent. v. g. saltationibus, ut spectaculis, resectiones, re quiCni , som ita . Vigilias , Omnia deniquo invertunt : et propter vanas istiusmodi causas gravius sibi nocent quam solitarii, qu
Jui autum vero est philosophus , christianus . ab his aliisquo similibus diliguntur abstinui . nihilquo sibi permittit, uisi quod roeta ratio sidui subjecta sub omni rospectu approbat.
Tria nobis occurrunt in hoc capito examinanda , non pu i. 'an homo naliis sit ad societatem ἰ 2.' quaenam sint ejus ossicia erga alios hominos generatim spectatos ἰ 3.' quaenam sint ipsius os licia erga homines in variis societatis speciebus consideratos. linquo trus hujus capitis erunt articuli.
AN HONO NATLS SIT AD SOCIETATEM.
IDbbes . in Opuro suo do Civo , latetur homines alios aliis in-di Urs , maxime pueros, senes, ct aegrotos; contendit tamenoos ex natura sua ad societatem non esse destinatos . sed essentialiter osse malos , et purpetuam habere voluntatem laedendi . aliosque vi, aut fraudo supplantandi; ita ut conditio illorum sit status bulli omnium contra omnes. Rousseau , civis Genovensis 1J , libenter agnoscit statum natural purao nunquam extitisse , quia bomines do facio semper suorunt in societato , Deo ita volento , ut disponente : at , ex hypothesi quod illo status extitisset, requirit quid suisseΗt homines , et undo conditionum inaequalitas oriri potuisset; dein-do , hvpothesim suam Oblivisceris . codem modo ratiocinatur , ac si status naturae purae oliIn extitisset , asserit hominem natura esse rectum , Simplicem , bonum , germina omnium Virtutum in corde suo habere, ipsius vero dupravationem Soli societati tribuendam esse. Unde, juxta singularem hunc auctorem, si homo in sTlvis, speluncis, ct cavernis vitam omnino agrestem duceret, more belluarum, ipsius conditio longe melior esset.
83쪽
LTOmo natus esι ad societatem cum aliis hominibus ineundam. Prob. 1.' Scriptura sacra: si in Disit quoque Dominus Deus: Non esι bonum esse hominean solum e faciamus ei adjutorium simile sibi. 2J Melius est duus esse simul quam unum: habenι enim emolumentum societatis suae : si unus eeeiderit , ab altero fulei tur. Viae soli. quia tutu ceciderit non habeι sublevantem se. Unde semper de facto, et ubique homo vixit in societate: ergo 1. etc. Prob. 2. ' ratione. Iloino natus est ad societatem cum aliis hominibus ineundam . si ipsius necessitates , facultates, et propensiones id exposlulent: atqui necessitates , lacultates , et propemsiones hominis expostulant evidenter , ut societatem eum aliis hominibus ineat.
sive in adolescentia. sivo in aetato Firili. sive in genio, consortio aliorum hominum semper indiget: 1.' in pueritia ; etenim insans recens natus, debilis, nudus, Omnibus indigens, omnium incapax , frigori , aestui . et bellu is expositus, nonne samo. vel siti, aeris intemperio, vel morsu ferarum statim pori rei' 2.' in adolescentia , nisi ab aliis homini hiis erudiatur , nobiles facultates suas ignorabit, in crassa, et insuperabili ignorantia constanter versabitur, erit animal brutum , scris sTlvarum similo : nemo autem non videt quam haec conditio homino sit indigna. 3. 'In aetato virili siet procreatio prolis οῦ Sed proles suscepta enutrienda , fovenda , protegenda, et educanda est: porro haec fi Ti nequeunt , si vir , et mulior casu fortuit O , more pecudum , sibi coadunciatur. S. In sonio quid seret homo solus in medio sylvarum iacens quis illum enutriret , vestiret . confoveret, infirmum curaret . cadentem sublevaret , etc. ' ergo 1.' etc.
donatus est homo, quibus praecipue a brutis discrepat, V. g. habet idcas , eas comparat , in uas reflectit , ratiocinando conclu-εiones ex praemissis deducit, suas cogitationeS vultu, gestu, O- cibus , Scriptura , aliisque signis arbitrariis. exterius manifestat , scientias acquirit , artos cili scit , suas cognitiones suamque Puritiam quotidio auget, et novas persectiones in diverso genere Sibi comparare potest : at praestantissimae illac facultates prorsus inutilus forent , si homo , sicut serae, vitam Solitariam , ut Omnino agrestum duceret in sylvis , montibus , et Speluncis et ergo
84쪽
s letalem cum aliis hominibus ineundam fuisse destinatum; ilui id enim perpetua , et universali experientia constat , ab ipsa natura seu ali ipso Deo provenire merito judicatur: atqui perpetua, et univcrsali cxpericlitia constat homines ad societatem valde essu propensos ; elonini nullus est communitur qui omne consortium cum aliis hominibus fugiat; pauci admodum visi sunt qui vitam omnino segregem ducere voluerint, et illam non ex odio societatis , sed ex alio digniori molivo cligebant : omnes colloquiis amicorum gaudent , suos dolores eis aperiendo , solatio leniuntur , Vividas sensationes suas eis lacti communicant , bonam sa-mam obtinere cupiunt , aliorum miseriis comm Ovontrar , Patientibus , vel periclitantibus auxilium naturae impulsu praebent , etc. Ergo a.' etc. aliunde etc. insuper etc. ergo et . Praeterea , cum exemplis multo emca eius persuaderi soleant homines quam verbis, civis Genevensis dubii isset vestimenta abji-eero , ab omni humano consortio sugere , Per campos . Sylvas , et montes nudus currero , herbas depascere , de aquis sibi o currentibus bibere , humi jacens pernoctaro : quicumque hanc doctrinam defendero volunt , eumdem vivendi morem statim amplecti debent, ut ad primam, integramque naturam quamprimum
Si autem adco corrupti sint homines , ut ad primaevam conditionem amplius reduci nequeant , inutilis est haec doctrina :magis adhuc vana est si do mora hypothesi speculativa intelligi debeat, ut amrmat musseau ; verus namque Philosophus non disserit do homino prout creari potuisset, Sed prout reipsa creatus est, et nunc existit: ergo etc. Soluuntur objectiones. Obj. 1.' Societas juri naturali adversatur: ergo salsum est hominem ad illam creatum fuisse. R. Nego ant. Ibi enim do consortio hominis cum aliis hominibus in genore tractamus : atqui demonstravimus hanc destinationem hominis non solum juri naturali non adversari , sed illi
valdo congruam esse : ergo etc.
Inst. 1.' Nulla existero potest societas, quin indo oriatur conditionum inaequalitas : at conditionum inaequalitas juri naturali
R. Nego min. Quod enim a natura oritur , juri naturali non adversatur : at conditionum inaequalitas a natura oritur : alii quippe natura sunt juniores, et alii aetate prοVecliores, alii sorius , et alii debiles , alii sani , et alii infirmi , alii genio con picui, et alii hebetes, alii parentes, et alii filii: porro haec omnia
aequali lati adversantur : ergo utc. Inst. 2.' Omnes juro naturali sunt aequales : ergo conditionum
inaequalitas juri naturali adversatur.
85쪽
R. Dist. ant. Omnes juro naturali sunt aequatus . OO onsuquod omnes Oamdum habeant naturam , ea utilem Originem , Damdemque destinationum , conc. eo sensu quod nullus ab altero pendere debeat, nego aut . Etenim omnes eamdum habent natu- Tam , Scilicet, corpus organis instructum, et animam rationalomoi intimo conjunctam ; omnes camilem habunt originum , viduli cut a primo parente descendunt , ut Deum tanquam principalem sui auctorcin agnoscere debent: camdem paritur habunt destina- nationem . nempe felicitatum alterius vitae : sub his respectibus merito dicitur illos jure naturali osso aequatos. Sed indo concludi non potest juri naturali repugnaro unum esse superioromot alterum inferiorum; repugnarct, o contra, Oinues in Persecta aequalitato eo sensu versari : ergo utc.
Inst. 3. Ex conditionum inaequalitato contingit alios osso tyrannos, et alios servos. alios summe divites, et alios valdo pau-pores: haoc autem juri naturali uvidenter advorsantur: ergo conditionum inaequalitas juri naturali adversatur. R. Disι. maj. Ex conditionum inaequalitato contigit cin. per abusum , eone. ex ipsa conditionum inaequalitato, ut natura societatis , neg. maj. Fateor equidem ex conditionum inaequalitato contingero alios osso tFrannos , et alios etc. Verum inlausta haec consectaria ex primaeva conditionum inaequalitato non oriuntur, nisi per abusum ; nam excogitari possunt f ciotales in quibus tales abusus locum non habent , et plures hujusmodi sunt societates: si orgo quidam homines potestato sua abutantur , ut alios tyrannico opprimant, solertia, vel astutia sua ut ingentos divitias acquirant, dum multi alii nimia Paupertate languescunt , ac pereunt, id malitiao corum tribuum dum est , non vero ipsi met societati. Aliundo , haec incommoda frequentiora , et graviora extitissent in statu naturae purae ; tunc enim sortiores debiliores oppreSSissent . eos supplantassent , fructus collegissent , alia Iudeibaria sibi acervassent, Et sic in abundantia fuissent, duin alii sanae perii soni : nulla suisset securitas neque libertas , sed continua trepidatio , et jugis pugna : ergo conditionum inaequalitas nobis objecta multo minus juri naturali recto intelleato advorsatur , quam horrendus illo status omnino agrestis. Obj. 2. ' Homo natus est ad se licitatem : atqui societas felicitati Hus adversatur: ergo ute. R. A ego min. Nam 1.' multo minus beatus suisset homo vitam solitariam in sylvis ducendo quam in socio lato commorando , ut constat ex hucusquo dictis; 2. diversis legibus sapientur institutis ad bonum commvno societas nos dirigit: in statu vero purau natura o honum mi iam uno non inlenderemus, sod proprium commodum cum aliorum detrimento jugiter quaereremus; si veteres perlegamus historius , uultum reperiemus populum qui vi-
86쪽
tam socialom omnino deseruerit: ergo omnes persuasum gemper habuerunt societatem felicitati hominis essentialiter non adversari : ergo etc.
Inst. 1. Illud felicitali hominis adversatur piod originem ei piditatibus praebuit : atqui societas Originom et . Prgo ete. R. Nego min. Eadem enim non est ubique forma societatis .ct inmota semper , ut ubique eaedem suorunt cupiditates , eadem proclivitas ad malum . ad superbiam , ad iram , ad gulam , luxuriam , ad ignaviam , etc. Ergo in pectore humano sedem habent cupiditates. Multa quidem sunt vitia in societate . V. g. in magnis urbibus . quae in vita 83lvatica non existurciit: sed permultae sunt etiam virtutes quae in cotidi liouo barbara existero non posscnt: illac ergo virtutes ex ipsa societato oriuntur, dum vitia ex sola malitia humana beneficio societatis abutento procedunt : ergo iterum dici non potest societatum per se ipsa in selieitati hominis advorsari. Iιtiu. 2.' alio modo. Ex me ictale infiniti numero Maturiunt morbi , innumorae infirmitates : orgo societas felicitati hominum
R. 1.' Dist. ant. II i morbi liaequo infirmitates cx abusu societatis scaturiunt, cone. ex ipsam et societate , nego ant. Equidem non inficiamur plurimos cxistero morbos in societato. qui sorte non existerent in vita agresti , quamvis illo status , omnibus sedulo perpensis , valetudini corporis non ita savero vidua
tur. Sed negamus illas corporis infirmitatos ipsi socio lati tribi endas esse ; si enim prudentes essent hominus . temperantes , continenles , a cunctis vitiis lego naturali prohibitis abstinentes, plerasque hujusmodi infirmitates ignorarent : non ergo societati. sed imprudentino hominum, corumque libidinibus hace mala tribui de honi. R. Nesso eoivseq. Etiamsi cnim conecderetur majori robore corporis fruitos fuisse hominus in sylvis, quam in Societate, non inclo sequeretur societatum felicitati eoru in vore noxiam esse; sc-la quippe valetudo corporis non facit hominem beatum , sed praecipuo recta facultatum ejus exercitatio : atqui , latentu ipso civo Gunuvensi , lacultates montis minii ne exercerentur . et nulla o forent in vita agresti ; nulla haboretur distinctio intor v rum , et salsum , bonum . et malum ; nullus cultus Deo exhiboretur : homines cssent rationales , et tamen ratione non uterentur . sua tantum imbecillitate suisque miseriis a brutis animantibus discreparunt : bruta enim . divina Providentia ordinanto , ad vitam agrusto in destinata , plumis , Pilis, Pelle, contra intona periem auris mirabilitur muniuntur; dentibus, unguibus vel cornibus adversus hostes suos sortiter armantur ἔ proles coria in in ira brovo tempus sui scientur Sibi providere potest. tantum er-
87쪽
go datur discrimen inter belluas . ct hominem moro earum viventem l Adeo manifestum cst , illum ad societatem esso destinatum , ut absurditates , quae contra hane Veritatem prosorri solent , amplius consulare nos pudeat. Homo itaque non essentialiter est malus , ut placuit mhbes; nec essentialiter bonus , ut Voluit Rousseau Sed perVersas , o optimas simul habet inclinationes' ordinario bonus , vel maluserit juxta primam oducationem quam susceperit, et prout cupiditates refraenaro studuerit , vel cis indulgere consueverit.
Cuneta Ossicia hominis erga alios homines generatim spectatos his duobus principiis ratiotio ovidenter sui datis , et ab omnibus sonoraliter admissis , nituntur : Omnia quae umque vultis ut fu-eiant vobis homines . et vos facite illis 1l. Alteri ne Reeris quod tibi feri non vis. Hinc ossicia nostra erga alios homines , sic ge- noratim consideratos , duplicis sunt generis , alia positiva, et alia
negativa ; in prioribus aliquid praecipitur faciendum , in Nost rioribus aliquid prohibetur ne fiat. S. I. - De posiιieis olpiciis nostris ei dia alios homines generatim
Praecipua haec ossicia sunt dilectio . beneficentia , gratitudo , di sidelitas.
dom patro communi descendant , et natura no hi A sint consimiles. cos tanquam proximos, ct fratres debemus diligero . honorare , et praevenire , juxta singulorum aetatem . meritum ac dignitatem : multam hono volentiam omnibu g cxlii horo tenemur ; quia , natura duco , haec ab aliis nobis praestari desideramus. Si quem igitur Verbis, signis, vel aetis ossenderimus. hanc injuriam quamprimum reparare oportet, Veniam petendo, vel convenientem S tisfactionem exhibendo. Si quis voro nos offenderit , facile condonemus , sic lite inimicos diligamus.
rum Procurare debet , quantum moraliter potest , naturaliter quippe desiderat ut alii ita se gerant erga Se : ergo etc. Cuncta beneficentiae munia sub denominatione genorali voca tur omela humanitatis , quia hominus ut tales respiciunt . et S la eorum natura suntlantur. Naturalem hanc Obligationem 3gnο-
88쪽
Gx ro satis praecipitur, ut, quidquid sino detrimento possit com-- modari , id tribuatur cuiquo vel ignoto n. Hinc periclitantibus , et necessitatem patientibus succurren-ctum est , sive in iis , quae ad animam , sive quae ad co Dus spectant. In iis quao ad animam pertinent , ignorantes eru- Qiro , errantes reducere , peccantus corrigere . dubitantibus con- Silium claro , moestos consolari , de laetus sussurru tu nemur, quantum charitas suadet , et prudentia permittit. In iis vero , quao FPectant corpus , haec imprimis , pro circumstantiis , praestaro oportet, scilicet, infirmos visitare , osurientes nutriro , sitienti ius potum daro . captivos redimero , laudos vestiro , derelictos hospitio colligere , mortuos sepeliro , etc. Si autem cunctis necessitatem habentibus subvoniro nequca mus , aliquis instituendus est ordo in beneficiis conserendis. Ca toris paribus. anteferre debemus, 1 .' parentes, et proximos, Consanguineos nostros ἰ 2.' amicos , et vicinos ; 3.' quamvis hominus cujusque religionis generali dilectione prosequi . et aequa- i misericordia sublevaro debeamus , cis tamen praeserendi sunt qui camdern religionum nobiscum prosit Iatur. Dixi . eaeteris paribus : nam qui graviori necessitate premitur. Omnibus, otiam proximis consanguineis, anteferendus est:
Vora in hoc est charitas , ut qui indigent, amplius accipiant
Non idcirco tenentur divites cunctas possessiones Euag paUP ribus erogare, saltem communiter, et, seclusa necessitato extrema , naturalis ordo id non postulat. Ιla sentiunt omnes. Quantitas igitur distribuenda , cx variis circumstantiis aestimanda est, nempe ex conditione tribuentis , ct cx necessitato accipientis, Triplicis generis esse possunt bona possidentis, Vid licet , alia stricto necessaria , alia statui congruentia , ct alia superflua. Similitor triplex distinguitur necessitas , scilicet, communis , gravis , ct cxtrema. Ex bonis etiam necessariis succurrendus est egenus in necessitate extrema constitutus in neces.sitate communi susticit dare ex superstuis ; in necessitate gravi tribuendum cst etiam ex bonis statui congruis. Maximo cavendum est ne beneficia , sive magna , si Vo Parva, cum asperitate, aut indisserentia trihuantur, sed semper cum ho-nignitato . hilaritate , et urbanitate. 3.' Gratitudo. In eo consistit gratitudo ut signis exterioribus manifestomus nos beneficium acceptum ju Ita pretium ejus austimare , et gratias pro eo retribuere studeamus. Nullum est dubium, quin gratum animum benefactoribus exhibero teneamur; si enim cunctos homines diligere , eisquo bene.
89쪽
saeero di beamus, quanto magis diligendi Sunt, qui specialia dilectionis signa nobis ostenderunti ipsae bestiae ratione destitutae aliquos gratitudinis sensus bono factoribus suis exhibent et a sortiori ergo beneficiorum nobis praestitorum memoros , ut simus
necesso est. Unde cor ingratum omnes contemnunt, et dotestantur.
. .' Fidelitas. Homines diu in societate existere ni lucunt, quin multas conventiones secum ineant ad jura , et onera singulorum recto deforminanda : atqui vanao , ct illusoriae forent conventi. nes , si stricta non existeret Obligatio fideliter uis standi. Λliunde . valdo odibilis semper habita cst insit dulitas in pactionibus :
Duo praesertim nobis prohibentur relativo ad alios homino general i in speciatos . videlicet homicidium , et furtum : hinc duplex Sectio.
De homicidio. Ηοmicidium est injusta allorius hominis oecisio. Certum est . latum hominis occisionem lego naturali prohibitam esse, et volut grande crimen semper habitam suisse. Quidquid vitam hominis laedit . similiter lugu naturali prohibetur , v. g. mutilatio ,
vulneratio . percussio . incarceratio , minatio , ira . rixa o , dis pralatio , nocessariorum victui, aut vestitui substractio, etc. Duo pra ocipuo discutienda hic nobis occurrunt, nempe t.' an inju lum vi lac aggressorem occidere liceat ; 2.' an singillaria certamina sint licita Pi NCTUM PnIMTu. - An injustum viliae oggressorem occidere liceas. Plurimi Ecclesiae Patres , et theologi christiani sortitor contenderunt quod injustum vilao aggressorum nunquam occidere liceret. Nunc communiter theologi , et omnes sanioris doctrinaophilosophi contrariam sententiam unanimiter luontur , et a stirmant unumquemque propriam vitam cum dispendio vilao injusti aggressoris , lula conscientia , defendere posse ; quibuscum sit
Oui aliter propriam vitam defendere nequit, injustum aggressorem occidere potest. Probatur , in ira elatu do Decalogo , Scriptura Sacra . jure ca- non leo , et testimoniis Patrum.
90쪽
llic probatur insuper. 1.' Cunctis animantibus insita ost pro-ν Iasio naturalis. qua Propriae conservationi jugiter invigilant. et vim quamlibet vi opposita repellunt : orgo , si vitam nostram
stilor tueri nequeamus, injustum aggressorem, naturae impul-bu . Occidere possumus. 2. v Cliaritas bene ordinata incipit a semetipso et sic apprehen-drint omnes : ergo , caeteris paribus . Vitam alterius Propriao ilae anteferre non tenemur : atqui vitam altertus' vitaO nostrauarito Drro tenorom ar, caeteris non solum paribus, sed longo inae. qualibus , si injustum aggressorem occidere non liceret; suppo-Hitiar cnim , ex una pario , illuni essu injustum , et , ex altera Parin . aliam nobis non guppeturo viam ad eum repellendum :
Mors allorius involuntaria non est peccatum : atqui mors iiij rasto aggressori ob solam defensionem illata repulari uehet involontaria; si cnim voluntaria esset. vel directo, vel indirecte: nturii neutrum dici potest : non directo , cum mors ipsa noni Dion latur , ut 8upponimuS , Sed sola defensio propriae vitae : icari indirecto . si quidem causa , ex qua sequitur , est justa , ut licita : orgo etc...' Sensus omnium hominum certissima est veritalis rogula :atqui Omnos persuasum habent licitum csso injustum aggressorona occidoro . quando moraliter impossibilo est propriam vitam ali-lor dolandero: undo. quamvis homicidium ultimo supplicio ubi-urio plectatur , mors ex legitima sui de sensione illata nunquam habita est ut crimen : orgo et c. Sole untur objecsiones. Obj. t.' Mortem injusti aggressoris sibi proponere non licui . quia esset actus irae . odii , vindictae , etc. ut , qui caput injusti aggressoris amputat, pectus transfodit , Olc. mortum illiu - .
quidquid dicat , ovidenter sibi proponit, siquidem tales actiones
Ox natura Sua sunt mortales : ergo etc.
R. Dist. min. Qui caput, Olc. mortem ejus sibi proponii taliqua in medium ad conservandam propriam vitani omnino neces Sarium , con . tanquam malum aggressoris , nego min. Ita quo
negari non potest cum qui alterius caput amputat . vul Pectus transfodit, mortem cjus revera aliquo sensu sibi proponere, cum hujusmodi actiones mortem inducere soleant : at certum est illum sui defensionem primario sibi proponero posse . et coniundimus quod liunc finem tantum intendere debeat. Unde , si mortum sibi paratam alia via sugero posset, V. g. currendo, Se ni seondendo , clamando , aggressorem Verberando , mutilando, cic. oum occidero non liceret : mors igitur aggressoris soli imprudentiac , injustitiae . vel obstinationi ejus tribuenda est, non ve-