장음표시 사용
221쪽
& ueram sententiain, ueteres sancti Patres, qui eum locum interpreTrid. γη. tati sunt, ostendunt, idemque sancta Tridentina Synodus cxplica uit. Constat ergo, uirum Claristo, uxore Ecclesiae ab Apostolo comparari ; uirum esse caput mulieris, ut est Christus Ecclesiae: eaque ratione fieri, ut uir uxorem diligere, & uicissim uxor uirum amare,dcλε'. s. colere debeat. Christus enim dilexit Ecclesia, Sproca semetipsum tradidit. rvrsiis uero, ut idem Apostolus docet, Ecclesia subiecta est Christo. Sed gratiam quoque hoc sacramento significari, & tribui, Triden. ἔνη. in quo maxime ratio sacramenti inest, ea Synodi uerba declarante Gratiam uero, quae naturalem illum amorem perficeret, & in disso, lubilem unitatem confirmaret, coniugesque sanctis caret, ipse Christus, uenerabilium sacramentorum institutor, atque perselior, sita nobis passione promeruit. re docendum est, huius sacramenti gratia elsci, ut uir, & uxor mutuae charitatis uinculo coniuncti, alter in alterius beneuolentia coquiescat, alienosque, & illicitos amores, & concubitus non quaerat, sed in omnibus sit honorabile com Aeb. 13 nubium,&thorus immaculatus. Sed quiantum matrimonii sacramentum iis matrimoniisIraestet, quae ante, uel post legem iniris lebant, ex eo licet cognoscere, quod etsi gentes matrimonio diuini aliquid inesse arbitrabantur, atque ob eam rem uagos concubitu Sanaturae lege alienos esse, itemque stupra, adulteria, & alia libidinis genera uindicanda esse iudicabant, tamen eorum connubia nullam prorsus sacramenti uim habuerunt. Apud Iudaeos uero religiosus omnino nuptiarum leges seruari consueuerant: neque dubit adum, quin eoru matrimonia maiori sanctitate praedita essent. Cum enim promissionem accepissent, sere aliquando, ut omnes gentes in semine Abrahae benediceretur, magnae apud eos pietatis ossicium me .rito este uidebatur, filios procreare, electi populi sobolem, ex qua Christus dominus Saluator noster, quod ais humanam naturam a tinet, ortum habiturus esset, propagare: sed illae quoque coniunctiones uera sacramenti ratione caruerunt. Huc accedit, quod siue naturae, post peccatum, siue Mosis legem specteinus, ficile animaduertimus matrimonium a primi ortus sui decore, & honestate decidisse. dum enim naturae lex visebat, multos ex antiquis Patribussa isse comperimus, qui plures simul uxores ducerent. Deinde uero neuter .a in lege Mosis permissum erat, dato repudii libello, si causa filisset, μμ 4 i' diuortium cum uxore secere: quorum utrumque ab euangelica lege sublatum, matrimoniumque in pristinum statum restitutum est.
Nam quod polygamia a matrimonii natura aliena esset, etsi aliqui . ex priscis
222쪽
ex priscis Patribus accusandi non sunt, quod non sine Dei indulsentia plures uxores ducerent Christus dominus ostendit illis uerbis: Propter hoc dimittet homo patrem, & matrem, & adhaerebit uxori Mob. ly. suae ; & erunt duo in carne una. Ac deinde subiungit: Itaque ita non sunt duo, sed una caro. Quibus uerbis planum secit, matrimoniuita a Deo institutum esse, ut duorum tantum, non plurium,coniunctione definiretur. Quod etia alibi apertisti me docuit: inquit enim. Quicumque dimiserit uxorem se ain,&aliam duxerit, adulterium Mar. 1ο. com mittit super eam ; & si uxor dimiserit uirum suum, & alii nupserit, moechatur. Nam si uiro liceret plures uxores ducere, nulla omnino causa esse uideretur, cur magis adulterii reus dicendus esset, quod praeter eam uxorem, quam domi haberet, alia duceret, quam quod, priore dimisia, cum alia coniungeretur. Atque ob eam remneri intelligimus, ut, si infidelis quispiam, gentis suae more, & consuetudine, plures uxores duxist et, cum adueram religionem conuersus fuerit, iubeat eu Ecclesia ceteras omnes relinquere, ac priorem tantum iustae,&legitimae uxoris loco habere. Verum eodem
Chrilli domini testimonio facile comprobatur, nullo diuortio uinculum matrimonii dissolui posse. si enim pos Hibellum repudii mulier a uiri lege soluta esset, liceret ei sine ullo adulterii crimine alteri
uiro nubere . Atqui Dominus aperte denunciat; omnis, qui dimit Mib. 19.tit uxorem suam, &alteram ducit, moechatur. Quare coniugii uinculum nulla re, nisii morte, dirumpi perspicuum est. quod quidei se
Apostolus etiam confirmat, cu inquit: Mulier alligata est legi, quan t. ad cor.ν. to tempore uir eius uiuit; quod si dormierit uir eius, liberata est a lege: cui uult, nubat, tantum in Domino. Et rursus: His, qui matrimonio iuncti sunt, praecipio, non ego, sed Dominus, uxorem a uiro no discedere: quod si discesserit, manere innuptam, aut uiro suo reconciliari. Eam uero optioncm Apostolus mulieri, quae iusta de causa uirum reliquisset, detulit, ut aut innupta maneat, aut uiro suo reconcilietur . neque enim sancti Ecclesia uiro, de uxori permittit, ut sine grauioribus causis alter ab altero discedat. Ac ne serte alicui uideatur durior matrimoni j lex, quod nulla Uxor urum quam ratione dissolui possit; docendum est, quae sint cum cautilitates coniunctie. Primum enim homines in coniungendis matria triplici Mismoni j suirtutem potius, & morum similitudinem, quam diuitias, m & pulchritudinem spectandam esse intelligant: qua quidem re communi societati maxime consuli nemo dubitare poten. P aeterea, si diuortio matrimonium dissolueretur, uix umquam dissidedi cause
223쪽
hominibus, quae eis ab antiquo pacis, & pudicitiae hoste quotidie
obi j cercntur, deessent. Nunc uero cum fideles secum cogitant, qu uis etiam coniugi j conuictu,&consuetudine careant, se tamen matrimonii ii inculo c strictos teneri, omnemque alterius uxoris ducendae spem sibi praecisam esse; ea re fit, ut ad iracundiam, & dissi dia
tardiores csse consueuerint . uod si interdum etiam diuortium fi ciant ; & diutius coniugis desiderium ferre n5 possunt;& facile per amicos reconciliati ad eius co uictum redeunt. Sed hoc loco praetermittenda non erit Pastoribus, sancti Augustini salutaris admonitio: is enim ut ostenderet fidelibus, haud grauate fici edum esse, ut cum uxoribus, quas adulterii causa dimisissent, si eas delicti paeniteret, ingratiam reducerentur ; Cur, inquit, uir fidelis non recipiet uxorem, quam recipit Ecclesia Z aut cur uxor uiro adultero, sed paenitenti, noignoscat, cui etiam lenouit Christus Z Nam quod scriptura stultum uocat, qui tenet adtateram ; de ea sentit, quae cum deliquerit, paenitere, & a coepta turpitudine desistere recusat. Ex iis itaq. perspicuuiri est, fidelium coitigia perfectione, & nobilitate, tum gentilium, tum Iudaeorum matrimoniis longe praestare. Docendi praeterea lant fideles, tria esse matrimonii bona, prolem, fidem, sacramentum: quorum compensatione illa incommoda leniuntur, quae Apostolus indicat his uerbis: Tribulationem carnis habebunt nutulinodi. Efficiturque, ut c5iunctiones corporum, quae extra matrimonium merito damnandae essent, cum honestate coniunctae sint. Primum igitur bonum est proles, hocest liberi, qui ex iusta,& legitima sulcipiuntur uxore: id enim tanti fecit Apostolus, ut diceret; Saluabitur mulier per filiorum generationem. Nec uero hoc de procreatione lum, sed de educatione etiam, & disciplina, qua filij ad pietatem erudiuntur, intelligendum est; sic statim labdit Apostolus; Si in fide permanserint. Monet enim scriptura; Filii tibi sunt 3 erudi illos,&curua illos a pueritia illorum. Idem etiam Apostolus docet, eiuslinstitutionis pulcherrima exempla Tobias, Iob,&alii sanctissim in tres in sacris litteris praebent. in uero sint parentum, & filiorum ossicia, in quarto praecepto latius explicabitur. Sequitur fides: quod est alterum matrimonii bonum, non ille uirtutis nabitus, quo imbuimur, cum baptisinum percipimus; sed fidelitas quaedam, qua mutuo uir uxori, & uxor uiro ita se obstringit, ut alter alteri sui corporis potestate tradat; sanctumque illud coniugii foedus numquam se uiolaturum pollicetur. Id facile colligitur ex illis uerbis, quae a primo parente enunciata sunt, cum Evam uxorem suam accepit, quae
224쪽
deinde Christus dominus in euagelio coprobauit. Quare relinquee homo patrem, & matrem,&adnaerebit uxori suae,&erunt duo in carne una. item ex eo Apostoli loco: Mulier sui corporis potet latem non habet, sed uiri similiter autem & uir sui corporis potestatem no habet, sed mulier. Quare optimo iure grauissiniae animaduersones a Domino in adulteros, quod hanc maritalem fidem frangant, in ueteri lege constitutae erant. Postulat praeterea matrimoni j fiὸ es, ut uir,& uxor singulari quodam, sanctoque,& puro amore coniunctis intrneque ut adulteri inter se ament, sed ut Christus dilexit Ecclesiam. hanc enim Apostolus regulam praeseripsit,cum est: Viri,diligite uxores uestras, sicut & Christus dilexit Ecclesiam ; quam certe immensi illa charitate, non sui commodi gratia, sed sponsistatum utilitatem sibi proponens, coplexus est. Tertium bonum, Sacramentum appeulatur, uinculum scilicet matrimonii, quod numqua dis lui potest. nam, ut est apud Apostolum, Dominus praecepit uxorem a uiro nodiscedere ; quod si discesserit, manere innupta, aut uiro suo reconciliari: 5 uir uxorem nodi mittat. Si enim matrimonium, ut sacramentum est, Christi coniunctionem cum Ecclesia signat; necesse est, ut Christus se ab Ecclesia numqua disiugit, ita uxorem a uiro, quod adimatrimonij uinculum attinet, separari no posse. Verti ut haec sancta societas sine querela facilius coseruetur, uiri, S: uxoris ossicia, quae a S. Paulo, & a Principe apostoloru Petro descripta su nt, tradeda erunt. Ergo uiri munus esh uxore liberaliter,&honorifice tractare. qua in re meminisse oportet, Euam ab Adamo sociam appellata esse,cum inquit: Mulier qua dedisti mihi sociam; cuius rei causa aliqui Patres fictum esse docuerunt, ut ea no ex pedibus, sed ex latere uiri Armaretun quemadmodum etiam ex capite codita no est, ut se uiri dominam no esse intelligeret, sed uiro potius subiectam. Decet praeterea uirum in alicuius honestir rei studio semper occupatum esse; tum ut ea suppeditet, quae ad familiam sustentadam necessaria sunt ; tum ne inerti otio languescat; a quo uitia sere omnia fluxerunt. Deinde
uero similiam recte constituere, omnium mores corrigere, singulos in ossicio continere. Rursus autem uxoris partes sunt, quas apostolorum Princeps enumerat, cum inquit: Mulieres subditae sint uiris suis; ut& si qui non credunt uerbo, per mulierum conuersationem sine uerbo lucrifiant, considerantes in timore tactam
conuersationem uestra, quarum non sit extrinsecus capillatura, aut circundatio auri, aut indumenti uestimentorum cultus: sed qui ab-stoditus est cordis, homo in incorruptibilitate quieti,& modesti spiritus, qui est in cospectu Dei locuplex. sic enim aliquando & canctae V mulieres
I. ad Cor. 7. Mutuatim et uxoris of
225쪽
mulieres sperantes in Deo ornabant se subiectie proprijs uiris, sicut
Sara obediebat Abrahae, dominum eum uocans. Earum quoque praecipuuin studia sit, filios in religionis cultu educare, domesticas res diligenter curare. Domi uero libenter se cotineant, nisi necessitas exire cogat: idque sine uiri permissu ficere numquam audeant. Deinde, in quo maxime maritalis coniunctio sita est, meminerint semper secundum Deum,magis quam uirum, neminem diligedum, eo ue pluris ficiendum esse neminem, cui etiam omnibus in rebus, quae Christianae pietati no aduersantur, morem gerere,& ob teperare Himma cum alacritate animi oporteat. Harum rerum explicationi consequens erit, ut Pastores ritin etiam doceant, qui in matrimonio contrairendo seruari debent de quibus, no est expectandum, ut hoc loco praecepta tradantur,cum a sancta Tridentina Synodo, quae hac in re maxime obseruanda sint, copiose, & accurate c5stituta fuerint; neque illud decretum a Pastoribus ignorari possiti satis igitur est eos admonere, ut, quae ad hanc partem attinent, e sacri Cocilii doctrina cognoscere studeat, eaq. fidelibus diligenter exponant. In primis autem ne adolescentes,&puellae, cui aetati inest maxima imbecillitas consilii, selso nuptiarum nomine decepti, turpium amorum laedera incaute incat, saepissime docebunt, ea neque uera, neque rata matri monia habenda esse, quae praesente Parocho, uel alio Gerdote de ipsius Parochi uel ordinari j licentia, certoq. testium numero non contrahantur. Sed quae matrimonium etiam impediunt explicada eruti
In quo argumento pleriq. graues, & doctissimi uiri, qui de viiijs,M uirtutibus c5scripserunt,adeo diligenter uersati sunt, ut ficile omnibus futurum sit, quae illi scriptis sitis tradiderunt, in hunc locu trauserre; cum praesertim necesse habeat Pastores, cos ipsos libros numqua sere e manibus deponere. ital tum illas praeceptiones, tum quae a sancta Synodo sancita sunt de impedimeto, quod uel a cognatione spirituali, uel a iustitia publicae honestatis, uel a fornicatione oritur, attente legent, & tradeda fidelibus curabunt. Ex quibus perspici potest, quo animo assectos esse Oporteat fideles, cum matrimoniu contrahunt. neque enim se humanam aliquam rem aggredi, sed diuina Iurare debent, in qua singularem mentis integritate,& pictatem ad-ibendam esse, Patrum ueteris imis exempla latis ostendunt: quorumatrimonia tametsi sacramenti dignitate praedita n5 erat, ea tamen maxima semper chi religione,& sanctimonia coleda esse existimaru t. Matremnia Inter cetera aute maxime horiadi sunt fili j sin illas, ut parentibus, ς -- iiis. duoru fide,& potestate sunt, eu honore tribuant, ut ipsis in
scientibus, nedu inuitas, dc repugnantibus,matrimonia non ineant. Nam
226쪽
Nam in ueteri testamento licet animaduertere filios a patribus semper in imatrimoniu collocatos esse. Qua in re plurimum illorum uoluntati deferendu esse, Apostolus etiam uidetur ijs uerbis indicare; Qui matrimonio iungit uirginem sua, bene sicin S: qui non iungi melius ficit. Extrema illa restat pars, quae ad matrimoni j usum pertinet. de quibus ita agedum est a Pastoribus, ut nullum ex eorum ore uerbum excidat, quod fidelium auribus indignum esse uideatur,aut pias mentes laedere,aut risum mouere queat. Ut enim eloquia Domini, eloquia casta fiant: ita etia maxime decet, Christiani populi doctorem eiu si nodi orationis genere uti, quod singulare quandam grauitatem, & metis integritate praeseserat. Quare duo illa maxime docendi sint fideles, primum quide no uoluptatis, aut libidinis causa matrimonio operam dadam esse: sed eo utendum intra illos fines, qui, uisupra demonstrauimus, a Domino praescripti sent. Meminitan . conuenit, quod Apostolus hortatum, Qui habent uxores, tamquam non habentes sint. Tum uero a sancto Hieronymo dictum esse; S piens uir iudicio debet amare coniugem, non affectu: reget impetus uoluptatis, nec praeceps seretur ad coitum. Nihil estisdius, quam uxorem amare quasi adulteram. Sed quoniam bona omnia sanistis precationibus a Deo impetranda sent; alterum est, quod fideles docere oportet, ut Deum orandi, & obsecrandi causa a matrimonij officio interdum abstineant; in primis q. id sibi obseruandum sciat, tribus saltem diebus, antequam sacram Eucharistiam percipiant, pius uero cum solemnia Quadragesimae ieiunia celebrantur, quemadmodum patres nostri recte, & sancte praeceperunt. ita enim fiet, ut ipsa matrimonii bona maiori in dies diuinae gratiae cumulo augmri sentiant;& pietatis studia sectantes, non modo hanc uitam tranquille , & placide traducant, sed aeternae etiam Dei benignitate consequendae, uera, de stabili spe, quae nori confundit, ni tantur.
DE DEI PRAECEPTIS IN DE CALOGO CONTENTIS.
ECALociv M, imum omnium semina,& epitomen esse, ira D S. Augustinus litteris comendauit. Cum multa locutus sit Dominus, duae tamc tantu tabulae dantur Moysi lapideae, quae dicuntur tabulae testimonii futuri in arcaeni mira cetera omnia,
fluae praecepit Deus, ex illis dece praeceptis, quae duabus tabulis conscripta sint, pendere intelliguntur, si diligenter quaeratur, ut recte. V 1 intel-
227쪽
intelligatur. Quo modo haec ipsa rursus decem praecepta ex duobus illis, dilectionis scilicet Dei,& proximi, in quibus tota lex pendet,&MUh- Prophetae. Itaque cu sit totius legis summa, Pastores oportet in eius contemplatione die, noctiaque uersari; no ut uitam suam modo ad hanc normam c5ponant; sed etia, ut populum sibi creditum in lege Matab. r. Domini erudiat. Nam labia sacerdotis custodiunt scientiam,& lege requiret ex ore eius: quia angelus Domini exercituum est: auod ad Pastores nouae legis maxime pertinet, qui Deo propiores, a claritatex. ad cor.3. in claritatem trasse ari debent, tamquam a Domini spiritu: & cueos lucis nomine nuncupauit Christus dominus, propriae sunt illorum partes, ut sint lumen corii, qui in tenebris sunt, eruditores insisa 4. pientium, magistri in sentium; &, si quis praeoccupatus fuerit in aliquo delicto, ipsi, qui spirituales sunt, huiusmodi instruant. In colaiationibus etiam iudicis personam sustinent, ac pro genere, & modo peccatorum sententiam ferunt. quare nisi suam sibi inscitiam, nisi aliis etiam esses audi velint, in eo sint, necesse est, quavi tantissimi,& in diuinorum praeceptorum interpretatione exercitatissimi, utad hanc diuina regulam, de quacuque &actione, & ossicii praetermiLaMI sione iudicium facere possint; &, ut est apud Apostolum, sanam doctrinam tradant, idest quae nullum cotineat errorem, & animorum ad Titum l. morbis, quae sunt peccata, medeatur; ut sit populus Deo acceptus, sectator bonoru operum. Iam uero, in huiuscemodi tractationibus
ea Pastor sibi, & aliis proponat, quibus legi parendu esse persuadeat.
Inter cetera autem, quae animos nominu ad huius legis iussa seruanda possunt impellere, illud maximam uim habet, Deum esse huius le
l. a. os auctorem. quamuis enim per angelos data esse dicatur, nemo tamen dubitare potest. ipsum Deum esse legis auctorem. cuius rei satis amplum testimonium praebent no solum ipsius legisl .atoris uerba, quae paulo post explicabuntur , sed infinita pene scripturarum loca, quae Pastoribus ficile occurrent. Nemo enim est, quin sibi a Deo legem in animo insita esse sentiat, qua bonum a malo, honestum a turpi, iustum ab iniusto possit secernere. cuius uis,& ratio legis cum ab ea, quae scripta est, diuersa non sit; quis est, qui ut intimae sic scriptae legis auctorem Deum negare audeat 3 Hac igitur diuinam lucem pene iam prauis moribus,& diuturna peruertitate obscurataim, cum
Deus Mosi legem dedit, eam potius illustriorem reddidisse, quam nouam tulisse, do dum est; ne serte, cum populus audit legi Mosis derogatum esse, putet his legibus se no teneri certissimum enim estino propterea his praeceptis parendu esse, quod per Mosem data sint,
228쪽
sed quod omnium animis ingenita, & per Christum dominum e plicata sunt, confirmata. Iuvabit tamen plurimum, &ad persuadendum magnum habebit mometum illa cogitatio, Deum esse, qui legem tulit; de cuius sapientia, dc aequitate dubitare non possumus, nec eius infinitam vim, atque potentiam effugere. Quare cum per Prophetas Deus iuberet seruari legem, dicebat se dominum Deum esse.&in ipso Decalogi exordio; Ego sum dominus Deus tuus.& ad. iis. Mibi , si Dominus ego sum, ubi est timor meust Non solum autem amara. i. excitabit fidelium animos adseruanda Dei praecepta, sed ad grati
rum etiam actionem, quod suam Deus, quae salutem nostram contineret, uoluntatem explicarit. Quare non uno loco scriptura maximum hoc beneficium declarans, populum commonefacit, ut sita dignitatem, ac Domini benescentiam cognoscat, ueluti in Deut ronomio; Haec est, inquit, uestra sapientia, &intellectus coram populis, ut audientes uniuersi pr. xce in haec, dicant; En populus sapies,& intelligens, gens magna. x rursus in psalmo: Non secit taliter omni nationi, &iudiciat ua non mani sest tuit eis. Verum si Parochus rationem praetcrea latae legis exscripturae auctoritate demonstrarit, sicile intelligent fideles, quam pie ac stippli-
citer acceptam Dei legem colere oporteat. trrduo enim antequam M.
serretur lex, Dei iussu dictum est omnibus, ut uestimenta lauarent, grad. ly.uxores non attingerent, quo sanctiores, ac paratiores essent ad accipiendam legem; ut ad diem tertium adessent. deinde, cum ad montein essent adducti, unde Dominus illis per Mosem leges erat laturus, uni Moysi dictum est , ut in montem ascenderet: quo Deus maxima cum maiestate uenit, & locum tonitruis, fulgoribus, igne, densisque nebulis circumfudit, ac loqui cu Mose coepit, eique leges dedit . quod diuina sapientia nulla aliam ob causam fictum uoluit, nisi nos ut moneret, casto, humilique animo legem Domini accipienda esse: quod si praecepta negligeremus, paratas nobis adiuina iustitia poenas imminere. Quin etiam, legis iussa dissicultatem non habere, ostendat Parochus: quod uel una hac ratione ex S. Augustino docere poterit,cu dicit :Qu i,quaeso,dicitur impossibile esse homini,amare, amare, inquam, creatore beneficum, patre amantillimum, deinde etiam,& carne sua in fratribus suis3 at uero qui diligit, lege impleuit. Rom. 13. Quare Ioannes Apostolus, praecepta Dei grauia non esse,aperte testa xturi nihil. n.iustius, nihil cum maiore dignitate, nihil maiore cu in seictu ab homine, teste B. Bernardo, exigi potuisset . quamobre summa D. Bernari
Dei benignitate admiratus est Augustinus, sic ipsum Deum assatus:
229쪽
Quid est homo, quod amari te ab eo uis3 & si, no faciat, ingentes minaris poenas an non satis magna haec est, si non diligam te 3 Quod
si quis eant asserat excusatione, impediri se, quo minus Deum amet, inlirmitate naturae docendum est, Deum, qui amorem requisiuit, amoris uimInserere cordibus per spiritum sanctum situm: ni caute L spiritus bonus petentibus a patre caelesti datun ut merito sanctus Augustinus precatus sit; Da quod iubes; & iube quod uis. Quia igitur Dei auxilium praesto nobis est, maxime post Christi domini mortem, per quam princeps huius mundi eiectus est foras ; no es h quod quisqua rei dissicultate deterreatur: nihil enim est amanti dissicile. Praeterea, ad eandem rem persuadendam plurimum ualebit, si explicabitur, neces Iario legi obtemperandum esse, praesertim cum nostris temporibus non defuerint, qui, sue facilis, siue dissicilis silex, ad salutem tamen nequaquam necessariam esse, impie, & magno ipsorum malo dicere non ueriti sunt. Quorum iactitiam, impiamque sententiam sacrae scripturae testimoniis Parochus colatabit, eiusdem maxime apostoli, cuius illi auctoritate impietatem sua tueri conani. ad cy. r. tur. Quid igitur ait Apostolus non praeputium, non circumcisionem quidquam esse, sed obseruationem mandatorum Dei. Quod Ad GA.ε. uero eandem sententiam alibi repetit, & nouam creaturam in Christo tantum dicit ualere, intelligimus plane eam nouam creaturam
in Christo dicere, qui mandata Dei obseruat. Is enim, qui habet mandata Dei, ac seruat, diligit Deum, Domino ipso teste apud Ioanmη. M. nem; Si quis diligit me, sermonem meum seruabit. Nam etsi iustificari potest homo, & ex impio fieri pius, ante quam singula legis praecepta externis actionibus impleat: tamen fieri no Potest, ut, qui per aetatem ratione uti queat, ex impio fiat iustus, nisi animum habeat paratum ad omnia praecepta Dei seruanda. Ad extremum uero, ne quid praetermittat Parocsus, quo fidelis populus adducatur, ut i scin seruet, quam sint eius uberes, suavesque fiuctus, demonsti Dit: quod ficile poterit ex iis, quae psalmo decimo octauo scripta sunt, probara in eo enim legis Dei laudes celebrantun quarum haec est uel maxima, quae Dei gloriam, & maiestatem multo amplius explicat, quam decore suo, atque ordine ficiant ipsa caelestia corpora:
quae ut omnes quamuis barbaras nationes in sui admirationem ra- iunt, ita efficiunt, ut rerum omnium opificis, & coditoris gloriam apientiam, ac potentiam agnoscant. Ac lex quidem Domini co uertit animas ad Deum. agnoscentes enim uias eius, & Dei sui his simam uoluntatem per legem, conuertimus pedes nostros in uias Domini.
230쪽
Domini. At quia soli timentes Deum, uere sapientes sunt; hoc illi deinceps tribuit, ut sapientiam praestet paruulis. Hinc ueris gaudiis, α mysteriorum diuinorum cognitione, ingentibus praeterea uoluptatibus, S praeiniis, & in hac uita, & in futuro lsaeculo illi cumulanatur, qui Dei legem obseruant. Nec uero tam nostriae utilitatis gratia, quam Dei caula, nobis est seruanda lex, qui suam hominum generi in lege uoluntatem aperuit: quam cum ccterae creaturae sequantur, hominem ipsum eandem sequi multo est aequius. Ne id quidem si lentio praetereundum est, uel in hoc maxime suam in nos Deum clementiam, & summae bonitatis diuitias ostendisse; quod cum sine ullo praemio nos potuisset, ut Q. ae gloriae seruiremus, cogere; uoluit tamen suam gloriam cum utilitate nolitia coniungere; ut quod ii mini utile, idem esset Deo gloriosum. quoniam igitur id maximum& praeclarissimum est, docebit Parochus, ut a Propheta ultimo loco dictum est, in custodiendis illis retributionem multam csse. Non enim tantum illae nobis benedictiones promissae sunt, quae ad terr nam magis felicitatem spectare uidebantur, ut benedieti simus in ciuitate, benedicti in agro; sed copiosa merces in caelis, & mensura bona, conserta, coagitata, S: superfluens proposita est, quam piis Miustis actionibus meremur diuinae misericordiae adiumento.
in nuis haec lex Iudaeis in monte a Domino data suerit; tamen, quoniam natura omnium mentibus multo ante impressa,& consignara crat, atque ob eam rem Deus uniuerses homines
illi perpetuo parere uoluit, plurimum proderit, iterba illa, quibus, Moyse ministro, atque interprete, Hebraeis prVmulgata est,& populi Israelitici historiam , quae mysteriorum est plena , diligenter explicare. Principio narrabit, ex omnibus nationibus, quae sub caelo erant, unam Deum delegisse, quae ortum habuit ab Abraham; que peregrinum esse uoluit in terraChanaam: cuius pos sessionem cum ei pollicitus esset, tamen & ille, & polleri eius amplius quadringentos annos uagi fuerunt, ante quam promissam terram incolerent: in qua quidem peregrinatione numquam eorum
curam dimisit. transibant quidem illi de gente in gentem, & de r gno ad populum alterum : sed nullam umquam illis iniuriam fieri passus est; immo uero in reges animaduertit. priusquam autem in . . V Aegyptum