장음표시 사용
111쪽
verissimam sequutus est Galenus.De illorum sententia quinque cum sint externi sensus texplicuimus nil enim prolatiat tactum este reuera plures, & modo Unicum diaciὶ duo stat crassissimi,quia erastissima elementa illorum instrumentis permixta simimarim tamars terreus,&gustatus aqueus:dub tenuissimi & purissimi, tributi purissi
mis elementis, igneus visiis, & aereus auditus. inde fit ut illis maxime delectetur corpus, lais mens. est quintus medius natura inter utrosque, odoratus: qui nulli eleme to tribuitur, sed si abstantiae cuidam mediae inter elementa, nempe hali mi. fit enim h litus, cdm aut aer in aquam, aut aqua transit in aerem. Tota haec sententia unica hac ratione confirmatur. tales sunt sensius, quales sunt res ipsis subiectae nam oportet ut hae sensibus proportione respondeant in sed singulorum sensuum res tales fiunt, qua- Ioles ipsos sensus esse diximus. igitur &sensitum temperamenta sitat talia. Coloris naturam quanquam Aristoteles est aggressi is definire libello de sensu&iis uesentiamtur:tamen inexplicatam reliquit. est enim sinquit in extremitas perspiciti, in corpore terminato. quae definitio colorem,non ut qualitas quaedam est,comprehendit: sed ut immutat sensu eonstat vero habere colorem propriam es lentiam,etiam ubi non potest visi imassicere.stim enim ego eiusdem coloris in tenebris,& in lumine. Praete ea habent solida corpora, ut frangenti videre licet, eundem colorem interius, quem in extima sit perficie: quanquam qui in seperficie est, sesum elucet. tame lai ridic tum videtur, ςolorem a perspicuitate medii generari: sed illud unum intelligo, sine perspicuo medio non apparere. Non ergo explicat Aristoteles coloris essentiam, is quam diserte admodum definiuit Plato nuper citato loco, dicens: Appellamus colorem flammam a singulis corporibus emanantem, partes habentem visui adsentiaendum accommodatas. Huiusinodi definitione utitur Plato, qua aperte significat: colorem esse naturae filigoris . fulgorem vero igneorum esse corporum aperte comspicimus. Sed si quis dici putat improbabilia, intelligat duplicem esse ignem: que
clam elementarem Vocatum, cui coniunctaesti cima calore, quendam coelestem,
qui sine calore fulgorem habet. Hic ignis purus, simplex, sine calore, frigore, ii
more, aut siccitate, est coelestium corporum materia. qiue corpora propterea ab a
liquis philosopliis dicta sunt aeternus ignis: quanquam illorum sententiam malignὰ impugnat Aristoteles,colligens, si ignea sunt, esse participia peregrinarum alterati, I
num. Sediam monuimus, ignerii huiusinodi non esse eiusdem naturae cim igne lemento. Bona portio huius ignis perlaec inseriora disipersa est. Huius permixti ne cum elementis colores, qui sunt velut flammulae, fiunt: quemadmodum in iri, de& nubibus permixtione lucis & opaci, multos colores videmus generari. Est Lginar hac ratione explicata, coloris natiua ignea. Qi re talis etiam naturae visium oportet esse, quod, vel nobis, neque colligentibus, nec monentibus, videre licet cuilibet consideranti selium, leonum, & piorum etiam animalium oculos in tenebris , qui plurimum conspiciuntur coruscare. Nobis etiam vel claudentibus oculos, aut morantibus in tenebris, multi videntur si algores ante oculos obuersari. quod qua ratione fieri possit, nisi interius ignis ille coelestis delitesceret 3 delitescunt sane spiritus animales: quo ri magna copia ad oculos conuit, qui ignei sunt coelesti igne . Est igitur visus merito igni tribunis. Quod auditus aereus sit, nemo dubitat . ut neque quod sonus aeris aut aereorum sit accidens: neque quod tactiis te
reus sit, cuiquam est dubii. est siquidem crassissimus. Quod gustus aqueus sit, comstat: quoniam rerum sapores no antea sentiuntur, quis illarum humor cum ii more, qui multus in ore&palato generatur, permiscetur. Odoratum neque aeris,
neque aquae esse, sed vaporis, cognosces, si consideres id quod obseruarum est ab
omnibus: tum res omnes odorem spirare, cum aut madefiunt, aut calore atten antur. fit vero vapor substantia media: cum aut aer in aquam, aut aqua abitina
rem. Propterea ex ratione fit, Vt odores &sapores proportionem sement. Disserunt enta humor & halitus fere solutione sola, non natura : ex resoluta nem- pe aqua fit vapor, δία concreto Vapore aqua. Quare melius dixisset Aristoteles, ldoratum ex neutro constare , neque aqua videlicet, neque aere, ed substantiam
dia: quis ex illoru altero. Et fortasse ita intelligendus est Aristoteles, quanquam
112쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. II. 97
suorum explanatorum intellexerit nullus: Odoratum Constare ex altero.quia odores in halitibus recipiuntur: generantur m halitus ex illorum altero,aut ex aqua sol i aut ex aere coacto.Quanquam Videtur sibi Aristoteles interclusisse hane viam ii
bro De sensu &iis quae sentiuntur,dicens: odoratus igni, quia odor est fumida spiratio.talis porro spiratio ex igne est. Q loco magis delirat.tribuit enim denomin tionem sensui, nex substantia rei obiecta:sed ex efficiente illius causa. Quasi verbquod eleuatur ab igne,ignis sit ac non potius vapor.Sed tam variae de eadem re se tentiae satis ostendunt dogmatis Aristotelici hac in parte inconstantiam. Quare maxime probabilis est, & dilucida sententia, quaequatuor sensus quatuor tribuit et
Io mentis,&quintum medium illorum constituit. Sed de illorum munero,& temps ramento haec sunt satis. Nunc de instrumentis odoratus & auditus,quoniam de reli quorum instrumentis nulla controuersiaest, Vita aest quaestio. Postea milest addentes de operationibus,secundum hunc sermonem concludemus. De instrumento odoratus. cap. xxIIII. , OusTRA TvM est paulo ante, odores inhalitibus taciatque ita olfactus tepea iramentu nulli elementorum tribui,sedmediae substantiae, vaporiscilicet. Nunc deinstrumento dicendum est. Quam quaestionem tanti fecit Galenus, ut librupr io mumilli dederit, ititulus est De instriunmto odoratus. Ex quo loco licebat st di ossis illam petere: & proinde nobis, illis ad librum Galeniremissis, eam praeterire. Sed dicemus fortasse breuius: & addemus nonihil haec qinestioni. Aristoteles instr mmmm odoratus nasiim esse putat a. lib. de anima cap. 9. & libello De sense &iis quae senti utur. Eidem sententiae visus est acquievisse Plato,qui in dialogo De natura ita scripsi Circa narium vim species non stini. Vocat itaque olfactum, narium vim. Galenus multis argumentis inductus non inessi cibus aliter opinatur: Olfactini non fieri in nasi parte aliqua sed ventriculos anteriores cerebri huic ustii esse destin tos,ut paulo seperius de sentetia illius coepimus dicere. cuius prirnaratio est haec. Aut odorandi vis esset in osse aliquo narium, aut cartilagine, aut in tunica partes nasi e 3Q terius vestiente nulla enim praeter has est nasi particula, quae possit olfacere. Sed n que in ostὸ nam ossanequehoc, que alio quopiam sensii praedita fiant neque in t nica: est enim haec tunica eadem cum vestiente linguam,&palatum, &reliquas oris partes. Quare oporteret illis omnibus partibus sensum hunc ineste communem: aut proprium aliquid huic tunicae parti accidere. Q d nonvidereir,qubdsit. nam n quemaiores nerui in hanc tunicae partem inseruntur,ut in linguam: neque est aliud. quod sensem hunc possit facere.Secunta, si olfactiis inipso nase foret,nonindiger mus respiratione ad odorandum :quod contrafici quemadmodum expertus est ipse Aristoteles lib.De sensu&iis quae sentiuntur,dicens: Respiratione abuti naturam ad odorandum.Sed nillil prolube natan halitibus implerisne respiratione.ergo com6ς iectandum essenon hic fieri odorationem, sed alio inloco, in quem non possunt sine in iratione penetrare.hunc locum constat esse ipsum cerebrum. Praeterea nos ipsi stequenter sentimus inter odorandum, halitus odoros cerebrum ipsum subire, & t libus caput repleri. Quidam etiam,vtretat Galenus,ex attracta nigella insipiratione, sensit mordicatione in intimo capite. At testatur ergo haec omnia veritati, quam GDlenus gloriatur se inuenisse,seri inquam odorationem in primis cerebri ventriculis. Caeterum Aristoteles non fuit horum argumentorum nescius, quin potius secundo illi de necessariainspiratione ad odorandum,cui maxime Galenus vigetair fidere, rostondet citatis in locis: Animalibus, quae respirant, esse huius sensius opercula quae dam,ut oculis fiant palpebrae: reliquis animalibus nullum sensi is huius velamen esse, ψ Vt&multa animalia habent oculos nudos sine palpebris. Huiusinodi ergo ohercula
inspiratione reserari .Haec Aristot. aeitaeonatur Galenus sebuertere:primo dices, nulliun talium operculorum esse Hunutilem. fatis enim videbatur odoratum naso circuuallar sine aliis velaminibus: quemadmodum aures tegit soli j auriculis. Prae iereasi talia essent opercula,aeris ingressu reserarentur. Sed nita fit.nam neque siquiis sum exponat, obtendens illum vehementer stanti aquiloni,quidquam odo
113쪽
rabitur: neque videtur ratio aliqua commoda, quod impetu aerisn5 sintreserari,
inspiratione possin nisi motus claudendi& aperiendi est liber. quod ii esse etiamsi
Minspiratione possemus aperire, cum vellemus.Non ergo propter aliquatalia vel mina olfacimus resipirantes: sed propterea quod odor sentitur intrat sum cerebrum, in quem locum no potest halitus penetrare,nisi attractus inspiratione. Quare cum ea quae inuenit Aristoteles, non adeo videantur probabilia, stat Galeni sententia: odor tionem fieri in primis ventriculis cerebri. Cui sententiae vel exiis quae proximaquγstione diximus, accedit maior fides. oportet enim,quales sunt res quae odoratu semtiuntur, talia esse odoratus instrumenta. odores restillant ex halitibus: halituosem e go aliquem locum instrumentum illius esse conuenit. talis est cerebri interior pars Ioabunam spiritu. est enim pars eadem 'itimum animalium officina. Sed quςres, cur impetus vehementer flantis venti non potest odores in cerebrum interius protrudere per nares, perque ossa colatoria vocata, & tunicam eo loci tam per foratam, ut de cerebro possit defluere etiam crassissimus mucus Aut cur non calidissimi & acutissimi odores, quales sunt selfuris & bituminis, possint eo loci penetrare 3 Causa huius promta est, si semel intelligatur id quod Galenus docet 8.
De usii partium capite Io. dicens, Anteriores cerebri ventriculos facere expirati nem & inspirationem propriam cerebro. Explicat rem hanc magis libello De instrumento odoratus. Videmus nos in recens natis pueris interius cerebrum tam conspicue palpitare, Vt ossa ipsa quae mollissima eo tempore sunt, moveantur. 2o quem motum non esse in arteriis, quemadmodum multi putant, quo motum hunc cerebro detralaam, inde disces, quod non mouetur ad numerum pulsati num in aliis arteriis. Arteriae Vero, ut in proximo sermone sumus monstraturi, simul eleuantur & comprimuntur. Non mirum igitur si cerebrum,cum aliam ueat, sibi motum quendam, eumque exiguum, praebeat: modo in seipsum, mo-
db ex seipso. Hoc ergo motu trahit cerebrum aerem, & expellit fuligi' es, ut 3c alia respiratio. Et quo minus huius motus mireris, neque impossibile putes, cer brum seipsi im mouere:memineris sternutamentorum,& concussionis morbic mitialis. in quibus assectionibus cerebrum seipsum quatit. Ergo cum constrim 3ogitur cerebri substanti. , relinquuntur amphora jacia, & successione eius quod euacuatur, intrat aer: & cum cerebri substantia dilatatur, aer exit. Quare nisi cerebriun constringatur, nihil potest in illud intrare, neque si violenter impellatur. Itaque respirat cerebri interio, pars & olfacit. Estigitur opinio Galeni constibruta. Cui tamen ut verum fatear liber non omnino assentior. Nam quod cerebrum habeat propriam illam respirationem, & ea utatur adtrahendum aerem, qub exillo seiritus animales genere hactenus concedo. Sed qubdodoratus sensus non in nase fiat,non probo. quin potius arbitro Odoratum innaso esse, & nullum singularem sensum esse in ipso cerebro: nisi sortὸ obscurus siquis tactus illic est. nam &hoc videtur Galenus negare: qui tertio De causis symptomatum cerebrum organum ηοnon sentiens appellat. Cuius rei quae potest esse commoda ratio 3 nisi quhd climcerebrum totius sensius sit origintagularium sensuum est experit Quo ergo pacto rationi consonum est, ut si sensus tactus,qui per omnia disipersus est, solo do est in cerebro: singulari alius sensus Ussit Z Opinor itaque nullum sensium sing larem esse in substantia cerebri praeter tactum, & eum exiguum & obscurum. nam quanquam; Galenus Videatur innuere nullum tactum esse in cerebro, ut dicebam : tamen ideo dierum puto,qubd parum sentiat. Quod ex eodem Galeno accepimus libro De plenitudine capite quinto, ubi inquit, Cerebrum verb , Asirinalis medulla, inter ea censentur, quae sensem obtinenti si enim in pluentis , aut aliis capitis morbis, nullum in cerebro aegrotantes sentiunt dolorem: id sqfit, quoniam ut inquit Hippocrates in Aphori sinis, Qui bus mens aegrotat, &si parte aliqua corporis doleant, dolorem non sentiunt. Itaque non puto cerebrum, primum sentiendi instrumentum, omnino esse plantam: neque curo quod Aristoteles secundo de partibus animalium capite decimo de illo disserens t.se suum autem causam nullam obtinet: quod quidem expers omnino sensius non
114쪽
ME DIC. ET PHILO S. LIB. II. yy
siter ae excrementum aliud quodvis est. Nam hic autor cerebri naturam ape te ignorauit. Tamen non dubito instrumentum odoratus esse in partibus nasi nam qua parte fit ex iis quae sensibus obiiciuntur, Voluptas & dolor: illa fit semi,. voluptas enim & dolor sensus fiant:illa iucundae, hic tristis rei. Sed ego multi sepe visinsium,&su etiam ita dictitant, ex admotione rei fragrantis odore, in
ipsius nasi parte interiori, voluptate assici: Vt contra ex odore iniucundo, dolere. Fit ergo odoratio in ipsius nasi tunica. Praeterea consentaneum magis est rati ni , cum ex halitibus fit untibus in cerebrum, spiritus animales in illius vent L lis interioribus generentur, naturam ante illos extra caluariam collocasse semio sem illonim exploratorem, ut gustum in ore fecit: quam exploratorem adeo re condere, ut m ius vapor discerni ante non possit, quam cerebrum laserit. Quia cum obseruatum in Ventricillo & gustu sentiamus: cur non perinde obseruari in cerebro & odoratu putemus 3 Praecipue cum argumenta Gyeni, quantum ego intelligo, nihil probent. nam quod non veniant ad hanc tunicam insignes nerui,
illud untun probat, quod nos fatemur: imperfectiam esse in nobis hunc sensum. Quid quod eadem est haec tunica, & quae vestit linguamξ Respondeto mihi, citrin linguae tunica sit sensus gustus, & non in naso: & ego tibi dicam cur odoratus in naso sit, & non in lingua. quanquam si eadem timica. Certὰ id aut diuersiatas temperamenti, aut tale aliquid quod non sentimus, aut portiuncula nerui te
io tiae coniugationis potest facere. Sed ego hactenus, quod senstis odoratus in nasest, dixi: quod in nullis aliis partibus, non dixi. Plato sane dialogo de natura,Ο-dores totam eam regionem interius attingere,quae acapite estusque adumbilicum, dixit. De quare multos ego sciscitatus sum,&audiui respondentes:sentire se odores in tota viscera penetrare. haec vero sentiunt praecipita grauidae. Quare ego si tem in tota ea regione, in quam respiratio protenditur, aliquem sensem este od rum, vigere autem hunc in nasi intema tunica, censeo probabilius chian Platone. Cur non olfacimus nisi inspirantesὶ Quia halitus trahuntur intro silan inspiratione: odoratus vero non estin ter superficie cutis, sed in partibus profundioribus. ad
quas inspiratione, velut suetu,trahuntur halitus. hinc etiam fit, ut cum obstructa fiant 3Q cola: odoram priuemur, quanquam is ante illa sit: quod scilicet impeditur inseratio cerebri, atque ea impedita minimus capitur impetus intrinsecus ad illam vaporum odoriferorum victionem. Illud quod de nigella dictum est, mihi videtur Galeno indignum. nam aliud est, flatus fui nidos nigellia in cerebrum penetrare,& mordere: aliud, illorum qualitatem ad odorandum idoneam illic sentiri. Dixi ergo de instrumento odoratus, quae videntur probabilia. quanquam Hippocrates quoque libello De carnibus, perinde ac Galenus sentiat: si motaliberille Hippocratis est. Sed non est, ut opinor. His ipsis rationibus quibus Galeni opinio est e pugnata,euertitur sententia quase nouissimei exitVel alius dicens:processiis quos dam cerebri, qui mammiliares appellantur, esieristrumentum. sed demonstratum ' ,idtinnimentum este extra caluariam: illi processus fortassis sint ad vim odoram di deserendam & tranfinittendam in tunicam nasi, fortassis ad alium usum, quinosfugiat. Demstrumento auditus. cap. XXV.
minor dissensio est deproprio instrumento auditus. Siquidem Aristot les secundo libro De anima capite octavo, &libello Desensu& iis quae sentium
m censet: Instrumentum auditus esse aerem quendam insitum,eumque contineri λntra quandam pelliculam quietum, cum a sonis non agitatur, esseque aerem hunc I animatum.sonos itaque sentiri alterato hoc aere,externo deserente sonos, trans γxenteque in internum. Huius sententiae ratio est:qubd proprium instrumentum similis naturae debet esse cum rebus illi subiectis,&soni sunt ex aeris verberataone. ergo
non aliter postant facultati animali offerri,quam seno externo in membrum aliquod transiiusso.sedsoni nullum corpus est capax,quod aereum no sitiergo est tale quod-
115쪽
piam instrumentum inipse meatu audivis. tor libelli de carnibus quem Hippia
cratem esse paulo ante negaui) tam longe aliterrem hanc intelligi ut propriumlim strumentum auditus esse dicat ruum quintae coniugationis adaur venientem,
esseque illum durioremsolidioremque quoniam quae talia sunt,facile sentim edunt. Id constat exemplo fidium cithar , &metallorum. Galenus videtur rem sab dubio reliquisse. nam ispissime seripsit nstrumentum auditus esse aereum septimo Deplacitis commendat sententiam Empedoclis,quam carmimbus his tradit.
Tamen nulli es, quod ego legerim, aperte loquutus est de aere illo interno. LL,o primo de causis symptomamm capite tertio, ubi proprium audiendi instrua mentiun ex professo investigabat, ita scripsit: Quam enim habet in oculo crystal- .linus humor rationem, hanc habet in auribus ipsa audiendi meatus extremitas, ubi neruo dilatato coniungitur. Haec sunt Galeni verba obscura prorsus. uidem neque explicuit, an ipsa tunica dilatata sit: aut aer aliquis, quem continet. Sed illud unum,iscitiEsse in fine meatus proprium instrumentum. Caeterum perpendemti mihi,& ea ipsa quaeratio dictat,& quae a Galeno aliis in locis seripta sunt: semientia Aristotelis hac quoque in parte videtur valde probabilis. Nam ut sensus fax necesse est affici a rebus quae sentiuntur, proprium instrumentum. Afficius 'ro a sonis aer tantum potest. nam corpora dura cum sonos edunt, verberando et am ipsaaerem id faciunt: edunt Vero alium, aut alium sonum, pro modo verberationis. ergo neruus, aut substantia alia dura, non potest percussione ab extemo aere sonum edere, nisi ipsum iterum aerem verberet. Quare verberatione aeris id facit:quem constat esse debere insitum & animatum.nam aliter indigebit ruria 'sus alio instrumento, quo haec verberatio in sensum penetret: eadem ratione qua prior verberatio, ea scilicet ρος extrinsecus occurrebat, egebat internae alicuius rei agitatione. Ergo est instrumentum proprium auditus, aer insitus. Intelliges vero nomine aeris,aeream substantiam:ne putes difficit aerem animatum esse.nimirum ut intra corneam fimi humores tres, qui membra simi&viutini, saltem alente vitae o 'ita innerui ipsius quintae coniugationis poris,in extremo foramine auditus est iu stantia quaedam aerea, vivens quidem illa, &membrum animantis. Quae quamquam ex anatome euidenter non sentiatur, non tamen proinde desperandum est talem aliquam particulam esse. nam fieri id potest: quonia demortuo animali, &dissecta parte, statim uit pri tenuitate.na&oculos costat spiritu esseptenos ea regi ne, quae est into humorem crystallinum&corneam timicam:tamen statim acem ritur animal, cornigatur cornea absilmpto spiritu. Certὰ cum res euidenter sentiri
non potest,non Velle probabilibus rationibus acquiescere, sed haesitares: Pyrrho nem est agere. Andreas Vesalius matomicorum peritissimus, ut Ba operatestam tur, libro primo Dς humani corporis fabrica, capite octavo, inquit, inuenisse sein 'foramine ossis lapidei, quod porus auditus est,omcula duo, quae latuerant Gale num & alios omnes Assectores ante hoc seculum, adnata tunicae illi, quae fit ex 'nemo quintae coniugationis, & oblinit cauernulam illam: alterum illorum, simi- ledenti molari, affixum duabus radicibus, ab altera parte simile paruae ineudi: est rum malleolo non absimile,ab altera parte habens cuspidem, ab altera duplex capia ' tulum. Coniectatqueexipsis ossiculorumfiguris esse instrvinentu auditus:nam esse dicit pro incude,&malleolo: Vt quemalleolus pulsans incudem sonum facit,ita ossiculum quodmalleoli formam refert, impetu ingredientis aeris agitari cum me branula, atque in incudem decidere,&ita sonos reddere haec neque admodum distincte, neque adeo proteruὰ docet V alius. sed quod ad anatomen demonstrans: Istqvodad particularu usius attinet,dubitat.Quod de numero ossu dicit: habet certe vidicit,& est quod pro diligentia habeant omnes huic viro gratia. Tamen milhi videor aperte conuicturus, non esse hunc illorum usum, ut sonos dicta ratione ros r sententi neque in illis esse instrumentum proprium auditus. nam ratio, qua
116쪽
ME DIC. ET P HILO S. LIB. II. Ior
isduersus sentenuam autoris libelli De carnibus usi stimus, non minus reuincithune opinionem.nisi vis, iuuare quidem horum ossiculorum motu tamen pret ter illa esse insitum aere qui Vt Verberationem ternam, ita &eam, quam ipsae citant,excipiat. Sic enim libenter acquiescam: tamen haec ossicula esse proprium instrumentum auditus non possunt:nam praeter alia, nunquam possemus voces syblabis distinctas audire aer enim recipit voces distinctas, quales ex ore demittuntur: tamen malleolus incudem feriens non potest distinctam vocem edere, ut neque res alia duraesteram feriens, sed solumstrepitum. Adde illorum ossiculorumpositum repugnare sentetiae Vesalsi.Sunt enim ambo ea parte quasunt crassiora affixa me Io brance,&ligamento rodamligatainterse:malleolus secundum capitulum,&aliud impe iet. particularum usum inuenirevalde est difficile: ac proindenulla de remes ri cum metu verba facio. nisi particula aliqua earum sit quae manifestum usum habent: quales fiant quamplurimae. sed si quae videntur consentanea audendum est di cere,ossiculailladuo praestant:primum inti amni campori auditus posita spacium in formant ac conseruant idoneum continendointerno aeri, deinde cuspidibus qui busta quas deorsim vergentes habent pendentes, non alligatas, adaeris maiorem refractionem faciut.itaque omnium opinionum maxime probabilis est, quae aerem statuit proprium auditiis instrumentum:
Os et E N sv u antea est, Non esse aliam facultatem, quaea cerebro in oculos, alia viam quaein aures, aliam quae in nasiim demittatur: sed eandemfacultatem, se tientem inquam,po commoditatelastrumenti,hic videre, illic audire, alibi olfac re. videtur tamenin praesentiaperpendendum, An haec vere dixerimus, visionem fi xi in oculis, odorationem innaso, auditum in auribus, aut omis sensius in cerebro Npso agatur,subeant vero colorum species per oculos, sonorum per aures,odorum pernasium,saporum perlinguam,tractabilium qualitatum per totam cutem: ut philos, o phorum nonnuli, sensere, & inter medicos Ioannes Manardus, vir non vulgaris er ditionis,libro sexto epistola ultimaconatus est deducere ex Galeno Stint illius verba laaec: Dicam ex Galeni sententiainter oculi partes crystalloidem principalius ad visum concurrere, eique principaliter videndi officium attribui : persectam tamen Mcompletam visionem,sicuti & aliorum sensuum operationes,in cerebro abstat,ut Dperie Galenus libro decimo de liparticulariam. Hic mitti videtur Manardus, ali qui bonus,dormitare.nam tam longe abest ut Galenus decimo de usu particulariun, visionemfieri in oculo neget ut etiam in aere fieri, prodeuntibus radiis quos ille ubsones appellat, ut&septimo Deplacitis,&multis aliis inlocis affirmet. Quid intersit inter eam quam visionem completam & incompletam appellat, non intelligo: & multo manus, qua ratione humor crystallinus sit videndi instrumentum proprium, si modo inipso non fit visio.sed de modo quo visio fit,statim stimus dicturi: modb nolo dogmatum meminisse, sed dicat haec ut volet. videndum est qua rationeVimis in hanc inciderit sententiam. Quoniam aliter,inquit, non posset visio impediri, nullo
in oculis malo apparente, propter neruorum opticorum obstructionem. haec enim,
inquit, tum impediret spirituum influxum: sed citrahuc,rideturposse virtus influere illustratio, estiestantiae neruorum, ut fit in aliis partibus. Praeterea, nihil probibet obstructam esse illam viam,&satis multam spirituum copiam esse in oculo. ergo non hac ratione obstructio nerui impedit visionem,qubdimpediat egressiun spirituum, sed ingressit in specierum. Quod vero illud possit contingere, quod in propositione v sumtiun est, probat quandoquide saepe nemo obstructo, pupilla est oestenta: quaeramen, Vt Galenus monstrat decimo libro De usii particulam, ab spiritibus distendi i , & illis absumtis statim corrugam ut fit in demori is hominibus,&nonnunquam Valde senibus. Haec ratio non est contemnenda, quanquam a nonnullis qui inllacum hunc ante nos impegerunt,contemnitur. Sed est quod his Manardi assim
117쪽
metas addamus locum sium ex Galeno,qui non parum videtur huic sententiae fauere. estvero is ex octauo de vi particularum, capite sino. disputans de proprio
videndi rumento,& modo visionis,inquit: Sed nihil est plus,alterari illud γ
dem, nisi alterationem sentiat imaginatio, ratiocinatio,&memoria. haec Galenus. constat potentias has tres in cerebro residere. ergo in cerebro sentiuntur alter
tiones propriorum instrumentorum sensuum singularium. Tamen quanquam haec videntur probabilitatem quandam prae se ferre, & Manardus huius fuerit sententiae, quem sequutus etiam est Ioannes Fernelius, neque ex philosoplati d fuerint ei assertores: tamen falsa est omnino, & aperte extra sententiam Galeni, qui libro primo de causis symptomatum capite octauo ita seripsit: Quippe cui- i cunque sensui alteratio ab iis quae sentiuntur, perficitur in sin alis instrumentis. eam autem sientiens fit ipsa quae alteratur particula, accipiens a cerebro facultatem ad ipsam per neruum venientem. Sed cui hoc Gesenus non dixisset, ratio ipsa declarat. Eo enim loco sensus fit, quo dolor: dolemus verb manis ste in ea parte quae afficitur. ut clim extremus digitus pedis pungitur, aut Vriturun ipso dolor fit, non in cerebro. Neque sane proinde visio intercipitur obstructo nemo optico: quod via specieriam intercludatur, sed spiritus. nec Manardi argu-' mentum quicquam aduersiis dilutionem hanc habet. non enim alia de causa naturaneruum hinc amplissimum, mollissimaeque ac rarissimae substantiae esse fecit, atque, ut alii putant, etiam cauum: quis quod sila illustrario ad videndum ib. non erat si itura satis. si enim haec ad videndum, ut ad alios sensius, Effecisset: e sent profecto nerui hi, ut&alii omnes, facti solidiores causiaveris qua soli huic si
sui illustratio non sinecit, in modo quo ipsa visio fit, consistit: de quo dicturi
sumus statim. interim tamen dicimus, Ad videndum opus este, ut videndi facultas in medium aerem diffundatur: quae non aliter ditanditur, quis illustiati l ine. si igitur illustratio sesa ad ipsum oculiun ex cerebro prouenisset, non etiam spiritus substantia: nihil esset quod medium aerem possiet illustrare. Neque etiam quod de distentione pupilli, quae obstructo cerebro nonnunquam appare dic batur, quicquam aduersum concludit. nam possimus dicere, obstructo cer
bro nullos esse illic spiritus visibi idoneos, sed pro eis flatum aliquem, qui pupi iam distendat: vel aliter, quod magis placetὶ spiritus qui in oculum iam perum
re,si noui influxus via otantista sit, fulgorem amittere aut totum, aut eum fulgorem quem retinent, citra incrementum splendoris, quod notiorum spiriturun accesti inter videndum fit, non sufficere ad externi aeris illustrationem. quam ad lividendum necessariam esse petimus modo, in proxima quaestione demonstraturi. itaque argvinentum Manardi ita diluitur. Quod vero ex Galeno nos addi,
dimiti, nihil aliud significat, quam illud quod verissimum est: Eandem, scilicet,
facilitatem, quae ima andi habet vim,&cogitandi,&memorandi, quaevehitc lin cerebro facit, eandem inquam ipsam in oculis videre, in auribus audire,&g
stare in lingua, & reliqua omnia,in suo quodque instrumento, peragere. Itaque ε'
facultatem sentientem a simae ipsius esse censemus: hancque ita rea cerebro in singula instrumenta, atque in illis non nouas virtutes comparare, quibus prius caruerit, sed pro commoditate instrumenti, hoc aut illo modo operari. Ostendi-. tur vero ex his quae in nobis contingere sepe experimur, Emilem facultatem v, idere, audire, gustare, &reliqua agere, quae imaginatur,ratiocinatur, & recordatur: lqub sicilicet, hae ipis actiones singulares, imaginationis modum consequuntur. Eadem siquiaem re obiecta contingit particulam inodb dolere, modo non dolo- . re, aut modo leuius, modo gratiis dolere, pro ratione aduersionis animi, aut auer- lsionis. Quscunque attentis patimur, grauius ferimus, ut a Galeno dictum est in commentario sexto secundae Aphorismorum.quod tamen non videtur posse com IR tingere, si diuersia facultas esset ea, quae doloris causam sentit, ab ea quae animas . uertiti ridiculum enim, si quis dicat: Petrum videre acutius, cum Ioannes intem dit oculos attentius. Hunc sensum verbailla Galeni commodissime recipere,inte, liges manifeste loco ipse ex Graeco codice in medium producto.corrupit enim illum non par Nicolai Regii translatio, quam ut notare libuit passibantes praeser,
118쪽
vertit: nisi altera tione entiatim inatio,&memoria, M inuocinatio, quod vocant GKci hegemon, eoα nos ita venimus:Sednihil est plus alterariillud quidem, caeterum alterationem non sientire mentem, eam scilicet quae potentiam habet imaginandi ,ratiocinandi,&recordandi, quamVocathegemonicon.haecVerba apertὰ significant, τὸ γ Moisi quod vim habet imaginandi, recordandi & ratiocinandi: sentiresterationes instrumenta tonim sensuum singularium. tamen quod sensius hi in cerebro fiant, non significant. Ex dictis satis constasi lapsisnesse Fernelium, qui libro sexto de naturali parte mediadio cinae,capit edecimo,non aliarationeVerum posse continere Aphorismum illum in tellexeri quam si sensus omnes tum demum compleantur,cum ad cerebrumipsium species rerum delatae sint Sed fatis opinionem Galeni confirmauimus,&Hippocratis sententiam interpretati sumus. itaquestat, quicquid Manardus sentia sententia quam confirmauimus: mentem ipsam sentire si aribus sensibus obiecta, tamen sensus singulares insito quemque tinnimento agi.
De accretion anssimisspersee. cap. XXVII. T TA c T E N v s quaestiones illas pertractauimus,quae ad potentias ipsas,sive virtuto spectant .nunc tantillum de nonnullis operationibus, quae in controuersia constitutae sunt, addentes, huic secundo libro imponemus manum ublimam.Memini vero me paulo ante pollicitum est de motu accretionis di putati nem:vtea,quae de facultate augente dictas mi,euaderent clariora. polliciti ergo m mor illudio praesentia definiam:Sitne ad quantitatem motus aliquis per se,an contraqtumlitas innumero eoru reponi debeat,quae no comparantur motu per se, sed su cedunt ex accidenti. video Aristotelicorum pliposque quamplurimas de cretione intercilias.illi,scilicet, quod nos modo inuestigamus, citra cotrouersia transigui, comstanter assimantes cu Aristotele: Ad tria haec,qualitate, quantitate, dc ubi, tu esse O perse,ad reliqua omnia ex accidenti. hi,cui haec assertio displicet,non opus est dio putare, sitne colimus, aut intercisusinotus accretio: quandoquide ne motu quidem eam ene puto, sed mutationem quandam, quae motibus succedit, cuius at in s natio.Itaque duo tanti,m sunt motus per se: ad qualitatem,& ad locu Haec assertio
confirmatur eodem omnino argument quo Facultatem. augentem nullam est ea nutriente diuersam,conficiebat .duae enimhae assertiones reciprocam habent co sequentiam. Illic enim ostendimus:Rem aliquam augeri selo concursu aliarum m lationum,citra motum proprium. unde fit ut ipsa accretio nonsit motus per se,sed Misis accidens.Nam qua ratione dicit Aristoteles, Ad nullum habitum, ut gratia exempli, ad sanitatem, aut ad virtutem,esse motum persetcerte non alia, quam quod habi-μ tuo congenerantur 'tita dica cum aliis rebus,id est citra proprium motum succedunt aliis.ut sanitas fit,non quidem sanitateipsa genita per seipsam: sed genito calore, si modo qgrotatio erat iugus,aut stigore i calor. Non aliter video fieri corporum Jςm, Namsi corpus crestat proprie, ut quae alente facultate sunt praedita,nihil aliud patitur, quam Fbd partes dilatantur, & ahimentum in poros subit,*id mutatur in xem quae alim Fingehaec facta,&nihil aliud:necessariis res est facta maior. ergo sit c illius mutationibus quantitas sine motu quopiam,qui per se ad illam sit. Iam V
ris nullaillarum mutationum esse ad quantitatem, patet. nam dilatatio partiu corporis, Mingressias alimenti,tationes sunt.n5 ergo si intaccretiones.potissimum,si accre xio motus per se,& specie diuersus est a duobus primis.Comutatio cibi in rem quae M SQ litu generatio est,non motus. induit enim cibus noua naturamὶ Ergo nil illest illic quod accretio sit. tamen succedit noua quantitas: ergo quantitas succedit Vt re lationes,&habitus, non comparatur motu.iam vero si res minus propriὰ augetur, sola nempe dilatatione aut accessit alterius substantiae, quae per totam illam non s. at, & eius naturam induat: multo minus est ad quantitatem motus. Gm illa,
119쪽
concedentibus omnibus, nihil reuerahabet a renonis, sed latione quadam, cuni aliqua altera ne,aut sine eaperficitur. Neque vero si dicas, quantitatem rem di uersam esse a qualitate & loco, proindeque diuerso motu eam debere comparari: quidquam efficias. mperinde possis de relatione dicere. ea scilicet differt aquatit te,& loco. Nam quodlude habitibus, & relatione ais, hoc idem ego de quantit, te. Q quidem si motu compararetur, diuersus is foret a latione& alteratione,
concedo tamen motu comparari quantitatem,magis quiri figuram, aut rem aliam
talem, eariam quae ex accidenti succedunt, nego. Sed de his satis, ad alias quisio
Demoda quovis . cap. XX VI ILI. ST uero illa omnitun quaestionum de operationibus celebratissima, &drim tis ambiguitate,&autor grauitate: Αnvisio fiat admissione rei alicuius, ansmissione sextramissione, aut intus susteptione vulgo dicunt) Constat enim quod, dum videmus,duorum alterum contingit:autcorpus quodviderei ex seipse ad nos aliquid mittit, quo ficultati videndi quae in nobis est, sese insinuat,aut vim aliquam senuendi a nobis ad se usque peruenire expectat. Aristoteles libello de sensti&iis quae sentiuntur assirmat, Visionem fieri in ipsboculo,admissis in illum rerum speciebus, io ut intelligunt plerique Aristotelicorum,& Galenus interpretatur septimo depi,' cius prope finem non corporeis, sed indiuiduis, nulla verbiacultate eunte,autin ipse aere operante. itaque videmus in aere: quia medium per quod, sed non quia medium in quo;est. Quym sententiam confirmat dicens: nus probabile esse,se si invisus cuiusdam rei egressi cernere,& vel usque ad sidera protendi. Hoc censet , Aristoteles improbabile: quoniam opinatur oportere, antequam Visiis attingeret astra, quippe quae stat remotissima, Gre ut dissiparetur, &omnes animales spiritus
unico intuitu consumerentur. Praetereanecopinatur splendorem uaternu hunc
inquam quem spiritibus esse dicimus, poste cum aeris splendore coalestere, ut Platonis sententia fert addunt pr terea sequi quod Averroes Galeno insaniae datin ut aer 36
esset sentiens non minusquisa corporis nostri membrum aliquod. sed sertasse pro- lcedens laic sermo hqc omnia faciet probabilia, enarrans Galeni sententiam, quae lmul ibanes Platonis erat:Visonem fieri in aere ipso, Ut in medio in quo,&rem vide-tives est.quippe visionem dissilisfacultate inipsum mediumfieri . . tamen , i' nio varie explicari solet:quoniam a nullo sertantelligitur eorum, qui nostrahac tempestate sub Galenistarum nomine se venditant, nil est minus intelligentes quam , Ἀνpsius doctrinam. Interpretantur plerique spiritus exire extra oculum ad certam δε- i listantiam: ad reliquum lpacii deferri virtutem videndi illustratione,&prope resipis iquae videntur,coire cum speciebus:&illic fietivissionem,nulla interim colorum spe- cie perueniente ad ipsi im oculum. Nonnullos ego audiui ita interpretantes, Visi si ser- ουientes spiriciis ab oculis ad certam distantiam peruenire, ad medium scilicet jacii,& illic coire cum speciebus venientibus a coloribus: affectosque ibidem quadam co- lorum forma,ad oculos redire,ut illorum nuncios.itaque ad videndum emissionem l irituum fieri, tamen visionem agi in ipsis oculis. Priorum sententia main re tam tu' deficit: quod nihil coloris in ipsos oculos penetrare, quo visio fia dicunt. Secundi verbomnino loquunturinepta,&barbara. nam quae obsecro est Vis, quae j, iritus illos ad oculos reuocasean reuertuntur ipsi,aut ex animae praecepto, aut sensilii Miugenuae t pinerea si cum ad duo stadia videtur imago, eius species ad dimidium dspacii producebatur: cur cum ad unum stadiumvidetur, non produciturusqueadi ipsium oculum λ itaque cogentur dicere: pro m gnitudine jacii, nunc fieti emissi ne,nunc admissione. Ergo his misi is, quae sit Galeni sententia, iam declaro. Ex coloribus species quasdam produci non negat Galenus. quin potius illud confise lmat multis experimentis. nam videre est, Si in splendido aere, sub arbore aliqua recubuerit quispiam, arboris colore eum totum petii indi. quin etiam si enumero accidit,
120쪽
ME DIC. ET PHILO S. LIB. II. Ios
didit, ut aer clarus, Vbi parietis alicuius attigerit coloret eum subito recipiat, atque in alterum corpus etiam transferat. Atqui, nisi obliti sumus eorum quae in quaestione iue dicta sunt ae colore, constat: illum esse flammulam quandam genitam in corporibus participatione illius coelesta luminis. quemadmodum ergo lumen ex lucente diffunditur in totum aerem: ita ex colore diffundi in ipsum aerem splemi, lumen quoddam praeditum natura ipsorum colorum, necesse est. Species etiam has, quas esse monstrauimus, in oculum ipsi uri penetrare, dum visio fit: pro . Primum, dicente Galeno innumeris in locis, Non potest fieri sensus, quin proprium potentiae instrumentum alteretur. est Vero proprium Videndi po-xo tentiae instrumentum, hinnor crystallinus. Ergo non potis visio fieri, quin limmor crystallinus afficiatur coloribus. est enim visio:cum facultas sentit passionem instrumenti proprii, quin a milli obiecta cedit. praeterea, nequeridetur,quarati ne manerent interius simulacra coloriun inmemoria, aut etiam in praesentia rerum ad sensium internum transfunderentur: si nulla colorum simulacra penetrarent per ipsos octilos . est ergo opinio Galeni, Species quasdam colorum, Eiusdem nalyrae cum ipsis coloribus, emere ab illis,& subiressi humorem crystallinum, quo visio fiat. neque video, qua ratione possit hoc quisquam negare. cum experimento sentiamus, si quando recto intuitu in cuit iam oculos despicimus, nostras ipsoriun imagines illic videntes. atque recte diximus: nostras imagines videmto tes. videri enim possunt colorum species, non minus quam lumen, & quali, tales resiquae per comora extenta. nam si omnino sine corpore, & diuisionem nullam recipientes essent,ut sensit Aristoteles:quaratio fierenti doneae ad percipi-
indu potentiae corporeae t certe neque incorporeum Foreo, neque corporeum
ipse Aristoteles dicit,has incorporeas species,&visiones interiores corporeas. tamen dicunt les iidem,si amplius interrogenturita externis potentiis ad internas transferri
species,& ab imperfectioribus ad perfectiores,& semper elaborari magis,& quod illi
dicunt spoliaria conditionibus materiar. qua ergo ratione species sensus externi non sint corporeae sed φverent illi hoc enim est illis firmissimum argvinentiun) qua 3o ratione si corporeae sunt, videntur omnes alicuius corporis partes in quacunque parte medii t Respondent hic pigrique facile effugientes: quoniam visio egressia facultatis fit. Sed nobis, quibus iam ostensum est, de sententia etiam Galeni, recipi totius corporis quod videtur, speciem in humore crystallino, aliter respondendum est. poste scilicet species diuerserum membrorum simul esse in eadem parte:quamquam singulae illariun extensiae sint. sed diuersarum partium corporis species esse in eadem parte jacii, niihil repugnat, si neque rerum diuersariam. Vt ergo i men extensium per totum aerem est, & tamen ubique refert lucem: ita singularum particularum fulgores extensi stat per totum spacium, & simul extensi. &proinde, in quamcunque partem habentem rectitudinem cum corpore obiecto, 60 inciderit oculus:videt totum illud. Sed si tales essent species addet alter)speciescam doris cum specie nigritiei haberet rationem contrarii, quod non habet: sent enim simul in eadem parte jacii. Huicita responsum volo: Species illas essecolores quoς dam,sed remis s. &quanquamre vera,& specie contrarii sint: tamen in illa tenuitate post uni esse simul in corporibus,&simul induci incorporaperspicua. quia haec natura sua sent decolora. Monstratum est alibi a nobis in his eisdem corvinent Iii ,Qualitates contrarias modbremissae sint, posse esse simul: generari tamen non
simul. moueretur enim corpus motibus contrariis: nisi corpora omnino sint CX pertia Vtiusque.tunc enimvnico mompotincorpus iamrtimque contrariorum a
cedere.Sed non sunt ubique dicenda omia. Exposcunt j raque horum Ἱiligentem v lectorem. ne,s nunquam alias, aut ab alio quoquam scriptorum acceperit, illum V ritas sermonis huius effugiati Galenus, qui multorum inuentor fuit, no potuit Omnis extremὰ dilucidare.Sed inuentores posteris haec relinquunt peragenda. quae tamen tam longὰ abest, ut nostri temporis scriptores agant: ut satis sibi videantur agere, si Galenisententias repetant, addentes nullam luce interim de nominis alicuius