장음표시 사용
131쪽
alteratis causis. Verum quanquam facultas ea, qua cor& arteriae aguntur, non est liabera,nonest tameningenere earum quae naturales fiant, set in quaestione decum
quartalibri proximi coepimus declarare) sed medium quoddam actionum genus
Nam quae naturales potentiae sunt, ut facultas in i e calefaciendi,aut refrigera di in aqua,aut etiam trahendi conficiendi ,retinendi,& expellendi in hinnanis cor poribus: Operantur probratione proponionis quamhabentiatio &xesistentia, vso ad Vlumum potentiae, nulla ratione in modo actionis respicientes finem.nonenim
Ventu lus,quatenus animalis interest, mutat cibum, cum non amplius interest cessans: sed quantum potest,mutat. alioqui nihil nocere ten alimentum dare calido ventriculo: seiunoc quia ventriculi potentiae,Vtpote naturales,non operantur Ioquantum expedit,sed quantum possunt Tamen facultas pulsandi nonita facit: quin positis permutato solo usu,impermutatis facultate& arteriarum corporibuS,pem latui pulsus, quia opus est maioribus aut minoribus pulsationibus. Est igitur haec faculta Meque Voluntaria, neque naturalis,sedmedij generis,quq vitalis merito appellatur: neque agens pro arbitrio,Vt prima,neque pro ratione potentiae agenus.ad pscientem: sed pro ratione indigentiae.' voluntariae assionis, qualem este respirati nem monstrauimus, instrumenta sunt musculi: ita huius quae pulsat, cor & arteriae.
nequehoc indiget probatione alia. sedi aus monstrauimus: Respirauone & pulsem fieri adiuersis ficultatibus,per diuersiainstrumenta. Sed est aliud quod contemplo
mur: Nunquid quietes respirationis,& pulsationis, aut altera illaru, aut ambae, acti, ast nes si aut cest quones: & an uterque motus,dilatauo scilicet &constrictio, fiat vi tute operant Vel alter operante virtute, alter redeunte membro ad suum situm sita ut situ vel sit in hoc quoque aliqua diuersitas. Cum thorax dilatetur ad inspirandum actione neruori uri,quibus contentis retinetur in amplitudine: constat eum non im digereactione nouaad si1bsidendum sed sitis esse si dilatantium seluatur contendo. Vnde constat videri alicui posse,ex rationem cessationem potaus, quam actionem sed contra est,qubd utrisque illorum motuum sunt a natura destinati sui musculi: quare uterque illorumvidetux esse actio, non cessatio. Galenus libello de respirationis causis dicit: Cum musculi iuxta costas duplices sint: externi expirationem,interni inspirationem perficiunt. haec docet Galenus de musculis intrinuecus & extrinse- locus consistentibus circa costas Ego vero non hocsolum, sed etiam omnes musculos, inter Rales appellatos,ad illor is constrictionem facere puto. quandoquidem mnes illi adducunt costas ad seipsas.Verum haecno conuincunt priorem rationem: si quid enim per vim fit perne continetur,statim ac dimissum est ab eo quo sustentatur,sine nouo labore concidit. Ergo euidenter constat, cum semel inspiratio facta est, etsi nulli musculi operarentur, successuram tamen expirauonem, iis, qui dilatauerant,cest antibus.Caeterum quanquamuisiti inter costas ad expirandu necessassno sunt: ssent tame necessarij ad expirandu cum tanta,aut tantavi. nacu citra necessi, itate aliqua Vrgento expiramus: sola ea expirauo, quae fit feriatis musculis, sessicit: sed i cum aliqua necessitas Urget, maiori aliqua expiratione indigemus. qualis est quae e 'eatio dicitur. non enim semper cum aequali conatu piramus: sed maiori amus, maiori adlluc loquimur, maiori multo vociferamur. itur,quamuis sinemusculoruactione possemus expirare: non tamen effare, ac multbminus loqui,&multis adli miniis vociferari. itur nonviolenta expiratio, cessatio ab actione est: sed quae nomniihil habet cotentionis, opus facultatis animalis est,n5 minsis quam inspiratio. Qui tum eade est ratio constat enim externa quietem, spirationis actione esse. si enim cessantibus musculis,thorax constringitur: non cessari cum in dilatatione conutietur. nimirum iidem musculi, qui cum contenduntur, dilatant thoracem: contenti, retinent dilatatum.Internaquies,quies 'ere est,& otium musculorum. nisi forte nimis vltra mediocritatem constrictus dioraxes ut ademittendam vehementem vocem solet. timc enim, quia infra naturalem situm est constrictus, qtuescens laborat. Hine fit, ut cum citra violentiam spiramus: longiores sint perpetub internae qui tes externis. nihil enim miri habet: si musiculi citra irritationem agentes, morentur
plus in otio,quam in labore.Hac ipsiain re, inquit Galenus,similem tepessum resipis rationi, primo De disticultate N irationis capite quarto, ubi ita scripsit: Et in cessa- uonibus,
132쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. III. 11
tionibus eam quae est post dilatationem, breuiorem esse,quaevem post construm hem longiorem:am bus Municommunia, Meigiturhuius rimemur rationem messeisibus ipsis exorsit. Videtur nulla ratione fieri posse tadutramque partem, dilatation inquam&c si rictione facultatessit opus: sed ad alteram facultate
Halteramnaturaipsi in membri. corpora enim rotunda cum dilatantur a facultate sinu dimissa post dum,sean'm parti grauitate constringuntur: contra, quae e stricta ab aliquavi sunt cum dimittuntur,dilatantur setasuariun partium firmi iudine. Eigo, si arteriae dilatantur a facultate, siuagravitate constring tur: sico stringitur a facultate,dilatantur perseipis firmitudine & continuitate laru paria o tium. Non igiturindigent facultate adVtrumque, sed ad alteriun.Tame contrarium videturrhythmus demonstrare. non enim ex mutatione sola usus, aut virtutis tam facile rhythmus mutaretur: nisiVtrunque motu dilatationem inquam & constrictionem,faceret facultas. Rihythmus enim est, proportio temporis dilatationis ad tempus constrictionis. quam proportionem sentimus mutari θpὰ: modo aucta dilatatione, aut reddita tardiori, modo constrictione haec eadem perpessia, modb iularum alteraimminuta,aut concitata. Quod nulla rationequisquam intelligat posse contingere: si alter motuum a membrorum natura citra facultatem fit. Quanquam imaginati quidam fiunt,fieri posse,ut mutaretur rhythmus: etsi dilatatio a continui tale partium fiat, mutata sola duritie arteriarum. nam quo durius est corpus, quodio comprimitur ultra mediocritatem: eo velocius & vehementius redit aa figuram. Idlicet experiri inflexis duabus virgis quarum altera lentiorsit,alterasubdurior:quas si aequaliter contorseris, videas non cum aequali impetu distendi, sed duriorem cel
rius,&vehementius. non alite dicunt,inydamus mutatur, qui aindurata arteria celeriorem facit dilatationem. Acute sine ij imaginantur: sed nus veta. non enim potest arteriatam citbde molli dura, aut de dura mollis reddi: quam cito notamus 'iapὰ,mutari pulsus. Igitur his omnibus undique tensitatis, concludendum tamen est: tam dilatationem,quam constrictionem, eri semper a facultate vitali. fit enim semper pulses ad rhythmum. Venuntamenintelligendum est: habere arterias nat rate quoddam & proprium cauum,quod retinent etiam post constrictionem. cum 3o constrictio naturalis est,&non violenta admodum: qualis contingit in principiis a
cessionum.Cum ergo dilatatur arteriavltracauum naturale, extenditur, ac proinde asila facultate vitali agitur: cum constringitur,vsque riun ad naturaleid cauum redit,agitur afacultate,adiuuante grauitate membri.mouerentur enim tunic illo m tu etiam si afacultate dimitterentur: quanquam,ut diximus, no mouerentur ad rhythmiana.Si vero infra cauum proprium comprimuntur squod nunquam fit in pulsenaturali in quod insta illud superest,a sela facultatefit,etiam renitente membri natura. ut contra astensis usque ad hoc cauum,fit a facultate,adiuuante firmitudine partium membri: reliquum asela facultate membro obsistente.Quod arteri non comstringantur omnino, sed habeant quaedam caua naturalia etia post constrictionem: o dixit aperte Galenus libello,Quyd sanguis in arteriis secundum naturam contine 'tur,bis verbis.Nam quid vult potius, an arterias ad extremum usque contralai ut v nas: in quod vertim est,adcertum usque terminum'Ex dietis rurses constat, quod paulo ante dicham est,externam quietem in pulse non aliter ac in respiratione, opus esse facultatis: internam vero otium.Quare ex ratione in hoc quoque proportio pulses est adrespirationem: ut quies interna in naturali differentia ham in hac selum est interna quies otiumὶ longior sit, quam externa. itu ut colligamus iam tande quia puniis&respiratio propter eosdem usus fimi sed a diuersis facultatibus, & per diuersa instrumenta: fit ut respiratio & pulses a similibus causis, aut eisdem, perpomo alterentur eodem modo. ut qui irascunm aut exercentu declarat. rumhoc
so intelligi debet: dempta voltimate. quae potest,ut lubet, permutare resipiratione, pubium minimε proinde phrenitici, quanquam habent respirationem magnam dc ra
ram, non tamen tale habent pulsem.Praeterea excipi debent vitia instrumentorum. mmcumluec diuersa sint,possunt retarationem aliter ac pulsum permutare. Vt qui ingurgitauere cibosusque adventris distentionem: comparant magna ex parte pulium magnum, & respirauonem paruam ex compressione septi transdersi. in res,
133쪽
quis proportione sibi respondentes motus sunt, nondum tamen in numero in tuum. non enim tot pulsationibus tot respondent respirationes , sed ad proponii nem.Est aliud pulsui cum respiratione remune, Fbriscilice utriusque instrument, a suis principiis recipiunt influentem facultatem: musculi a cerebro, arteriae a Nde. & utraque recipiunt per illustrationem, non per spiritum. repente enim vis
communicatur utrisque. nam tam cito movemus thoracem, quam Volumus: de tam cito mouet ' arteria in extrema manu, quam cor ipsi . amant praeterear
cipere hunc fulgorem interius & a radicibus, per ipsas tunicas. quo influxu si priuantur, etiam si affluant spiritibus, carent actione. quod experiri docet Galenus sessa vena, ac immisibin eam calamo,co Tictaque per medium calami vena. sic enim I immobilis redditur ea venae pars, quae est vita alaqueum: quanquam per ipsumcal mum satis multa spiritus copia permeat. Sed satis multa iam diximus de iis, quibuς spiratio & pulsi is conuenium&discrepanti quare ad aliam disputationem conueri in arte simulatimntur, ac deprimantar cum corde. p. III. V L L A re amplius barbari medici, ut e conquesti semus, plus artem Vitim runt: quam reuocatis rursus antiquatis opinionibus, quas multo ante Galenus improbauerat. quarum praestaret non meminisse, quam omnium quas tam varia is scriptorum ingenia inuenire potuerunt,repetita memoria profectum artiis retardare. faciat Deus,vistudiosi deinceps nos rolabori noninuidentes,siquidiam tandem viderint ex Galeni libris distincte erutum,&firmis rationibus confirmatum,n5 usque adeo conflictentur opinionibus.Sed ad artis opera progrediantur expeditiores, Er, sta ratus, ut ex Galeno accepimus,docebat, Arterias non dilatari cum corde, sed quo tempore cor constringitur: &rursiis consstringi, cum dilatatur cor. contra ac Arist
teles,qui libello Despiratione si modo Aristotelis liber ille es'ita dicit:Εt pulsant v
nae omnes,&simul inuice eis quod appendunttir ex ipse corde. mouet autem cor perpetuo: quare&illaesemper&simul sintellige mouenturi quando mouet, suta
de differentia pulsuum cap.6. damnat aperte Erasistrati opinionem,&Herophilum insequitur,qui omnes arterias stimul cum corde dilatari, ac constringi docuit. In libello Deusti pulsi is hoc idem doctiit. Eodem modo sexto deusti particularum ex Dnatome reddens rationem quase,ut etsi cor& vase omnia quae ab illo oriuntur,aut in illum inseruntur, dilatentur simul: tamen quaedam sint quae tralaant a corde plus, quaedam quae plus remittanti nillud.Quae ratioin quibus datunicis est, ut mox enarrabo. Tamen Auicena,qui habet hoc suae glori e praecipuum caput, quod nihil non corruperit antiquae doctrinae,uniueris suorum sequacium scholae ans ampraestitit errandi, dicens Fen primaprimi cap. . doctri me 6. Virnis vitalissimul constri figit,& 'dilatat .Etriirsiis secundaprimi cap.6. Arterii; non secundum modum dilatationis&constrictionis cordis, sed secundum proprium arteriarum corpus mouentur. Sed praes iteri thorum rationes referre quam verba. Cor dicunto de sententia Galeni Marteriae dilatatione tresvin constrictione expellunt: sed nonpossunt simul cor&a
teriae trahere, quoniam corde ab arteriis trahente,& arteriis a corde, mutua tracti omimpedirentur. O miram hominum sapientiam. an hoc vos conuincit argumentum
ergo si docuerimus fieri posse, ut corti: arteriae simul trahant, & simul etiam e s-lant,quin sibi ipsis impedimento sint: adducemini vos quoque ad concedendum,simul pulsare.Q ratione dicut fiet,Vt cor accipiat barteri avenali,&mittat inaose tam,dilatando Vtramqueὶ an potest cor, quia sic expedit, ita aeris &spirituum ma- 'teriam dispensare ξ non sane. Sed si huius quoque euentus causam appostierimus, non amplius audebitis negare quod experimentum declarat: altera manu,Vt GD. .senus docet, imposita cordi, altera carpo manus. maximὰ cum intelligi halid pos sit, cor dilatari, & ex eius penetralibus trahentes ortum arterias, non simul di
134쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. III. Dy
--ie paucis accipit Cor duos habet Ventriculos: alium dextrum, alium sinia tam dexter habet sanguinis seu quamsi ritus: sinistex plus spiritus quam sangui-hi, diibolia inseruntur in cor: aliud in d trum sinum 'amus scilicet verue caviues udin sinistra, arteriascilicet Venalis; quae proinde Venalis dicitur, quod simplici
iuniea constat,ut vena, alia duo Vasaoriuntur a corde: aliud a sinistro sinu satietia sei 1 eet quae dicitur Urri aliud ad tro, Vena nempe arterialis. quae sic appellatur, quia donstat duplici tunica. horum quatuor duo sunt ad tralaenduma, corde, arteria sciliaeetabitatrinita cordes rims&sanguinem rius membra, vena arterialis deducit te quaedampraetenues,quae Vocari solent adnatae mmcae. sunt tribus vasis omnibus sciliret dempta arteria Venaliis ternae: arteriae venali duae tantum. Vasa accipientiaa corde substantiam aliquam Maec sunt aorta,&vena arterialis habent illas te tales extrorsu quod esthabentes radices in corde,&spectantes extra: ρος vero sunt mit
tentiaincor, caua inquam Vena&arteria venalis,contra habent introrstim vergentes .Ergo quando cor& arteriae dilatantur, tunicae illae in aortae & venae arterialis r
dicibus dilatataeinterim secundum radices, coeunt secundum cuspides voco cuspides partes radicibus oppositas,quanquamlatiusculς quaedam partes sunt, sed qui alta inualuit usi atque ita sit,ut quoniam quo tempore omnia simul incipiunt dilatari,ao osculum reclusiim est,arteriae trahere possint a corde: quando vero iam constringi incipiunt inueniunt arteriae tunicas illas extrorsem clauias, quare non postunt ad cor remittere: cor vero potest fuligines ad arterias mittere. quia hae tunc recludintur, & suus positus facit,ut ab impetat interius extrorsum facto, subuertantur facile:ab imp tufacto exterius introrsium, potius cocludantur. propterea V aquae acceptura erant, tunicas habuerunt extrorsum cuspidibus vergentes:&que tribuunt cordi,introrsum.
hccium cum cor dilatatu dilatans simul culpides alligatas illi, recludit osculum: Mitastigiis inguinem avena caua, rem ab arteria vocata venali. Quando constringitur contra: saeculipides praeueniunt coniungi, &orificia obstriri,atque ita cor remitti inihil. sed quoniam plus oportuit obstrui orificium, quod it ad cauam venam, ad 3Q quamnil ut oportui premitti,quam quod ad arteri avenalem, ad quam nonnil ait calufacti aeris &fialiginum remitti erat ex usu: hoc duas tantum tunicas habuit, easque intro vergentes, illud tres. Haec ergo ita se habent. Q md vero cor& arteriae neque trahendo mutu neque expellendo se impediant, restat nunc demonstrare. Omnia inhumano corpore,ut mirus docet Hippocrates,atque de illius sententia saepe petit
Galenus,habent communem confluxu. omnia ex omnibus possunt accipere, atque
in omnia demandare. itaque non est opus, quo cor expellat, arterias amplificari ad recipiendum,neque contra: sed simul expellerepossunt,in se scilicet,& in alia omnia membra,&extra corpus. Adde rursus, Arterias non omnino obstrui, cum constri guntur: sed siua etiam caua retinere. quare possunt simul ab altera parte recipere, in Ap alteram motu o&perpetuo remittere, ut in vasis praelongis, Vndequaque pariter compressis,fieri conlpicimus. Hac ergo ratione commodius fit,quam ut illi fingint. Quorum sententia nonintelligo quaratione possit non esse abserda. Si enim quod
inpressum cor expulit, tumefactae arteriae continerent: corcum dilataretur,cum
undequaque tralaat, resumeret ab arteriis, &ita ae aut fialigo, a corti ad arterias, & 'Rbi is ad correciprocompelleretur. itur si quid bonis autoribus & firmis rationibus fidei tribuendum est, cor& arteriae simul dilatant &constringuntur.
De disserenita pusuum, se sini librum species.
VAGalenus demonstrauit,ut in principio huius sermonis dixi, certu est priae ire, vel ad diceta breuiter recolere:siquid abillo est omita prosequi. qua- cumin principio operis de differentia pulsi tum ille cum dem5stratione docuerit, quot sint, ego dehacre longum se me nonhabebo: sed veluti aliud agens, docebo Q ra tantum esse species pulsuum, quaru oporteat medicummeminisse. si quae enim
135쪽
aliae, preterhas,dictae simia medicis, aut non stat pulsus species, magis quam rei alterius: aut si revera pulsus species sunt,non tamen sub sensum medici possitnt ea dere. quod hac ratione inuenit Galenus. Omne pulsus differentiam necesse est des
mi ex motibus, aut ex quietibus, aut ex corpore arteriae, aut ex Virtut aut ex tempo
remotuum. Motui potest accidere, aut ma rudo secundum magnitudinem arte rhequaemouetur,atque itafit primi ungenus yihil erit interest,aut genus, aut disia ferentia aut speciem pellar magni,aut pares: autVelocitas,&igenus alterum, velocis aut tardi. Quietibus potest acciderelongitudo,aut breuitas:&fit genus teriatium, crebri, aut rata Facultati accidit robur,aut debilitas:Vnde fit aliud, vehementi, -s: unde quintum a. est genus,duri aut mollis.Temporibus dilatationis & constrissionis potest accidere proportio aut improportio,quae injunus est pulsus. His omnibus potestaccidere aequalitas aut inaequalitas,&inaequalitas potest fieri cu ordiri aut sine ordine: viae duo alia genera proficiscuntur, quae cum prioribus sunt octo: magnus aut paruus,
velox aut tardus, creber aut rarus, vehemens aut debilis, durus aut mollis, enin il unus aut arrhythmus,aequalis aut inaequalis, ordinatus aut non ordinatus. Sunt qui
ex corpore arteri et desumant differentiam alia,quam dicunt calidi aut frigidi: sedligessisterentia, brium est,non pulsu magis quain si quis pulsum
grum.quialiuius coloris est arteria. ex cauo arteri aedesumunt aligaliam,pleni aut v,
cui pulsus: sed haec differentia' aut nil ait significat, aut est prorsum incognita sensu. ΣοNam arteria vere vacua,id est,nulla substanti aptena non potest esse. ergo plena dicetur,aut quae plena est latu re,respectu alterius quae plena sit spiritu: aut quae plana est crasse humor respecto ualterius quaeplena sit tenui: aut quae multa continet 1 stantiam, re pectu alterius quae paucam: aut quae vehementem habet spiritiun, qut valde calidum,respectu alterius quae nec adeo vigentem, que adeo calidu habeat. nullus p ssit inuenire aliam rationesn plenitudinis. Sed nullam harum oportet in proprio pulsis genere constituere. nam duo hi ultimi modi, alter non est Merentia pulsus,calidus scilicet auifrigidus spiritus, sed ,ut paulo ante diximus, febrium alter, scilicet vigens 'iritus aut non vigens, pertinet ad aliud genus, vehementis inquam aut languidi pulsus. habere arteriaminterteis multam aut paucam substantiam: non laesi ter cognosseas,quam si arteria multum aut partim distenta est,&hochabet sensem magni aut parui pulsus.Quodsi tactus ipse sentit humorein ipsis remicis arteriarium: hoc non aliter fiat, quam emollitis tunicis,aut distentis: quod habet sensium mollis aut duri pulsius Duorum ergo alterum superest,au Vt tactu sentiamus, sit ne humor
in arteriaaut spiritus: vel ,sit ne humor qui continetur, crassus aut tenuis. Sed neutruliorum, tactu discerni potest. nam neque in vase magno, ut utre aut vesica,ta dii dices quid interius contineatur, nisiforte ex fluctuatione, aut pytisitione, aut modo aliquo tali,quali nullatenus in arterii suti potes. si enim aliter,aut exsola tactionec rnosceremus: non opus esset multo negotio ad distinguendam hydropem ascitema tympani te. quin potius tactu solo eam distingueremus. Scimus tamen non aliter Mnossentire, aquam essetntraperitonaeum: quana ex fluctuatione, conuerso homine de latere inlatus, aut excavatione relictari regione ventris post compressionem, si miliet,quaeinordematis. nec aliter sentimus aerem esse: quam ex seni rei tympani,
pulsato ventre. sed ridiculum,si quisquam dicat: arterias,angusta adeb&parua vase, pulseri posse, aut humorem ineafluctuare. iamveris neque fouea relinia potest in
arteriasmahumore, etsi comprimatur: cum propter paruitate arteriae, tum etiam propterproprium motum suarum tunicarum. non enim tute eleuatur ab hum
re: sed a vitali vi quam habet a cordeinquentem Iam etiamtidiculu est dicere: tam crassos succos contineri in arteriis, ut resistant tactui,&ita suae crassiti ei praestent se sium, nisi milutu aut arenam, aut lapides ntelligas esse in arteriis congestos. Nub solum ergo est genus,pleni autvacui pulsus:Vel sensu cognosci id non potest. Quare tantumsunt octo species pulsuturi: nec excogitari potest, unde differentia ali inevere esset pulsus,desumeretur.Sediariasse quisquam rogetnos, curulin proporti ne temporis dilatationis,ad tempus constrictionis, consideratur quidam rhytimus, non ita in proportione quietum ad se inuicem consideratur alter Hic intelligat
136쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. II L iis
γὰuod Artasse hic sermo in processu demonstrabit)quietis internae tempus non osse exacte sentiri: quippe quae nonnihil assumiteX prima dilatationis parte, deviiim,eonstrictionis. proindeque non posse talem proportionem obseruari. Itaquenullam calumniam haec diuisio videtur posse pati.
ordo aut contra Memper accidat inaequalitati. cap. V.
io tem ordinatus & inordinatus pulsus,diuisa inmisc. id est, fiunt a J dorum,&omnimodam inaequalitatem: iuxta aequalitatem periodorum ordinatus, iuxta integram inaequalitatem inordinatus. Itaque de sententia illius, solus inaequalis dici potest ordinatus aut inordinatus: in quali vero non spectatur ordo, aut contrarium. Huic loco videtur esse contrarius alter ex isagoge, capiti te de pulselethargicoru, ubi ita est scriptum: ω ιἀ m id est, Scire hoc oportet seniuerse, inaequalitatibus ut plurimum adesse ordinis perturbationem: raro autem contingit inuenire inaequalem pulsum ordinatum. Vide quam sit hic locus
priori contrarius. dicit enim hic aperte: rarb Ordinatum non esse aequalem. quaiore non fiet ordinatus aut inordinatus ex distri utione inaequalis: sed tam aequalis quaminaequalis poterit habere ordinem. Quatum ego intelligo, ordo, si quis consideret exacte, & ut prouectum iam virum in arte decet, nulli potest accidere differentiae: quae non possit recipere ordinis perturbationem, mutato sq-lum ordine. haec enim est contrariorum lex. Sed aequalis pulsas non potest fieri inordinatus, nisi amittat aequalitatem: quare differcntia quam habet, aequalitas proprie est, non ordo. atque hoc docet Galenus primo de differentia pulsuum. sed si quis cosideret minus exacte,ut licet tyroni, licet ei dicere: pulsum omnem, qui inordinatus non est,esse quodammodo ordinatum. tales sunt omnes aequa- . les. hoc modo locutus est Galenus ad tyrones: quo in libro constat, ut hoc, ita 3 φ multa alia scripta esse miniis curiose, quae ipsemet Galenus in commentariis depulsibus excoluit. Utrumul post venire ad tam crebritatem, ut alterutram qui
V AE s TI o, quam modb suscipimus disputandam, neque ab Hippocrate,
.neque a Galeno, neque ab aliquo illorum, qui quaestiones medicas scripserui, nec ab aliquo medicinae professore ante nos disputata est: quippe quam
primi nos inuenimus nulli enim hactenus erat dubium, inter contrarios motus quietem intercedere aliqua necessario, saltem nostrae tempestatis medicor v. m.
Α o Nam Galenus,ut procedens sermo declarabit, contrariu videtur sensisse: quanquam neque illud quidem admodu distincte.Illud unum aperte professitis est,ut multis aliis in locis, ita primo De differentia pulsuum cap. 11. in dicroto pulsu lapsum arteriae ab vltimo distentionis termino nulla quaesentiri possit, quietem dirimere. An vero&sine quiete quae sentiri possit, possit arteria recurrere, illud
non omnino explicuitifortasse nimis curiosum, & minus necessariu censuit esse medicis,dummodo primu illud non ignoraretur. medicus enim sensti ducitur,no rati0ne&intellectu. Mihi vero illud etiam semper visum est verissima: posse pulsum alterutra quietum,aut etiam utraq; omnino privari. Nec vero est, quod quisquam me ut nimis coriose philosophantem,in re med capraecipue, incuset: lo tota enim De differentia pulsuum doctrina, multa plena est contemplatione ampud Galenu. Praeterea qui semel illud recipiunt ex Galeno in dicroti p ilsus re sessu nulla, quae sentiri possit, quietem esse: qua nam facultate iudicat aliquam prorsus quietem intercederet Non arbitror sensu sensu enim percipi n5 potest. ςxgo philosophica ratione Eade mihi videor monstrare contrarium posse co
ungere. Primu haec nostra quaestio versetur primo illo cardine, qui in philoso-
137쪽
phia totus constitutus est: An possint fieri duo cotrarii motus sine quiete medicquod in principio disputationis monstro. ita enim arbitror) oportet paradoxa opinione. Intellige mihi proiectu esset illu sursum,S interim,du lapillus ascen dit, corruere ingente aliqua turrim:atque in descensu obuiaseri ascendentila pillo, atque illuseclimotu cilluc deorsum rapere. Vides necesse esse, aut lapillum ascetndetem descendere, prius quam quiescat:aut magna turris molem a paruo lapillo pensile in aere retardari.quod qui concedet, sensu couincetur indigere. Dices iartasse:Detinetur turris tempore, quod percipinon possit prae breuitate. Lubet tunc interrogare,cur quiescit moles illa inges: &motus eius interrupit breui illo tepore Aut turris ipsa quiescit,qub Vacet lapillo quiescere,ne tumemi, dax sis:aut sistitur turris,quia videlicet lapillus restitit descensui. Primum illud 'forte nonfaciet turris: nisi tuae sententiae sit, & ab aliquo prius eius quod expedit,fuerit admonita.secundu hocnec tu ipse dices: cum tam parua resistentiain lapillo sit prae turris podere. Sed addet si quis.quoniam parua resistetia est, pastium tempus sistit turrim.Ita neὶ Cur igitur solus ipse aer non sistebat:sed continuus erat adhuc motust Resistebat enim & mediu nonnihil. Ergo,si quantula cuni reastentia valet sistere quantacunq; molem, dc magnitudo resistetiae ma. gnitudine temporis,quo sistit, pesatur:necesse erat, singulas interteisti aeris pamtes, singulas quietes efficere.& partes medii squippe quod continuum est) sunt
infinitae. quare in infinitis cessationibus necesse erat infinitu tempus quiescere: is& ita tandem in pereetuum non poterat eius motui opportum aliquod coceditempus,in quo nona cessationibus interpellaretur. Est igitur euidenter verum, Ee monstratione confirmatu:esse motus contrarios sine quiete media . Quaergo ratione dixerit Aristoteles octauo de motu sphysica Vocant vulgb)cap.7.ubi de motu alterationis & accretionis disceptat:Manifestium aut,qubdid quod re ouetur, quiescet in cotrario. &rursus sequenti capite de latione hoc idem momstrat,& in linea rectare cursum fine quiete fieri posse negat. Galenus quoq; primo de differentia pulsuum cap. 3. ita scripsit: Nam prius contrariu motum arteria, quam primum sedauerit, non exordiatur.In hac quaestione ita idetur se
tiendum. Quando duo motus fiunt a natura agente naturaliter,aut alter a cau- 3 1sa praeternaturam ,&altera naturali, sed naturalis motus superuenit non nat rati : tunc temporis necesse est, quiete siquam dirimere contrarios motus,ut inpulsu naturali, aut cum lapis sursum proiectus deinde suo pondere descenait.Si
vero aut a virtute irritata vehemeter praeter natura, aut a causa externa, &vies
ta secundus motus fit: nihil prohibet sine quiete recurrere.ut in lapide illo, qui
non descendebat sua grauitate , sed a corruente turri repet lebatur: aut in pulsu dicroto ex vibratione. in quo, cum partes quaeda sursum, quaeda deorsum simul agantur: fit,ut quae ascendebant,in medio astensu a descendentibus violentius, motu nondu finito, sine quiete retrahantur : ut cum cor est inaequaliter intenseo eratum: ita ut aliae eius partes ardeant calore, aliae sint fumido vapore plenae. οFit hoc quatuor modis, ut inquit Galenus secundo Depraesagitione ex pulsibus capite 8. his verbis: Itaq; sue distendatur arteria opera eorum quae dis edunt,
excipiet contractio interim distentione&citra externa quietem: siue contrahatur, agentibus his quae cotrahunt. utrunque aut horum plurib. modis fiet: aut enim omnino vincet secundus motus priorem, aut aliquantu retrahet:vincens aut prior,modum institutu complebit. Vt tres fiant omnes differetiae pulsuum & in dis tentione & in cotractione. Prima, cum distentione prius quam mensuram lini, leuit, contractio excipiat:altera,cum prorsus completam excipiat, externa quinetererdita:tertia,cum distentionem,cum adhuc fit,motus contrarius retrahat,
qui debilior redditu reliquum sinat compleri . haud aliter etiam distentio com isttractionem nunciam absolutam excipit, non permittenSConsistere: nunc eam, prius quam confecta sit, impediens & vincens excipit. HaecGalenus. Nos quatuor modis diximus fieri, ut arteria priuetur quiete. quia,quod ad nostram a tinet disputationem,tertius idem est cumprimo. Ex his ergo facile quiuis sarbitro quantumuis rudis intelliget: Galenu quoi itasensisse, M antiquissimu esso
138쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. III. I 13
sbe huius quaestionis iam faciam finem,si prius Aristotelis argu-
metis responderim.Nunqua enim contemnendus vir hic est. Si linqui thaliquid uelut de Madb, Minb non quiescit mouetur,&mquam est in fine,&in e
linio motus simul adest & abest a b. Respondetur: aliud est esse in aliquo loeo,
. . - α -- ιαε- loco etia quod mouetur: ut ignis in
praeterea, necesse esse in fine actu
quiestete quia illud est vere ei te in loco cum a Virtute propriami 'uς mouetur, ente naturaliter fit secundus motus, intelligo& concedo: sed cum fit aliundo dueniente hoste,qui istas quiesstendi inducias non dat, neq; concedit potiri fi
'io ne ut virtus facit, cur tum quoque quiescat ' Igitur ip*quoq; Aristotelis rationes, cum nostra interpretatione Videntur habere vim. nam aliudquod affert, de a eessu & recessu in eodem temporis puncto, quo pacto Aristotelem conturbat, Requiro enim ab illo, An, cum res quae mouetur,it de a,ad b, per c, motu conti Mo M perpetuo: illius pars d, gratia exempli, accedat simul, atq; in eodem te poris puncto,& recedat a C. Si concedit, concedam. Neque est quod ille miretur,aut accuset. Si negat:rationem requiram, qua illi ipsi respondebo. Videtur itaque nostra sententia Aristotelis esse opinio. nam cum I virtute agentenat taliterfilsecundus motus, quae colligit, absurda&grauia sunt: alioqui nulla. sed non tam constat Aristotelem ita sensisse,quam veram esse sententiam de qua diruio cendi iamfinem facio, quo ad aliam quaestionem transgrediar. innuspost cognosci constrictu. Cap. VII.
IN hunc usque diem durat apud plerosq; medicos antiquata illa Archigenis
sententia: constrictione sentiri non posse.quam tamen conuicit Galenus, docens dignoscendae illius apertam rationem. Omnes linquitὶ pulsuum differetiae sentiuntur non per se sed per affectu, quem tactui inferunt. sed infert costrictio tactui nostro affect ione,quae no minus sentiri potest, quam dilatatio. na dilatatio arteriae facit c5primi pulpam nostri digiti,&Gstrictio facitdilatari:&tactus potest sentire tam propria dilatatione, quam costrictionem. ergo potest sentire tam pulsus constrictionem,quam dilatatione. Sed videtur haec eadem ratio cofice- 3o re,non solum sentiri posse constrictione, sed etiam necessaribsentiri: atq; adebnecessario sentiri tantu constrictionis,quatum dilatationis.nam, queadmodum ipse Galenus inquit: Necesse est tantum carnis exquisitὸ recurrere in descensu, quantii ascederit compressium arteriae dilatatione. igitur affectiones tactuu, per quas sentiuntur dilatatio& costrictio, aequales sunt. quare&ipsi sensus. Sed res non ita habet. nam,si tantum constrictionis sentiretur necessarib,quantu dilat tionis: neminem posset latere constrictio,qui sentiret dilatatione. tamen dilat tio latet neminem: & ad constrictionis sensum Galenus ipse indiguitlongae ercitatione. Vnde illud aperte deducitur:notitiam constrictionis,& dilatationis fieri per aequales tactus affectus. atque proinde tantum constrictionis cognosci εο posse,quantu dilatationis. Caeterum, quia constrictionis notitia obscura est,&dificilior notitia dilatationis fit ut possit aliquis dilatationem sentire sine sensu constrictionis,&ut raro quisquam tantum sentiat constrictionis,quantu dilat xionis.Est verbnotitia constrictionis difficilior, quam dilatationis. no, ut dicut quam multi, quia constrictio interius fit sub cute, & carne:nam nec dilatatio fit extra haee.in eisdem enim sedibus dilatatur arteria,in quibus constringitur. Sed constat, Violentas affectiones facilius sentiri inuiolentis: & eas quae extrinsecus inseruntur,quam quae a nostra ipsoru natura fiui nam, si quis ab externo aliquo
corpore refrigeratur: acriore habet passionis sensum, qua cum postmodum, moto refrigerante sua sponte incalescit,quamuis tantu recuperet caloris,qua Io xum a refrigerante violeter fuerat corruptu.Itacu arteria dilatatur, ab ipsis tuni-ςi dilatatis,c5primitur caro nostra p vim:cum costringitur arteria,dilatatur c
x sua sponte, remissa violentia. re constat: passionem propriam tactus, qualentit constrictionem, tardioris esse sensus, & proinde constrictionis notitiam Obscuriorem. Igitur sentiri potest tantum constrictionis, quantum dilatationis,pςr longam exercitationem,& optimam naturam: tamen raro non sentitur plus
139쪽
dilatationis. Sed nec dilatatio nec constrictio potest sentiri tota quin potids eunt quiete interna in sede profundiori latet necessario ultima constrictionis pars M prima dilatationis tanta,quanta membra incumbentia arteriae, & pondus quod accedit ex ipso taehu,possunt detraherede constrictionis dignotione.Id quod euidenter licet cuiuis intelligere, consideranti: pulsus omnes,cum sensim immunuuntur homine tendente ad mortem,prius sensum fugere prae paruitate,quam omnino sustollantur. Videas enim duos,aut plures medicos, aegrotu vitentes,
huc quidem obscure pam, illum omnino sentire nihil: prout quisq; praeditus est
bona natura,&magnaeXercitatione. Cum ergo nullus tam acri sit sensu,&ta ta exercitatione, in quo nihil desideretur : euidenti argumento est, semper ali, i.
quid relinqui ante extinctionem,quod sentiri non possit. Ergo tanta pars dilatotionis & constrictionis in maiori pulsu fugiebat sensum: quata relicta est in ho qui est in hypothesi,praeparuitate sensum fugies. Fugit itaq; sensum semper pars quaeda dilatationis, & alia constrictionis . cum vero dilatatio & costrictio aequales reuera sint nisi sert8, eum contingit rhythmu alterari: & constrictionis paraquae sentitur, non possit esse maior parte dilatationis quae sentitur, sed ferὰ se
persit minor, ut e licuimus :constat partem constrictionis, quae fugit sensum, magna ex parte esse maiore parte dilatationis,minore vero nunquam posse esse,
sed ad summu aequalem. Atqui iam diximus quatenus possit sentiri constrictio. Dede senda vetitit uvia . cap. VIII. UTE R. et i o libro De dignoscendis pulsibus cap. r. docet Galenus, ad cognoscendam motus velocitate non oportere tempus motus coferre cum spacio:
sed satis esse impetum considerare,& an facile locis cedatres mota. manere em, inquit,in locis rem,quq mouetur,aliquatenus. Qui locus alioqui obscurissimus, a nullo,quem ego norim,hactenus enarratus est. Quare cum nonnulla dicenda finx propter eruditionem,n5nulla propter lectione,Galeni praecipue:cuius mentem non assequi cum in eo semper versemur,turpe sit. Quaestio de motu omni
14 physica est: nonnihil tamen de illa dici a nobis hoc in loco oportere in an mum induxi,qubd de ea nullus dixerit,& quod non parum cum pulsusi dignotione coniuncta sit. Si enim arteria, dum mouetur, aliquo modo in locis spatii 'manet,satis est ratione mansiuncularsii,3c impetus modum considerare : snmiunus, opus est tempus cum spatio conferre ad velocitatis dignotionem. Galeat verba haec sunt. Vbi enim in locis morantur, tardum esse motu diximus: ubis cilὰ discedunt,celerem.hic scio futuru,ut quaestio se physica offerat: An corpus dum mouetur,etiam maneat aliquo modo. atqui in comentariis de motu, illud ita,ut quod maxime, probatur verum esse: at in praesentia cauebimus, ne implicemus nos tantis quaestionibus. illud tantum quo sensus insormatur ad cognostendos celeres & tardos pulsus, satis est, si dicamus. nimirum quenda motum cedere videri facile locis, in quibus semper fit, quendam diutius in illis morari:
itaque hunc tardum,illum celerem vocari. ex locorum transitu sensu dignotionis facto: non ex totius motus tempore, neque separatim & solo, neque quatenus cum quantitate comparatur. itaque celeritatis & tarditatis facilὰ notitiam consequimur: non perinde consecuturi,s quantitate temporis&interuallorum obseruata, eorum sustineremus proportiones obseruare. enimuero non sust nemus. Nam ut in primam mutationem aciem intendimus, momento tempo xis , moram corporis de quo disceptatur, deprehendimus: ex qua coniicimus transitum . quaecunque igitur eminus cernimus: haec nobis interim diutius videntur consistere, licet agitantur velocissim Lunde liquet ratione nos motum,
non sensu deprehendere: siquidem cum prima quaeque pars quae sentiri potest, corporis quod mouetur, in primo loco qui sentiri potest, tempore primo quod
sentiri potest, manet: quod cernimus, videtur esse immotum. at vero, ubi primma pars, quae sentiri potest,in primo est loco, & tempore manet breuiori,primo quodsentiri potest: tunc videtur moueri. quodcunq; em dictorudissecari,quod ad natura attinet,in infinitum potest:sensu vero, primas certas habet, & indiuise. duas
140쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. III. Hue
ssula partes. quod planum facit ratione omnem motu, non sensu dignosci. quia veto sensui ratio coniunctacst, 4 mentis est transcursus velocissimus: tapeta moto non ratione , sed sensu deprςhendi Videtur. Nam quotu in primo ad se
suciloco manet:horu tantum nos motus aperte fatemur, non sensibus,sedrati
one colligere.vignomonis Vmbrae,&lunae,&solis,& omnium sideru,dis quae alia inobis longissime distat:quorum auae, Ut dixi,breuius est tempus, eo quod primu ad sensum est,sine tempore horu mansio & transgressio locorum videtur. omne em quod minori, primo ad sensum,tempore fit,omnino tempore videtur euere.Ηaec stisfecerit,ex Galeno desumpsisse. Omnes hucusq; dissicilem hune to locu transiliere, nihil in illo enarrado, quasi omnino medicis sit inutilis, labora tes: qui tamen, ut diximus,non adeoest inutilis. sed ut essetinutilis: mihi semper graue suit non intelligenti autoris locum alique, ad ulteriqra transire .Hic locus' continet opinione Galeni de latione:quae Zenonis fuit,&Stoicoru multo antὰ. Hanc ego modb pro loci intelligentia declarabo: ostendaque,eam n5 minus contraria probabilem. Expositio integra, ut expscriptis verbis patet, comentarios Galeni de motu poscebat: qui tamen, ut multa alia eiusde autoris opera, desiderantur.Sed quae illius opinio sit de motu secundum locu, quantu ex hac dictione licet colligere, iam declaro. Cum corpus aliquod mouetur: facit & mansiunculas quasda, quae quietes sunt, in locis spatii per quod mouetur, & de loco ad lo-ib cum,transgressione.Transgressio motus est continuus, sed qui sentiti nonpossit prae breuitate temporis quod insumit: & in omni motu semper aequalis. Mansiunculae nunc sunt minores, nunc maiores, pro ratione Velocitatis motu; quod
enim corpus velocius mouetur,minus manet in locis: quod tardius: pllisi: deliquet,motumnon sentiri.quod enim est transgressio, illud prae breuitate percipi non potest: mansiunculae autem, quietes sunt. Sed videmur nobis videre in oditum:quoniam videmus corpus quod mouetur,in alio & alio loco esse Unde moueri intelligimus,non quiescere. Atqui cum esse in alio & alio loco sensuue percipiat,&rationisi anscursus sit velocissimus: fit ut nobisipsis videre motum videamur,non intelligere.Transgressiones,quanquam aequales sunt, semper secum s o dum tempus, siue diuersa sint corpora quae mouentur, siue idem, modo velociaus,modb tardius agitatum:tamen possunt esse in quales,secundum partes eiusdem corporis quod mouetur,nimirum ut motus ipse. Cum enim coelum moue- . tur:pars quae est insuperficie convexa,maiores facit transgressiones secundum spatium,quam quae est in concaua.sed hoc non tam est inaequales esse tras re*ones, tuam unam inaequalem.totu enim coetu seipso,etiamsi modo moueretur celerius, modo tardius,neq; maiores,neq; minores,neq; celeriores, neque tardi ores transgressiones faceret. sed neq; inferius coetu superiori, quantuuis,hoc celeritis,illud tardius moueatur,minores aut tardiores transgressiones facit: ne thyx in summa dica, corpus quod pia altero, utcunq; moueantur aeque,aut non aemΑ Ο que Velociter. tota em h e differentia est in mansiunculis, non in trans gressioni bus; Η c est Galeni de motu secundum locu opinio. Quae tam est probabilis: vip xum absit, quin eam contraria atq; adeo comuni fere omni u sententia dicam multo probabiliore. Nam primδ, si omnis motus secundu locum continuus est,& nullis quietibus interceptus :corpus quod mouetur, in locis mediis quampst sed sempmoueretur,&quilibet puctus corporisqdmouetur,in singula pumst spatii sine tempore delabitur. Quod si fit, nullus motus potest esse altero velocior aut tardior. Na qua ratione velocius mouetur hoc corpus si illud' Anno, quia minus temporis consumit in minori aut aequali spatiosaut aequale tepus in spatio maiori 3 An est aliud c5sumere minus teporis,si minus morari sed sine sp xrum aliquantisp moraretur: neq; plus aut minus moraredur. moras rigitur V xxuque quod nihil aliud est, quam moras facere. & ut maiores aut minores facit
m ras ita plus aut minus mosatur,& velocius,aut tardius mouetur.Quare mo-xuta,cum impetus est maior minores fiunt: cum minor,maiores. Traul remo-de enim constat esse aequales. &,quandoquide continuae sunt: non possitnt magii aut minus dici celeres. Sunt igitur transgressiones&magnituditae, & celerib