장음표시 사용
121쪽
elegantiore traductione cenantes. Quare qui in illos incidunt legendos, abunantur
otio.nobis non tam est animus seripus certare,& autoriim verbis confirmare sente
tias, Ut faciunt illorum pigrique: quam ex illorum assertionibus reliqua deducere. vi modo collegimus: Ex omnibus quaevidentur, species venire ad ipsum crystillinum humorem necesibi cumviso sc&issas quidem non incorporeas,sed ei usidemn turae cum coloribus. Verum quanquam haecita habeant, visio fieri non potest,quin missione fiat facultatis videndi. Nam omitto debilia argumentaὶ ut color ingressuffeciei in pupillam videri possit tamen magnivido,&locus vide quin prodeat facultas per aerem ad rem ipsam,nonpossunt. Si enim res non vid rubi est: quar,sione potest visus cognoscere distantiam, mimagnitudinem Z Ε ut haec duo argu- lamentorum loca, quae sola subuertunt Aristotelis sententiam, me tractenmnprimo intelligeridereme duo corpora, quorum alterum album sit, alterum nigrum. quod nigrum est,st duplo distantius altero.utrumque horum visu iudico:&corpus hoc e
se album,&propinquum.qubd quidem album est:specie candoris sentio:quod propinquum s si nihil de oculis prodiit ad rem videndam) non aliter potest vidiari,quam aut specie alia,aut illius eiusa species modo alio.Sedhorum alterum est ridiculum: est enim falsum. Quod enim distantiae autpropinquitatis sit propria species,inridiaculuan: quod diuersis modo se habens eadem coloris species repr=nt et propinquitatem aut distantiam, caret veritate.nam quid aliud habere potest sipecies ex multa distantia ad oculum veniens, quis ex parita: praeterquam, quod ex multa distantia 16 remistoriam oculos attinget, ex parua veniet intensior Sedintensiorspecies intemsum videri faciet colorem, non propinquum: remissior remissiorem,nondistanti rem. Qua fieri potest,ut color, qui remotus est, videatur remissior, &si intensior siti qui vicinus contra,videaturintensior,&sist remissior. Sed qua distantia&propimquitas videri possint,nulla via restat praeterea, que qua videatur magnitudo.Dices fortasse:species ipse rep sentat cum magnitudine quadam & extensione.Sit ita. Sed intellige mihi duo corpora, quorum alterum sit omnino paruum, sed maxime propinquum:alterum magniun, sed remotum.fiet,ut maiorem locum occupet in oculo
species parui corporis,quam magni .nam species parci,quia propinquum est,impleuit pupillam totain:magni, quia est remotum,cum species semper tendat in acutum, sofortasse alteram pupillae partem nonimplebiti tamen videmus,hoc magnum esse, iblud paruum. quanquam huius speciem hauriamus oculis cum maiori extensione, i lius cum minori. itur nulla commoda via est videndi distantiam &magnitudinem
iis, sunt opinionis primae: quam eminde possemus suspectamhabere subi nihil,liud esset quod a suo autor inter respondendum physicis quaestionibus, lape prodi
ta est. Quinto degeneratione animalium cap.I ita scripsit Aristoteles: Q intusin cauo oculos habent positos, longe aspicerepossimi: quoniam motus in vastumnon dissipatur, sed recto tramite meat. Vides, ut Aristoteles prodire facultatem videndi dicat. ruo meteororum capite quarto, cui da hominiciti debilis erat visus acies, sua
ipsius imago sempe videbatur occoerrere.quod idcirco ei contingebat inquit quod οoculorum acies in ipsum reflectebat unquia ex morbo tam imbecilla& tenuis erat,vt proximum aerem expellere non posset:qui tamen ut remorus &densus,in speculum
reddebatur. Vides quam apertὸ hic quoque Aristoteles dicat: Visionem in speculo fieri non reflexa specie, sed acie visus. Ego sine, quanquam Galeni opinio est mihi multo gratior: contrariam nunquam repuli, ut omnino improbabilem. Sed hanc tam eximii plailosophi, siri placiti obliuionem non possum non mirari: que possiun mihi aliter persuadere, considerans illius in reliquis placitis diligemtiam & memoriam, quam, ut Galenus etiam coniectauit, seniisse Aristotelem sui placiti absurditatem aliquam,&proinde dissimulanter praeteriisse. Neque enim puto propositae quaestioni possunt Aristotelici respondere: quin prodant sententiam suam ut fecit ipse autor. Nam necesse est,qub homo ille sibiipsi semper fieret obuius:
ut acies visus reflecteretur, aut species. Sednon est, quod species reflectantur, mi vi ius hominis tenuis esset:ergo reflectebatur acies visus. Vnde aperte intelligitur:
hecesse esse, ut videndi potentia prodeat ad videndum. Est itaque Galeni σ
122쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. II. Ior
bitilo Multiplicari a coloribus species eiusdem naturae cum illis, usque ad pupillam oeuli, & risus erire animales si ritus Vsque ad externam superficiem pupillae, M illine lumen quoddam ccesine, eiusdem generis cum lumine solis, quod Blum per se non potest illustrare aerem, cinn externo lumine coire: & veluti cumeongenere recte coniungi. I in quam sententiam recipit aer influxum virtutis videndi illustratione illa, non aliter quam nemus. & ita est nobis aer pro medio coniuncto , in quo videmus. Visio itaque mica agit in aere & oculo. haec enim duo media unum fiunt. Vnde constat: quodammodo aerem esse sentientem.quia videmus per aerem. Non, quemadmodum Stoici dicebant, videmus aere, ut Io sentimus baculo. nam cum rem aliquam tangimus baculo, laetio in manu fit, b
culo tantum fili ulso. in baculum nulla facultas influit, in aerem influit. Visio itaquest intrantibus sipeciebus, quo colores sentiantur, & assiciatur proprium visus instrumentum: & facultate exeunte ad dimetiendum distantiam & magnitudianem. terum hoc interest, Fbd species necesse est ab obiecto colore usque ad oculum peruenire aliter enim inalterato proprio instrumento, viso fieret vim v ro videndi non necesse est rem videndam attingere. Neque enim prosectbattingit astra: sed multo antea consistens videt. fallimur tamen proindein dista
tia&magnitudinererum,cum eas longe contemplamur. desinuitu Linnen roquiri: neque propter facultatem silam, neque propter colores selos, sed propter 2O trumque.propter colores,quia species non possunt multiplicas per opacum: propter virtutem,quiasolus splendor spirituum animalium non suffcit illustrare aerem. co iunctus cum externo lumine potestmultiplicari,&efferre videdi potentiam.Sed est contrahanc particula dogmatis huius forte quoddam argumentum,quodnondum soluimus. Videtur sequi, si lumen necessarium esset propter virtutem, non selum propter colores: ignem non posse ὀ longinquo videri ab oculis in obscuro loco constitutis .nam splendor oculorum ab ipsis tenebris extingueretur, ut Galenus ipse dicit. Sed contra fieri experimento cognoscimus. Videmus enim ignem exloco obscuro. quin potius quo per opacam magis noetem,ignem e longinquo despicimus,eb ille plus micat. Huius argumenti non meminit Galenus: quod tamennon Q arbitror) despexit.solutu enim dissicile est. tamen nos hanc solutionem excogit uimus. Cum aer ad videndturi sit nobis pro membro aer: illiminatus, est veluti neruus bene in temperamento & compositione constitutus. aer omnino nullo splendore astectus, est ut obstructus omnino nemus : qui vero aer splendore illo interno solum, aut cum valde remista externo assicitur: est veluti neruus st pidus, aut instrumentum ineptum, non omnino tamen. Vt igitur stupido ne uo nondum resoluto, sentitur excellens passio,sed quae non est valde excellens, omnino ab stupido membro non sentitur: ita flamma sentitur in aere, selo imterno splendore illuminato, colores,qui flammulae quaedam sunt, sed remissae, nusi in aereilluminato utroque lumine n possunt videri. Est itaque haec medicorum ης opinio, quis contraria, Itb probabilior: cui tamen maior accedit probabilitas
ab illis, quae de visius ignea natura paulo ante diximus. Sed dehac quaestionehaec
Os en omnesagantur Upecis. cap. XXIT V si multoriun Aristotelicorum placitum quod tamen perinde Aristotelis esse
non crediderim: Ex omnibus quae sentituitur,produci species usque ad sensius p prio ,&has quidem incorporeas, dc qualitatibus, quarum sunt, diuersas natura. Ego vero tam longὰ absum ab hac opinione : ut tales species, quae scilicet nonsim dem natura quai sequalitates quae sentiuntur, a nullis rebus putem produci. ta'm abiis quae gustu aut tactu percipituitur, omnino nullas:sedipsas qualitates quae sentiuntur,per se cereinstrumentum propriumsensus.Ducunt insitam sentemtiam Aristotelici ex alio ipsius Aristotelis placito:nihil sentiri posse sine medio, quo vnim res posita supra sensum. Verum pleraque eorum quae in hac doctrina ab Arist x cacum psa res euidentiaconuincit.dicit enim hic autor, tactum& gustum per
123쪽
petuo vii mediointemo,&reliquos sensus perpetuo externo. Quorum Vtrumque falsum estnam neruus, quantumcunque nudus & camis praecidatur, sentit prae cisionem:&sussus,quae sunt intra pupillam vident,&foetorem ex Ventriculo, aut 'dorem gratiun e sentimus. quem sensum constat per intemafieri.Finnuit Me millemonstra. Sunt qui dicant,dumpraecidit nemus, non sentiri a particulis ipsis, quaepraeciduntur,sed ab aliquanto remotioribus, quibus aliae Vt dicunt pro mediis
sunt. Alii dicunt intercipi necessario inter cultellum&neruum, aut rem,auth morem:&externum medium esse pro interno. Stanonvideo quae tanta necessitas illos cogat figmentalhaec excogitare. An, quo sensus fiat,non satis est,propriumim mentum alterari, &facultatem sentire sterationem ξ At Vese, Vt hoc fiat:non iis
pus est medio, neque speciebus, praecipue in tactu. Quid enim proles t neruum per se alterari ab iis quae illum contingunt Nonne potest incalester refrigerari ve3 Sed demonsi ro:per nullas species sentire lassiim. Si per species sentiret:non est quod manus mea non posset gratia exempli) sentire aerem eiusdem temperamenti quo ipsa est,ac neque calidiorem, neque frigidiorem. nam quod reueraprolaibet, nil ait aliud est: quam qubda similis caloris corpore non potest alterari,calfacta aut restigerata. sed similis caloris species non video chir non reciperetur differunt enim natura ut isti dicunt species,&qualitas. Non ergo ita fit: sed quae pars calorem senti incalescit, quae frigus,refrigeratur. Quare tactus nullis speciebus indiget.Sed neque gustus. non enim species acoris est,nequeacerbitatis.nam aliter solumper incorporei saporis ad- io missionem gustaret lingua, nil est amplius perpessa. quod tamen nonfit: quin potius acrimoniam sentit incisione seporem falsum abstersione, acerbitatem corrugatione, ut Plato docet inTim o,& Galenus quarto de simplicium medicamentorum secubtate. Gustus itaque &tactus non fiunt per jecies, reliqui sensi is fiunt.non enim color ipse qui in corpore terminato est, venire potest adipuum visium Sed irae etiam species, ut nuper in proxima quaestione dicebamus,eiusdem naturae sunt cum qualitatibus
quae sentiuntur: ut species coloris cum colore,soni cum sono,odyris cum odore. nam aliter non esset,cur,qui in tunicis oculorum colores habent insignes ex natura: deterius videant,qtiam quibus tunicet decolores sunt.Nam si qualitates,quae recipiuntur, diuersae naturae sunt a coloribus, non est Fbd ab ipsis coloribus excludantur inimi, lorumintus manens prohibet extraneumὶ sed cum sunt similia omnino &quod intus est,&quod extra accedit. itur de speciebus ita inendum puto. Sit nesntire agere, pati. Cap. XIX. C E N TI R E no est quicquam operari,quemadmodu Aristoteles statuit secuindo De M anima capite quinto: sed assici potius ac pati aliquid. Verum passio haec est,dicem tibus Aristotelicis,in numero earum passionum,quae vulgo dicunturpe estiuae. GDIenus septimo De placitis ita scripsit: Nonigitur alteratio estsensus, ut quidam pinant, sed alterationis dignotio. Quae verba contra Aristotelem scriptavi dentur,qui loco ocitato dicit: Sensus autem permotum quendam atque passionem contingit, ut dix, mus.nam alteratio quaedam esse videtur. Quodsiane necesse sit,ubsensus fiat, pro- lprissimillius instrumentum a rebus sentiendis alterari, dictum anobis esti tamen- ltem Galeni paulis ante: qubd verbalteratio ipsa non sit sensus ipse, sedillius alteratio- nis perceptio, constat. nam sinemus qui bene habe incalescit, sentit calorem: hic, idem si plurimum a temperie recesserit,aut obstristas sit, nihil sentiet, quanquam al- lteret .ergo aliud siquid praeter alterationem est sensus.Hinc colligunt quam pluim lmi,sensium non esse instrumenti pastionem,& euidenter colligunt. Sed quod sentire non stipati,nondum concludunt.Nam si ultraspecie sensui deseruientem, est notitia lsensus,quq qualitas quiqda ipsius potenti sit, &vltra speciem intellectui deseruiente, sonotitiaiotellectus, quq sitforma intelligedi:sentire&intelligere pati est,assici cilicet potentia sensus,non a re quae sentinir hoc enim euidenter conuincit Galeni ratii sed lanotitia. Siserb ultra species nullis notitiis est opus, sed latione quadam potentiae in irem ipsam: certὰ sentire non inpati, sed moueri potentiam quodam proprio animae motu. Et sanὰinliacvluma quaestionenihil habeo aut euidens,intinsigniterproba
124쪽
bis quod asseram:s hoc proposui,Vt declararem controuersiam. Ceterum potest virumque dici probabiliter. Galenus primo De causis symptomatum ita scripsit: Consistit enim in patiendo magis, quam agendo tangendi se . itaque etiam parua vi teperfici potest musculorum motus cum agendo, non patiendo obeatur sto tum namque corpus abhoc transfertud multa eget animali Virtar te. Videtur ergo Galenus tribuere sensibus nonnihil actionis. Nos illud unum censemus euidenter verum, illam instrumenti sensius passionem, quae ab ipsa re quae sentitur est, siue per qualitates eiusdem naturae, siue per species, non esse sensum,sed ultra illam aliud. vero illud aliud,pati notitiam sit, aut agendo tendere in passionis instrumenti dignoto tionem, non profero. Sicut neque quicquam amplius in secundo hoc sermone qui iustam nactus est magnitudinem, disputo. Dixi enim plaeraque circa proposita a principio.Nihil omittere non est instituti nostri: sed ea quae fiunt in controuersia comstituta dicere. Insignis quaedamhic relicta est actio,quam pullium appellamus: sed quae noniamindiget tractatione,Vt actio, quam Ut signum. Quare adpartem medicinae quae μώω dicitur, potius quam ad naturalem refertur. Quapropter huic,&vrinae, quae omniumlignorum sunt praecipua,librum tertium, qui hinc proxi consequetur, certum est dare. huius hic esto finis.
multa depulsu disputare: ut quae actio vitalis facultatis est, & proprius motus.Caeterum,quoniam, Ut antea diximus, maior pulsessi nificationis, quam actionis medicis curaest,&maior vis: m lius visium est controuersias, quae de illo sunt,parti de si1gnis dare; quam naturali. Et,quanquam in partitionemedicat artis μ- n,
de prognostica destissa est est enim per signa praesagitii & pr
inde in librum vitimum posset reseruari: tamen,qiuia pulsi is &Wina,non morbos Blum,sed anitatem etiam significant, ut ab Hippocrate accepimus, commodius est hanc tractationem sanitatis tutelam,&morborum cluationes, quae sequentibus libbris continebuntur, utpote ad illa cessariam antecedere.Exigit praeterea disputatio depulsit&vrma propriuinlibrum: utpote non adebbreuis.insane neque in sep
rioribus libris pieit, neque in sequentibus pigebit, si quid hosti in lucis addere iis
quae a Galeno dictastini. Fiunt enim multi scriptores, etiam cum inuentis addunt nihil,studiosis hac rationeutiles: quanquam nos non itasolum,sed non ulla etiam im ς uenimus utilia. verum haec dixerim propter eos, qui aliquid in hac medici rue parte inueniri iam posse desperarunt,eoqubda Galeno multa depulsibus scripta sint. quasi Veris de febribus, aut temperamentis, aut crisibus scripserit pauca,aut de re alia quapiam earum,in quae extant qua plurima non inutilia commentaria. Sane scripsit depulsibus Galenus multbfur quamplaetique medicorum assequuntur: adeo Vt nulla medicinae pars sit quae magis indigeat breui aliqua inxerpretatione. quam tumen non est instituti nostri scribere,sed dirimere, ut in reliquis fecimus, controue iis Mirum,si primus artis inuentorillam adfammum perduxerit Vsque adeo, Vt nis posteris reliquerit aut inueniendum,aut excolendum. Voco Galenum primum inuentorem, non qui ignorem aliquot ante i lituri seculis alios quamplurimos hanci' artis partem seripto tradidisse: sed qui nullum ante Galenum bene de pulsibus scripsisse,& satis hanc artem elaborasse certo sciam. Scripsere Erasistratus,& Archi Onta : sed quantum licet colligere ex illorum verbis, quae suis commentariis pasum inseruit Galenus, nus eruditὰ Hippocrates scripsit clepulsibus: sed, ut Galenus d it hanc partem non elaborauit. Quare quod a Galeno dictum est capite undecimo' x iij De crisibus: Signa expulsibus sumpta Hippocrates, vel quia non nouerat, Vel
125쪽
viuia non magni momenti existimauit: iccirco non est exequums. Nihil aliud milis significant,quam non fisisse Hippocratem haec exequutum. Quod vero ultra dixit Galenus: constat dictum fuisse incaute impetu sermonis. fassiis enim est aperte ipso met, Hippocratem neque ignorasse, neque omnino omisisse, primo De differentia pulsuum capite sectindo dicens, Omnium itaque quos nouimus,primus nome pulsus Hippocrates literis prodidit: atque artem quaein eo est,non viseetur ignoras notamen, aut hanc artis partem amplius excoluit,aut omni arteriarum motui hoc nommendedit.Haec est Galeni censura,haudquaquam Hippocratem artem de pulsibus ignorassi vel omnino praetermisisse.Sed frustra videmur aliorum autorum de hac recensuram requirere, cum liceati psitan Hippocratem depulsibus disputantem indu- iocere.libello De alimento ita scriptum est:Venarum pulsiationes,&respiratio spiritus, iuxta aetatem & consionantia&1Tonantia sunt,&morbi δί sanitatis signa. & sanit iis magis,quam morbi: &morbi magis,quiis sanitatis.Haec Hipp.Quid ergo possint aduersari) direre3 An libellum illum nesse HippocratisΘΑtverb Galenus sub Hi pocratis nomine multas libelli illius uententias usurpat. nam libello De alimento, tria plex esse alimentum de sententia Hippocratis:aliment tun,&ouasi alimentum,&s turum alimentum. libello De usu respirationis, Quemadmodum mirus Hippocr, referri possit. nam ut ippocrates dixit omnia conspirabilia,omnia confluxilia. quae omnes sententiae,ut aliae quamplurimae a Galeno commendatissimae, in libello illo is conscriptae sunt. in commentatione etiam illius Aphoristicae sententiae, Via fames,l borandum non est inquit Galenus. Quemadmodum ipsemet dixit Hippocrates in libello de alimento:Virtus una,& non una. qtue sententia aperte ex eodem libello desumpta est: tamen inquit,quemadmodu ipsemet dixit Hippocrates in lib. de alia mento. Est ubi dicat Galenus, in libello De alimento,siueis fuerit ab Hippocratescit. ptus,sive a Polybo, siue ab alio quopiam probato auto e.Itaque ubi videatur dubit,re,est: caeterum ubi nege non est.Cur ergo tu,quod toties dixit, SI semel dubitauit,
tunc etiam commendans libellum aperte negasZAn quia tua non refert admitterer
Curis huc3 Quia dixi semel, Hippocratem de pulsibus non tractasse. At leue id cimen est: resergradum, disce quod facis p posse falli te. ne te haec inselentia im solerturbet,& abducata cultu Veritatis. Iecit ergo Hippocrates huius partis, ut & ali Drem,fundamenta: elaborauit illam quam plurimum Galenus prae caeteris. Sed est quod nos possimus addere non sine magno studiosorum emoliunento: si modo tam tillum lesnc recedentes, nobis permiserint detractores Illud in hoc sermone factunsumus, ne quicquam attingat nostra disputatio, quod fuerit a Galeno ad integram perspicuitatem deductum. ut hac saltem ratione discant inuidi, non omnia de pulsibus ab illo scripta esse,& confundantur iam tandem sui ingeni, exiguitate, & cestent studiosis prosectuminuidere.
Virum sit profantius signum pQ 2s, an Urina.
QVA N D o mi DEM de pulsu&vrina instituimrsermo,operaepretium fuerit in principio disputare:Vm horum signorum fidendum ma me sit,ubi caetera
aequalia sint. Nam,cum triplex sit signorum genus,concoctionis aut cruditatis, sylutis aut mortis,& decretoria: utrumque horum praestantissimum est signorum sui generis,urina scilicet concoctionis,pulsus salutis aut mortis. Sed si conferantur inu, cem,tam est anceps controuersia,ut ambiguitas praestantes medicos in lono diuersias opiniones impuleri Sunt quibus visum est,pulsum praeserre Vrinae: quia quanto consistit masis vita in facultate vitali Aua pereunte, nec temporis momento potest 'vita superesse,&qua manente manet vitain quam in naturali qua vel minime ope rante, vel nil ait operante,conseruaturhomo multum tempus, laborans atrophiita to ad praedicen salutem aut mortem, maioris oportet facere pullium,qui vitalis facultatis actio, quam urinam, quae anaturali elaborati u . Praeterea,victurus sit ho mo, aut moriturus: ex signis salutis aut mortis videtur aequius petere, quam ex signo concoctio
126쪽
t 11 E DIC. ET PHILO S. LIB. III. 1ii
taneomonis aut crudi satis. nam tam, aut mors, propius accedunt ad hanc praes estionem, quina concoctio ut cruditas Alij contra censent,utinam scilicet, certius; num essepulsus: quandoquidem Micunt non absolatὰ modo constantiam faces Nautimbecillitatem ostendit, pulsus,sed spectu morbi declarat,victa sitf
eulta avtvictrix constat Veris certumpraesagium ex hac collatio prouenire, non
uliunde.Nam parum sert, sifacultatemnon concidisse pulsu didicero,nisi ratio nem quamhabet cum morbo,intellexero Sit ita, non sit facultas debilis: quid tum postea3 an proinde aeger non peribiti quid si morbus vehementior est facultate, alio qui non imbecilli Z Sane mota fit facultatevicta a morbo: salus morbo superato a s io cultate.quare ad praedicendum oportet animumintenderein morbum&naturam, veluti induo colluctatores tertio prognostici commentario septimo &insii per mortabilongitudinem considerare stertio de crisibus capite quinto.)Nam,sine ham trium retum cognitione,nihil de silute futura prae ire possis, magis quam nunquid aliquis portando oneri suffecturus sit,sciri potest, hominis robore, oneris magnitudine,&viaelongitudineant ea n perspectis. nam aegri Vires portanti onus, morbus vero oneri,tempus autem, quodUsque adstatum est,tongitardini viae respondet. Vides, ut ' desententia Galeni nihil praedici possit,ius comparata notitia roboris facultatis, m .gnitudinis morbi,&conmmtionis, seu proportionis temporiim morbi. pulsus unius tantum praestat notitiam roboris facultatis, Urina&huius,&malitiς materi , & te io potis morbi. ergo multo praestantius signum est urina pulsit. Alij aliter docent: Publium,quod adnaturam rei attine esse praestantius signtun urina. quia actio est facultatis vitalis,&per se significat robur illius aut contrarium. quare cum Vita sit illius facultatis constantia,& eiusdem extinctio mors: Videtur sua natura posse euidemtius fgnificare morte aut vitam futtium. caeterum quatenus medicae praesagiti ni accommodatur, quae ex cognitione per sensium proficiscitur,non tam dicunt esse
euidens signum,quamvrinam. quandoquidem tanto dissicilius sentitur: quanto visus,quo urinae distinguimus substantiam, colorem, &quod continetur, praestantios intactu,&perspicacior.differentiae inurinis perpendendae, non adeo si int dissicilis distinctionis: quiuis enim vel non admodum exercitatus crassam urinae sebstantiam 3o Demi,uisse setarabit nullus nisii omnino sit stupidus non videat, contineatur ne es, qui dinurina diuersum ab ipso sero,auini tui: &an illud quod continetur, innatet in silesimi inae regione,auisubsideatinima,aut pendeatin media. sitneVrina&quod continet, albi,nigri,pallidi,rubri, aut viridis coloris,quem latrati sane nullum. tamen sunt tam multae,&tam diueris pulsuum disterentiae: ut ad cognitionem selam, e excitatissimi mahominem requirant. fit sanὸ persaepe ut singulas pulsuum ditare tita,nulla excepta, sciat medicus diserte admodum definire, tamen cum inipsas incia derit, unam tantum aut alteram vulgatissimarum sense percipiat. Est praeterea,cum praua sit disserentia aliqua pulsus: quae tamen,sit ne debilitas inessenti Raut aggrauatione,non indicet Dices,fiunt minimi pulsus ex debilitate aequaliter: ex auri 6' tim nonita,sedinterminimos pulsus maiores alij,incertis interuallis sunt interiecti re dicis. i infit saerumque. sed quid prohibet aggravationem paruos omnes imas multo tempore facereξ si vel integram ασνυξιαν id est pulsus priuationem contimplfieri,venis multitudine interceptist videt itaque his,quanquam considerati silui mnaturis pulsum praeferunt urinae, possenon citrarationem,medicae praxi plus
conserre urinam, indicando cauis morbi speciem, naturae ad morbum rationem, temporamores,&auxilioru occasiones.Omnes quos hactenus recensuimus, aut ham avtpulli dant principatum in omni indicationum nere. Sunt qui, quodque Dum sua in repraestare assimantiatqui pulsui&vri remitassistribuunt. Vtinam in praenunciandum salutem potentiorem esie: pulsum ad mortem. quandoquidems' cum signis concoctioni quaeinurina potissimia spectanda sunt: non putat Gai nu ,remo de crisibus capite quinto, mori quenquam posse. esto igitur in sermona nobis pro positaoptimavrina ut in aegrotante,& quae salutem maxime indicet: m ui a scilicet substanti boni coloris,cumsedimento albo, leui&aequali.propon inredam ali apessima&maxime lethalis: esto haec nigra. ponepulsitan optim cum vehementia,siplacet,non inaequalem:& alium rursum pessimum, intermittentem'
127쪽
ii 1 FR. VALLESII CONTROVER s.
scilicet in duobus aut pluribus ictibus. deinde confer pulsum vehementem&aequa lem,cturivrinamediocris coloris,&substantiae,&sedimenti 'pumi:&bis deficiem
rem cum nigra. constat ex loco paulo anes citato: cum illa Vrina,quippe quae sigmperfectae concoctionis praeseseri, nino non posse mori aegrotantem. Cum tamen
aeger possit inueniti mota cum pulse vehementi non inaequali, & postmodum i grauestente malo interire.Iam vero depulse intermittente, secundo De praesagiti
quare haud stio possit ne quisquam seruari, arteria quiestente duorum pulsuum tem- iopus. Unius autempulsus tempus vel aliquanto plus deficientemotu arteriarum, tapestanus contemplati confirmatum hominem esse,praecipue cum eret senilem aet tem.Itaquedeficiente pulsit in duobus motibus vidit Galenus liberatum nullum, S: dubitat,an possit quisquam liberari: tamen Vrinam nigra reddens usque ad octauum diem Herophon liberatus est, primo e demion parte tertia capite vigesimo.Epicratis uxor, capite vigesimo secundo,redaens urinam subnigram usque ad undecimum, euasit.Metho,capite vigesimo quarto, cum urina subnigra, in qua subnigra pendebant,perseuerante totum morbi tempus, seruatus est. Mulier illa morosa in Thasi, tertio epidemion parte tertia capite octogesimo quarto, cum Vrina nigra& tenui, profluentibus deinde menstruis liberata est. Tales alias quamplurimas inuenias in lolii storiis Hippocratis. itur Micuntd quantum licet ex Galeno &Hippocrate colligere, pulses lethalis perniciosior est lethali urina, & selubris urina silubri pulsu tutior. quare pulsi ad praedicendum mortem,urina salutem est efficacior. Neque solum hoc in pessu& urina videtur ita habere: sedin uniuerse genere signorum salutis aut
mortis,concoctionis aut cruditatis. nam faciem, Hippocraticam vocatam, fieri, admodum malum est: non fieri,non est per se bonum. cococtionem esse in excrememtis,optimum: non esse,non statim pessimum.Caeterum eos,quibus placet,utinam ad utrunque euentum plus valere,nonh c conuincunt.nam,ut dixit Galenus, Pulsu bis
deficiete,haud stio an aliquis possit liberari: ita de utina nigra, primo de crisibus cap. duodecimo. m hac urina neminem vidi liberatum.Neque est quod plus videatur 3ο significare haec dictio, Haud scio an possit aliquis liberati: quam haec, minem vidi
unquamliberatum. aequalem enimhabent energiam. non enim aliter stiret, liberari
posse aliquem: quam si aliquando vidisset liberatum. quod tamen non vidit.Tot igitur sunt de paruahac quaestione sententiae: quae omnes me adducunt in hanc opinio nem,singulis tribuentem aliquid,& a singulis nonnihil deflectentem. Aliter, stilicet, iudicandum esse,s1 signorum naturas per se spectes: aliter,ssi commoditatem signi ad praesagiendum. commoditas natatur,ut secunda opinio ferebat,& ex signorum natura,& ex facili aut difficili cognitione. si secundo modo consideres, plus commodi accedit medicae praxi ex urina,quam ex puisse ad quodvis praesagitionis genus, & ad praedicendam crisim,S euentum prosperum aut imprositarum,& tempora, & j 'ciem morbi,& nonnunquam male actitam sedem. quandoquidem, ut diximus paulo ante, significat proportionem naturae ad morbum, & habet differentias comspicuassensita: quorum utrunquelonge aliterhabet in pulsu. Tutius itaque est,m, nusque continget medicum decipi,si urinaducitur, quam si pessu:ves congerit haec
duo non eodemmodo indicare. Quanquam extreme contrarias indicationes non puto coniungi posse: ut scilicet extaeme bona urina cum extreme malo pulse, aut e treme mala cum extreme bono sit Sedhaec tantum possint conuenire,extreme mala
urina cum pulsu non adeo malo squo casia constat fidendum magis esse urinae aut extreme bonus pulsius cum nanondum bona,quo casu fidendum magis est prini stantiori, pulsui scilicet. Verum propter humanam conditionem fidendum censeo sqm s urinae. quia propter faciliorem dignotionem, minus est difficile iudicium, deminus anceps. sed siquis solam persenatura sipectet, filiiquemedicumninquam errantem in dignotione, non adhuc praeponendum semper pulsum puto, sed tam tum ad mortemiudicanda ut proxima asserebat opinio.Nam valde bonus pulsus, indicat virtutem iis constare: valde bona na,morbi caussama natura sup
128쪽
Mum esse. pessimaVrina, morbi causam insep ata manere, & contraxisse prauam buuedinem: pessimus pulsus, virtutem Vitalem sere esse exoluta Nunc ergo ita contalide a viri habeat adfuturam salutem maiorem Consequentiae vim. Virtus mul-bimconsta ergo et aegrotans autVirtus superauit causam morbi, ego vivet aegro. rans annonhociecundumt certe namu rbus non superatur,quant tu is per se eonstans virtus siti nil habetfirmitudinis praesagium. Rurius, si ituram mortem quis melius collige; qui ita argumentatu Virtus. Vitalis fere est exoluta, ergo morietur: aut qui sic, sorbi causa manetincocta,&inalterata, pr malitia c5coctione 115 ad imittit,ergo morietur an non priorille Cum mors nil ut aliud sit, quam virtutis vita
ac lis exolutio:&tamen Π at mutaua Materiam qua eatenus vinci no p . tuit,ut coqueretur: posse eatenus Vinci, Ut tra corpus expellatur,vel saltem adigno
bile aliquodmembrum cogatur absceὸπαVt Herophon,facto genuum dolor tib ratus est. Ergo extariun naturis haecintelliges: tamen qui urinae magis quam pulsi ii animum intenderit perpetuo, propter faciliorem dignotionem, certius referet prpsagiiun, & minus decipietur.Sed de his fatis. opportunum iam fuerit de pulsibus di utare. D pulses se restimio similitudine. Cap. II. QVA τ E N v s respiratio puniri proportione respondeat,& quatenus non respon-- deat, oportet in praesentia dicere,antequam adulteriora progrediamur. nam quanquamhaec docuit tam distincte Galenus, ut nil ait inhac qu stione possit desiid
rari: tame facit stulta barbaries ossussis tenebris,uthaec eadem tam multis ante seculis demonstrata,rursus in dubium reuocentur.Cum ti es fuit caula continentes utrius. quemotus 'oco causis continentes cum Galeno I.de causis pulsuum,&libello aduersiis Iulianum,eas quae nonpossint alterari, manente effectu inalterato Facultas, instrumenturn,&vsius: unaliarum similes sunt omnino,ne evi, reliquis duabus dinerunt,facultate scilicet&instrumentis.Nam respiratio,vt Galenus dimase mom stratii bello cui titulus est de utilitatoresspirationis: est ad conseruanduna caloremn turalem,& ad reficiendum spiritum animalemi citius resectionis meminit Hipp. lik3o bello de alimento dicens: Principium alimenti os,nares,guttur, pulmo,& aliare Dratio.Huius rei haec est monstratio. Extrausto spiritu animali, & facto femore nimio caloris: permutatur statim respiratio ad maiorem, velociorem, & crebriorem. ergo ad reparandum spiritum,&attemperandum calorem est. Certe ut docuit Hippocrates libello cuius modo memini: odores,qui non nisi inspirationesentiunt usipinnituncitissime facultatem recuperari faciunt, refectis spiritibus. Iam vero si quis priuatur inspiratione, riair inflammato calore cordis: hic idem recuperatur, recepto ru siis aere. indi mus ergo ad tuendum calorem vitalem re. Caeterum non indigemus filinantiaaeris. non enim tardius homo, imo multo citius locatur, si pleno thorace guttur inprimatur,quam si acuo ergo indigemus aliqua aeris qualitate. Ap haec videtur esse frigus. non enim aliter contingit silicari hominem conclusitan in calido balneo,quam si illius guttur constringeretur. at vero non est ea qualitas,qua indignitus,stigiis quantumcumque. nam frigus aeris ambientis videmus facere rhram respirationem. quoniamscilicet fi regus nimiumlaedit cor,& ilaoracem. ergo est necessarius aer ad vitalis caloris tutelam,propter mediocrem ventilationem, & diocre fi m. nimirum noster calor non aliter quam ignea qtiniis flammula, in sub stantialiumida,ac ingenita, duplici eget motu, altero versus exteriora, altero Versus materiam. cum destituiturmotu externo, sufficatur: cum interno, dissipatur. Haec ratio, qua videmus flammas,mediocriter frigidi aeris modica ventilatione comi dari: integra quiete, aut nimia ventilatione perire. quoniam scilicet quies se in ignem nuerti admateriam,&priuari extrinsecus moni: nimia ventilatio contra
dissipat.Non absimile ergo est quodnqstro calori exr piratione accidit. Est itaque respirationis usus: conseruatio caloris naturalis,& animalis spiritus refectio. Quod Iohitidem sintvstis pulsus,inde intelliges: quia a similibus c usis similiter alteram
xu ς inambulationibus,comessationibus, frictionibus, ira. 'in summa dica: quae' ς queca apermutand0 usum permutat respirationem, permutat etiam putium
129쪽
similiter,&ad easdem disserentias magnitudinis, celeritatis, crebritatis, aut commtiam unde euidenterlicet cuiqueintelligere, pulsum&respirationem proptereo demes levis.Sed contra videtur esse, quod si proptereosdem usus essent,est enim tus atque neces lari j: atque ita ut priuari non potest iliorax re statione, quin animal intereat neque aliquod aliud membrum posset priuari pulli Vt animal maneret imcolume. tamen si religatis arteriis brachium priuetur pulsu, rnullam sentit noxam, brachium tardissimam. rumhaec ratio illud unumefficit: quanquam hi duo mo- . tus eosdem ususpraestent,sed non eidem membro eos praestare. quin potius sita ut fit in quod resipirat so praestat cordi soli, hocpulsum praestare reliquis membris: quaerim, noti calore indigent, ita tardius latantu igitur deferendo aerem & vitales spiritus i. ad cerebrum, praestat materiam animalium spirituum: &ventilatione conseruat c lorem naturalem omnium membrorum. Atque hi sunt totius respirationis & pulses usus.Sedsingulariun partium sent singulares usius.Constat enim utraque haru acti num dilatatione,&constrictione:inter quos motus, cum citra maximam violentiam fiunt, neces le est duas quietes est interiectas. Si lis ergo particulis snsulos usus tribuere,es admodum consentaneum.Sed&hos similes esse partibus respirationis,& partibus pulsius, est verisimile: quales autem hi sint, videtur haec ratio inuenire. Flamma quaecunque marcescit duplici via: aut priuata temperatione quae ab aere fit modice fi igido, aut obruta fuliginibus. ergo aer qui conseruat, totide modis, sed comtrariis,conseruat: attemperando scilicet qualitate,& expurgando Ventilatione. itur 1a tam morax quam arteriae trahunt aerem, &reddunt fuligines. Dilatatione trahere,&constrictione expellere,constat.Eo enimmotu arbitrod tralaeni, quo fiunt par tissima ad capiendum: & contrario expellent. Sed vasa quis sunt ampliora,eo capiunt plus: amplitudine vero comparant dilatatione. de similitudine respirationis tran lata ratione ad pulsem,hocide conuinci .Sensu enim percipimus dilatatione laoracis fieri insipirationem, compressione expirationem. Quietum iidem sunt vis, qui &motuum: sequentis scilicet quietis,& antecedentis motus. Vt externae quietis,& dilatationis: internae,&constrictionis.Si enim volumus follibus dilatatis aerem trahere, non statim a summa dilatatione costringimus,sed in dilatatione tantisper folles comtinemus,ut qui motus fuerat aer non prohibeaturingredi: cum constrictione expel- θ' limus,eodem modo facimus. nam tantum durat vacuatio, post integram compres sionem: quantum durat impetus introrsum excitatus. igitur arteria& thorax dilat, otione& externa quiete traliunt, constrictione& interna quiete expellunt. Ex his iam collegimus,pulses & respirationis eosdem este usus. quanquam non propter eadem membra: sedrespirationis propter cor, pulsus propter membra reliqua.Haec de prima caussa continenti, quam communem habent pulsius &respiratio: facilitate&i strumentis differun de quibus iam dicam. Qui vertunt in dubium, ne respiratio motus voluntaritis, an secus: omnino mihi videntur sensu indigentes,ac proinde imdigni quibus cum disiputetur quare si vel tantilli unluc constitero: saris ceribucio,&ctoribus videbor ridiculus,qui in demonstranda re sensui cospicua tempus perdam: steum praecipue illud docuerit Galenus tam distincte,ut nil ait inseper post i lucis addi.
Sed quoniam stultorum hominumnondum hac in parte cessauit haesitatio: dicetur. de hac quaestione, quatenus ipsi veritas relinquatur euidens citra calumniam. Gai nus secundo libro de motu musculoruita seripst: Ea enim qu , cum facta iam sunt, sedare potes si vis,& cum nondum sentiaista,facere: Voluntaria fiunt. Si ergo praeter haec citius aut tarcius,crebrius aut rarius ea faciendi potestatem habes,nόnne omnino manifestum est actionem eam seruire voluntatit Arteri e certes motum & cordis
neque cohibere,neque excitare,neque crebriorem, nequerariore, neque tardiorem,
neque velociorem voluntas facere potest iccirco ne anim quidem opera huiusim dies ledicini,sed naturae. motum autem crurum in his omnibus ratio regit. nam &sedare dum fit 1 sedatum ruinis excitare,&velociorem,& tardiorem, & rariorem,& crebriorem efficere potest. laec eadem &circa respirationis motum contingunt: quae actio quidem est septi transuersi&musculoriun thoracis. Vides ut cum demon stratione doceat Galenus,esse voluntatis actionem qubd vero in nostra voluntate sit
cohibere spiritum, declarauit seruus barbarus,quicompresso spiritu se intersecit Sed
130쪽
ugDIC. ET PHILOS. OB. III. Due
huidqu6d dormientes msi ramus, quo tempore cessant animales actiones3 o fi Issimum argumentum,quo se barbari medici ipsam veritatem putant subuertisse. hesi ethnon responderit eodem in loco Galenus: fieri quide inter dormiendum,&taenihilominus voluntatis actionem. nam & inambulare contingit dormientiabies.sineinter dormiendum non seintegra actionum quae liberae sunt, interceptio. hulles enim est tam profundo somno sopitus, quin tonum aliquem semet mustu lorum. non enim iacemus inter dormiendum,omnino incomposite iactatis mem bris: sedsedentes nonnunquam, aut iacentes proni aut supini, sed cum decore ali quo, vel laterum alteri incumbentes. itaque non omnino otiantur musculi, sed m,6 per itur, cum tamen illorum actiones semper ex voluntate sint. Fit nihilominu, ut quanquam volentes sedeamus, aut inambulemus inter dormiendum: tamen egi sienos haec non amplius experrecti recordemur. quia non fiunt eo tempore, propter mentis impedimentum, sortes Visionum aut phantasinatum impressiones sed leues. Quod si his inficiaris: negato ebriorum actiones liberas esse, quarum s luta ebrietate non recordantur. 4andoquidem tam euidens est Galeni ratio, ut illi apertes non possint inficiari, cogitauere barbarie sententiae propugnatores,R spirationem motum esse partim Voluntarium, partim naturalem: hac ratione putantes, se aliquid a nobis extorturos.Sed demonstro, hunc motum nihil omnino h berenaturalis. Animalibus solum fit instrumentis,puta septo transiuerso,& reliquisio thoracis musculis: ergo omnino voluntarius est motus. enim compositi sunt ex oluntatio & natur i, quales sunt quamplurimi: duplicibus utuntur instronentis, ut ventiis exoneratio fit a fibris transuersis intestinorum, quarturi motus naturalis est, & a musculis abdominis. mictio etiam fit a fibris, &a musculo ceruicis vesicae: tamen respirationis nulla sunt instrumenta, praeter septum,& alios octoginta duo musculos thoracis: intercostales internos 36, intercostales externos 3 , extriniscus in thoracem infixos 12, utrinque 6, ex spina Α, ex spatula intim, alterum ex clauicula. quae omnia instrumenta voluntati subseruiunt ham pulmo caret proprio motu) est igitur respiratio iam non modis voluntarius motus: sed etiam nillil aliud qtiam voluntarius. Quid, quod citra respirationem ne momento temporis 3o suffcere possumus, dicente Galeno in primis verbis libelli de usu re pirationis Primo quanqua Ianus ita transtulerit: tamen Graecalitera habet in hunc modum.
neque breuissimo tempore sussicere possimus illa deperdita . illud, breuissimum tempus, non intelligo de momento. non enim s arbitror) semus ba barus momento temporis interiit: sed aliquanto tempore retento spiritu. Printerea multo diuersia res est, actionem aliquam esse necessariam, ac proinde ea deperdita non posse nos vivere: aut este naturalem. Morimur retento syiritu.
fateor. Sed si liberum est nobis vel pereuntibus cohibere, sponte respiramus. quod enim morimur collibito spiritu, non eo fit, 'ubd neces Iaria per se est actio: Ap sed quod subseruit actioni naturali de necessariae simpliciter, puta temperationi
caloris cordis. Sunt vero multae voluntariae actiones naturalibus subseruientes: quae tamen voluntariae sunt tantummodo. ut igitur, nisi manducantes, non possit-mus manere in vita, quanquam manducare omnino actio voluntaria est,quia si is,
seruit nutritioni,quae per se estnecessariaministrando materiam: ita respiratio est Delio Voluntaria,tamen necessaria ad vitam, quia ministrat pulsationi illi,quacox per arteriam Venalem vocatam tralait a pulmone aerem, &remittits iligines: sine qua actione necesse est statim animal interire.Haec actio quae est tractio aeris ad ipsos cordis ventriculos, potissimum sinistrum,naturalis est: tamen haec nihil habet re jstationis, pulsatio enim est. respiratio siquidem, si quis exactὰ rem consideret,non D transmittit aerem ad cor, sed in pulmonem: quem illinc recipit cor per venalem arteriam. Hac ratione si ministrat respiratio actioni naturali, ipsa alioqui Omnino voluntaria actio. Itaque respiratio fit a voluntate: a quaquam diue
si si facultas quae pulsat, cuique est per se perspicuum, considerapti, vi non sit in
nostra voluntatesitum,pulsum cohibere, aut permutare ad velociorem, maiorem,
Rut crebriorem, aut aliam quampiam differentiam, ex sela inquam Voluntate, non