장음표시 사용
171쪽
fiunt. primo de crisibus capite duodecimo: namfarinaecrassioris similes, duaru sint fingi u granares ilicet consumptionis δε caloris aestuosi, quis taminem urit.Vides ut Galenus idem dicat orobrium,&simille farinae crassiori. quod subo lentes Aetius,&Autor deuritas,dicunt polentaceamesse duplicem: aliam rubra , quaminnuunt orotinam esse, aliam albam,quam dicunt propriefarinaceam appellari,&omniumaxime significare consumptionem. Caeterum Galen nulli timea'mis albi sedimenti referentis farinam crassiorem: nisi fortὰ illud est,quod tertio is co est dictum in prognostico,quodi inhabet: Sedimentain urinisspeciem reserentia
polente crassioris,mala. his autem fiunt deteriora,qu squamulas reserunt. tenuia a
tem&candida adHod vitiosa sum furfuraceave deteriora his fiunt. HaecΗi t. pocrates. Sed illud tenuia&candida,quodientum dictionis locum habet, dicente Galeno, generationem habet ex spiritu flamoso permisto tenacius cum semico
humorum excremento. Igitair tria tantummodo supersent, quae confiumptionem significent:orobinu,aut polent eum, utcumque lubet,&lamineum,&furfureum
Adde non esse verisimit humanum corpus manente Vita tali posse tantam tabem: ut solidamembra veluti in sarinae pollinem redigantur. cum Galenus ipse Io. modi dixerit, Neque contingit eiust nodi singularum partium fibras a malignisse Lb liquari, sicut carnes, quando animal ipsiun, prius quanahae prorsus sint siccata interemerint.Sed haec ita habeant: est illorum autorum polent eum figmentum. An reliqua bene collocanti minimam,dicunt,c5sumptionem significat orotinum. a. hactenus bene: deinde furfuraceum, omnium pessimum dicente Merme est Iamune .Quiditas quia si1gnificat maiora frusta decidi de solidis.Praeterea Galenus inenarratione particulae illius prognostici praescripti, Furfureum vero deterius est sim quid furfureu sedimentu, quod inqua deterius est quam tertiu.Cum igitur Galenus explicuerit illud deterius quam tertium, constat: non esse deterius lamineo.nam ita deterrimum omnium foret,& esset inanis interpretatio. Igitur colligunt: Est Iam, neum deterius furfuraceo. En ut Galenus videatur insinuare illorum sententiam:&nonnihil ratio videatur adstipulari. Sed tamenres non ita habet, quin potius, qua tinn ego intelligo, eo caries maior est,qubin minora Histula deducit id quod dep, scitur. non enim,ut arbitror, illi alia ratione se modo tale aliquando aliquod com ,
tentum ex conssumptione fieret' recte intellexissent,suum polentaceum deterius esse lamineo, de iussit o. cur ergo non stet pro nobis eadem ratio in conferendo id reum cum lamineo ξ Adde ex eorundem autorum, qui Averrois ordinem videntur insequuti, desicriptione: furfurea angustiora esse foliaceis, verum crassiora. at vero maior consumptio est, quae penitiores partes exedit, quam quae extimas abradit. Ubtur furii reum deterius est foliaceo. Quid ergo dicemus sibi voluisse Galeni illam
interpretationem Z non senὰ furiireum non esse prioribus deterius, sed cum tertio contulit: quo quantum interest et inter tertium illud &reliqua, quod ad causas 3 significationem attinet,declararet. voluisset enim,ut arbitror, Galenus tertium illinc expunctum,& in alium commodiorem locum relatum. quod palam faciunt eius dem autoris verba. inquit enim de furfuraceo: Quod quidem non quartum, sed tertium scriptum esse oportebat. hoc non alia de caussa Galenus dixit, quis quod Hippocrates, in recensendis his sedimentis, ordinemmalitiae signorum coepisset is qui, aleuioribus versus deteriora. Sed quae circa haec quae inurinis contineri solent. in controuersia constituta sunt,iam exsicuimus. Sunt quibus satis videtur in hac disputatione dicere: sedimentum furfureum, idem ferὰ significare cum lamineo,&eandem utriusque efficientem caussam esse, atque ita rem tractare non admodum distinM. nos vexb rem, ut habet, exquisite explicuimus: quare de hac quaestio haec sunt satis.
M medicorum aucupio nonvidereturipsi ars Apollineaesse satis, epered sciscere abHippocratis priceptis,& leuissimi vulgi deceptioni incumbere qu&sque ad curationem attinet, dum Hippocrates euacuationes utiles ex certis inter uallis facit, maturationi studet, pnestribit victaim, metitur constantiam facultaris. morbi
172쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIR. III. is
inbibi uiolentiam, & constitutionem, auxiliorum praecipites occasiones attente o eonquietam interim illi hac atque illac Venas secant, dant catapotia, propi, ias purgatorias potiones, res pi liquores stillativos,&decocta permiscent, io, aegrotantes inungunt, praescribunt quotidie nouumVictum, nullum non m Messapidem,nihil relinquunt intentatum,hac ratione seplasiariis utiles,&vulgo a Linitanti Iam vero quod ad praesagitionem, leuelais est Hippocratis signis animum intendere, ex illisque artifici OSe coniectare: portenta quaerunt, diuinatores fiunt. co mouit quidam expulsu, aegrotantem mas passas nuper ingessisse: alius ex color do luisse extremos dextri pedis digitos:alius conspecta urina praegnationem diuinatu, io est. At sentisthaec instequentia. Imbverbesthoc de praegnatione di ostendatam Vulgate, ut si ab eo, qui ad te domum sortesertuna lotium deportauit, conspecta urbii nequet amenseXus aegrotantis assimc certior, dum coloris,habitus corporis, adidit, sciscitatus,ac non potius audacius,quamTiresias edixeris, Gerit haec utero, illa secus: ridendus mordendusquesis. Hae stupiditatis medicorum, qui si quid inu niantur ignorare, actum esse dela artisque existimatione putant, primi autores fumre quantum iudicio assequi possum auaritia, & ambitionemus ab his Avicena. qui Fen 1.1.doct. 3. p. 3.ita scripsit: Vrina turbulenta, quae malo vino similatur, aut aquae ciceris: est urina prae anuum. Ego sanemquam putauerim,si hunc affectum dist oculis, praetermissurum. potissimum cum non inpulsu, aut aliquo alio signorum g ner quodille despexerinsedinurina,de qua omnium maxime pertractauit, cosistat, de ille dignoscendi huius affectus fuerit studiosissimus. ut videre licet legeti quintam particulam Aphori sinorum:quo loco dissusius,quam pro Gomore, docet dignosco
'e, an mulier Vtero gerat, ex suppressione menstruor ex fastidio &nausea, praeterea α torminibus,quq epotamulis cruda,cum statim dormitura est,mulier habe atque tui omnium fidit Galenus maxime ex compressione oris uteri. Comprimitur enim ueadeb, dicente Gal. 3. De facultatibus naturalibus cap. 3. ut neque specillum os a mittat. Addit aliudfirmissimum signumlibello Degenitura: si in concubitu nihil 3o. inurit seminis. Tameninterhaec omnia urinae nunquam meminit. Dices fortasse, id prohibet haec Hippocratem ignoraste,& inueni de Micinam Nihil. Sed vide, qtam inconstans sit ut autoris doctrina.cumloco praedicto praegnantium urinam nato vino,albo ut ego intelligo x decocto cicerum contulisset: rursus Fen 2I.3. libri, M. II. ita scripsit. Et urina quidem praegantis in principio praegnationis est citrina, :d subalbedinemdecliuis, quasi sit coitu in eius medio sparsum: &simificat praegnationem Vrina purae substantiae, super quam est, quod est simile nubibus, & propriduando in eastini,sicut grana ascendentia,&descendentia.in fine autem impraegna tionis quadoque apparet in urinalibus earum rubedo,in loco in quo apparuit in primcipio impraegnationis subalbedo. Haec ille. Non video qua inre coveniat haec descim p ptio cum priori. nam neque haec docet co anter,sed quandoque, inquit,apparet in alibus xlibedo:neque eorum quae dixit,quantinnuis inconstante rationem reddi neque aliquam probabilem ego positam cosequi. Nam, quemadmodum nos docuit Galenus tertio Decrisibus,&ipsa rei natura monstrat: Vrina tantum est signum eorum quae fiunt inhepat &venis,&viisvrinae.quare affectiones uteri, potissimum quae sine febre sirit, non est quod possit significare. Pr terea conceptias non ipsa comceptione per se permutabit urinas: sed retentione menstruorum. igitur si cui ex alia occasione retenta fuerint menstrua, tales apparebunt, quales in grauidis. Adde ipsi Auicenae distam esse: Ex uteri inflammatione similes prodire, atque ex conceptu. Quo iam fit manifestum, etsi concederetur illis, conceptui per se esse differentiam DI0 liquam urinae familiarem: tamen illam non esse tam propriam,vi accessit alterius as , festus non possit commutari. Igitur quaerenda mulier esset ad hanc exercitationem, quae Omnino extra alios omnes inedias utero gereret: in aliis enim indicium erit imfirmum. Possint siquidem alth ast cetus tales urinas facere etiam in non grauidis,&alij possint permutare etiam in grauidis. tamen constat rarissime hac de re nos consuli: diti cum assectu stomulier laborat, febricitat scilicet, aut dolore aliquo graui est aG
173쪽
m. quo tempore nullus sere medicorum est: qui non praecipitanter aut gerereriesro,aut non gerere assicinet. Quo factum est: vi quam multi non sine n no illorum,& artis opprobrio, perinsidias sciscitantibus fuerint ridiculi. Facessat igitur iam tam demim stulta consiletudo: quae si diutius duret, non potest non vel admiranda alio qui praecepta suspecta facere. qua consiimidine exclusi huic libro ultimam manum
imponi in irae sunt ali aede pulse aut urina controuersitae:vel minus dissicile stat, vel minus utiles. nonnullae etiam alia quae partim ad hanc tractatione partim
ad crises referuntur: requirantur indecimo huius operis libro. quales sunt illae: An in urina sitsignum aliquodinclinationis, Ancoctavrimpossit aegermori, Anuri in omnibus morbis consideranda sit. Huius itaquehicinfinis.
C ARVM LIBERQ VARTVS. V M omnium fere rerum,praecipue earum quae ad medicumspe- 'ctant, proprietates,& accidentia,&omnium generum causas GD Alenus cum demonstratione docere uerit conatus, ac pene effeceritetamen tractationem de rerum si istantiis aut essentiis has Graeci dicunt .m αὐ semper effugisse videtur, ut qui de illis nullam iniri posse demonstrationeintelligeret. Ita estentiam animae siet norare ingenue professi is est: de minantiafacultatum docuit nihi. satis sibi videbamr facere,si facultates operationibus definiret: atquequo tempores momorbo teneretur, ex symptomatis doceret, quinde illius stinatia disputaret u riosus. Sed nostri temporis quorindam hominum eatenus processit sapientia, vise singulorum morborum natinis disputent, & de morbi ratione multa prorumcient nimirum seperiori illo Galeni seculo vix ab homine veritatis amantis limo quateor εο inuenti sunt, qui esse potius sapientes, quam videri mallent. timccnim homines an bitiosὰ gloriam quaeritabant.Sed nostro hoc seculo, eatenus gloriae cupido processi a virtute seiuncta, vino solum ambitiose gloriam aucupemur, fucatis verbis tyroni his imponetes: sed&in lentersi perbos &nouos titulos nobis vendicemus quotidie clandem quod vix sine pudore refero) petulanter in nostras laudes prorumpimus. 6 que adeo hominum arrogantia nullum iam reliquit modestiae locum. Audias quo sine hominem,qui vixdum annis quinquaginta utile aliquid ex antiquis autoribus potuit emere, singulorum se praedicantem autorem:&, nostrae singulari eruditionid hentur haec, abrassi fronte proclamantem. Caeterum ita facientes nostrae ignoranuae praestamus euidens argumentum: nam qui adeberuditione suagaudet, nescit quid οignoret. Intelligo fultu iam, ut dum multorum insolentiam reprehendo, aliquis re- έondeat: tam dissicile ac longum opus in hac aetate, non sinesuperbi afuisse susceptu. atque in me carmen illud tam quadrare quis in Phaetontem: Magna petis, &νη non viribus istis, nec tam puerilibus annis munera conueniunt. Certe hic parumin metusta inuehetur:non enim solum ut aliis prodessem,scribere incepi, sed ut interim utilitati meae studerem. nam dummulus, ut spero, profuturas quaestiones conscribri nullam potui commodiorem studendi rationem mihi excogitare. Qui vero medio'cri ingenio se esse nonignorat,non ille accusandus est,sed qui pro ingenio,quodana
turarecepit, non tam rependit doctrinam, quam inanemiactationem. Continuo runt tres priores libridas quaestiones, quae ad res, quae secundum naturam sunt, spe han elementa scilicet,temperamenta,humores, spiritus, membra, virtutes, &Operrationes, duo primi: tertius quaestiones ad pulsium, &vrinam, omnium signorum praecipua, spectantes: quartus& quintus, a principio dicati sunt rerum praeternatu ram cognitioni: ut qui hos consequetur numero sextus, renim quae non natura les nuncupantur, Utibus Victus constat: septimus, octauus, &nonus, morborum sues
174쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. IIII. 11'
imitonitdecimus, totius operis Vltimus, praedictioni.Res quae praeter naturam fiunt, Mite, si cies sunt distributae: morbos, &qua hos antecedimi causas, &quae cons Ount: symptomata. Cum in cauis&symptomata non propterse consideretur, Inopter morbum, cuius sublatio sanatio est, caula tquae morbum faciam, -- promat ut quae indicent: uum fuerit ante omnia,quando sophistic disputationes Hugendum deessentianos compulerunt,inquirere,quid sit morbus: atque praemissae muni ratio morborum, symptomatum, &causarum in hoc quarto libro: in quinto adsumari aprocedere. Haec ergo sit nobis proposita primo loco quaestio. Usiimorbus. Cap. I. AD inueniendum rei cuiusque essentiam, non aliunde rectius incipitur: quam ex axiomate aliquo,aut ex omnium se; su deprompta assertione. nam ex his accedit rebus, quaeillinc vi consequenti deducuntur,multafides. Hocidem nobis inpr se ii,faciendum est morbi naturam inuestigantibus: quod & ipse Galenus fecit, ubi de hac reexprofesso disputauit .Est vero omnibus hominibus notum per se,Eo tempore
homines benevalere, quo omnes operationes rei, exercent,&citranoxam aliqua quaesentiri possiticum contrarium cotingit, ut scilicet aliquam earum operationum,
quas consuetas habere solent male obeant, ab omnibus hominibus diculur qgrotare. 16 Igitur cu Urotare, rotans,&ςgritudo, secundu coniugatione dicatur: costat, aegriamine esse aliquid, quod rotanti inest. inestverb Urotanti, Ut praue exerceat op rationes: cuque nihil citra causam fiat,inerit ei&huius i sionis causa. Ergo morbus,aut actioi se est, aut i sonis illius causa. Quodcviri; hom sit, in c5trario oportet, ut sani, talis essentia collocetur:aut in operationibus quq recte fiu aut in dispositione ea comporis, a qua actiones incolumes procedunt. Nullus enim inquit Galenuo tam stup dus fuit: ut morbum in uno genere, &sanitatem in altero collocaret. Caeterum es lemtiam morbi non consistere in i sa operatione, hinc distes: quod dum aliquis laborat,
etiamsi cesset ab operando per sbmnum, quo tempore neque bene neque male oporariu,tenetur tamen morbo. non igitur morbus in i sa operatione est: sed in ea dij so sitione,per quamladitur. l ditur vero necessarib percotrariam ei, aqua bene agitur. constat tamen peragi bene operationes omnes: cum corpus habet maxime secudum naturam. habebit vero siec diun naturam maximὰ: c im ea, ex quibus corpus co emitur,suerint moderatissima. itur quidquid de corporis conmmtione sentiamus, irae sentiamus cumphilosophorum optimis, costare corpus nostrum calido,stigido, humido,& sicco, ex quibus temperametum accidit, &exmembris, quorum concinnitate accidit structura:siue cuEpicuro,&Asclepiade, exinsecabilibus corpusculis &non patibilibus per se totis: horum ipserum ex quibus constat, quFuque ea sint,
symmetriam,aut moderatione dicendum est esse sanitate: ametriam vero, aut im-mbderationem,morbum.Collegimus igitur: Morbum essein immoderatione, san, o talem vero in moderatione. Cperum, Galenus libro de differentia morborum in
principio, ubi haecita collegerat,statim filii: Manifestu autem, qubdsi id est
affectum,appelles, nomine eris usus antiquo, & eadem rem manifeste dices. Quibus verbis videtur innuere: immoderationem illam,quam dixerat, idem esse cum stemitiquo consistente cumimmoderatione. Ex quibus orta est controuersia, medicis in nuncusque diem demorbi essentia non conuenientibus. Nam Galenus innumeris in locis morbum ita finit:Est affectus praeter naturam,a quo aperte taduntur operati senes. Sed, si quis Aristotelem consulas in Categoriis capite De qualitate, nomen assectus de sela qualitate dicitur: est enim .hM,ine dispositio permansionem ii quamli- bens in ipso corpore. tamen libro De ditarentia morborum, non omnes morbos tri buit qualitati:sed alios dicit in qualitate consistere,alios in quantitate, alios quoque Vi detur in substantiacollocare. m&calculum in renibus,& pterygium,species mor' borum appellat: quas tamen constat esse substantias. Haec quae dissicilia quidem videntur cortice tenus cosiderantibus, atque male sibi coli rentia, impulere Leontia trin Fuchssium, virum diligentem magis in legendo, quam acutum in enarrando, m csententiam: Morbum esse quicquidincorporepraeternamram consistit, eue
175쪽
tens temperiem, autstructuram,atqueita laedens operationes siueillud sit qualit , si
uesiuinantia,sive quidquam aliud. Atqui ad enarrationem Galeni inuenit: dita aliter usurpati ab LMotele, atque a Galeno. Aristotelem enim dispositionem solam,
&qualitatem,qua corpus assicitur,dia laesin dicere: Galenum vero non ita,sed qui e quid corpus nostrum utcunqueassicit praeternaturam, siue illudasfici proprie dica tur,siueminus. atqueita affectum appellari non morbum tamum: sed& symptomi za,&causas morbi, quas tamen constat lapissime esse substantias. Affert ad confirma tionem,locum ex secundo Methodi capite tertio,quo ita dicitur: Tres esse in corpore arietis praeter naturam,ostensum iam est: ausarum, morborum, &symptomatum Haec Fuchsius. Qui tamen mihi videtur non egereressitatione: tam est ipsi assertio ex se absurda. nam pluribus fortasse quam oportuisset, disputauit Galenus primo &se cundo libris Methodi potissimum vero ad finem secundi:panicipatione unius gens morbos omnes este unum, ut participatione speciei plures somines sunt unus hommo. Itaque morbus unum genus est. nigitur haberepotest species in diuersis Cato goriis: nam ita aut nomen ambiguum esset, nongeneris: autillud essetprimis generi bus,qui; decem sunt, superius. Noni turpossunt non contineri omnes morbi in uni
ca Categoria, quaecunque illa sit. nam genus quodcumque, quod in species distrubuitur: necesse est ab omnibus illis speciebus uecundum eandem rationem ac semam participari. sed secundum eandem rationem in diuersis categoriis constatui: constat este inhis, quae fieri nonp0ssunt. igitur ille inconsulte admodum dixit: io morbum aliquem esse qualitatem, & aliquem substantiam. Adde ridiculum esse, quod de dictione diathesis affert. erat enim Galeno antiquissimus mos: animquis vii dissionibus, atqui ut illis fuerant maiores usi, significatione non permutata. quod ut in aliis seciuita in hac dictionese facere aperte professias est, dices: Si quis dis thesin dicat,antiquo utetur nomine. Vtebatur igitur illo,ut antiqui: Hippocrates scilicet Plato,& Aristoteles. Neque alicubi inuenias eum aliter nome hocumrpasse.cuiutamen ubiquevsu et proprio:in eo loco,quem Fuchsus ex secundo Methodias fer mihi videtur propriis limὰ vstirpare. inquit enim, tres este in corpore astectus praete
naturam, ostensum iam cst:causiarum, morborum, symptomatum. causarum, Vir
dundantiae, vel corruptelae: morborum, Ut phlegmones, aut viceris: symptomatum, sqγ coloris vitiosi, &gracilitatis diuersia ablatis sunt, quaei immodicea corpore excent' xur, atque praeter naturam retinentair, &funuionum vitia: omnia scilicet commui inomine symptomata dicta, caeterum non unum genus habentia. quippe astectus P. 3am corporis est,ritiosus color: quod excernitur, aut retinetur,est quiddam quod cin sequitur,astectus tamen non est, sedarictum sequitur: similiter actio vel ima, vel in tegra, affectus sane non est, particulae autem affectiun ne starib cosequitur. Hac di Etione constat nihil stud dici, γὰm esse quasdam morborum causas, quae affectiones sint, & quasdam, quae secus: dc quaedam symptomata, quae Messionis sint,
quo edam quae minus: Quoniam scilicet non omnia symptomata sunt dispositiones corporis, habentes in eo permansionem aliquam: sed sunt nonnulla, cuiuii - odi inter causas redundantia, &cacochymia, & inter symptomata colqr, &gracilitas Sedsimi haec tam aperta, ut nulla indigeant interpretatione. Quare mihi persuadeo Fuchsiumlocum hunc integrum legisse nunquam, sed in primis constitisse verbis. protulititaque falsamas tertionem falso innixus fundamento.Argumentis quae locis quibusdam Galeni desumebat, respondebimus, statuentes veram opinionem istprius aliorum sententiam recitauerimus. Quae quanquam absit lorhac est multo: tamen non defiunt,quibus propter nouitatis gratiam videatur placere. quinquam estineainuentionis nil ait: est enima barbaris omnibus Interpretibus inter disputandum dicta saepe. Sed est uatemeritas in assertoribus. sunt enim qui verballia Galeni ex principio libri De morborum differentia: Sanitas symmetria quaedam est,& morbus Ioametria: tam sinistre interpretatur, ut morbi es lentiam nulla qualitate eae u quae a naturae mediocritaterecedunt,censtituendam esse censeant,sed in ametria ipsa,autina
moderatione quae ex ilige estu proficisciuir. eam Ne nihil aliud esse, quam quosyulgo relationem realem dicunt non enim possum qui cuni illis passim dumiser monis cogar disputare, a barbarorum vocabulis abstinere: neque sipostem, omnino.
176쪽
e inae claritatem cum sermonis elegantia commutare) & secundum esse h=roinde in Categoria ad aliquid dicta collocandam. Itaque morbos omnes ad ori diuidique
aliquiaesse,&i stimultas alias species, quae tamen omnes in genere earum rerum, quas illi appellant tactiones,stat.atqueliis dictis morborum partitioneinitaprosequunturi Morbus estumetriaeorum, ex quibus corpus constat. hic est ametria in calido, frigido, humido,,ut sicco, aut instructura: rursus ametria in temperamento, aut est ametria quaesit sua imae calore, aut quae fit superantestigore, aut superante humore, at
harum qualitatum duabus. atque ib M perseas relationes semper Asthae eodem modo distinguunt morbos incompositiose redundante aut deficiente re quapiam, ita ut naturalem partium numerum corru-pat,vel parte quapiam aucta aut imminuta, vel perinutata illius figura,posituve.Hi viillis videtud confirmant sentetiam suam ex Galeno primum, deinde & ex Aristotele. NamGalenus,dicunt,quo loco morbi essentiam ex profesta inuestigathinametriai Liam collocat: nonin calore,aut stigore,aut humore, aut siccitate: constat verb,dicut, nomina haec Ametria&Symmetria respectuum esse,non qualitatiun.Addunt, dictu esse ab Aristoteleseptimo De motu capite tertio: morbum & finitate ad aliquid esse. Igimisi Mistoteli in Cate eodemloco, &quinto etiam eiusdem operis capite secundo dicit Aristoteles: Ads, io nitatem de morbum nil ait poste er se moueri. tame si febris,gratia exempli, caloris esset maior naturali,ac non potius relatio aliqua quae huic inesselamoueretur ad febre corpus per se, cum incalesceret. nam ad calorem mouemr per se:cum calor sit ingenere qualitatum,quae possunt comparari per motu. Dictum etiam est ab eodem Ari-
o Q an esse medium, ut neque inter par
& impar. si tamen calor febris esset, falso hoc esset dictum: quandoquidem inter c lorem&contrarium medium est, utintercandorem&nigritiem. Videtur erg Λstoteles eortim sententiam confirmare. Sed &rationibus ipsem confirmari iubias,& sanitas. sed sanitas, que est calo neque Egus,neque hinnor, neque siccitas: 3o sed moderatio,dicente etiamhoc Aristotele loco citato ex septimo De motu,his verbis: Quemadmodum finitas temperatio quaedam est calidorum,ac humidorum,aut i, mest qualitas aliqua immoderata: Mi saliarum qualitatum immoderatio. nam aliter, si calor morbus est: aut frigus est si tataῖ, aut cetitor est duabus qualitatibus contrarius . nam calor frigori contrarius est: si vero est morbus, sanitati est contrarius.sed sanitatem non esse frigus,patet. nam cuomnes quatuor qualitates oporteat,qub corpus bene valeat,mediocritatem retinere: non est qubd in hac potius quam in illa collocetur sanitas. quare in nulla illarum debet collocari, sed inmoderatione omnium: atque eadem ratione morbus in nulla illarum, sedinimmoderatione. Praeterea,cum febris dicatur esse calor excedens:quia st in eo qui febricitat, calor maior est quam pro natura: si fingamus homini alicui usque adeo linguam intumescere,ut prae illius magnitudine vix possit loqui, linguam tum, dam oportebit ei est morbum. Nam quemadmodum ille aegrotat, quia calorin eo est maior, quam oportet:it ahic aegrotat, quia lingua est illi maior, quam pro natura. Quare quaxatione illius aegrotatio est caloriqadem ratione in hoc aegrotatio est membrum tumens. ergo cum lingua substatia sit: recidem in opinionem Fuchsj, quam saulis ante damnauimus,si morbum esse reuera ad aliquid negauerimus. Hae sunt rationes: qua quoniam leuiter consideranti probabilitatem videantur prae se ferre; non
rurnii quempiam deceperint. Sed si quis consideret paulo diligentius, & in platiosoplua nonnihil callet inueniet huius placiti abstarditatem. Quare ego illum qui in 10 lianc opinionem aliquando impegerit, non damno: sed eum, qui posthac in ea Vt in limo sierit, atque, quod alij inueniunt, consul tb recipere recusauerit, hunc Vel si pientium commercio indignum iudicabo.Est enim haec sententia aduersa Aristoteli, Platoni, &Galeno. Praeterea subuertit euidenter omnia medicinae theoremata, & insulosephia ipsa mille continet absurda. Nam primo Aristoteles in Categoriis capite De quali de qualitate, morbum & sanitatem in Categoria qualitatii aperte reponit,
177쪽
icidicens: Nam lais ipsis homo loquebamrde dispositione&habitu)aliquo modo . . disponitur, &facile quoque mutatur, ex calido stigidum subiens, & ex finitate mor bum, &in caeteris etiam simili modo. nisi &hariun ipsarum aliqua ob diuturnitatem versatam in naturam sit, dimouerique nequeat, aut si immacum dissicultate dimoueti possiti quam quid hac ratione quispiamlasti tinniam nuncupauerit. Constat i mr Aristotelem aperte morbum omnem aut habitum dicer aut dispositionem id quod Galenus docet millies, dicens:morborum quosdam esteinhabitu, cuiusnodi sunt hecticae febres,quosdam vero in dispositione, ut putridarum febrium totum D
nus. nequevideo quid serat locum alium ad confirmationem quaerere: cum Aristinipso cap. quo qualitatis constituit categoriam, quo loco oportuit marime de forta iimalibus vocatis rationibus disterere, pro exemplis morbum & tatem constituat. Sed Gal. etiam lib. De morborum different.cap. . ita scripsit: Ageigitur sint primae lementa numero quatuor,calidum,frigidum,humidum,& siccum: quibus inuicem moderate conitas,santun sit animis,in amoderat ὀVeQ,aegrotum.erunt continu &primae aegritudines quatuonprima,calor, qui naturalem excessierit modum, secunda frigus, tertia humor, &quartassiccitas. Constat igitur de sententia Galeni: qualitate, has, ceim excedunt, es Iemorbos. 2. etiam Medi. cap. vlt. ita finit febrem: Calor tam
tus, quantus iam possiti ardere operationes. Audio huius sententiae assertores dicere Galenum non per essentiam illis in locis, sed per causas morbos distinxisse: e quod illud videretur facilius, & nimia curiositas non semper est opportuna. Sed demostro i, Galenumnon sensisse calorem immodicum esse causam febris, sed febrem. I.Meth. cap.8. dicit: Quamcnim rationem habetaffectus adactionem: hanc alterum quidpiam adipsum Hectum omnino habeat oportet, illo duntaxat euarians, quod ais, stus cum actione una consistit,nequepotest Unctuam aut proba actio esse sine corpo ris naturali affectu,aut vitiosa, nisi cum corpus sit vitio Aeetiam: eius autem affectus, qui actionem impedit, causae, possunt quidem no etiam esse, possunt autem & assimc ni cmanere. Ergo diuersis ab affectibus cavi sunt. Vides Galenumhis verbis ita a
gumentari:c au morbi possunt manere cum morbo,& non misere. ergo caust di fetunt a morbo. Ex qua argumen atione ego ita colligo: Qualitas excedens non est causamorbi, qui sit ametria. nam qualitas excedens nonpotest no manere clun am 3 otria.igitur citatis in locis morbi essentia Galenus requirens, illam in qualitatibus ipsis, cum praeter naturam fiunt, collocauit. Praeterea nemo negat: Morbum esse iriquod laedit perse operationes. nam operationes quidem laeduntur, non tantum a morbo: sed a morbi causa,& anonullis etiam symptomatis Caeterum hoc interest intermosebum&caetera:quod reliqua laedunt operationes per alia,aut per accides,morbus si
tu laedit operationes per se. Hoc non potest aliquo modo relationi c5tingere.na relatio nullius est actionis, no igitur potest perse dere: na nec quicquapotes per se opo- rari. est enim ridiculum plane, quod illos video dicere: laedere,scilicet, relationem operationes,etthim si nullam agendi vim habeat. nam neque quantitas est eficiens ali quid: thmen multa aquae quantitas melius sustinet magnum lignum, quam pauca, ο mo sustinere trabem, nil illest agere: sed potius retinere continuitatem suarum partium. Deinde neque hoc ipsum ex qualitate procedit,sed ex substantia. fit autem, ut substantia, quae sub multa quantitate est, potentius agat, & plus resistat, quam sub pauca: tamen actio & resistentia substantiae sitiat, aut agentium qualitatum. quantitas dici potest istum aut causa exaccidenti,aut causa sine qua non. quoniam si cu comoeda quantitate non esset substantia, non possiet operari. Hoc idem contingit relation, bus , quae sint nonnunquam causae ex accidenti: tamen per se neque possint agere, neque resistem ut dicimus medicamelum simile trahere similem humorem: tamen
costat actionem a substantia simili esse,aut amodo substantiae simili, non ab ipsa sim, litudine,quq est relatio Si quando vero similitudinem dicimus esse trahendi causam: Istintelligi debet, non essicientem, sed ex accidenti. quoniam si similitudo non adesset,
tractio no fieret. At projnde nemo dicit: similitudine trahere,sed simile trahere.quinniam similitudinem habet,quae causa est, ut diximus,ex accidenti.ita habet in reliquis omnibus relationibus:qubd scilicetntiquam persepossimi quicquam operari. iuu, quanquam dici possit,inu deratione uam operationes dere: tame per selaedere i
178쪽
heduaquam dici potest, quod tamen secundum Galeni placita morbo inest. Verum
deessetur hocexemplo hinc doctrinae magis accomodato. Proponatur ad disputatationem ventriculus praeter naturam Valde calidus.constat hunc tenuia alimenta, quae illi inerentur,praue conficere, Viti neque alimentorum concoctionem deprauari. An ,ssio ex relatione aliqua procediti Aux calore t mihi ridiculu est: a relatione ali iud rem fixum praecipue adsit calor,cuius haec est secundu naturani actio propria. itatur demonstratum est: qualitatem ipsam actiones Vitiare, atque proinde morbum esse, i immoderationem. Adde falso etiam dictum esse: a Galeno celebratissimam illam febrium differentiam in putrida hecticam,& diarias latam este per ubiectas sub io stantias,si calor sebris non est. nam membra,humores,& spiritus,non sunt subiecta a metri ,sed calori ΡKterea neque aliquo modo medicus posset uti vera curatione sed ultima, etiam in curationibuS, operatio praecautio esset. nam curatio propria est, quae
fit, morbo ipsi obiectis contrariis: sed relationi nullum potest obiici contrarium nec enim habeo igitur& ipsa oblatio frigidae aquae in febribus, esset praecautio. quonia est oblatio contrarij cauis febris, scilicet calori.Nam omnis indicatio ii caulis,d cete G
len. . Meth. cap. 3. ad praeuidentiam pertinet: quam πυφνλακπώ Graeci vocant: per
inde ac nos praecautoriam diceremus.igittar&hoc quoque concedi debet,si exa loquimur: &,ut semel dicam, Nullum medicinae theorema acutissima haec sententia non nubuertit. Verum misi a faciamus loca autorum,&iam tandem rationibus physiato cis certemus. Aut immoderatio illa, qua dicis esse diuersam aqualitate quae dudat, est naturalis proportionis priuatio, aut proportio aliqua praeter naturam: ita ut qui bricitat, febricitet, quia proportione aliquam habet quae prser naturam est,nonquo non habet eam quae est secundum naturam. . Si proportionis naturalis defectum esto dicas: statuis cotinub morbi es lentiam in priuatione.quod si esset verum: neque mor bus ellet genus aliquod, neque species eius distinguerentur, nisi per contrarios actus, ut reliquae priuationes distinguuntur, non pex se. atqui neque relatio esse posset: nam priuatio non est relatio reuera,sed cogitatione. si dixeris secundum, puti morbum e se aliquam proportionem praeter naturam: fit ut nullus possit laborare uno die unico morbo secundum speciem, sed ut morbus permutet speciem per singula momenta.
3o Nam proportiones differunt specie per sese: no per subiecta illis, aut per aliquid aliud. Vt gratia exempli proportio sesquialtera ligni ad lignum,eius iam speciei est cum proportione sesquialtera lapidis ad lapidem: quanquam res, quarum sunt, pecie disteruta proportio sesquialtera ligni ad lignum dimeri specie, a proportione sesquitertia ligni ad lignum: quaquam ubiecta sunt eiusde speciei. Igitur relationes ita disterunt specie
persuas proprias rationes: ut dupla i tripla, tripla a quadrupla,atque ita aliae omnes. cucr infebribus quae fiunt calor quem tu dicis proprie est e subiectum relationi, per- yelub sit in augmento, aut decremento, neceste est proportionem perpetub mutare speciem, crescente aut decreticente subiecto calore.fiet enim de dupla tripla, de tripla
quadmpla, aux aliarum aliqua: tamen uniciac eadem nunquam manebit. monstra-
Q tum igitur est euidenter sequi hoc tuam assertionem: quod tamen constat,qua sit salusum. Nam qui laborat febre tertiana, toto eo teporelaborat unica morbi sipecie:& qui causene,&qui quotidiana: confirmante id omnium hominum consensu: praeterquaquod Galenus aperte illud docet, 1. de locis patientibus cap. 3. ubi inquit: Cum quaedasint quae multiformia sunt,aut in figura aliqua habent sim este,cuiusmodi domus: quq quide non si intinterim dum fiunt, sed cu iam sinat,non fiut.fit enim primo costructio exii damentis,& ex stuperioribus parietibus,& summo tecto: quq dum fiunt,non est domus,sed ex his plene confectis domus forma resultat. morbus tamen, inquit,ΠO hoc genereest; sed per intestonem generatur. Atqui calor iese statim ut naturale mediocritate excessii morbus est, ab eo qui ctim iam est intensis limus,n5 specie, sed sola. N magnitudine diuersus. Vides, quam longe haec absint a relationu natura: quae nec se' indu magis & minus dici postunt,neque differre magnitudine, quin differat specie: Πζc generantur per se,sed consequuntur aliorum generatione, ut ῆrma domus. Prinxerea nulla immoderatio reuera relatio est, sed est praua quaeda dispositio, aut prauus habitus: quae relationes includui,no quae reuera sint,sed quae ita dictitur.Na,si immoderatio,quqest morbus,est relatio: neces le est ipsam, ut alias oes , de re aliqua dici,& in
179쪽
alia ferri silla vocari solet fundamentum, haec terminus) sed morbi qui consisti india sectu digiti, quod qua se est fundamentum Z Nunquid desectus At desectus ipse ea
ipsa immoderatio. relatio, quae est febris, si fundamentum habet in calore, dicito, ad quid reseratur. Nam o cum milies pensitauerim, nunquam huius relationis potui terminum inuenire. nequeenim terminari tat est ad eundem calorem, in quo habet
si indamentum, cum relationis quam realem Vocant, necesse sit disterre fundamen tum&terminum: neque ad aliquam quamor qualitatum. no enim video,cur adii, gus,aut adsiccitatem, aut adhumorem terminetur. neque dicere potes: fundamen, tum esse in eo calore, qui modo est, &terminum, in eo qui praefuit. non enim relatio
realis potest consistere: quin adsint fundamentum, &terminus. nulla igitur est ratio ocommoda intelligendi hanc sententiam: sed iam tandem arbitror a nobis exiguistis diosi,aciure emunt, ut quae sit essentiamorbi declaremus. Ego quidem missis seph, sticis & ineptis assertionibus,morbum est epulo ex sua definitione qu endum: atque ita responderim, Morbum eine affectumpraeter naturam,qui dit operationes per λ&primb, ita ut noxasentiri possit. qua in definitione constatinomen assedis vicev-neris habere.quod nomen vitis per se declarat si modo eorum, quς paulo superius diximus dehinus nominis interpretatione, non sumus obliti) Morbum omnem qualitatem esse.Dicitur vero: praeter naturam. nam tales oportet esse morbos. Addi tum est laedens actiones, ita Vt noxa sentiri possit: quoniam affectuspraeter naturam, qui noxam non infersiquae sentiatur, merito morbus a philosophis diceretur, a medi, cis tamen minita,utpoteconsiderantibus tantum quae sensis percipiuntur. Addiciun vero est,Perseprimb:ad secludendas causas morborum, quae&ipsae laedunt operati ones, sed per morbum, non per se neque enim exclusiae erat omnes nomine astectus; cum dictuma nobis paulo prius sit: multas causas esse etiam Uectus. Est igit morbus, habitus, aut dispositio praetex naturam. Atqui omnes eius species qualitates sent, ut Aristoteles asserebat.Sed quid, qubdyam ipsa argumentorum,quae in contrarium 'adducebantur, solutio,erit huius sententiae confirmatioὶ a Galeno morbus immodo. ratio dicitur Fateor ego hoc quoque. Atqui morbum immoderationem esse dico: sed relationem esse nego. Nam, quemadmodum deformitas improportio quaedam est partium,aut praua illarum ad seipsas coaptatio, tame pulchritudo de deformitas qua- is litates sunt, &pulchrum & deforme qualia: ita morbus improportio est calidorum, frigidorum,humidorum, aut siccoru, aut partium. tame haec nulla relatio est, sed dispositio quςdam,qua praue disponit ipsum corpus. Atqui hocnon ex meo sensiud promptu est: sedipsemet Aristoteles eo loco, ex quo a te huc allegabatur, 3. mpe capite . De motu,ita scripsit γPersectiones enim habitus sunt, quare non sint alterati nes. virtutes autem omnes quodammodo ad aliquid esse dicimus: quemadmodum 5 eas quae corporis sunt, ut sanitatem & bonam habitudinem intemperie & coinmoderatione calidorum ac frigidorum collocamus.Haec ipsaverba apertὸ declarant duo haec:morbum,&sanitatem,ad aliquid esse,ut virtutem,&vitiu: qtue tamen cd stat esse de his,quae dicuntur esse ad aliquid,non tamen sunt. alitates enim sunt re- ο ueraesignificant etiam aperte: morbum non comparari motu per se,quoniam habitu est,& inhabilibus non est alteratio, M alia ex cause. Sed est argumettim: Qua ratione dissiunesta Galeno, primas species morborum esse calorem, frigus,humorem,sicci'tatem nam haec non sunt immoderationes,sed quaeda passiones,atque patibiles qua' litates.Id tamen,modb explicetur,dictum est verissime.na calor, sinet secosideretur, tantu ut calor, passio est seu patibilis qualitas: sedcu huic accidit esse praeter naturam, quia illo corpus praeter naturam di ponitur,dispositio praeter naturam est,& morbus. Neque vero hoc mirum: Eandem qualitate sub diuersis rationibus adcliuersas specie referri. na hoc quoque dictu est ab Arist. calore de dispositione transire adhabitu um aegre separabilis sit.continetur id in verbis superius citatis ex cap.De qualitate. Culgi, Iotur hoc ita sit, merito morbus,ut morbus est, non potest per se motu comparari: qua
quam calor, ut calorest,motu comparatur.est enim calormorbus, non quiacato sed quia praeter naturam.mouetur vero corpus ad Calorem.atqui cum ex hoc motu comtingit excedere mediocritate natur ae,ipsium calore consequitur morbi ratio. Eaderam
hone,quanqua inter calore&frigus est mediu,Vt puta,tepidu: tameninter morbu&,
180쪽
: MEDIC. ET PHILO S. LIB. IIII. i a
Gltatem non est nil est enim medij est iniur calorem esse secundum naturam, aut no sie secundusi naturam, quam inter par& impari sentenim eorum definitio ne, eontradi oentes. Vides igitur, ut haec cohaereant Omniariam nostra sententia: quae inorbos omi es qualitates dicit, & cedentem qualitatem dicit esse morbum: Seditum fiunt soluenda duo illa argumenta fortissima. Morbus est ianitati contrarius: tDium sanitas nulla qualitas est, sita proportio. ergo nec morbus. Concedendum est Morbum sanitati esse contrarium. Verum diximus: sanitatem ipsam qualitatem e .se. nam, quanquam est commoderatio calidorum, &humidorum: tamen diximus symmetriae nomine dispositionem quandam,qua corpus bene diseonitur,signifieari ab ut pulchritudo commoderatio est:tamen est 1spositio. Verum esces: Si calor moriabus est, oportet ipsum sanitati esse contrarium. atqui cum frigori etiam contrarius sit: Videbitur duo habere contraria. Atqui eadem ratione videntur posse probare, neque
secundum nostram assertionem, aliquando adhiberi contraria morbis. nam morbo nihil videtur esse contrarium, praeter sanitatem: sed nunquam curamus apponentes sanitatem,sed calida, άut frigida, aut humida,aut sicca: pro ratione morbi .igitus numquam curamus contrariis. Animaduertendium est: Morbum consistere in immod ratione, sanitatem inmoderatione, quemadmodum Virtus & vitium, quae sanitas &aegritudo animae sunt.Deinde,quemadmodum virtus secundum genus contraria est vitio: tamen nulla virtutis species contraria est vitio alicui, sed viti tun vitio, quoniam to vitia consistunt in extremis sui gratia exempli liberalitas non est contraria prodigalliatati,nequeauaritiae,sed auaritia prodigalitati ita morbus sanitati secundum genus co-us est: tamem species quaecunquem res non est mediocritati contraria, sed comi r ita excedenti caloria H ladhibemus excedes Disus, quod solum suum
lic morbo contraria,sed morbo. Atque ita patet, qua ratione morbi cureutur suis contrariis: &vi morbo non sint cotraria duo, sed unicum. Sed cur,s1 cum exuperante calore morbus sit,eundem calorem superantem
morbum esse dicimus: cum redundante digito,non ipsum digitu qui redundat,mo bum appellemust Quoniam qualitati potest superuenire qualitatis alterius specieir tio ut paulo supra de sententia Aristotelis monstratum est: tamen substantia non po-3a testinesse ratio dispositionis, aut habitus, sedipsa omnia accidentia substantiae insunt. Illud superest dissoluamus,quod Futas' sententiam videtur adiuuare: Galenune pe, lapidem renum morbum in compositione dicere. Dicit,Sed intellige, quod ex redundante lapide est vinum. Adde Galen. icere cap. 8. lib. de diis morborum: atqui ex ambobus generibus, e inquam quod in munero, & eo quod in magnitudine con .sistit,posse constitui seperiorem aliam Categoriam quanti omnibus manifestum est. Vbi animaduertendu est,non esse dictum .morbum qui est in magnitudine, esse qualitatem, sed inquantitate. quodperinde est loquebatur etenim de disterentia momborum ac si diceret: Vt diximus alium morbum esse in magnitudine,alium innum
ro:lla possumus dicere,morbum consistere in quantitate: ut ita compraehenderentur Q trique stuperiori quodam genere. nam quantitatis species simi, quantitas continuuta,&deiuncta. Atqui haec arbitro satis sentiarem intelligendam. Quare huius comtrouersiae hic inoctis. De disseremia morborum. Cap. II. C AL E N. libro cui titulus est De disserentia morborum, volens omnia morborum generavnica diuisione comprehendere: ipses distribuitptimo, in morbos parti uni simplicium, & morbos Prtium compositarum, &commines. Simplicium partium morbi ex immoderatione temperamenti proueniunt. Quare, cum corpus
fido, i ido, h ido, & sicco constet: quot erunt in his qualitatibus excessuum
modi, tot esse poterut morborii species. Sint vero modi intemperationum in qu quatuor, & quatuor compositi. 'am aut unaillarum rcumdat,aut illarum duae: nam tres non post intredundare, quin inter ipsas duae sint contrariae, quae simul non redundauerint. Cum ergo duo qualitatum contrariarum coniugia sint:sunt morbi omnes in temperamento, a calor, aut fit gus, aut hinnor,