장음표시 사용
181쪽
aut siccitas praeter naturam, aut harum qualitatum duae. Partium composearum latsummorbi: quot modis contingit vitiosam fieri compositionem. Opret verbres composit adesse: commodam nitudinem, & figuram, &commodum partium numerum, &situm igitur omnes simplices morbi copositionis, fiant in numero, qui
aut auctus es aut diminutus:aut in quantitate, quae aut maior es aut minor quam portet: aut in figura vitiata: aut malo positu. Possunt etiam hi omnes cum mortisin temperamento copulari: unde morbi fient compositi, parum in temperamento, partim in compositione. Est morbus utrisque partibus communis, continuitatis solutio .ham continuitas partium, sectandum naturam est utrisque. Ecce igitur diuisionem,
qua Galenus professi is est se inuenisse proprias omnes morborum species, loco huc allegato ex primo Mediol.In qua dictione illud primo videtur este suspectum:quod morbus nullus videtur posse habere proprias species, si neque sanitas illas habet. nam
si morbus&sanitas contrariasunt, ut paulbante diximus: non videturiari pose, ut contrariorum alterum species infima sit, alterum genus. Videtur verb sanitas nulla ratione posse differentias recipere. quandoquidem, aut ea ratione qua maius aut mi nus aliquid est,distribuetur,aut secundum rubiecta corpora,aut secundum operati nes, aut pex propriam rationem&formam. Videtur vero nulla hartim rationum posse differentiam recipere.nam magis, nusve tale dici,non permutat specie. sed quod secundummembra non possit distribui, patet: quoniam quo sanitas sit, necessee membra omnia, tam simplicia, quam compofita, secundum naturam habere. Nam ioquodcunque illorum patiatur usque ad lasionem operationum quae sentiri possit, aegrotathomo:qui aegrotat,nullam habet sanitatem.nam sanitas,cum bonum quoddam si x persectum, constat ex integra causa. Igitur quado sanitas est, omnia me brassent citra insignem noxam. nullaitaque differentia unitatis est, quae ex membris corporis desumatur.Εadem ratione constat, neque per operationes diuidi posses anitatem. nam in bene valenti nulla actio est laesa insigniter. nam qu cunque actio itast laesa,etiamsi alis omnes rectὰ agantur, signiscat corpori esse morbum,cum quonon potest sanitas consistere. Non igitur potest diuidi per operationes. Quod vero neque per suam rationem&formam: ostendit ipse ianitatis natura, quae commoderatio es quod vero est moderatum,aut medium,aut mediocre, unum est: immoderata plura. 34 Igiturnullaratione potest sanitas sipecies recipere, sedes infima species. Pletrique hac controuersiam ita concludunt: sanitatemreuera esle infimam speciem,neque vero im de fieri, ut morbus quoque talis sit.quandoquidem clim duo ita seliabent, ut proinde . cotraria sint,qubdalterum in extremo habeat essentiam, fit ex ratione,ut species quae mmediocritate est,sit indiuiduain alias inferiores, quanquam species contraria diu, a possit.quia, ut paulo antea dicebamus: quod medium est,est unum. Sed quantum egyintelli 0, si h rum semetia veraseret:oporteret eadem rationevirtutem speciem esse infimam, quoniam eius essentia in mediocritate est, &vitia consistunt in extremis. tamen res nonita habet: sed habet Virtus, no minus quam vitium,suas inferiores species,prudentiam,iustitiam,sortitudinem,&temperantiam. Aliteritaque ego sim s uo:diuidi scilicet poste sanitatemin sipecies, atque proinde non esset tamam. naquaquam per membra non diuidatur, Vt ratio monstrabat euidenter: diuidi tamen potest her propriam rationem x formam. quam, cum in inferiores species descendit, comsequitur etiam diuersiarum operationum varia persectio. nam simitatis essentia comsistit incommoderatione calidi&frigidi, humidi &sicci . constat Q non eandem commoderationem esse hominibus omnibus secundum naturam: sed quod mi iscundum naturam est, alteri est morbus. Igitur sanitas natura sita non est unica: sed secundum temperamentorum diuersas species multiplex est scilicet bilioso homini sua moderatio naturalis:est pituitoso etiam sim: usque adeo diuersa, ut si pituitosi te ries,quae ex qualitatibus spectatur,transferretur ad biliosum,quaein illo erat sanitas,in Io
hoc sit fumra morbus.atque alteri erit ad operandum continoda, alteri incommoda.
Est igitur his in ratione troportionis diuersa moderatio. quod Galenus ii metis in locis insinuat, potissimuminipsa arte medicinali, ubi inquit, Este unicuique homini sanitatemsibi propriam: significans scilicet, esse filiose homini sanitatem ita illi pro priam, ut aliis naturis sit inminutilis,utpote abigarum sistitate diuersia.Hanc etiam '
182쪽
Getiitatem consequiturin operationi S diuersia Mifectio. nam haec sanitas adhasbherationes est commodio ci illas incomodior alia contra. v gratia exempli, te peritus homo ad omnes operationes habet sanitatem omnium optimam : in sing hue,dempta ea quς jeciei est propria quod in primo huius libri opere monstrauimus in ulla natura aqua stiperetur: calidior, scilicet, plus cibi conficit, frigidior plus appetatit atqueita in aliis omnibus. Ecce igitur quibus rationibus recipere possit sanitas spe etes. Verum dicas. Si moderatio est,qua ratione non est medium Si est medituti, qua ratio non est Vnum t Scireticet sinitatem quincimque, a nobis non dici exquisitὰ mediumvnum, sedcumlatitudine. quod docuit Galenus disertissime primo Des aui, nitatemenda. Est tamen omnis sanitas medium: sed est icuique naturae Dummodium, ab alterius naturae medio diuersium, quemadmodum virtus omnis medium
est. caeterum differt medium in actionibus sortitudinis, ab eo medio quod est ininionibus liberalitatis. igitur haec similitudo, quae intercedit inter animi&corporis morbos, &sinitatem, rem totam declarat. Verum est illius, quod paulo antὰ dictume reddenda ratio commbda: quiafieri potest,ut qui gradus caloris alteri est bonae oa
rationis causia,in altero actiones laedat. Nam, si t in calor gitia exempli comm dus est ad confici edum cibos, utrique videtur fore commodus: si incommodus, viri queincommodus. caeterii in res ita habet. Duplex in corporibus considerari potest temperies: altera, quaeri proportione ipsertim elementoriam est, quae, quanquam ἱ16 nobis in primo huius operis libro moe ratum est non retinere proprias formas incompositis, tamen generant in hac proportione hunc modum stlinatiae, in illaillum: alia est quae in ipsis qualitatibus consisti siquae mutari potest priori non mutata.non Onim si temperatus aliquis incalescit, ab optima temperie iam defecit:nisi secundum habitum calorem comparet. ilice enim intemperies, quae secundum habitum sunt f utramque temperiem peruertuti peruerti enim potest prior,vel longo victripe mutatanatura, vel morbo secundum habitum contracto 'hic igitur spectatur natiua temperies, haudquaquam leuis illa disipositio. Igitur cum haec ita habeant, merito fisi ut illae qualitates quae proportione respondent naturali temperiei,ad bene operadum
sint accommota:quae illi non sunt proportione respondentes,incommoda: .consistitso enimfacultatum omnium natura in nati temperie. operatur vero unaquaeque facultas tunc optime:cum proportione respondentia instrumeta habet. Non ergo amplius mirum est hunc gradum caloris huic homini esse ad operandum commodum, alteri incommodum.nam potest esse huic naturae proportione respondens,&naturi illi non respondens. Sed cur,si sanitas ex sua natura potest tot recipere differentias: nosunt a Galeno lib. praedicto cum morborum differentiis enarratae quoniani ille non erat sanitati dicatus liber, sed morbisὶ &sanitatis differentiae fiunt cum ipsis temperamentorum disterentiis enarratae3Hocigim ita distatuimus.Verum est in proposit adiuisione alius rupes .Hic est exorsus Galenus eandem diuisionem,quam pri
molibro Medises:quo loco professus est rationalemse diuisionem Aggra morbi,in o suas omnes species. Atqui Thessalum tanquam logicae rationis ignarum indiuidem do repraehendit. Est vero rationalis diuisionis ea lex: quam Porphyrius scripsit, capite Despecie, non quiestere usque ad infimas species. cui legi ipse se adstringit Galenus capite tertio primi Methodi, his verbis, Itidem, quicunque dicere de morborumn mero Instituit, quot omnes sint, non debetin prima differentia consistere: sed diutidendo ea procedere, donec ad aliquam infimarum specierum, &quae amplius in li ' diuidi non possit, perueniat. Constat vero hoc idem esse illi propositum in prindicto opere. nam in ipsa libelli propositione inquit, Secundo loco dicam quot sint niuersi primi de simplices morbi, qui veluti quaedam aliorum sunt elementa: dei ς S ero tertio quot sint ij, qui ex ipserum compositione proueniunt. Cumita pr 1ς ptisset, tamen non videtur in processu usque ad infima processisse: sed consti tisse in primis differentiis . nam in temperamento sinquit sunt quatuor simpli'ς , calor, fligus, humor, & siccitas : tamen calor non videtur species infimae differentia. nam haec potest esse, aut calor in toto corpore, Vel praeci pius eius partibus quae febris est in aut in parte aliqua, quas constat esse species uiuersas. namsi laboret aliqui ebre, alius intemperie iecoris sine febre, nemo hos
183쪽
dicet laborare eodem morbo. nam febricitat alter, alter non febricitat.'perea, cunquecalor praeter naturam potest fieri cum amente humore,aut sine ametet . . more quae &ipsa disteretia potest diuisbs morbos parer . fiunt enim ex intemperie amentibus humoribus, omnes tumorum praeter naturam species. Atqui hae eaedem differentiae abessentia sint defiumptae. repraehenduntur enim antiquiores medicito
co illo a Galeno, quod omissis essentiae differentiis, ab accidentibus desumptas dixe rint. Commendatur Hippocrates solus tanquam qui abessentia desiumptas tantum dixerina quo inventae similiae differenti quae declarantur a Galeno. Adde, habete etiamhuiusmodi febrium differentias singulas propria sibi signa, quibus dignostin tu ut legenti librum De febrium differentia,& primum ad Glauconem, &primum i Decrisbus,constabit facilὰ tamen dicente Galeno tertio De crisibus capite quarto species morbi dignoscuntur per propria symptomata. itur monstratum est,noneste illam partitionem, usque ad species infimas deductam. Est tamen pro huius scrupuli dilutioneanimaduertendum, Morborum esse differetias duplices, atque utrisque uti
medicos:quasdam rei natura profectas, atqueproindegenera&species constituemtes: quasidam vero no esse ex essentia, caeterum esse 'ecies,quas medici suis usibus ae commodant. quod euidentius euadet exemplis. Diuisio morbi inmorbum partium simplicium, &compositarum, &communem, ac rursus eius qui in temperie, inc lorem, frigus, &humorem, aut siccitatem redindantem, per disserentias specierum est eludico, quia procedit haec diuiso peripsimmorbi ratione. Namratio morbi est, i affectus praeternaturam: intemperies est quidam affectis praeternaturam: excessus
caloris,est quaedam intemperies: ita praua compositio est quidam assectus praeternaturam: magnitudo insignis, aut paruitas membri, est mala quaedam compositio. T men quae ulterius praecedunt diuisiones: non amplius abessentia, sed ab iliquo quod extraestentiam est, lesumuntur.Nam differentiς omnes quas diximus caloris,aut ex subiecto corpore desumsimn ut si quis dicat calor in toto, aut in parte, vel calor in limmore, iritu,aut cordis substantia quanquam reuera Febris selus ille calor est, qui in cordis substantia recipitur. Quareilla diuisio no est lata persabiecta corpora, feci par
tim perhaeNarumper causas internas. Caeterum hoc procedente sermon cum se
febrium dis retia dicemus, amplius declarabitur,quo loco explicabimus dictione' Galeni aut desumini rex causis, ut cum diuiditur in calorem qui est silus,&eumqui est cum amente humore:& cum febris putrida diuiditur in iocam,pituitosia alit
melancholicam. quodsiin continuam diuidas, aut intermittentem, vel in tertianaim, quotidianam, aut quartana eandem diuisione facias, nempe accidentium quae consequuntur causam.nam quod continuasi aut intermittes, locus in quo causapi trestit,iacit:qubd tertiana, quotidian aut quartana,facit causς motus. itur nulla harum differentia est speciem constituens. Nam causa, aut subiectum corpus non permutat speciem: nisi mauis dicere, calorem ferri diuersum esse specie, a calorelapidis,&calorem a selegenitum, ab eo qui genitus est ab igne. sed multo etiam minus speciberum disterentias enumeres, si calorum alium dicas intensium, alium remissium, cum ψοinaessio dc remissio nihil tollant eius quod est in essentia. Inmorbis aliis, eodem mo fit.diuisionempe tumoris praeter naturam,qui morbus compositus est, partim in temperamento,partimincompositione c5sistens,inphlegmonem,cedema,&scirrhum,&erysipelas:secundum veras species est lataequandoquidem diuersis secundum spe ciem alterationibus assiciunt partes in his tumoribus. tamen diuisiones illae quae iscundum partes affectas sent,ut 'segmones,in phrenitidem,&pleuritide,&pulminnia constat esse tantum permedicas dicteretias. defit apertum:huiusmodi molabos secundum speciem esse eundem, puta phlegmonem. Caeterum sunt disterenita medicae illae, quas in constitutione artis inuenerunt medici curationi esse accomm datissimas:vt,gratiaexempli:quanquam diaria febris&putridasnt eiusdem speciei, Riame interest multum ad curationem sectandum causas,illas separari. quoniam cum in curatione legitima,indicatio prima a causi si Vipsa illa disti tactio vestiti manu ad cinrationem ducit. Idem in inflammationibus intelligedumest. phrenitis enim,&pleinritis, & inflammatio ventriculi, ratione illius indicationis, quae desumitur amorbo, eandem exigunt curationem.diuersa vero curatio fit,propter indicationem, quae M'
184쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. IIII. us
sumitur a loco affecto morbo. quod considerantes medici, ipsis species iratiaonibus accommodantes,sermone inmultas specieS distribuerunt. Tandem,ut semel dicam,veras morborum differentias in solo illo opere, quod illis inueniendis dicatum est, prosequutus est Galenus; in reliquis operibus, cuiusmodi sunt liber De differenti afebrii,&Decrisibus, & Delocis patietibus, & Commentatius in Aphorismos,differentias medicas magis prosequutus est, physi
eam argutiem non adeo curans. Iuxtaeasdem medicas differetias secundo Me
Abii e ite secundo, distribuit morbos omnes per causas nomenclaturarum. Itique costat:vt in libello De differentia morborum usque ad infimas,ipsas per- 'io duxerit. Sed quid, quod differentias illas febris in hecticam, putridam,& di
riam exessentia desumptaS,Vocauit Galenus Animaduertendum est, posse esse differentias aliquas ex iis quae essentiae rei accidunt desumptas ,quae tamen ex essentia non sint. hoc contingit in diuisione febris per intensionem vel remissi onem, aut per subiecta corpora. nam calori, in quo febris est essentia, conti git esse intenso aut remisso per se: contingit etiam illi esse in subiecto. tamen album aut nigrum non accidit calori,neque calido,nisi ex accidenti:nihilominus intensum aut remissum esse in hoc aut illo corpore speciem non permutat. Victur qui diuidit febrem per subiecta corpora quod se facere professus est Galenus eo loci non diuidit per differentias ex essentia: tamen diuidit per ea,quae dii, visae rei essentiae accidunt per se. atque hoc est, quod ille nomine differetiarum desumptarum exessentia,intellexit.Caeterum,quanquam haec ita dicantur: videtur Galenus nondum in libello De differentia morborum exactam diuisionem instituisse.nam, quanquam in reliquis habeat,ut diximus: tamen hectica febris non potest non esse diuersa specie ab aliis in ratione morbi. nam illa est habitus hae sunt dispositiones.habitus & dispositio in Categoria qualitatis sunt di ueris species. Igitur in ratione qualitatis praeter naturam, disterunt secundum speciem propositae febres.Tamen, nisi quis oscitanter librum illum praeterierit: nihil deficere inueniet in diuisione. Nam quod ad habitus de dispositionis atti-tinet differentiam, philosophi ipsi in diuersas sententias distributi sunt: aliis dis 3 o centibus, non differre specie, sed secundum modum quendam se habendi eiusdem qualitatis. est enim dicunt eadem qualitas, cum facilὰ separabilis est, dispositio: cum aegre,habitus.Esse vero separabilem aut secus, videtur esse qualitatis modus quidam existendi in re subiecta,non differentia.Siliorum sente tia Vera est: constat, in diuisione esse omissum nihil: sed calorem, etiamsi nihil addatur, esse speciem infimam. Si vero contraria sententia, quae affert habitu rudispositione specie differre, verior est: ne tunc quidem est a Galeno quidquam omissum. Cosidera enim illum paulis antea sanitatem distribuisse in optimam simpliciter & semper, & bonam plurimum, & bonam nunc: & morbos in contrarios gradus. Q ain diuisione constat contineri eam, quae est in habitum, Mdispositionem. nam sanus plurimum, atque adeo magis qui semper est, habet sanitatem in habitaequi nunc,in actu:morbum,eodem modo.Habet vero sanitatem inhabitu,qui iram habet coniunctam cum salubritate, quae est naturalis potentia ad resistendum morborum causis:morbum eadem ratione habet inhabi- tu,qui habet illum coniunctum, cum insalubritate, quae est naturalis impotentia ad bene valendum. Constat igitur, cum haec paulo ante dixisset,illum inter diuidendum omisisse nihil: atque omnia, quae de differentiis morborum propo fuimus,liabere rectὰ. Quod haec sit in omnibus differentiis mens Galen1,intelli-gς eX eo, quod postquam disteretias omnes in partibus simplicibus & compostis dixerat: eas,inquam, quas nos in principio huius capitis proposuimus, hae.
- δες -N bin, ἀάδοα nti Qui locus emendatur a nonnullis, ut corruptus, dicentibus:non ε-τέρων, sed pro illo legendum esse. significat enim ε-τερω longius, ut Vltra. atque ita vettunt locum: Nullum autem genus est morbi, neque in simplicibus corporibus neque in compositis praeterea proprium . nam ipsa me
inodus diuisionis ostendit hoc esse impossibile. Haec Galenus. Quadiatono
185쪽
constat significari,Ex ipsa forma diuidendi,qua fueralysus,patere:non posse irliud genu morbi inueniri,propriuaut simplicibus aut compositis, praeter dicta, l& ita aperte dici, Reliqua omniagenera prςter illic comprςhensa, esse impro
pria,¬am ex essenxia deducta,quam ad Vsum medicoruinuenta. Caeterum Leonharius Fuchsius reprςhendit hos interpretes, tanqua Corrumpentes Grae lcamlectionem nam reuerain omnibus codicibus inuenitur κατερων interpreta
tur Galeni verba, ut alii omnes, hoc modo: Genus autem nullum est morbi, nequein simplicibus corporibus,neque in compositis,Vtrisque proprium. nam ipsa diuidendi methodus ostendit hoc esse impuribile. Atque iis c verba lono in alium sensum tran fert dicens, legem diuisionis esse,ut percotraria fiat, ut fit rah c:Morborum quidam simi partium simplicium, quidam multiformium .at
proinde nihil potest inquid illorum utrisq; esse proprium: quanquam possit esse lcommune.nam proprium est,quod soli inest. Haec ille.Sed, quantum ego intel ligo,longe a Galeni mente aberrat. nam nonest in ratione contrariorum: ut non
polit adesse pluribus quod uni est proprium.sed hoc idem fit in rebus omnibus diuersiis. Nunquid quod proprium est candoris,potest esse propriu palloris, magis quam nigredinis ZNon arbitror. Non igitur istud ex ratione contrarioru na
icitur , sed ex ratione proprii, quod scilicet inest soli. Inuoluit igitur haec deci,
ratio multa praeter rem. Praeterea ridiculum, si Galenus moneat: nullum mor
bum,qui simplici b. solis inesse possit, aut solis compositis , posse inesse utrisque. iis Est itaque haec interpretatio ridicula. Sed animaduertendum est: dictione jlla - ρω, significari posse utrasque partes,vel alterutras. atq; ita vertendum esselo cum: Nullum genus est morbi intellige praeter dicta neq; in simplicibus, neque incompositis partibus, alterutris proprium. Nam ipsa ratio diuisionis ostedit, hoc esse non posse. quod perinde est ac si diceret: Constat ex ipsa ratione diuisionis, fieri non posse, ut aliqua species morbi ptermissa sit alterutris propria, neq; simplicibus, neque compositis. versione praeterquam qubd nihil ex Graecali tera permutamus,sensum reddimus facilem. Atque significatur his Galeni verbis aperte: Enumeratas solum differentias esse proprias snam siue genera dicas, siue species, siue differentias,nihil refert reliquas omnes medicas, ut diximus. QEst aliud quod possit aliquem torquere. Videtur in compositione nullus morbus posse cossistere. na monstratu a nobis est in secundo huius operis libro: Actiones omnes esse in instrumentis ratione simplicium partium.nam figura, quam titas, aut positus,non sunt in genere essicientium.igitur qua ratione monstraui, mus Relatione non posse esse morbu,quia, cum nihil possit agere per se non vi, detur posse per se ladere operationes: eade conuincemur concedere,neq; Vit, osam figura,neq; magnitudinem,numerumve maiore,aut minore quam oportet, incommodumve positum morbos dici debere. Qtyrelationis autore se facit, ita statuit: Laedere actiones, non esse agere quidqua. nam non qfedit vitio iam operatione, illam dii per se: actiones siquide omnes,tamquq bene,gqua: male fiunt, a facultate fiunt, non a sanitate, aut morbo. Itaq;,cum actione lassem edat facultas,&morbus actione dat:constat linquit aistiones dere,non enoquidqua agere.quare illud relationi contingere, nihil mitu. Hoc ide nos possemus dicere de magnitudine,figura, numero,& positu. Caeteru ex minandu amplius est,neq; tam leuiter plereundu.na quod dicunt,actiones omnes a facultate fieri : falsum esse mostrat motus, qui per couulsione accidit,& qui p palpita' tione. naqueadmoduni Galen. dicit 2. De causis symptomatu in ipso principio, hoc interest inter conuulsione, & palpitatione, Minter tremorem, rigore, & si gultu,tussim,ructu,& sternutamentu: duo illa solius causi; praeter natura sunt opera,reliqua fiunt,ubi ad opus simul coeut morbus&natura. Ex quo loco con syst tiN6nnullas actiones fieri a solo morbo,nihil prςstante facultate. pterea,falso dicunt, siquide uniuersim intelligunt: morbu laedendo operationes, nihil agere. na calor nimius ventriculi non aliter laedit concoctione squae in illo agitur) g θrendo: qd agere est.Igiturnihil horu est perpetuu.na neq; contrariu est perpetu um,scilicet: il laedit operationes,aliquid agere.na unguis in oculo laedens visio'
186쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. IIII. 1 a
fihi nihil a insed supercresce pupilix impedimento est subeuntibus specie bu, Mexeunti facultati. aro ratio ipsi iam Iideturinuenisse:posse virul ho
iume5tingere,&neutrumilloruesse perpetuu Est praeterea aliud,actionem linum edi, aut actionem ladi. nam Actio laedi potest, aut qui avitiatur,aut quia minuitur, aut quia tollitur.minuta, ut Viriata edi potest; sed sublata no editur. quin botiu, Loc ipsum laedi,est nullam edi. minutaedi,aut deprauatam, sertasse est fa liatis tolli actione,aut omnino corrumpi,constat morbi esse opus.Igitur non edi actiones, morbus facit semper,nunquam facultas:atq; hoc facit morbu, vel eorrumpendo ipsam facultate,agendo*,cum in genere efficientiu es , ut frigu, io nimiuventris, refrigerando facit cruditate . Vel facit impediendo,ut nimiamo les seeit,qub minus Nicomachus Smyrngus se posset mouere loco. Sed earum actionum, quae eduntur laesae, nonnullae eduntur a morbo solo, ut motus palpi lationis x conuulsionis: nonnullae a facultate sola,ut deprauata visio in suffusic nim ad videndum nihil potest praeter videndi facultatem concurrere nonnulla a secultate & morbo, Vt confectio praua ciborum in calido ventre.na chylus metatur ab hoc calore cum hac substantia: alterutra causaruladatur, editiae-samactione.Tamen,etsi actio laesa edi possit afacultate: quodactione laedit,morbus est perpetub. nam facultas edit actionelaesam,qua morbus laedit: atq; ipsum ladere est nonnunqua agere,nonnunqua secus. Quare nihil est intellectu dis
io cite:posse vitiosam ligura,aut quantitate,aut positum, actiones dere,etsi ingenere essicientium non sint. Quanquam neq; hoc ipsum licet dicere asserentibus: morbum esse relatione realem,viloquuntur. nam relatio per se neq; potest agore quidquam, neq; impedimeto esse: sed haec omnia cotingunt earu fundamen tis. Adhuc videtur restare alter scrupulus in diuisione morboru color quicunq; praeternatura fit in humoreaqueo, qui replet locum interhumore crystallinum& tunicam corneam,est morbus oculi:tamen in nullo genere trimembris diuisionis est.Qubd quidem morbus oculi sit is color,licet apud Galen. legere: qui
primo De causis symptomatu inter eos morbos talem Colore refert. licetetiam
tibi haud dubiὸ intelligere argumentanti ex definitione. Est enim affectus sestia o enim praeter naturam loquor enim non de eo colore,qui sit ex natura: sed
quem fecit error &facit noxam quae sentiri possit in visione facit enim videri omnia eodem colore infecta idq; per se.neq; enim quia in ea parte alius quispiam morbus est,quem sequatur color:sed quia talis est color, sio accidit Itaq; morbus est,& nullus praedictorum generum.Quare diuisio videtur vitio .sunt qui
concedentes reliqua, quae dicuntur in argumento: morbum eu dicunt,etsi nullius dichoru generum sit, refluci tamen ad illoru aliquod: tuncq;, aut ad morbos temperiei reducunt,quia omnis color consequitur temperie: aut ad numerum, quia adest res,quam non oportebat adesse,puta ille color:aut adfigura,quia modum permutationis figurae dicut esse illam coloris mutatione. Tamen mihi haesomnia displices: neq; video, cur ad aliquod tale genus reducatur. na in Categoriis ea tantum collocantur, de quibus dicitur genus,vthomo & equus sub animali: animal&corpus sub substantia. reductione quada collocantur illorudi Dserentiae , quas vocant specificas:vtrationale & mortale in substatia. tamen color nihil tale habet cum temperie.Iam vero si cuiusuis rei redundantia, etia accidentis,morbum facit innumero: omnis morbus generat alium innumero.nam
si nihil aliud, saltem redundabit ea qualitas, quq est morbus. Sed non omnis
morbus est in numero:quiaredundantia substantiae est morbus in numero,non Rccidentis. Afigura etiam longissime abest color vitiosus . nam neque est symptoma Ventris,neq; vis, neque superficiei. nam neque obstructio, neq; laxitas,3 φ d que asperitas, neque leuitas, neque praeterea est, quod stricte dicitur figura. Proi Bde ego verius censeo, illu nullo dictorum generum contineri,sed dici debere per se extra diuisionem. Idque ideo fieri,qubd no est morbus,qui partibus ψmnibus possit accidere, ut alij , sed soli oculo. huic enim soli potest color essem*rbus; quem solu opus est a coloribus alterari, ut operetur. Sed dices,si de ra-xi QRe saporpotest esse morbus linguae.& ita non unum,sed duos morbos Opor
187쪽
tebita diuisione excipi.Nego.nam sapor linguet non est i sionis gustus causa: sed sapor saliuae ,qui non est affectus praetex naturam partis, sed est symptoma eius
intemperiel aqua g nitus est ille humorpraeter naturam saporis. e demo horum differentia satis diximus. De causis morborum. cap. III. GE N v s omne causae non morborum modo,sed etiam rerum aliarum, vino, docet Aristot. aut est in rei forma, aut in materia, aut in fine, aut est essicien, causam sermalem, materialem,finalem, & estectivam Vulgo vocant causa quae in serma est, propria cuiusuis rei est essentia. cum igitur de stingulorum morbo rum naturis,atque morbo secundum genus, Vsque ad nauseam disputauerimus, i. frustra hic de his morborum causis iterum disputaremus. In materia nulla causa morbi est. Nam cum morbus nihil sit arte factum ut statua, no est ex materia secunda, ut illa ex aere: cum etiam no sit substantia, sed accidens quoddam non est ex materia prima. Verum habent accidentia cum de re aliqua dicuntur,ut al-hum & nigrum dicuntur de corpore,subiectam rem pro materia& huius genetis causa: hac ratione aegrotantis aut febricitantis, dictum a nobis antea est ma teriam & causam esse corpus vivens: atqui hoc aut secundum partes simplices, aut secundum multi rmes . Caeterum haec indifferentiis enarrandis comprae
hensa sunt. Causa morbi nulla est in fine . nam quae ligbent essentiam suam in liqua perfectione, haec fiunt propter finem:atque sua perfectio est finis&causa, taquae inplaerisque ut dicit Aristoteles est eadem cum Orma. sed quod habet e sentiam in imperfectione, cuiusmodi morbus est : non fit propter finem, sed ex
defectu contrariae perfectionis pullulat. Sanitatem certe facit natura, ut homo melius vivat: sed morbi causa morbum facit, non ut homo deterius vivat, nihil enim gratia mali operatur, sed contingit hic ex desectu sanitatis. Neque prose-ctb dixerim morbi causam operari, cum morbum generat sine fine. Sed humor putris calfacies cor generat calorem,aut propter generationem similis,aut aliud aliquid, quod permitto physicis dicere. statim ac calor naturale mediocritatem excedit,comparat rationem morbi: quae consequitur hanc generationem passionis, & congeneratur ex accidenti,non proprii finis gratia. nam non alia ratio- sane prius monstrauimus, Ad morbum nihil moueri per se: ut neq; ad aliquem Dilum habitum, aut dispositionem. Igitur morbus nuquam videtur fieri causa finis. Sed contra est,qubd,prqcipiente Galen. 3.Meth. cum punctus neruus est, S conuulso imminet, totum praecidimus neruum. eodem modo facimus cum cxarteria sanguis fiuit, qui no aliter compescitur. Lepὰ chirurgi ischiadis dolorem ustione curant, probante id Galen. 6. Epid. 2. parte. Conuulsionem ex repletione,eademque ratione,aut etiam maiori, paralysin excitata febre audent multi curare, cum alia videntur impotentia, desumpta ratione ex Hipp. qui ita scripsit: Melius est febrem conuulsioni superuenire, quam conuulsionem febri. Celsus circumspecti medici dicit essΘ:lentam febrem excitata acuta curare.Multa sunt όα talia in quibus medici data opera,propter consequutionem alicuius finis,morbos student medicamentis generare. Qu9d cum si non dubium, quin sit morborum qui ad aliorum sublationem generantur, finis,& in eo causa: ut praeciso nis iarui causa & finis est debilitatio conuulsionis, febris, couulsionis curatio, excitationis febris acutae ex lenta: ut si id quod adest curationem non recipit,recipiat id, quod futurum est: tamen hic morbi auxiliorum hab intrationem,non
morborum . nam utitur medicus tinctemporis uno morbo ad demoliendum alium. Hi igitur fines auxiliorum sunt, non morborum . quando vero morbi recipiant rationem auxiliorum, aut quando secus: docebit pars huius operis ad curationem spectans. Haec igitur, quae- ηλργ est, de essicientibus morborum Iocausis disputet . Essicientium causarum quaedam est externa, quaedam est interna : utuntur medici nominibus his, Causa externa, aut causa procatarctica, aut causa praegressa,vsurpantes haec nomina pro eadem re: & nomine causae a tecedentis, aut internae,eandem rem significant. Lib.De causis morborum cap. Σ.causas externas ita finit Gal. quae extrinsecus adueniunt,dc alterat corpus,at'
188쪽
itissimulant naturam Vehementer. CVterum multis aliis in locis sub nominis euuarum praegressarum compraehendit nonnullas, quae non extrinsecus accedunt sed intrinsecus in ipso corporς generatur cuiusmodi sunt bubones, a qui bii, diariae febres solent gigni,etia si propriu harum est,ut a procatarcticis causis deneretur.Proinde Celius,quo hanc ambiguitatem, si quae ea est, in nominibu,
deuitaret: causas procataricas omnes nomine causarum manifestarum com αrehendit antecedentes appellat abditas.Quaecutique igitur cauis, siue incor pote gignantur,sive trinsecus contingat, manifestae sunt,&sensu cognoseu tur non coqiectura,procat arcticae dicentur: Vt quae interius latent,intern .namio quae cauis, etiamsi in corpore fiant,tamen manifestae sunt, merith cum externi, eonnumerantur:alterant enim corpus,non aliter atque illae, continuarum partiu alteratione. Licet igitur iterum resumpto sermone ita diuidere. Causarum, quae morbos faciunt, quaedam in corpore gignuntur, quaedam extrinsecus accedunt. atqui earum quae in corpore gignuntur, quaedam abditae sunt, & ant eodentes appellantur,aut internae:quaedam manifestae sunt, &haeetia simi procatusticae, ut genus eam quae e trinsecus occursant. Animaduertendu hoc lo- eo est,in causis externis nonullas esse,quae per se sunt causae:vt potio calida,mu laesi torum ingestio,aut nimiaexercitatio, per se quidem fiunt febrium camis. sunt enim haec omnia natura sua calorem essicientia, δc calore inducunt fe- i. bremetamen Ioannes, aut Petrus, gratia exempli, qui potionem vini huic pro pinauit, externa febris causa est factus. verum id per acidens: non enim hic ut petrus, neq; ut propinator, habet ex natura sua promptitudinem ad febrem g nerandam, sed ita contigit forte fortuna. Harum causarum nulla consideratio pertinet ad medicum: quandoquidem neque curationis praebent aliquam indicationem, neq; ad faciliorem febris dignotionem utiles sentialiae enim causis, quae extrinsecus occursant, quanquam ubi semel praeterierint, nihil indicant in curationeaamen conducunt ad cognitionem affectuum. quod docet Galenus . Meth.cap. 3. x febres diariae docent aperte:quarum notitia maxima,ex ca sa praegressa proficiscitur.hae igitur ad medicam attinent considerationem pro-; o pter dignotionem affectus ζ etiam si per se non exigunt aliquam curationem: quam tamenexigunt intern q,etiam si in genere manifestarum sint. Cum igitur tres iam inuenerimus causarum manifestarum species, primam earum quae in corpore sunt, cuiusmodi sunt bubones, aliam externarum, quae causae sunt per se, aliam causarum ex accidenti: primae &ad cognitionem conferunt, &in C ratione habent propria indicatione secundae conserui ad cognitione solum, temtiae ad neutrum,& proinde extra medica consideratione constituendae sunt. De causis externis, quae per se sunt cause, orta sunt ante Galen. duo sophismata: quς ille libello,cui titulus est De causis procataristicis,ressitauit. Fuere qui conten' derenti illas omnino non esse causas morboru: aut si quo modo causae diceretur,
Ad id esse ex accidenti.vt propinatore vini dicebamus factum esse febris diariae causim. nam si per se sol,aut exercitatio,aut vinu, cavst febriu forentan quemcunm hominem inciderent febre generaret. non enim potest separari a re, quod inest illi per se: sed si bis mille homines sint in theatro confertissimi, aestiuo tempore, sub meridie, si ita re ferat unu aut alteru cotinget febricitare ex aestu, mane tibus aliis omnibus a febre liberis. Atq; videtur horum ratio Confirmari,intem xQgando: Cur vini propinatorem causam ex accidenti febris dicimus t An non qm febricitandi causa in ipso non est,sed in calore potust At neq; in aestu febricitandi causa,sed in ipso homine,qui febricitat: alioqui omnes qui aestu labora VPre,fuissent correpti febre. quod cum factum non fuerit:c5stat aliquid adfuisses so huic homini,quod fuerit eius febris causa. Dirimit tamen sophistica hanc ra tionem primo Deseb. differentia cap. .dicens: Oportet .n. toto hoc sermonem moria repetere: quod nulla causarum sine patientis aptitudine agere potest, lioquin omnes,qui sub aestiuo sole commoraretur, febricitarent. Possunt italnaec eX natura sua febrem facere: modo adsit in his qui perpessuri sunt, praepara- 0 Ril hoc ipsum indicat illas operari per se. Alii, quanquam hoc admitterent,
189쪽
1 ι γ R. VALLESII CONTROVER s.
tamen nulla harum causaru dicebant febrem posse facere, quin permoveat ternarii aliqua:sed proprium esse externarii causarum,per motione antecedestium morbos generare. Caeterum conuincitur stulta haec opinio mille euidemtibus exemplis. nam sicubi praescissus ex ictu digitus est:factus est morbus,in dea lficiente naturaliu partiunumero,omnibus internis causis inalteratis . non enim video, quam aliam causam praescissione ensis mouerit, aut quid aliud effecerit
praeterqua se digitum praescidit, qui est ipse morbus. Qui ex itinere semianime,
praefrigore in hospitium deferuntur refrigerationem patiuntur nudam: atqui eam ex occursu frigidioris ambientis. multi repente ex sola perfrigeratione OG cipitis occursu frigidioris cuiusdam aurae facta,priuantur memoria. At fortasse is id volunt de febrium generatione intelligi. Sed neq; in his verum e st, quod ari. sunt,nisi continuo velint defendere multa hecticam febrem posse fieri a princi pio,alio febris genere non praegressb.Sed huius sentetiae absurditatem sumus insequenti libro detecturi. Interim illud dicimus cum Galen.1. Defebr. differen. cap. 8. Febres hecticas duplicem habere generationis modum:aut enim aliis febribus succedui, aut a causis procat arcticis, more diariarum ab initio nulla prae- lgressa generantur. Quod coem fit: constat fieri febre a causa externa citra alicua lius internae alteratione. Siquidem qub Dbris hecti casiat,neque humor,neq; spiri- .ltus,neq; quidquam aliud intra corpus in causa est. Caeterum de ultimo hoc ex- lemplo dicturi paulo infrά diffusius sumus. d propositum aduersus sophistas is
est, monstrauimus euidenter: csse scilicet causas externas per se morboru ca ses,atque illos citra alicuius internaemulationem posse generare. Quare ad Antecedentes opportunum fuerit conuertere sermonem: quarum nonnullae sunt, quae an tecedentes tantum dicuntur , noRnullae quae continentes. quanquam de
continenti est in controuersia, an posth morbis contingere.Sod consideiandum ante alia est, A medicis quamplurimis de eadem re dici nomen causis continentis, dcconiunctae: atque proinde damnari Avicenam cum asseclis suis,qubdfebribus putridis dicant esse quasdam causas antecedentes, & quasdam collatumstas: atque coniunctas esse, dicant,eas,inter quas & morbos nullae aliae cauta intercedunt. Sed ego non video ,cur reprςhendi debeant. necesse enim est, i cuiuscunque retesse proximam causam quandam, alioqui causaru m sit infui,
tus numerus. quam tamen causam,non arbitror, poterat aptiori nomine, quam
coniunctae, signiscare: siue ea sit continens, sue non . hoc enim nomine causae proximat, aut coniumstae quod idem est)vsus est Aristoteles octauo Metaph. v cat Igitur coniuncta causa non est,cur cum continenti confundatur. etiam coniunctam necesse est adesse cuiuis morbo pendenti ex causa: contine tem non est necesse. atque facta hac distinctione clarior euadet doctrina. Quoniam vero autor definitionum indistincte usurpat haec nomina: nonest, quod permoveamur. negant enim omnes uno cosensu librum esse Galeni. Nos itaque coniunctae & continentis diuersas rationes .esse dicimus coniunctam esse, inter quam&morbum non est causa media, Continentem eam, quae in generatione habet essentiam.quod mox sumus declaraturi. Scio Galen. I. Dccausis symptomatum capites. ita scribere :m-; quod platrique ita vertunt: causa igitur continua ue coluncta, siue continens, siue utcunque aliquis nominare volit. Quae phrasis videtur signEcarc: nihili teresse inter coniunctam,& continentem causam Tamen considera dictionem hanc non tam significare coniunctam, quam c5tinentem: ut illa trianomina, εχ υο εκπιὸν&προπης,eande rem significent. sed quanquam ita legeretur, ut legunt illi: non possemus intelligere coniunctae & continentis causae esie eat dem rationem. nam Galenus illic loquitur de cause symptomatis cuiusdam, pin sqta torporis: qui proculdubio habet causam continentem. Causa vero, quae est a continens, eadem est & continua, & coniuncta: quanquam non quaecunqu*coniuncta, est&continens.Ergo loco illo nihil intererat dicere causam coniunctam,continentem, aut continuam: cum sermo esset de passione habente causam continentem,cui proinde necesse erat adesse reliqua omnia. Tamen reue
190쪽
MED1 C. ET PHILO S. LIB. IIII. 1 1
talibrum nominu,Continens,&Coniuncta,diuersae sunt notiones. praeterhae inimaduertendum est: apud nil quo , quantum consequi possum ex autorumiectione nomen causae continentis latius,quam hodie apud neotericos,vsurpa- is esse solitum.intelliges id ex Celse, quem omnium maxime in Latinarum vo- eum usurpatione,&responsu cum Graecis, oportet consule .Qui in prooemio phimi libri causas abditas & continentes vocar,hiS Vsus Verbis Igitur ii,qui rationalem medicinam profitentur, haec necessaria esse proponunt, abditarum de morbos continentium causarum notitiam: deinde euidentium. Vides ut Celsus morborum secundum antiquos Rationales interpretetur causam esse conti io uentem:& nomen continentis nullo rigore de quacunque abdita dicat.Tamen neotericis placuit eo uti, ut rigidissimi utebantur Stoici: qui aut Galen. refertilia bello aduersus Iulianum scripto, ab Stoicis inuentum nomen hoc est,sed nequa in illitigida significatione mihi videntur medici omnes causam continente reae finire.dicuntem csi autore definitionu: Causa cotinens est, qua posita ponitur,&qua ablata aufertur effectus.Tamen ex ipsius Gal. verbis,&ex definitio. ne quam ille ab Stoicis accepit,facile intelliges, no esse haec duo in essentia causae eontinetis, ut posita ponatur, & ablata auferatur effectus: sed alterum latummodo ut scilicet ablata causa, auferatur effectus, ita ut neque momento temporis possicauseablata effectus perseuerare. Nam primo De caussis pulsuu tres cauio saue continentes esse dicit Gal. instrumeta,facultate, & vsum: tame nulla illarum hoc habet,ut ipsa posita,ponatur pulsus. habet enim emortuu corpus arterias: tamen non habet pulsum. quoniam ut pulsus fiat, necesse est tres illas causas cono uenire:qub tollatur pulsus,satis est quamcuq; illaru tolli. atque hoc unum facit tres esse causas continentes.Praeterea Gal. lib. aduersus Iulianu cap. I i. de sententia
Stoicorum ita definit: Causa continesest, quae in generatione ipsa habet essentiam. quod nihil aliud est, ut ego intelligo:quam quae esst,qub generetur,&site fectus,necessarib requisita.Qua ratione constat,Materiam de forma cuiuscunq; eompositi physici, esse illius causas continentes : quia sublatione cuiuscunq; illarum tollitur compositum, etiassi ad illius generatione ambobus sit opus. igitura o causacontinens, ut ab Stoicis antiquitas,& a medicis hac aetate accipitu r:est, qua ablata perit statim effectus .ut neq; momento temporis sublata causa duret. Est apud Galen.lib. aduersus Iulianum scripto cap. Vlt.definitio quqdam continentis causae: quam pigrique medicoru sinistrὸ interpretantur. Est veris eo loco i ta striptu: Cum tamen nulla aliam continentis cauta referre ratione possit, quam quod ab ea aliquid fiat,& cum ea pariter cesset. Illud enim, Pariter, de cessatione tantum dictu est: prima vero pars est finitio causae in genere,nimirum, Cauca est,aqua aliquid fit. Est ergo ac si dixisset: Causa continens est causa, cum qua pariter tollitur effectus.ut pars prima possita sit loco generis,secunda loco differentiae. Vis enim luce clarius intelligere definitionem hanc longe differre a sua isto- o ram: considera de multis vere hanc dici,de quibus sua dici non potest. De fi cultate vitali dixeris vere, illam facete pulsum, &ctim ea simul pulsum tolli:ta men falsum est,posita facultate poni necessiarib pulsum.nam si deest usus:etsi reliqua adsint,nunqua ille fiet. inodetiam a Gal. dictum est 1. De locis patientibus: Illud quo nos tagetegeneratur passio, α quo decedete quiescit, causam esse omnes homines credunt. Franciscus Valeriola intelligit de conti nente causa dictum: tamen falsb. non enim notione continentis cauis: sed cauis in appellati one communi,voluit illic Galen. scribere . quod citra dubiumox scripta exempla quae oportuit Valeriolam considerare)declarant. Sic igitur sinquit Galenus p st priora verba)& ignem ustionis,& gladium sectionis causam esse credimuS. 16NRnquidi vis est ustionis contines causa3aut gladius sectionis taut si sunt,nu quid ut ustio fiat, tis est adesse ignem:&viscissio gladiumZEst ergo causa con-xidens causa qua ablata aufertur statim effectus. Qua finitione praemissa ipsa oc-ς ito Qxigit, ut agitetur a nobis illa quaestio, non tam utilis quam celebrata; de QRRsa continenti an in morbis siti Primb illud satis constat: omne causam quam Uzmale Vocat esse causam continente rei. nam est propria ipsi iis rei forma, cuius