Controversiarum medicarum et philosophicarum libri decem.

191쪽

1 i; FR. VALLESII CONTROVER s.

sublatione constat tolli rem. Sed ut diximus,modb de causis effcientibus dispuatamus: nam forma morbi est ipsa illius ratio, magis quam illius causa, a qua fiat. Leontiarius Fuchsius proterve contendit: nullum morbum posse habere cassam continentem.atq; addit hanc rationem: Nihil quod habet esse permanen, habere potest causam continente. Sed omnis morbus est res permanensmultu, ergo habere potest causam continentem. Librum de Definitionibus, & Intre ductoriu negat esse Galeni: quoniam manifeste in illis asseritur continens mor borum causa. Sed&libello aduersus Iulianum ita est scriptum: Ponatur tamen, causam morborum continentem interdum esse plenitudinem, necesse statici cst, ut eius sublatione tollatur morbus. Quanquam possit hic fortasse dicere, ex is suppositione meminisse Galenum cauis continentis. Sed Celsum saltem habet contra se loco citato. nisi dicat aliter illic a Celso esse Usurpatum nomen,atquo ab illo usurpatur. calculum in renibus, & sextum digitum morbos ipsos esse ducit: non morborum continentes causas. Habet haec ille:tame errat aperte mutitis modis.nam calculus suppressionem urinae non facit per se,sed per obstructi onem. Praeterea, cogitur eodem modo concedere, humorem, qui obstruit, esse morbum: quod libenter concedit, non considerans contradicere se aperte Ga

leno, qui cap. . lib. Dedissimorb. dixit: ipsas quidem obstructio est aegritudo:

humores vero aegritudinis causa. Igitur Leontiarius dum Galeni dicit se sei, te tiam interpretari, ab illo manifestς recedit. praeterea propositio argumenta iotionis eius est aperte falsa. dicit enim, Nullam rem permanentem caulam co tinentem habere posse. t imen lumen procedit a luce, ut a continenti causa: sp cierum suarum qualitates sunt causa contines. Atque ut semel dicam: Nulla re, est,quae careat causa continenti. nam partes suae essentiae,siue physicae composia tionis, siue metaphysicae: sunt cuique rei continentes causae. Male igitur dicit: nul lam rem permanetem illam habere. Alii sunt,qui morbos omnes ut superius diuximus) appellant relationes. atq; de causa continente in morbis ita censent. d

plices esse morbos: quosdam additione factos,ut sextum digitum, aut calculum huius etiam generis dicunt esse febrem, quia ex incremento caloris fit quo dam detractione,ut detractionem digiti. Morbos igitur ex additione,dicut cam saias continentes habere, illa scilicet quae addita sunt, siue sint accidens, sue substantia: tamen morbos ex detractione non habere talem causam. Hi s salua pace dixerim imperfectam constituunt doctrinam,& ex falsa opinione progressi minus loquuntur consentanea. Nam respondent, Morbi ex additione habent caim sam continentem: morbi ex diminutione non habent. QuJd de his, qui neque ex additione sunt,neq; ex detractioneZAnnullos tales esse putasZSubuet sto p pillae est additioZan detractio Ego putauerim neutrum: sed partium, quae praeerant, prauum positum. Luxatio ossis est additi ot an detractio' Mihi nil il videtur additum,neque detractum quidquam: sed quae prius erant, male sibi cohar rentia. Hi igitur morbi habet causam continentem p an noni oblitus est. Ferem εο dum id est, si quae dixit, dixit vere. At ego audiueram: omnes rellationes prouenire necessario ex fundamento & termino, atque corruptione cuiuscunque il- lorum,corrumpi necessario. habere etiam relationem quamcuque fundamem tum & terminum,propinquum&remotum. Qia are non Video,qua ratione pugnet minus cum rei natura: relationem carere causa continente, quam hominem esse irrationabilem.Igitur, si morbi omnes relationes sunt: omnes habent

illam, tam qui ex detractione, quam qui ex additione. Nam dicito mihi, quod est defectus digiti fundamentum: atque illud demonstrabo relationem continere. Est, dicit, fundamentum illius defectus,id quod de manu superest: quod

tamen si auferatur,non aufertur morbus,sed crescit. Si crescit ergo non est re- solatio. aut deuora, relationem crescere: ut deuorasti illam no corrumpi corrupto fundamento. Pr terea,necesse est, cum praescissa amplius manus est, relationem

priorem periisse: alioquin eadem relatio habuit duo fundamenta, id videlicet quod modo superest,& quod prius superexat.quod,satis certo scio, n5 cocedes. Igitur qui laboranti unius digiti defectu manum praescindit, curat morbum:

192쪽

MEDIC. ET PHILO s. LIB. IIII. 1

estollit fundamentum, quare res tionem. Sed relatio est morbus:ergo tot si morbum. Haec continet tua inertio sed nollem mihi tales contingere taliarii eos, qui digiti unius defectu Myerim curaret praescissione. Non ergo loquum isti hi eonsentanea. Sed, si eX tam absurda opinione quidquam potest esse eo sentaneu, dicendum foret morbu omnem habere causam continetem: & eum essectus digiti unius est,& quod superest manus praescinditur, tolli relationem, quae erat morbus,sublatione fundamenti,tamen substitui pro illaaliam deterio rem proindeq; hominem non curari,sed permutari adgrauiorem morbum. Est enim curatio, non quaecunque morbi sublatio: sed morbi commutatio cum se io lute.qui ita iceret, obseruaret sermonis consequentiam: procederet tamen ex absurda opinione,quod paulo superius monstratum est,sed satius fuerit hos iam iuisos facere,& transgredi ad aliorum assertiones. Eorum qui morbum in qua litate statuunt,quidam sunt,dicentes:morborum quosdam habere continentes eiusas quosdam minus.Nonnulli rem ita distinguut. Morbonim quosdam fieri, quosdam factos esse: quosdam partim fieri, partim factos esse. atque horum o-iunium eos qui adhuc fiunt, dicunt habere posse continentes causas. vocant sentes eos, qui curari possunt sola cauta sublatione, citra temperationem arte factam.confirmant hanc sententiam ex Galeno primo de locis patientibus cap. E. Vbi ita scripsit: Quippe nonnunquam a causa quapiam oritur passio sed ita ut se-ao parata causa haudquaqua permanetem habeat affectionem: interdum autem, partim iam facta est, partim etiam dum fit: saepenumero,quanquam fieri desinit, ablata causa, perseverans tamen manet affectio. Haec Gal. Hi,ut a principio diximus,usurpantes nonien ut ab antiquis medicis usurpabatur, rem ipsam do cent,ut habet:caeterum propositae quaestioni non respondent. Diximus enim,in hac quaestione magno rigore usurpari nomen hoc,vsque adeo ut ad natura causae continentis necesse sit, ablata causa effectum auferri momento temporis, quod nullis febribus potest contingere, ut propones veram sententiam iam demonstro.Nullus morbus temperiei habere potest causam cotinentem. reliquorum illi, qui additione rei alicuius consistunt, causas continentes habent: reli ho qui non habent. quod primis est propositum,hanc habet demonstratione.Nulula qualitas quae permotum generatur ex remissione contrarii, &habet factum aliquid: potest ex causa continenti pendere. Sed omnis morbu temperiei est qualitas talis,& habet aliquid factum: igitur nullus talis morbus potest pendere ex causa c5tinenti. Quod necessarib omnis alteratio, quantumuis adhuc fiat, habeet aliquid factum, hinc disce: quod ab Aristotele demostratum est 3. de motu,omnem motum esse actum rei quae mouetur. unde philosophi colligut: motum tribui posteriori passioni. Est posterior passio qualitas ea, quam res quae alteratur,comparat alteratione. tribuitur verb illi motus: qdoniam nunquam ille est, usque dum genita est posterior passio in eo quod alteratur. Nam res quae ni- o hil omnino accepit, nondum alteratur:si non alteratur, quiescit: quod quieicit,nQa mouetur. ergo quado motus alterandi est: necesse est aliquid esse in re quae

alteratur,faetum. nulla igitur febris potest ita fieri,ut nihil habeat factium. quod si quid habet factum, illud, quantumuis sit minimu , non potest habere causam

continentem: debet enim corrumpi motu. atqui cum motus tempore fiat: non potest, quod per motum corrumpi debet, alterius rei corruptionem repento, Ut puncto temporis consequi. finge enim febrem fieri . tollat Deus puncto temporis causas omnes: durabit nihilominus febris, quantum durabit corruptionis mQtus.demonstratum igitur est: nullum morbu, qui sit intemperies, continen-Wm causam habere posse. qubd reliquorum morborum,ii qui in additione con- ο iistunt, habeant, satis liquet. quandoquide subtractio eius quod redundat:estipuus morbi sublatio, sine alia morbi corruptione.Nam si cui sunt sex digiti: sola φη i digiti praecisione curatur,nulla praeterea curatione indigens.reliqui morbinua ς usam habent,a qua ita pendeanti Diximus itaque modii, quo causa se ha-ψς d morbum:& quando contines sit,& quando secus. Iam de singuloru mo sexu causis dicere fuerit opportui: atl omnium primo caloris, qui omni uni

193쪽

morborum simplicium primus erat in diuisione. Caloris excitiai sunt quinquου causae: motus, putredo, &viciniarei calidae, constrictio, & cibus potusve cali dior. omnes cauta, si quae praeter has videntur alicubi ab autoribus dictae, hi,

quinque continentur. nam qui febricitant ex eXercitatione, autira, metu, moerore, aut alio quopiam animi motu: ex motu incalescunt. qui febribus putridi, corripiuntur,ex putredine incalescunt: qui ex mora in balneo,aut insole,aut ex bubone,aut medicamine calido, ex vicinia rei calidae:qui ex refrigeratione,aut balneo aluminato, aut medicamine astringente,ex astrictione febricitat: qui ex ebrietate, aut satietate, aut esu acrium ciborum, cuiusmodi sunt cepae, aut allia, aut porri, quinta causa. Qui ex fame febricitat, vis. Meth.capite 2.a Galeno dicitur contingere calidis & siccis naturis: videri possit alicui nulla dictarum causariam febricitare. Sed animaduertendum est: Famem raro essicere febrem diariam, sed ex bile. Nam febricitant ex fame ii, quos Hippocrat. picrocholo, appellat:calore naturali, indefectu alimentorum, conuerso ad recrementa bili osa illis enim ea natura abundat in quae aut putrefacta, aut usta, febrem faciunt, pendentem exputredine. intelligo enim hic nomine putredinis, putredinem Mustionem: quandoquidem monstrabimus statim, scribentes seorsum de modo quo humores&spiritus fiunt febrium cauta, Galenu nomen putredinis ita a cepisse,cum omnes febres ex bile, putridas appellat. Admitto fieri nonunquam diariam ex fame,in homine scilicet valde calido & sicco: tamen, modbnonrsi, dundante recrementis, tunc calor ad spiritus se conuertit, ut in alio dicebamus, ad recrementa.atqui erit haec generatio caloris ex vicinia rei calidae.Vigilia,quq& ipsa febrem facit, nomine motus intelligi debet: est enim laboranimalis po tentiae,ut somnus,quies. Sed de causa,qua motus calorem facit:disputant philo. sophi omnes, & nonnulli etiam medici. Quod motus causa caloris sit:dicture perio ab Arist. I. Meteomn cap. 3.& quinta sectione problem. quaestione decuma tertia. Cuius rei causam nonnulli esse dicunt: quod cum motus secundulo- eum sit omnium primus, consentaneu est prima omni u qualitatu elementorum generare Sed hi reuera no respondet quaestioni:sed confugiunt adproprietatem, quod faciut, qui causarum sunt ignari. Alii dicuntimota re aliqua, motione ex- sotrahi versus extremitate partes in ea re latitantis ignis, itaque elucere amplius calorem.Sed ego non intelligo tam leue esse primoru elementoru permixtionem: ut sola secudu locu motione,haec huc,illa illuc recedant.Nam cum elemetorum partes separatur, incipit mixtu resolui. maximὰ cum monstratu a nobis in primo huius operis libro sit: Elementoru nullas partes manere inmixto secundum se mas proprias. Est qui dicaticum confricatur duae substati et durae,aere vehememtius impullam confricatione,subire in res ipsas quae mouetur per poros, & ventilare igneas in illis partes. Sed haec sententia rideda magis est, ζ refutada. Nam ridiculu, si per ferrum, densissima substantia, cogatur aer penetrare, cum liceat illi effugere per latera. Adde,ad ventilatione non satis esse, si intret aer: nisi facili .

quodam motu intret ad ventilanta molliadumque circumquaq;.quod, ni fallor, ferri densitas non fert. praeterea fieret,quod libeter cocedunt, ut res non incal sceret motu, nisi confricaretur vehementer. sed obseruatu est: ab Arist. missa in sublime sagittavehementer,contingere plumba in ea prae calore liquari: quam tamen constat moueri solum non confricata cu re alia dura. Αdde motu no semper calfacere quin potius refrigerare nonnunqua. na aqua calida,quis refrigeremus citius: jemus trafferre de vase in vas . scilicet motione frigescit. ita refrigeramus calida iura, quoru tame ratione nulla possunt iuxta suum placitu reddore. Sed est aduersum hanc doctrina firmissimu argumentu hoc. Quae ventilatio' ne inflamantur, inflamantur plus minusve sp ratione ignis, que in se habet:non sqpro ratione ventilationis . nanunqua semi extinctam lucerna ventilatione facias tantum ardere, quantu magnu igne.quin potius,si pari ventilatione utaris:maiore auxeris, minore eXtinxeris. quia ventilatio debet esse mediocris ad conseruandu igne. Vtroque excessu perit tima: cuius causa dicta a nobis est in s. lib.ubi de via respirationis &pulsus disputauimus. Igitur si motus ventilatione auge

194쪽

us D IC. ET PHILO s. LIB. IIII. 1 di

agorem: oporteret calorem, qui comparatur, habere proportione cum eo,' braeerat itavi ex confricatione plus incalesceret,quod natura esset calidius

d nitura valde stigidum es sci,nihilsere. tame Videmus in terebelli ferro tan

um calorem concipi, quantum in re alia quacunque calida: tame ferrum cum histidum usque adeo sit, parum posset Ventilatione iuuari. Igiturmissis tandem hi, issertionibus, quaestioni ex nostra opinione respondeamus, atque, ut dicam Melius ex Aristotelis opinion .nam eX illius Verbis certum est responsum pete te ille ita scripsi a. Meteor. cap. 3. calorem autem cum ipso sole maxime genera ii lationi est cossentaneum; cum simile quiddam depraehendamus ex iis,qua io pud nos contingunt. etenim inii ,& Violentia eorum quae feruntur,propinquus e praecipue calescit.idque optima ratione.illum enim praecipue motus rei solidae secernit. Ex quibus verbis palam fit de sententia Aristot. causam generandi euiorem,cum res aliquae durae confricantur, esse intercepti aeris calefactionem: uubniam hicdistractione rarescit. Est itaque rei ratio. qubd,cum aer compressione&distractione rarescat plus quam pro sua natura: ad ignis naturam disponiatur,eoque incalescit. Neque enim argumentum, quo nonulli aduersus assertionem hanc utuntur,est, quod nos debeat perinouere,cum dicunt calorem generareraritatem,caeterum raritatem non generare calorem: alioqui raritassiit qualitia agens. nam Ex qualitate, quie non est agens, non potest per se quicqua g

io nerari,sed ex accidenti potest.Sunt actiones eX accidenti: quae non consequunturnaturam causae peculiariter efficientis,sed dispositionem materiar. in quibus actionibus ut aphilosophis accepimus uniuersalia agentia habent vicem agentis peculiaris. yd Arist. ait, sagittam violentius sursum iactam incalescere usique adeb ut siquid in ea plumbi est,tiquefiat:eodem modo contingit,aere scilicet,quem contingit,motu rariori facto, permutatoque ad ignis naturam, atque

ita liquefaciente plumbum,quod contingit. Fieri enim potest,ut eade aeris portiuncula, haerens a principio cursus ipsi plumbo, per totum spatium plumbum contingens deferatur: maiori impetu sagittae non permittente illi essivere. Id quod in reb. quam plurimis solemus experiri. Problemati, quod de liquidis reb, di bus quas motione contingit refrigerari,propositum est, aliter censeo respoden dum:res nempe liquidas non incalescere motione, eb qubdneq; tam violenter feriant,ut ad tantam raritatem aerem transferant: neque etsi ferirent, ille ad igneam naturam verteretur. quoniam adest rerum ferientium humiditas, quae corrigit.Q d vero refrigerentur citius,mota,quam q uieta: causa est, quod ciutius exhalat in motis liquoribus empyreuma quod, ut Arist. inquit, in rebus o

mnibus ab igne perpessis necesse est esse) quam in quietis. Disputat Galen. de

empyreumato in prooemio noni lib. De simplicium med. facultate. significat, quod Latine ignitionem diceremus,vim inquam igneam, quam in reb. Omnibus ustis experimur: quamque probabile est inesse ex admixtione aliquarum ex o halationum ignearum,quae facilius dissipantur in ambiens, exhalant*,humore motione distracto,quam reseruato toto simul S quieto. Accedit, Eumores cali diores in ambiente Digidiori facilius alterari ab ambiente, distractos, quam nitos: quia A pluribus partibus continguntur, &resistunt minus. Qu9digitur

ad causam, qua motus calorem facit in quacunq; materia,attinet,ita habet. Cur in humano corpore ex exercitatione calor generetur, multo minori negotio

dii Si videtur posse inueniri. Nam, cum in humano corpore sint &spiritus,& humores intensiim habentes calorem: nulla alia ratio fuerit calfaciedi totum cor- pd ,quam horum ipsorum distributio.atqui inflammandorum spirituum causa fustrit ventilatio ex motu. Quyd in defessis ex vehementi exercitatione, maiorto calor circa articulos multo tempore perseueret: ipsa articulorum confricatio, Si maior tractio calidoru halituum,quq ad vehementius mota pariter facta est, uidim causa. Primam igitur excitandi caloris causam iam explicuimus. Ha exei pj pdtredo: per quam constat perpetuo calorem praeter naturam in re quae pu c a , φλna per illam non extinguatus calor nativus a fiigore,iςd b altero calore, ab externo scilicet: necesse est calorem praeter naturam

195쪽

1t, s R. VALLESII CONTROVER s.

induci. aliter enim non posset naruralis debilitari. Eadem ratione manifesto fit, calorem praeter naturam, qui inducatur,proportionem habere cum naturali qui extinguitur: itavi,qubsubs antia calidior est,quae putrescit,ed putriscalbiso plus concipiat. Nam quae vehementiora sunt Calore naturali, plus resistunt ei loriambientis: quodin vinis licet quotidie experiri. Quae enim sunt illorum te nerosissima,etiam si adsolem exponatur,non acescunt: quae Vero debiliora sunt, acescunt statim,nisi in frigidioribus locis recondatur. Igitur quo res caloris ni tura estpotentioris : eb a maiori causa est putredinem perpessa. quare eo praetet naturam calore magis assicitur Dictum hoc obiter a Gal. est sine demonstriis one lib.De sanguinis missione cap. s. Hinc fit, quemadmodum lib. De causi, morborum notatu est:Vt stercyra& semina, cum putrescunt, prae aliis omnibu, 'substantiis intensius incalescat. Humana corpora,quoties febribus putridis af iucissitur,exsecuda hac causa dicuntur a Gal. incalescere. Vnde manifestu fit,lib. de morb. catis. putredinis nomen non de sola putredine dici , sed de pucleath.& vstioneis modb quod paulo infra sumus monstraturi in febris aliqua generi,

earum quae communi appellatione putridae dicuntur, potest sine putredine ali qua ex bilis assatione generari.Verum hoc ex cap. 17.lib. s. habebit fidem. 1 re de eausis caloris di Aa sussiciant. Frigus ab eisdem causis inducitur, a quibus calor extinguitur.Est verbextinguedi caloris quadruplex genus causarum pro ximarum: ffocatio scilice .dissipatio, tabes, & alteratio.nam n5 aliter flammata haec vitalis,quae in nobis est vinςQ alia quaequam) corrumpi potest: quam aut

suffocata,quomodo calorem extinguunt multa ciborum copia,& obturationi mia,&otium,&metus,&moest itia:aut dissipata,quomodo exercitatio nimia,2 nimia vigilia,&gaudium calorem extinguunt: aut tabe, quomodo ex subtracti one alimenti marcescit: aut alteratione, ut cum actione frigidorum extinguitur calor. Hinc palam fit: omnes causas calorem generates,nimio excessu fieri cassas frigoris.nam quinq; causaru, quas recensuimus, duae sunt genere praetern turam, putaputredo,& obstrustio:tres in causis non naturalibus, quae perpetuo nos alterant,puta motus,cibus de potus,vicinia calidorum. Quaru tres illarum possunt habere tres has differentias,ut mediocres sint s& tunc non alterant, sed νε conseruan habentq; hac ratione intensionem aliam respectu temperati, aliam respectu intemperatorum) aut modici excessiis, & tunc calfaciunt motus, qua ratione diximus,cibus & potus calidior,& vicinia calidorum alterando) aut i modici excessus,& tunc refrigerant nimius motus, & vicinia calidorum dissi. pando: multus cibus,aut potus,ctsi calidus,suffocando Reliqua duo, quia prae ternaturam sunt genere,carentmediocritate. sed in moderato excessu quae putrescunt, calent: procedente vero multum putredine,recidui ad frigidius, fui. eineri similia dissipatione caloris. obstructio mediocris calfacit, retentione calidi essiuuii: immodica, refrigerat suffocatione. Igitur omnes causae calidae fiunt excessu frigidae: tamen frigidae no fiunt excessu calidae. Nam cum a Galeno lib. Decausmorb. sex sint relatae,quae omnes, &quaecunque aliae possuntinueniri, vliquo quatuor modorum,quos diximus,calorem extinguunt: frigidorum propinquitas, cibus aut potus, in quibus considerari debet qualitas, aut quantitas: cui sunt duo excessus, defectus, aut redundati a. tertia causa est adstrictio nimia,

alia raritas,alia otium,sia motus nimius. Vicinia frigidoru,&frigus aliment rum, corrumpunt calore alteratione . cibi aut potus multitudo, nimia adstrictio,&otium, suffocatione: defectus alimetorum,taber raritas,&nimius motus, Lsipatione. Hae, inquam, causae frigidae nunquam per excessiam possunt generare calorem. illarum tres per se iam sunt extremi excessus, puta: nimia quantitas νlimentorum,&nimia adstrict io,&motus nimius. Sed neque reliquae aliquam s do ad calfacientes propter excessum commutantur, ubi semel sunt refrigeram tes. Nam, cum mors adueniat animantibuS per refrigerationem,& ex imm dicis valde excessibus mors fiatmecesse est crementum caloris,quis mortem inducat, ad frigus recidere: frigus vero auctu, qud magis increuerit, & minus per mutatum fuerit,eb citius morte inducere. Nam,quamquam dictu sita Gal. i.dα

196쪽

temper.aduersus antiquiores philosophos, omnem intemperiem, cum medioeritet incresci essemorbum:cumni u mortem, euam sinaturalis mors restigerationeia desecationefiat ex quo loco colligi Videtur posse:intemperie quamcunque, cum plurimum increscit,non permutatam,mortem praTer naturam inducere, solam v mmodam &siccam intemperie posset Merenaturale tamenres ita non habet. nam siue ex morbo, siue semo quis moriatur: necessariis extinctione caloris moritur.Sed clim moritur hamraliter aliquis, &terminus, &moms est restigeratio edin praeternatura, potest moueri ad extinctionem percalefactionem, sed refriger tur adextremum.Haec cum itast habeant,facile estintellectu,Eandem causam posse l. esse rinigerantem,&calfacientem: sed necessariis alterum conuem per se, alterum ex accidenti. atque quod ex accidenti fi aut propter immodiciun excessu ut nimia

exercitatio restigerat: aut propter dispositionem patientis,ut infiissio aquaestigida in iuuene boni habitus sanat conuulsionem. Q igitur ratio dignoscendi est,si omnia sese quae calfaciunt, possunt restigerare: & quae restigerare, calefacere, quantitate certa, aut quibusdam occasionibus ξ dignoscendi inquam causas,quae calorem gen tantes absolute M per se dici debent,&eas quae restigerantest Cur,inquam,exercit tio, balneum calidum, & medicamenta calida, &gaudium calefacientes cauis diacuntur: & infusio stigidae, & metus, &moestitia restigerantes, cum haec fiequentercalefaciant,& illa refrigerent 3 Haec est dignotionis ratio. Quae causa per calefacti io nem refrigerat, est calida: qtiae restigeratione calefacit,est stigida. nam quod est ex a cidenti,fit aliqua re, quae ex eo,quod est per si proficiscitur: ut aqua Digida restiger time facit humores &seiritus fit gere ad interiora, atque haec fuga facit calorem. e. ercitatio calefietione dissipat, haec dissipatio refrigerat. Ecce igitur inuenimus me thodum gnoscendi, quaechmque causam quogenere sit, liJarum scilicet, an fi4gidarum : d si possit utrumque pnestare. quia denominari debet ab eo, quod per se

est. Sed videtur nulla earum causarum,quae potestpropter nimium usumrefrigerare, esse calefaciens per se.nam Gal. 1.Desimpi medic.faces. cap. 3. no aliter docet dissimguere actionem per se, ab ea quae ex accidenti, quam quod quae ex accidenti est, cit bdeficitiquae pers durat semper. ut medicamentum Egita cum actu calidum im- o ponitur,calfacit: sed laec actio,vtpoteex accidenti facta,cessat:restigeratio,quq per se e durat.Igitur actio,quae est causae per se,non potest cum contraria commutari. men animaduertentam est Galenum ilhc loqui de exploratione medicamentorR. atque reia dixisse:actionem per sie nonperire.Tamen hoc noli tollitiposse ex actione per se contrariam fieri.nam si aqua cali)a insunditur,modico tempore calfacit: dei de desinit calfacere, refrigerat. Sed exercitatio calfacit, ac per se perpetuo calfacit: sed cumnimium increuit,calfaciendo dissipat. atqueita succedit ex accidenti frigus. Tamecum adhibetur, semper calfacit primo occursu:qui,quod per se fit,arguit. nam csesectio, quomodo diximus. Atqui haec obseruari oportetnonm calidis tantum, sti disquecausis: sed&in humidis,&ssiccis. fit quoquehac ratione, Ut earum cau-s rum, quae calorem& frigus possimi generare: ahqri sint calidae per se, ut exercit ti0, Mira &vicinia calidorum: aliqvie frigidae perse, ut vicinia frigidom:aliquae,quae neque calidae sunt, neque frigidae, sed utrumque ex accidenti, ut constipatio. Haec enim neutrum facit medio abero : sed pro ratione dispositionis corporis alterutrum. mm aut is qui constipationem patitur, bono est sanguine, aut vitioso. qui bono semguineest, utamulto, cum obstructione, aut otiose vivit,&itafit plethoricus: aut e ricetur, &ita febricitat. Si vitiosis succis abundat, aut cum abundantia non adeo: gna habet constipationem mediocrem, &ita febricitat: aut cum mediocri comi patio habet maximam praui succi copiam, aut cum mediocri redundantia ma- imam constipationem: intraque ratione patitur refrigerationem ex suffocati no atque multb magis, simaximae redundantiae accedat constipatio. Tales etiami talinae omnes cauis quae suffocatione restigerant. Sed de causis caloris & frigoris i multa diximus. Siccitas &humortant duplici ratione: siccitas alteratione, aut i lusione: humor alteratione, aut retentione expirationis. Alteratio alimen

ut ut medicamenta, siue interius assumpta, siue exterius applicata: sicca desiccanti

197쪽

iti FR. VALLESII CONTROVER s.

hinnidaliumectant.Resilutione desiccant: quaecunquefacimi corpus plus resilui.

quam nutriatur. quod nonnulla faciunt vehementer augentia resolutionem,etiamsi nutritionem non impediant, ut exercitatio, nimia mora in sele, &longa vigilia: non nulla impediendo nutritionem, &si vehementer non resoluant, Vt cura&moestitia,& inedia, &vsus alimentorum parum nutrientium, &Vsus medicamentorum asstringentium. ρος proinde deuitari praecipit Galenus 8. Meth. cap.7.in curanda sicestate: quoniam constringentia membra impediunt humoris in ipsa diductionem. Contra humectantur corpora alteratione ex vicinia humidorum, abhumidis esse cha, ut ab humidioribus alimentis, largo potu,balneo aquae dulcis & tepidae, S: statucceti humidiori.nam Hipp.3. hor. his sententiis explicuit disertissime,siccos moria Iobos exsiccis constitutionibus,humidos exhumidis fieri. Austri audithun hebetantes, caliginosi,caput grauantes, pigri, distatuentes: quando huiusinodi tempestas praeu lueti talia in morbis patiuntur.at si Aquilonia fuerit,iussis,fauces,alui durae, dissicultates utinae, horrores,costarum dolores, pectoris: quando haec tempestas praeualuetit, alia in morbis expectare oportet. Haec Hippocrat. nimirum ut Galere in com.ὶ

Auster est calidus &humidus: Aquilo modus & siccus.Paulb insta Hippocr. Morbi

in pluuiarum multitudine magnaex parte fiant febres longae, alui profluuia, putred nes, morbi comitiales, apoplexiae, anginarun siccitatibus autem tabes, lippitudines, articulorum dolores, stillicidi avrinae, dissicultates intestinorum. Constitutio etiam in Canonei. Epid ostendit: ut humectentur corporaliumore ambientis.Sedhumo Dctant etiam, etsi humida non si quaecunque nutritionem essemaiorem resilutione

quavis ratione faciunt. quod nonnulla faciunt nutritionem augentia: Vt usus alimem toru multum nutrientium. & mediocris exercitatio selethumectare eos, quos comtraria ratione nimium ocium extenuat, quod detentis in carceresaepe contii it:&balneum statim a sumpto cibo, quia facit multam distributionem. nam & hoc utitur Gai .ad reficiendu extenuatos I .Meth. cap. 17. quod & lib. De marcore, cap. Vlt. ad hanc rem conferre dixit: cum nullus subesi timor obstructionis hepatis, aut calculi in renibus, aut morbi alicuius talis. nomulla hoc idem faciunt prohibentia dissilutionem, etiamsi non nutriant: ut obstructio pororum ex medicamento obturante. quanquam haec humectant ex accidenti, vel, ut dicam verius,non humectant: sed θ' prohibent desiccari. Simplicium intemperierum tales sunt cauta : compostae, compositis causis fiunt. quanquam est animaduertendum: qualitates has quae passiuae dicuntur, siccitatem inquam & humorem, ab aliis duabus fieri,cum excedunt. quo fit,ut pigrunque simplex causia compositam faciat aegrotationem. nam calor α- cedens cum sine humore est, semper facit siccitatem, quia reisluit: fiigus excedens clim est sine siccitate, humorem conseruat prohibendo resolutionem. comis causa calida tantum, est calfaciens& desiccans: &fiigida tantum,instigerans humectans neque Blumhoc: sed 3 causia calida dc humidasoletex accidet idest care, VLVinum.quod Vt Ges.cOm.J.part.J.aphon docet, calidu&humidum est,quod . etiam nos sumus procedente opere monstraturi: sed facili resolutione desiccat habes ε' causas omnium intemperierum sine materia.Intemperies cum materia, fiunt abi pumateria, gratia exempli, anguine, bile, aut pituita alterante particulam, quam diluit Quverepetentata in praesentia foret exprimo lib. quatuor esse omnes humores in corpore genitos, hos que in si quemque specie natairales esse, aut praeter naturam. &Vt,

etiamsi illi omnes fiucci sint,ac proinde humidae substantiae: tamen illoru duo potesta' te sicci sunt bilis flaua,& atra flava cum calor atra cum frigore duo humidi,sanguis cum calore, pituita Cum frigore. Verum haec honestius est lectorem ex praedicto loco accipere:atque, si quid illic desideratur, ex Galeno,& aliis autoribus,qui sine contro uersiis docent,quam nos hic repetere. iis petitis, quae illic dicuntur, addendum hic est, quod ipsa consequentiae vis addit. Redundantiam sanguinis in toto corporta ' aut parte quapiam, intemperiem facere calidam, &humidam: pituitae, frigida M

humidam: bilis flauae,calidam,&siccam:melancholi fiigidam,&siccam. Verum haec fiunt, cum hi humores neque putrescunt, neque vruntur. m hae alterationes, iuxta ea quae paulo ante diximus, calfaciunt primo ipsos humores: qvi membra deis

ceps calfaciunt. ita ex putri pituita fit febris, & exusta melancholia cancer. Quod

198쪽

MEDIC. ET PHILO S. LIB. I 1I1. 18,

1 moraliquis inpartemta G,fii; qui ini saparte est genitus,vel quia aliunde

iam s. Generatur in particula quapiam calimentis,quae quotidieri illam mi, tantur, vel ex debilitatefacultati alterandi,quae corrumpit alimenta, vel ex debilit, ieexpultricis,retentis illic,quae necessario generantur ex quotidiana nutritione. Quet

aliunde veniunt: vel a parteaqua Veniunt mittuntur, Vela parte in quam veniunt trahuntis , vel si cedunt ratione Vacui. quanquam hac causis tertia nunquam aut raro putauerim tumores praeter natur heril Generat furio primo modo, ex rota re partis mittentis,&debilitatepartis recipientis. Vt fitinmguinibus inflammatio,,ut in tota cute stabies: hepat emittente sitia excrementa ad inguina, aut cutem. namio innatura comparatum est:Vtfortiorum Mamittant ad debiliora,& debiliora eo stantvrrecipere. Secundo modo fit: Ut cum impositione medicamenti vehementa

terealefacientis,aut duriori frietioneinflammaturparticula.Qui de omnimodo traiactionis enucleatius aliquid coepit audire: legat cap. 3. lib. 7. in quo disputabimiis de modo quo fluit sanguis in venae sectione. nam mihi certum est,hanc tractatione in il lumlocumreseruare,&de nulla re pluries scribere. Non enim, ut rudiores magnit dinem voluminis demirentur,coepi scribere: sed ut ingeniosiores varietate doctrinaestuantur. foret enim milii facile, de cauti qua membra debilia recipiunt excrementa potentiorum, dissutius dicere, M intractatione de facultatibus naturalibus, &inter disputandum defebri tun intermittentium periodis,&in praesenti loco,&millies alia as Η, atque adeo longissima Galeni loca Graece scribere,deindehaec eadem Latina reddere, vires unica, atque adeo sacillima satis esset multis chartis maculandis,quod nostrahac tempestate faciunt multi apud exteras nationes : sed nos, quibus aliud inst tutum est, lectores ab aliis inali aloca remittentes, dem gnitudine libri nihil detrahentes perspicuitati doctrinψί furabimur.contra ac illi,qui ut librorum addant in

ni moli:ex Galeno&aliis autoribus,quin potius quod miles moti itispe risem & ex suis ipsorum libris,neque apicem permutantes, sustiirantur. sed scribant illi multa, pud quos multa papyrus fit, &ta multi sunt typographi: nolad pensum reuertamur. iuuent hic quidam leuem quaestionem, aqua tamen non se possunt explicare: An

robur virtutis mebri possit esse illi, aut alii membro,morbi causa. fateri enim, videtur 3' durius: siquidem anitas conisistit in facultatu robore,&quod bonues & secundu n mra,non videtur probabile morbos parem: tame videtvrexmbdb dictis deduci. Narobur mebri mittentis,est causa morbi in recipiente: neque hoc solum,sed&sibi ipsi virudetur posse esse morbi causia. navehemetior tractio fit a vehemetiori virtute:& exv hementiori tractione nihil mirum phlegmonem excitari. Qui sibi videntur priorum sesutionibus pensitatis, acu tus respondere, dicunt : posse esserobur unius membrica ammorbi alteri membro mmquam enim insuina bubone laborassent, nisi sua crementa deponere posset hepar. neque hoc esse mirandum putant, siquidenis gula membra sibi prospiciunt sed robur facultati membri non posse esse morbi ca fam sibi ipsi. m dicio cum vnicuique facultatum naturaliu dederit natura filum

' instrumetitum: trahenti,caloremctun modica siccitate: alteranti, calorem coem limmore: pultrici,siccitatemmediocrem transuerserum villorum, &reliquorumli miditatem ad cedendum: retinenti siccitatem obliquorum frequire hoc apud Gal. m.2O. secuta pari.aphor. tuncrobustissima es facultas,&optime operatur:cum proprium instrumentum optime est temperatum,non cum intentissimvin. V gratia exempli, Alterandi facultascalore alterat: non tamen intentissimo optim sed moderato.quae itur facultas robusta est,&moderato instrumento utitur: operatur,non nimium,quodque possit obesse, sed quando oportet, &ut oportet ita pars quae trahit moderato calore,nonpotestin seipsa morbum facere:quae nimio calore,non est γm,sed debilis,quia intemperata.qubd si multum operatur, non operatur Optime idq; ' Lacit adiuina causa praeternaturam,pucia nimio calore.Sed inqubdillis obiiciamus hominem exinanitu venis ex copiosa euacuatione: quem prohibet Gai. q. de memd valetudin statim cibis refici: qui avenae sentientes inanitionemnimiam, trahunti Vc crudos, non expectantes donec coquantur. quibus tractis, constat genitum oi in ipsis venistrahentius multas obstructiones,&in toto habitu tubercula crudac PQ aegrotomanifestumest tractione factaafacultatae robusta, neque uteteinstru

199쪽

mento immoderato: Aistum essemorbum in ipsa trahente parte. Praeterea salsδῶ 'cunt:Facultate operari moderate, cumrobustae'&Vtitur moderato instrumento.

Nam ex debilitate facultatis retinendi, mouetur expultrix immodice: ipsa alioqui, Min seipsa, & suo instr nemo bene habens: quo casu non dubium,quin cum membro debilis est retinendi facultas, quo sortior est expultrix:eo res agatur deterius, & Amaiorem patiatur ipsummembruminanitione. itur nos qui res oculatius conside rauimus,lta respondemus, Exactionerobust e facultatis operantis ordinatim&mo

derate,non posse morbum fieri ipsi1 membro, cuius est,quanqua alii possit, ut illi comcesierant erudite' tamen cum liqc eademnon ordinatim,aut moderate mouetur, po

test non aliis membris soliis, sed suo etiam membro morbum parere. Fit, Vt facultas i, moueatur sine ordine, vel propter excessum sui instimenti, ut cum pars aliqua nimium trahit, quia praeter naturam est calida: Vel quia nimium irritatur, quod facit expultrix in morbis,cum euacuationes fiunt per symptoma,& trahens facultas indi hypo laesi,&per caninam famem: vel qui acotraria facultas est debilis. Sunt con uariae facultates, quarum actiones mutuo seimpediunt,ut retinendi,& expellendi Quemadmodumigitur licet enim animalibus motibus naturales conferre in contri git musculum aliquem habentem maxime secundum naturam,tamen contrahi plus satis, quia qui e regione est positus languet,id quodin paralysi fit:ita retinens operatur nimium,quia languet expultrix,&haec, quia languet illa. Sediam diximus, quam tum pro parualiac controuersia dici oportuit:neque in causis morborum temperiei laquidquam pinermissum est. Mortiincompositione,&c5munes,priterquam quod manifestas habent causas,&generationis modum,nullas habent controuersias,quas

solum nostri instituti est dirimere.Quare caput hoc iam est consequutum finem. De disserenitissmptomatum. Cap. IIII.

C YMPTOMA, quod & γέν, sin Graeci vocant, tres habet species:aut enim est actiolasse,aut mutata qualitas, aut est in his quae expelluntur,aut retinetur prςter natura ΑΘ iones quae di possunt, aut sunt animae, aut naturae. Animae sunt, aut motiones, aut sensus,latque potentiam rectricium,aut singularium. Motus caret speciebus. Semsus singulares stini quinque: visus,auditus,odoratus,gustatus.& tadius.Rectrices tres: soles,quae in singulis membris sunt quatuor, tractio,retentio, alteratio, & expulsio. Simgulae actiones hedi possunt tripliciter: aut imminutae, aut ablatae,aut deprauatae, quo fit,ut quodcunque naturale instrvimentum, quatenus tale, pati possit Iz. symptoma,ta. nam cum quatuor actiones sint,&singulis illariun ternae laesiones: duodecim laesiones numero fient. Animale veris instrumentum quodcunque pati poterit qui decim. est enim quodcunque animale etiam naturale. nam natura priuatu est me esu nullum. habebit verbut animale salte tres lςsiones sensus, quemliabet: quaretri

bus additis duodeci fiunt II. Eodem modo si instrumentum illud duobus sensibus est praeditum, ut oculus visit, & tactu:18. symptomata pati poterit, non minus, quam

si idem sit naturale, vitale, & animaleinstrvinentu. ut arteria quae nutritur,&pulsat,& sentit, sensu tactu obscuro illo quidem, caeterum aliquo. Secundum symptomatum genus, quodin qualitate mutata est: quatuor habet species. est enim quae visu, aut odoratu, aut gustatu, aut tactu percipitur. nam quae audivi percipiuntur, &inli mano corpore contingunt: ad tertium genus referuntur, quod est excremento rum.sunt enim crepitus: qui necessario a flatibus fiunt. Circa exeuntia considerari

debet: quantitas, &occasio, & modus exeundi si, scilicet, cum crepitu, aut sine iblo emittuntud &stibstantiae modus,&color, &nonnunquam odor. hIis ympi δ' tum speciebus continentur omnia, quae humano corpori possunt contingere. Tu est Gal. hac diuisio lib. de diisensympt.quano arbitror possis commodiorem aliam 1

inuenire. quanquaminstet aliquis argumentis dices,eundem Galenum I.Meth. cap.

8.symptomata omnia sub bimembri diuisione compraehendisse, dietatem: Ea es,

aut actiones laesaS,aut qualitates,quae in hinnano corpore consistentes actioni nequo

Commodan neque incommoest. ita ut sub hoc secundo membro secundu & tertiuprioris diuisionis contineantur. Dicat igitur aliquis,cum hic bimembri,illic trimem

200쪽

Fes diuisione usus suerit:necesse esse, aut hanc diuisionem esse redundantem, aut illum mancam. Praeterea,quorsum hic duplic tantum actiones esse dicit,&ammae, a naturae: cium millieSdi Xeri sciplices em esse, naturales,vitales,&anim les. Certe

hie nihil inerratum: neque quicquam est in Geseni doctrina inconstans. nillil enim refert per haec, aut illa membra diuidere: modo in rebus ipsis nihil sit praetermissum

Nam sibimembris diuisitonis alterum membrum duo continet trimembris, ut pri dictum est,&operationes naturae continent,Vitales,&naturales: quid interestsic, aut .

aliterdiuidere sed lueceb adduxi, quo intelligant omnes: nil ait stultius esse, quam di uisionis modo permutato,noui aliquid se putas te adducere,quod multi faciunt. Quisio enim non possit symptomata mille modis diuidere: ut perpetuo eandem rem dicat

Certe licet tibi dicere symptomata omni Maut habere estentiam permanentem, aut in motu: aut cile in priuatione, aut inaffectu:aut utcunque aliter, 't omnia sympi mala praescriptis membris compRhendantur. Nihil praeterea ineptius est: quam a re ceptis autorium diuisionibus citra euidentem causam recedere. nam etiamsi indo strina nitul permutaretur: teritur inutiliter tempus, idque lectioni autorum multum incommodat.loquuntur enim autores omnia, Aseruantes sua principia: quae proin .

deis emanda sunt,quoad fieri potest.Multo vero grauiuspeccant quidam: qui,printerquam quod nonnulla membra inutiliter addunt, nonnulla etiam falsbdicunt.iti horum numero primus est Argenterius quidam, deinde nonnulli alii: qui haec ab il-ro lotist irati sibi arrosant, ac suo etiam inuentori denegant. nituntur hi ostendere, munus perfectam stiiste dictam Galem diuisionem: quod nonnulla lint, quae nullo illius

membro contineratur.haec dicunt esse: oporem,&peruigilium, & dolorem,&montus omnes maiores quam pro natura. Argumentatur Argenterius, dolorem non esse.

laesam actionem: si quidem neque actio omnino est, ut ille sentit. Non enim, inquit, tristis sensus est dolor: sed tristitia quae sensum comitatur.nam Galenus ipse millies id videtur asserere. atque lib. dedist sympl. voluptati illum dicit esse contrarium: sed voluptati contraria est molestia, quae sensiti aduenit, non ipse sensus. Pervigillum praue terea,&sopor in quo genere sinquin si1 iit, nisi in tempore: quoniam scilicet primitin sensus instrumentum plus temporis,quam oportet dormit, aut vigilati Auctae acti 30 nes hac ratione non fiunt deprauatae, sed auctae,neque diminutae sunt neque abla ae omissa igitur plura membra in diuissione Galeni sunt. Sed qua ratione ille diuidat,

operae precium est audire. Symplomata sinquio aut fiant actiones, aut opera fiunt autem ablatae, aut diminutae, aut auctae, aut deprauatae, aut tristes actiones. opera, aut fiunt in qualitatibus secundis, aut humoribus,aut excrementis. Constat primo his triabus Vltunis membris,in qualitatibus nempe secundis, &humoribus, & excrementis nil est contineri: quod contineatur duobus membris vltimis diuisionis Galeni,qualitate inquam mutata, aut exeuntibus. frustra igitur permutat Galeni verba: siilicet cui commodius est,ut discipulo siuescere,quam dissuescere faciamus. Iam voris Dctionem,inquit, lar1:quia tollitur, aut minuitur,aut augetur, aut deprauatur,aut con tristatunquid,num hi omnes fiunt deprauationis modi Non,inquit.nam perperam a Galeno dictum ess : dolorem esse actionem deprauatam,temereque defenditur,cum redarguitur. Qui tamen videtur mihi ignorare,quid dolor sit: est enim sensus ipse tri stis ipse inquam actus sensiis: qui quoniam a re obiecta corrumpitur, natura cum tri

ilitia iit, ipsa etiam voluptas, sensus cum delectatione est: non aliquid a sensu diuex sum. Quae ambo clarius, quam ut alia declaratione opus sit, dicta sint a caten. 2. De locis patientibus cap. z. his verbis. Quippe ut dolor sensus tristis est ita voluptas est

blandus. d sicubi Galen dolorem tristitiam sensus dici id factum est, quod cum

semel intelligat Galenus, dolorem fieri,cum sentitur aliquid affatim repemcque cor rumpens naturp: sensum ipsum tristem, dolorem dicens, inutilem omnino Putat dili' ' gentiam, inuestigare: Antristitia sensius differat ab ipse sensu tristi,&ci disterunt, riquo illorum doloris natura sit. proinde tricas has p. aeteriens dicit: Ustim sensium tri item esse dolorem, sensum blandum voluptatem. eoque dolorem esse deprauatum motum:nam deprauationis actionis stat multi modi. Nam deprauata est actio, qu

in res a se aliςnas: ut carbonum, aut talium rerum appetentia,quam M ραν G ci'0ς- Deprauatus etiam est sensus, quo sentiendi potentia contristatur,& immo