장음표시 사용
211쪽
19s p R. VALLESII CONTROVER s.
sympanua, protopathiam lita ut non omnis protopadaia, sit idi adesi nihil moror. . sed metit controuersia de nomine. Iis,quae diximus, semel intellectis, non amplissi, ridetur esse de re quapiam illa controuersia, quae inter Galenum & Erasistratum intercedit,primo de locis patientibus: Anpossit tot actio aliqua,proprio illius instris mento nihil patiente. Nam Erasistratus verissime dixit: Sympathiam, quam solani necesse est adesse proprio actionis,qu laeditur, instrimento,non essessi illo affectum aliquem, sed umbram morbi. m symphatia vera symptoma est idiopathiae, non morbus abalute. Haec Galenus quoque concedit: tamen loquutus est impropriὸ Erasistratus, qui negat pati partemin qua non est affectus.nam etsi eapars non sita secta: patitur, per sympathiam scilicet. Sed causi, quibus aliquid laborat per hunp, i. thiam,oportet ut explicemus. Galen. cap. 3.terti j De locis patientibus inquit: in brum aliquod trahi in alterius sympathiam duobus modis,aut transinisset nil tu quodno transinitti oportebat,aut impegito influxu quo indigebat is est facultatis, aut m teriae. ut oculi sessunduntur per si pathiam ventriculi,ascendentibus in eos vapor bus crassiusculis: &vox intercipi potest obstructo exortu neruorum vocalium, quae obstructio priuat influente facultate, aut laesis musculis inter costas, quae lasio priuat guttati summum vocis materia,put aestatio .Haecdocet Galenus. Sed sunt multae sympathiae,quae non videntur fieri transinissione rei alicuius, aut priuatione: siap tius occulta quapia causa, aut proprietate,si utcunque aliter lubet appellare. Nam inflammato septo transiuerso, cerebrum statim delirat: laborante ore ventriculi, defi- ti, eitcor. Dices sci Ascendunt fuligines ab inflammatione septi transiuersi ad cer .brum,quae illud perturbant:& a ventriculo in cor,quae illud angunt. Dicis recte. Sed considera,quanto vicinius sit cerebro os ventris,quam diaphragma: quanto restor&latiorvia fit ab illo ad cerebrum,quam abhoc:& quanto crassioribus neruis ab illo pendeat,s ut oris ventriculi nerui sint sextae coniugationis eoru, qui ex cerebro ipso procedunt: nerui vero septi,prodeant ex collo,inter tertiam x quartam vertebram. Ergo, si rationem perpendas,maior stiliginum copia ascendet ex oris ventriculi imfiammatione,quiis ex septi transversi: tamenillanon scit delirar haec facit. Qt siforte dicis eleuari ex septo inflammato maiorem fuliginum copiam,quam ex Vem uiculo,motu,&ventilatione assidua septi sui ex moto sterquilinio maior foetor com ιο surgit,quam ex quieto fiet hac ratione, ut ex inflammato pulmone magis deliremus. quia habet reliqua omnia: viciniam inquam, rectitudinem,& amplitudinem viae, &insuper mouetursemper,plus etiam quam diaphragma. Praeterea hac ratione cor
etiam citius assiceret septum transuersu quam os ventris.Nam viciniam cum corde nonhabet minorem,&insuperhabet motum: sed videmus ex assectionibus oris ventriculi promptissime fieri syncopas,ex affectione septi delitia. ergo non trahunt haecmembra alia in sympathiam his rationibus communibus, in quibus superantur ab aliis,quae noniaciunt perinde: sed intercedit propria aliqua natura qua haec fium inter tum&cerebrum: os ventriculi&cor, quam nos ignoramus. Ex his argin mentis illa mihi est,quantum arbitror,certa opinio quam etiam Galen.&alij omnos videntur asseruisse ego enim enarro,nihil dico,modo saltem, noui in Nullum membrum trahi poste in alterius sympathiam,nisi re aliqua priuetur,aut aliquid praeterm
turam ad se venire patiatur.Nam quodnpn potest operari,ut antea: aut re aliquata' ret,qua prius abundabat,aut inlinament aut materia,aut vi, aut via, aut denique re
quapiam necessaria ad actione, aut aliunde male afficitura membro laborante idio pathia. Sednulla re immissa non potest assici cum ex Aristot. acceperimus verissi'mum illud axioma: Omne agens agit quodam tactu. Ergo praeter captiun intello ctus est, aliter trahi membrum ad sympathiam. Sed id quod influit, sitne substantiis quaepiam semper, an aliquando etiam ista qualitas: Galenus disputat 3. Delocis pytientibus cap. 7. Cum suo praeceptore Pelope censens, alterutrum probabile. fieri I que post Vt nonnunquam immisse humore, aut vapore crasib, sympathia fiat, dolet caput ex ventriculo: nonnunquamimmissa vel aura sesum, vel per nudam es terationem sola Vi. Vt puer,qui ex crure laborabat epilepsia, sentiebat haud obscur auram quandam illinc exortam per femur & lumbos repere ad cerebrum Vsquς
Iam vero exietii phalangis quis intelligat, deseratur ad cor substantia quaepiam V
212쪽
bEnata an sola veneni Vist cui non sit probabile: ex pisciculo remorain totam navim, hilum tactii aut detine aut saltem tarda solam qualitatem quampiam incorpoream mine appellamus vi transfundit nam omnino nulla re a pisce in navim immissa, non fiet. alioqui aget pisciculus sine lassii transfundi substantiam non est probabile his intus pisciculus in eam sebstantia dissolueretur: calefactione, aut refrigeratione, Mi alteratione aliqua simili non fit. quoniam neque tale quidquam sentitur: neque
boteratharum qualitatum aliqua taminsigne opus fieri. Sed ut cerebrumcnismo
es mouet, modbsisti modo eleuat,m is deprimit, immissa vi sine stinantia, sola
est eratione incorporea: Ita censendum est, viret quasdam occultas rebus quibusdamio inesse,&qualitates quasdam incorporeas per corpora permeare. quas cum ignor mesi indi soluendis problematis allucinamur, &qtuelibet unusquisque delirat. It queimmissione rei alicuius,aut priuationetrahitur ad sympathiam membru quod jam priuationet stes,nihil inintellectu dissicile. Nam si semel intellexeris, esse in iis iis actionis instrumentum quoddam proprium,eique multa membra subseruire,
latcpraestantiavim,illa materiam,si aviam, aliud alia: certum est fore, ut quocum Meliorum ublato,propriumristrumentu actione careat, utpote priuatum re qua-pamadactionem necαria. sed ad eam sti athiam, quae immissione fisi rursiis reuertamur. Nam curmembrum aliquod assectum Aqua assiciat, videmur iam dixisse: prodeuntescilicet ab eo noxio quodam emulo, quo alia tanguntum sed citrio potius haesiquamilla clat,nondum diximus. cum non possit illud Minium qu si ex praecepto reliquis praeteritis in certum quoddam membrum imξingere. tamen/tangunturAmpatnia nonnunquam,quae remotius sint, illaesis quae sunt propius: vi. o superius dictum est. Certὰ qualis est inter ipsos homines, cum morbis tene tu contagio:talis est&interipsamembra eiusdem corporis. Caeterum ex consis tudine cum aegrotantibus halcobseruamus fieri. Est cum decem, aut plures homines aequalem habent consuetudinem cum aegrotante: δc illorum unus tangitur mor- ,houem aliis illaesis. cuius euentus nihil solemus admirari. sed duorum altem esse dicimus,aut illum plus aliis habuisse morbosium corpus: aut esse homini huic quamd m cuia aegrotante temperamentorum similitudinem,aut secundum totu corpus, aut secundum ea membra, quae insigniter aricta sunt. eoque prauos halitus hunc
hominem l Bisse, alios non potuisse laedere. Est aliud, quod in contagionibus fieri
obseruamus.Nonnunquam aliquis, quoniam cum aegrotante homine Versatur,co
ripit morbo: non tamen eodem,quo altey aegrotabat, sed alio. quoniam stilicet ad alium morbum erat paratus,ad illum non erat: &halitus qui ab aegrotante exhalant, non possunt non esse noxij. Eodem penitus mota sunt urmurub membra,&ὐ milibus ex causis: nonnunquam membro consentientetracto ad eundem morbuta cum primo i sio ut lienis fi igus refrigerat hepar: nomunquam ad diuersiam,vicer brum delirat sine inflammatione,quia tum transuersium est inflammatum Sym
pathia membri omnino fit immissa re quapiam 'am de sympathiis ex priuatione, antea diximus causa vero qua illud emui tun assicit potius hanc parte,quam illam, estin maiori praeparatione eius membri quod simul assicitur. haec vero praeparatio est aut modo facta,quia licet fassiun erat illud membrum morbosiam:aut est ρογdam similitudo naturalis, quae inter membra intercedit,gratia cuius facile sese trahuttas pathiam. haec aliquando estmanifesta, cum scilicet consistit in accidentibus
manifestis: aliquando tam occillia, ut omnino nullam peculiarem possimus oste der tamen ratio intelligimus aliquam esse. hanc vocant nonnulli analogiam:
non ineptes significantes occultam hanc similitudinem: quam selum experimentis sentimus An verb*mpa lia facta sit prae dispositione, quam modo habet mem' h m: an prae analogia illa, ita cognostes si membrum modo quidem trahitur ad sp tympansam,non tamen perpetub solet, neque plurimum,neque nisi post primi ais stus diuturnitatem: dispositionem manifestam consequitursympathia. ut si exfrigin lienis refrigeratus est in Petro venter,nonhepar,ri Paulo hepar, non Venter con stMid factum esse,quia alter erat frigidiori ventre,alter hepate. hic non est opus Q lx similitudin aut analogia. Cum hac manifesta dispositione coniungantur pro pinquitas Viae,&rectitudo,&talia quaecunquefaciunt adfaciliorem sympadaiam. Vt
213쪽
in cerebro, quod nebassicitur affect octaphra are,quisd modis magis procliue esset ad morbum,quam pulmo& cor semper enim hoc fit haudquaquam, raris icpost longam mora sed quod analogiam illam habet cum diaphragmate. quam analogiam in similitudine quapiam nauirali consistere probabile est: quae similitudo
ea sit nonscio, sed occultam dico. lem etiam analogiam habet cor cum ore venticuli.Tali quapiam caussa fieri lias sympathias,hincriuius disces, Ut antea dicere coepi mus,qubdnoninsequuntur modum distantiae,neque rectitudinis: quae omnia insisquuntur,quaecunque fiunt causis manifestis,&communibus. Ergo omnis sym
patiatae dicta est causa.Sed est quod dictis obiiciamus, pathiae species nonnulla
quae nulla penitus re immissa,aut intercepta, videntur fieri. Contingit nonnunquam io hominem considerato tanti)mmolaru dolore in alio homine,molarum dolore coria ripi: &conspecto alio qui acerba degustet,cum sense quodam inlocundo spuere:&oscitatione alterius ad occitandum excitari. Ergo ut inter diuersios homines sunt haes pallaita,nulla rei missa,ita quoque & inter diuersia corporis membra fieri verisemile est, ut pars una aliam moueat mota, aut dolens dolere faciat,nulla re in illam immissa, intintercepta.Scire oportet haec omnianon alia ratione fieri, quam imagin tione. nam hic ipse cui mota coeperunt dolere,considerato alterius dolore, aut qui coepit spuere, considerato acerbae lubstantiae commanducatu, aut oscitare ex oscit Diione: nilaillesepassus esse; si modo dolentem molis aut degustantem acerba, aut scitantem a tergo habuisset,quantumuis propinquum,ac nil ait tale prquensistet. atque huic ipsi cui mola dolent,alium dolentem contemplato, sola doloris recordatione doluistent. Vidi ego puerum: qui quamprimum mictus recordabatur,non se potentcontinere quin mingeret. cinnos ipsi sentimus,cum anteasne multa molestia urbnam feramus: quamprimum meiere decrevimus, urinam acrius instare.Haec omnia
imaginatio facit: sed qua ratione faciat, videndu est,&ansolaimaginatio possit efficere quampiam sympathiam.Αuicena in eam dicitur incidi si eopinionem uti magi
nationem humanam non tantum humana corpora mouere putaret, ut bestiam corpora ducuntur svaimaginatione: sed etiam insit ne hoc habere,externam materiam mouere sine actione quapiam per meditim,& tota elemeta alterare sine instrumemto corporeo. Vsque adeo,Vt non dubitaret: posse hominis cuiuspiam imaginationem 34 fortem,pluuiam congelare. Hinc quoque neque dissicile erat causam reddere fastinistionis vocatae: per quam censet vulgus infici quosdam, solum alterius hominis, malevoli praecipue, aut inuidi, intuitu & imaginatione. Itaque censitit hic autor: imbginationem esse admodum ericacem per se. Neque vero si quis fidem diuinam adi putatione excludat, omnino videatur sententia haec improbabilis. influit enim Mi, curio nobis animal imma forinsecus: S est naturae intelligentiam caelestiu. quare ut illae intelligendo δεδ enim dicimi alited mouent orbes,&multiplices vires infundutin elementa: ita nostram animam cum vehementius rapitur imaginatione quapiam forti extra materiam, nihil esti mprobabile,ut illas operari in externam materiam. Hinc etiam dicunt fieri insomnia,quae appellantur diuina: anima scilicet ipsi inter dormiendum derosita rerum humanarum chira, operante ut supernae illaim telligentiae,intelligenteque,ac diuinante, quae ex sensibus non acceperat. Hqc omnia non omnibus hominibus dicunt contingere aequaliter, sed insignius quibusdam, quibus contingit intelligentia hac vi praecipuὰ praedita: aut fortas te quae minus mPteria est obruta,quare fortius imaginatur. Hinc nonnulli homines fiunt diuinatores: nonullis alutiferi sola tactione: & alia quae vulgo tircumferuntur ignorata causa. Videntur haec omnia esse consentanea: tamen, quantum iudicio assequo falsi sunt. Nam nobis non inest nostra anima aliter, ac brutis sua forma: quanquan aliunde aduenit. certa illorum forma ex materia est,&tantum forma. Animaninstra non est tantum forma: sed habet praeterea propriam substantiam, quam spo- I 'l'lialaa materia retinet. tamen interim dum vivimus: sola illa, & materia consta' mus, illa eadem nutrimu participamus pulsu, sentimus,& movemur, illa inquam eademvs adiuersis facultatibus. arenon arbitror aduenireforinsecus nobis me rem,sermatis semia quapiam priori: sed omnia nos ex rationali anima habere, Uxequi habent exitu anima,&ignis sua forma. idque Mnex fide tantum dico: sed
214쪽
s sentatione o statim memonstraturum, alia apposuero. Ergo si anima, etsi is sinde nobis assii enit, ac suae bestiis,tamen de modo nobis inest,ac se illis,nempe
isenna verisimileest eam,interi dum in materia est, Vt in materia tantum operatas neque posse quidquam diuinare, quod ne sensibus acceperi neque remotam Gesinem alterarenon alterat amedia, neque quicquam aliudfacere extraproprium domusquoci substantiis ex elementis concretiis denegetur. Quare nonnulla eorum,u:Adnus pro contraria sententia,Dei dono fiunt,nonnulla daemonis opera: nutu lunatura animae. atqui sertasse illorum piaraque non tam sunt vera experimenta, trifalis vulgi imaginationes: ad quas ducuntur,res conspectas ex ignorantia cauta iis situm&admiratione sinistre interpretantes. Vt c5siderantes hominem quempiam lassum esserecto,& inconnivente,&longo alterius intuitu, ignorantesque id fieri ex jmpaditamius hominis cum alio,immissis vaporibus qui deferunt semina coni inj interpretantur facilium esse ex invido intuitat, malevolo. intelligerent vero hane pathiam nonseri sine immissionesiuinantiae alicuius,aut venenatae qualitatis, si semorbo infectiam hominem, aut menstrualem mulierem: nunquamque fascin iitaeinfici robustum virum, sed tenelltim infantem. Quoniam veris semel in fausim illam causam fascinationem coniecit Vulgus,morbos omnes repente incresce, tes,quin5 fiunt ex causa manifesta, ad quo venullam senserant propensionem, exio fascinationefactos peierant: cum tamenmedici causam nonignorent,qua qui ploniores fiunt,quam solent,&robustiores,& nitidiores,repente grauissimis malis corri
piantur. nimirum sui Hippocrates scripsit in aph. in habitus summe boni athletarum, dum est. Monstratum est nobis in secundo huius operis lib.Fac illatem animalem
essetnfluentem: neque tamen aliam esse in cerebro facultatem,quae in oculos influat ad videndum,aliam ab hac diuersam,quae inlinguam ad gustandum:sed eandem facultatem,putassentientem squam Graeci dicunt quae eadem es: imaginatio, ratio,&memoria) eadem illustratione delatam, gratia diuersitatis instrumentorum, in oculis videre, in auribus audire, in naso odorari, gustare in lingua, tange-3o re in manibus. de quo disputatum abundς est in quaestione 16. secundi libri. quo loco aduersus Manardum monstrauimus, quae modis ex loco illo assumimus:memtem ipsam quae in cerebro residet, in singulis sensitam instrvinentis operari. His itaque illinc in memoriam reuocatis , animaduertendum modo est , ipsum φαντα mi μενον, quod influens in singula, instrumenta in singulis operatur, t potest in cerebro operari cum animaduersione, aut sine illa: ita & in singulis membris post e. cumque aduertit animum, minimas quas e res sentire, ex qui suis caussis, quae praeter naturam incidunt, dolere: cum vero non aduertit, multas res illud latere, &quanquam doloris eruientes sint, dolorem non facere.
Inquam sententiam dictum est in hor. ab Hippoc. V parte quapiam corporis o laborantes, plurimu doloris n5 senti ut, iis mes aegrotat.Hoc ergo solum est quod potest per uefacere imaginatio ut inconsiderantia facit Opὰ indolentiam: ita imagina rio facit dolorem non quidem dolorem inducendo sine alia quapiam causa, neque causian dolorem facientem generando: sed reuocata anima ad cognitionem. I a que cui molae doluerunt conspecto altero,doloris causam habebat antea: sed exigua illam quidem,quae ex inconsidetantia dolorem non faciebat. Itaque non sine cause praecipiunt medici aegrotantibus: ne de suo malo cogitabundi sint,sed res alias agant. intelligentes ni rum se hac ratione symptomati aduersari,put a dolori: qui incipi- quidem ab imaginatione, potest sibi ipsi esse incrementi causa, conuocata si
Mone,quae ipsum augeat. ita ut fluxio,&dolorsese mutuo augeant. caeterum haec ex
' identi ab imaginatione fiunt: qua ratione neque externam materiem ab imagi natione alterari est dissicile. Exhisia, arbitro intelligis: aginatione nulla sympatiata facere sinerei alicuius immissione . nam imaginatio sensum passionis facit, passion V 0nofacit. Dd deoscitatione &mictu diximus,aliaratione fit:n5ta sympathia, cos ratione ad actiones.Motus noster volutarius fit nonnunqua*G in ione nonnunqualmagination Imaginatio se anteuertit deliberationς.
215쪽
Loo FR. VALL. CONTR. LIB. IIII.
cum ergo musculi temporum & buccarum flatum aliquem continent: imagini tione, cum alius oscita mouentur illo motu,&flatu ipsam permovent. Mictio eaddiatione fit, & euideriori: cum primum scilicet ima amur missione, aut multo magis si meiere deliberamus axatur musculus constringens vesicae collum. potissimum si parum firmus sit,&inconstans, ut in pueris:&eola ta Vrina acrius instat. mentiae non sunt ympathi ed consensus quidam admirandi, qui in humano corpore, non tantum inter diuerse instrumenta eiusdem facultatis, sed inter diuersas faculti tes inuenitimur. nimirum tam cito extremi pedis musculi mouentur,quam facultas, quae in cerebro residet,iusserit: facultas naturalis ventris expellit, quia facultas ani malis sentiens in eis irritatur: facultas vitalis cordis irascitur, quia animalis vis cerebri l. imaginata est rationem contemptus. Iamuerbcumiudicium instat,pulsus fit altus vitali vi insurgente aduersus morbum: quanquam altitudine pulsus nihil expellitur,&huic expulsioni naturalis facultas incumbit. sed est haec facultatum conspiratio.
cum primumiliarum unavehementius mouetur, illius motum aliae consequintur:
non quidem tractae ad sympathiam immissa re quapiam aut intercepta, neque enim sympathiae sunt:nam neque passiones, sed opera Verum conspirantes ad quamuis Detionem paulo vehementior .in quem usum inquit Galenus naturam illigasseve. lnas,& arterias,& neruos mutuo. Sed tamen mihi haec alligatio ad tantam conspi- rationem non videtur suffcere: sed maius aliquid ex coni iratione hac significari, quod paulo ante dicere distuli. Nam alligatio Venarum cum neruis, qua rationes, Iocere potest, Vt irritatis neruis,in vena partes reliquae incitentiir ad motum Isth est, gatio facit,ut vena ambabus facultatibus sit praedita, sed secundum partes diuersas, animales hi as,alias naturales.quae cum omni sensu careant: non video qua ratione ad eas sensius irritationis transineet. Igitur haec mihi significarit: unicam esseanimam, qua haec omnia fiunt, nutritio, pulsus, & sensiis. eam vero uti diuersis potentiis:
ut ego ipsemeas manus moueo,&crura,atque ad alia manus moueo,ad aha crura. Vt ergo ego cum mediocri vehemetiasilas manus moueo, cum vero maiori vehememtia,iam n5 solas,sed meis crura quoque,&nonnunquam membra omnia, quamquam res solis manibus agenda sit: ita anima omnes potentias mouet,quasi ad conbius apponendos, cum illam aliquamoueturvehementissime.Haec, si diueris animet saforent,non tantum diuerisfacultates: non videntur posse fieri, vel talem non tam concinne. Nam cum unitas membri non ussiciat ad illum consensum: maiori es, qua unitate est opus,ea non videtur quae aliasit,quam animae:nam facultatis non est.
diuersiarum enim actionum, diuersas oportet est efacultates. Ad sympathias quasdam,quae ipsis instrumentis contingunt ratione alligationis, sufficit alligatio: sed addictos modo consensus non videtur sitfficer simodba diuersis animis luec ageremtur.Sunt sympath ilia quaedam ut ad ahanon inutiles , ita ad significationem in et in corporis utiles: ut arteriae pulsum faciunt conuulsionis,c5uulsione neruorum per continuitatem transinissainipsas arterias. fit enim hare quoque sympadaia, comuulsione nemorum per conmaunia illa ligamenta communicata cum arteriis. sed de εο his omnibus satis diximus. Illud unum modo velim exoratos detractores,ut nisi prius horum omnium,quorum nos causas diximus, commo ores alias inuenerint, has non contemnant: hac lege,ut cum primum probabiliores dixerint, nos quoquo eas,nostris destitutis, amplectamur.Date ergo detractores hoc, quado quod aequum est do,&nihil iniquiun peto:alioqui prae inuidia maledicere conuince α.Sedliber hic quartus iustam est nactus magnitudinem: & de morbo, causis,3 symptomatis,quantum exigebat uniuersalistractati disputauimus. age,quandoquidem ita fert occasio, ad quintum uiansgrediamur.
216쪽
Vo suNT, quae steriai cliber resormidat, si sorte de manibus ea ita rus est,&dandus comuni usui studiosoru : inuidia,&ruditas. Scio enim cum ex his, quae in aliorum laboribus expertus sum, tum vel maxime eieiis quae mihi ipsi frequenter accidere:homines rudiores vituperare sol re proterve,quae desperant se posse consequi: ingeniosiores veQ inuidia ientali,&proinde rudiorum opinioni maligne fauere.Conspirant itaque contrast illisses conatus inuidia,&ruditas: id quod expertus ego sum multo antea non sine
in nisi aboribus. abstinuissemq; proinde abliis inceptismisi mihi ipsi sentirem mul iri doctrinae accessionem ex hoc labore fieri, & iniquum piuisem culpa inuid tumac rudium ingenioses candidos,siquidiuuare possum, destituere. Ingeniosis
itaqueaccandidis,quorum gratia laboro, opus hoc commendo. ut rudiores homines,si quos in illud contumeliose et re viderint,se ruditatis candidia admoneant Stimaledictis abstinere suadeant: malevolos vero, nisi omnino rudes sint, ingeniosdio conuincant. Nunquam vero haec praestare possin satis certo scio: nisi studio verita tis totis conatibus incumbanti est enim perpetuo veritas unaquaque in re inuentu
diffeillima, &sub mille probabilibus mendaciis delitescens. quod ipsa opinionum
absurdartim multitudo, quam inquavis controuersia etiam leuissima inuenire possis: aperte declarat . ut vel lainc intelligas, vim laboriosum opus ego modo scribens subeam, qui in quavis disputatione veram opinionem inuenire & confirmare instituam: quantu ue tibi labor supersit, quicunque ingeniosius simul cum sis,&candidus, nostras cotrouersias intellecturus primum,deinde a rudium hominum ac malevolorum iniuriis Vindicaturus es. neque enim haec apponet tibi ingenium
Altun sine inulto labore misi crede in ut neque aliud quidquam pulcrum. Ἀδιο magis iam mihi videor pertimescere: nem cui nequeingenium deest,neque cam dormimi,a nostris operibus labor arceat. Tamen cui veritas est cordi, nimi est adipum comparandam graue, quanquam alioqui ea non sine inulto labore inueniri possit: cui cordi eanon est illum nequelim libros habere velim nulla enim ratione
verius labores nostros putauerim periisse,quastin bibliothecis ornatus gratia sui Fl driae imagines seleno reportantur. Itaque hoc a nobis intelligat velim, quicunque est veritatis studiosus: se sine mi illo labore quam minimum posse proficere in hac d
strina atqueut melius dicam,&inalia quacunqueTamen cum nullus in hunc us. quediem, aut tam distincte quidquam,aut tam erudite docuerit, ut in carpendo ex
libris fiuctu multus labor studiosos non maneat: noster sic liber fortasse hon in po- εο stremis subleuabit studioserum labores, eritque ex eo labor si fallor ego pro fructus amplitudine non improbus.Tantb enim lectoribus ad addiscenda in quavis contro uersia verissima opinione. hic enim nobis propositus finis in hoc opere essi minor
laborrestatiquanto nos exercemur modo maiori .laboramus enim no nobis selum,
sed de illis: quibus licebit soli huic libro inciunbere, cum nos ex aliis omnibus,salte exprobatissimis,quidquid adveritatis inuetione aut confirmatione videtur coducere, illi amus. Controuersias verb tractamus ne quidqua desideretur n5 uniuersales tantum,quibus tota veritas doctri me continetur: sed peculiares quoque oes, quas ad studiosorum exercitatione intelligo esse necessarias. quod in aliis tractationibus antὰ seci:&insequentibus facturus sum: atqueinpaclaologica,quam modis tracto,sacem J incipio. cum enim proximus liber,qui totius operis fuit quartus, sex capitibus este απι,&differentias,&causas morborum,&symptomatum cotinuerit: inhoc de di--guendis quibusda symptomatis,&causis,& morbis agemus. nec tamen est,quisant controuersiae,&foret ita immensim opus & inutilo habebunt tamen propria pixa,quaecunquein controuersia maxime sunt. de aliorum nonnullis quaedam ct
217쪽
centur obiter in hi si capitibus: itavinihil,si fieri potest,quod utilesit,&nostri in
stituti,ptaecemittatur. Quandoquidem vero duo si tomatu genera, actionemhe sam,& qualitatem mutatam aliquanto magis distarimus, & multo minus tertium genus,quod in euacuationibus continetur, declarauimus: consentaneum fuerit ab euacuationibus librum hunc exordiri,& in illis symptomaticas vocatas,a naturalibus
distinguere, deque sudore, &vomitu omnium primis. De vomitu, an sit eramatio naturalis. cap. I. quandoquidem ita scriptit:Hinc etiam fit,qubd veter utrinque expurgari possiti
sursum per vomitum,deorsum secundum naturam. quasi euacuatio, quaepervorni thun fit,non se secundum naturam.Litera Graeca habet δεὰ ἀν---r c. Rursus capite noli KII.inquit: Qubdsi in os ventriculi aliquandosua sponte impetum faciant, etiam per vomitiones: aliter vero non expedit ea praeter naturam irritare.In his duobus locis Galenus aperte videtur dicere: Vomitum esse euacuati, nem praeter naturam. Quibys multi hanc addunt rationem.Multi homines citra vomitum transigunt vitam: id quod neutiquam possent,saltem citra insignem noxam, si evacuatio naturalis esset. igitur est praeter naturam. Praeterea Galenus Vlt. cap. lib. de di fierentiis sympl. ita inquit: aliqua enim quamuis toto genere praeter naturam rosint,veluti sanguinis per nares profusio, vel vomitus, vel sanguinis deiectio.& paucis interpositisὶ sanguinis namque profusiones,& vomitiones toto genere praeter natin rames te,dixerit quispiam.Haec videntur hanc opinionem probare. lib. . De causis sympl. p. ita striptum est: Ac venter quidem, cum pro naturaelege se habet,trahit quidem adsie seperne per stomachum,deorsum vero excernit. Ex quibus verbis videtur confici: vomitum esse euacuationem praeter naturam.Nihilominus contraria opinio est etiam valde probabilis: cuius haec sunt argumenta.Euacuatio naturalis est, quae perconuenientem regionem fit: sed inter conuenientes regiones Galenus in Com.2I.primque 2.commemorat intestina, ventrem,&vesicam: intestina scilicetia deiectiones, ventre ad vomitu. Praeterea cente Galeno i. p.6.lib.Deplacitis: ILlemotus secundum natura est: qui quasifinis anatura est institutus,& cui ab eadem instrumenta sunt praeparata.Et .Devsupari.Ventriculo dedit natura duas tunicas,& duplices villos: internam ex longis constantem ad trahendum, externam ad e pellendum ex transiuersis. ergo expulsio,quae ex ventriculo fit per cessiphagum, natis ratis est: quippe cui praeparata sunt instrumeta a natura, cilicet, villi illi transuersi. d plice enim hunc ustam esse cessophagi,vorare,&vomere:docet Gai .clarius y.Delocis patientibus cap. . Argumentis contrarii; opinionis ita videturrespondendum:Gal. V lib.&II.Meth ita appellationibus esse usum: vi quod consuetum est,& semper sesest,secundum naturam fieri diceret: non consuetum, praeter naturam, quasi pinernaturalem consuetudinem diceret. neque tamen concedendum est, omnem natin Hralem euactiationem esse ad vitam necessariam snam & sine menstruis purgation,
bus m illae mulieres sanae degunt sed satis esse, quis naturalis esse possit, ut plinisque
pecum multo commodo eueniat.Loca ultimi cap de dicter.'mpl. ita explico. mittuntinguinis esse toto genere praeter naturam, non vomitum absolute. id quod dictum est a Gal.3.Decis sympi .his verbis: Aliae sunt quae ex corporis affectibus in riuntur,cum sicilicet alicui per nares sanguis sponte profluit, aut cum aliquis sanguine aut vomit,aut tussit,aut creat,aut deorsum deiicit,aut mingit. atquel, c quidem
toto genere praeter naturam sunt. Hic locus priorem declarat.quod adductu ex3. cap. 3.de caussympt. nihil probat. non enim,si detessio per inferiora est naturalis: statim quae per superiora fit,in praeter natura. qui asserunt,Vomitu esse naturale, ita re' 'spondent argumentis Habent etiavi contrariae opinionis stini,quod resp5deantiis
quae pro hac sententia adducebantur. na negabui:omne euacuatione, quae per C e niente regione fit, naturale esse. na fluxus sanguinis nariti ex eode com. r. sest aphon
per conueniente regione fit: tame dicitur euacuatio praeter natura. 3.De causis ii p.
Villos transiueribs oesophagi ad expellendu dicent praeparatos: sed ad expellendum
218쪽
tio sum, ventriculum Versu , si quid in ipsi gula haeret,non ad vomendum. Quare,
hesi qui dicunt naturalem esie ς cu uoHem, neque qui negant, mihi videntur tanti aliqua rationeposse mimi Tamen Calenum sEnsiisse, naturaleesse: com sesso Desectis ad eos qui introducuntur, cap.I8. Sudoris autem, urinae, quidquid ratuum,aut perVomitum mi genus quid non praeter naturam est: mul
D Arire: an sit emtuatio naturalis.
p. II. i. D E 381ιτ calen.I.Aph c .is.&lib.Dedisserentiis symptom.c .vit. Dioclemi sensi si disiudorem euacuationem esse toto genere praeter naturam, persuasi im hac ratione. Sudorfit ex naturalis caloris debilitate. quidem cum calor fortis est, per occultamexspirationem erumpit sudoris materies. ergo praeter naturam est toto g nete. Adde tunc temporis minime sudorem seri, cum naturales facultates opti habent, ut in hyeme: tunc fieri, cum quod ad tempora attinet, calor est valde lampidus, puta inaestate. Mevidetur: exmalo fieri semper,esseque symptoma. de hac sententia itacensuit Galenus loco citato exlibro De sympl. differentiis. Videtur dura esse inio,&praeter renim euidentiam: tametsi eam maxime probabiliter comfirmet. Quam tamen etsi falsam censuit Galenus non refutauit argumentis. idio quod nostra videtur interesse modo addere, quod iam facimus. Materia sudoris secundum naturam colligitur, nec non in animali, etiam quam maxime secundum naturam constituto: &via, per quam sudor fit, anatura, quasi praeuidente euacuati niue indigentiam,in illi destinata. igitur naturalis est haec euacuatio. Monstratum a nobis est in s. huius operis libro: Bdoris, & urinae eandem omnino esse materiam, L ncqueesse serum,&epotum humorem.sexumve sex primo de tuend. valet. innumero eorum excrementorum est: quae sectandum naturam colliguntur, etiam ni homine optime sano. iam vero quoa quidem poros cutis ad expurgationem corporis natura coso metit, ambigit nullus: quodque id natura procurauerit, Vt s dor per hos fieret,intelliges,nisi oscitanter praetereas, quae a Galeno scripta sunt a. de . 3' temper. cap.I. Vbi docens causamgenerationis, pororum obiter docet usum, dicens: Q. ippe per omnem cutem di matur semper aliquida calido,quod secum etiam i te irra immoris non parum auferti itur ut naturain duas partes distribuit potionem, ainaiorem copiam in renes qua usa est ad deductionem chyli in hepa aliam abii Diein reliquas venas ad deductionem in totum corpus: ita auplice expurgationis mo-d uniter praep i abuthmictum,&sudorem. Sed accedit alia ratio noti inferior: fieri pc, Iesi: λ ,rem omnino sine morbo aliquo totius corporis, aut partis cuiuspiam. nam pm ino sine corporis aut ruptura, corrosion aut anastomosi venarum, ex mediocric ercitatione fit sudor: idtiar non est symptomara5strauimus enim aduersus sopitiastas insuperiori libro symptomata omnia nasti ex morbis. Itaque sudor est evacuatio ' Midralis genere. Nequeenim, si quando ex imbecillitate caloris fit, non potentis dioe per halitum qui non sentiatur, prae imbecillitate facultatis retinentis, corporeri: id efficit esses - odi soluto: id efficit elle symptomaticam genere. nam &fluxus venitis,&mictio, sim nonnunquam sympl. quae tamen evacuatibnes secundum naturam fiunt generes' minus sudamus,nonidfit ex caloris copiae sed ex ambientis Ego
re, quod efluxus,qui per cutemfiunt, cohibetie6que augetur per hyemem uring c pia: cestante euacuatione altera earum,quae sero euacuando destinatae sunt. Quod si neque Temo animalibus accidit,neque ex certis interuallis: he id quidem neces i xium est, ut euacuatio aliquasecundu natura sit genere.nam neque mitus ita fit. quem proximaquaestione diximus naturalem est Nimirumsunt quaedam euacua' donesnaturales: quaenon sempertant, sed tunctantum, cum earum necessitas inci dit,cuiusmodi sunt mucorum euacuatio per nata &cerae per aures,& excreatio do pNmme: quae euacuationes naturales sunt,tamen contingit earum, aliquo tempo re, minanti nullum esse usiim.prouida sane natura no ea tantum animantibusdedit, qui nunquam carere possent: sed ea etiam,quorum aliquando positat indigere,
x suae vires illis, S sua instrumenta satis forent ad tuendam valetudinem. Est qui
219쪽
multo temporetasum non emungat: tamen Galan. libello De instrumento otiuravisinquit nisi homini essent nasi emunctoria, pomericis morbis corripi 8 re riclitaretur. ita est qui multo tempore non sudet, uiscincet mictus estiatis vacuanta sero. Sed nisi per cutis poros posset exsudareichor,fieretispe sangui sieliore iij
dans. neque enitorum serum, quantumuiscalorem Viseresingas: mmod est ad exhalanta Sunt apud Gillib.I. Det n. valet .cap. 7.quaedam uerba, quae si gnificare videntur: sudorem este euacuationem non naturalem. loquens enim de euacuatione quaenonsentitur,& sudore ita scripsit: Ergo tenuissimum hoc e re mentumfacile sane elicitur, partiminspectemhalitus ab uisito calore selinum p tim violento motu confertim erumpens: appellant vero quod ita excernitu rem. tamen non eo dictum intelligas, udorem fieri motu violent quod non fiat na
turali: sed quodamotuvehementiori hoc enim significat, ris: qua dicticine illi e
est visis. nam quod praeternaturam est,escunt -σφυλγ. Galenum sensiste hunci, thun, puta sudorem naturalem esse, intelliges, cum exlo citato, quo duram appeLlauit Dioclis sententiam: tum etiam reatissime exloco, quo in proxima quaestione monstrauimus,Vomitum quoque est naturalem. erat vero is ex I8. cap.libelli Desectis ad eos, qui introducuntur: quoit aerat scriptum: ἰδρώ a, ς ούρω, ἡ ἔ- Ἀα , --ου -ροὶ φύσιν. quare de his hactenus.
De euacuatibnibushmptomatisis appellitis, an possηt laaliquando miles esse. Cap. III. QV1 ante hos medicas cotrouersias aggressi sunt Arimere, in dubiu vertunt: po
sintne euacuationes quas Φmptomaticas dicunt, utiles este aegrotanti,inperpetuo nox sint. tame neque in hac quaestion ut nequeri alia quapiam, quidquani docent di anctA finiunt enim jmptomaticas euacuationes solo. tempore morbi, quo fiunt: hersymptomaeuacuari dicentes, quae in principio morbi exeuntiquatv detur Galenus multis inlocis aperi ut noxia vituperasse. nam totius operis De crisi bus ars, in cognoscenda morbi costitutione est,& praemoscendo statu. quoniam ablicae si1ue iudiciales evacuationes antes amni non fiunt: sed Jmplomatasunt, quaeq; i
morbum non luunt. de quibus ab Hipp. dictum est libello, de morbis pop. D
cretiacia,quae non decernunt, autiudicant: letlialite aut dissicilia sunt . partici aph. com. 22.calen.disterens de his, quae morbis incipientibus euacuantur, inquit: Quo enim in tempore a causis morbufacientibus natura grauatur, adest aut cruditas hininorum: tunc aliquid bene euacuari non potest. Paulo infra: Si vero aliter excernatui sitie signis concoctionis,exitiale est symptoma. Vides ut Galen milla rationeVibdeatur sentire: euacuationem talem utilem esse poste.Tamen contra est: quod nihil
videtur prolubere, pituitam in principio pituitosi morbi, aut bilem in principio bili
. si eubmi,aut delici persede, vel aliter utcunque euacuari. quo casu constat futurum, .
y subleuetur narura:siquide propriit cauis morbi euacuata portio est. Adde esse cibit
aut'res praecipiant: crudo adlauc morbo expurgatibilem aggredi. Igitur, si quo tem pQre ex artemedicus aluum debetirritare, illa emittit pote: necessarib proderit Mcuatio. ut si quis fingat turgentem essemateriam in firincipio, atque hanc, cum me dicus lamiam pararet potionem, subitis in intestina decubuisse: a pestὰ est verum, uti, lem fore hanc euacuationem. sinminus: rem noxiam medicus moliebatur. haec o mesa praetereunt indistincte, atque pro si tilis argumentis addit singulas particu las finitionibus: tam fiunt amethodi&indefiniendo,&indiuidendo Istae euacum Pnes, dicunt,etsi fierent in principio,iarent tamen per conuenientes regiones. Quasi vero non possit fieri euacuatio symptomatica per cohuenientem regionem: ac quasi . non essent ipsi de symptomatica ratione temporis exorsi sermonem.sed his iussis fa- I cessere, nos secum cogant delirare, rem distinguamus. Euacuatibnem sympto maticam dicere possiimus,velut contraria est naturali, Ni si quis roget: sit ne illi isanguinis de naribus naturalis,an symptomaticuso vel aliter, ut contraria est in i ut G .eam quae concoctioni succedit, locis citatis criticam dicit, quae vero ante 'coctionem fit, symptomaticam. Verumsunt hi duo modi euacuationis non natu
220쪽
non enim euacuatio priter naturam est unico modo, sed pluribus: quos iam ditastissum. Libello De sectis ad eos qui introducuntur, cap. 18. duorum modorum
meminit euacuationis praeternaturam:aliam dicens esse toto genere praeter natura,
Visitatun sanguinis de naribus: aliam non toto genere, sed multitudine, ut si quis aut fervomitu aut infra deiiciat immodice. Sed Galenus, quia ad loci illius institutum
harum pertinet omnes reserr alios modos euacuationis praeter natura, omisit: quos esto ex alijs locis addam.SuntVerblii modi in qualitate eorum quae euacuantur,&in
tempore evacuationis.delhoc secundoiam sumus loquuti. Priorem docuit Hippota sententiailla r. hor. Si qualia oportet expurgari, purgentur, Vtile est& leuiter se i, iunt:contraria verb dissiculter. Ambos modos complexus est, minqua qui in qu state,& eum qui in qualitate est,sententia 23.quq ita habet:desessiones non multituta dine fiunt aestimandς, sed si taliades jciantur,quabadelyci debent. Vis rem aperte imtelligere,finge qtratuor aegrotantes.sint duo in biliosi morbi inclitiatione, deiiciat hie persede bilem immodice,Vsque ad immodicam inquam virium exsolutionem: alter dei, diu pituitam synceram,sed non in maiori quantitate,quam consuetum hominibus quotidie infalces reddere.Sit alius in melancholici morbi principio,hic reddat Feraluum in quantitate hominibus consueta synceram&atram bilem:alter in syn chi inclinatione reiiciat unguinem per nares.hi omnes praeter naturam sue j t
malice,ut alij loquuntur, euacuantur: tamen diuersa ratione, quantitate primus, qua io litates ecundus,tertius tempore, quartus region per quam euacuatio fit. nam ut in
dejiaque Naturalis euacuatio siqhis omnibus est opus: vitalia deiiciantur,qualia de bent;modice, perpraeuitiam naturae regionem,&post concoctionis signa. quodcut que horum desit, euariat aliquid evacuatio a naturali. sed neque naturalem quis dbcat, aut criticam, perinde est. nam criticam nihil prohibet, modbin caeteris natura lis fit,esiegenerepraeter naturam. multos enim iudicat fluxus sanguinis de naribus. Igitur omittamus modis euacirationem praeternaturamgenere: quandoquidem cribtica potest esse,aut symptomatica, &proinde prodesse aliquado, haliquando obesse.
de reliquis disseramus. Constat evacuationem symptomaticam qualitate, aut quaim litate perpetuo nocere: talemque euacuationem debere colaiberi perpetuo nam non 3ο euacuari talia qualia oportet,sedli interius relinqui, &quae oportet retineri, euac ari: praeterea actiari nimium plus inquam, quampro indigentia inconstat, haec, vel exipsis definitionibus,tae noxia. Sola superest evacuatio symptomatica ratione te poris,in qua scilicet nihil praeter naturam est, praeterquam qubd ante concoctionis tempus fit: quae non video,cur n6n possit esse utilis.nam per hanc euacuationem minuitur materies morbi copia. At dicunt, quanquam minuitur morbi causa, tamen nihil proficitaearotans: qui amulto plus languescit facultas euacuatione, quae non ex vehementia facultatis expellentis, sed extinguore nonpotentis retinere, fitaVidentur
hi probabilia dicere, sed nondum rem attingui. Nam non nego,fieri posse: ut maior virtutis exsolutio fiat, quam pro modo euacuationis. id quod contingit, quando prς- ter humoris copiam,est etiam facultas valde languida: quo casti constat evacuationeli cnocere atqui eos, qui in hac conditione sunt constituti,non puto posse malumen ere. Caeterum,quanquamhoc accidere possit: non tamen proinde perpetuum ς'sed potest contrinum accidere: quin potius magna ex parte tingitavi in talibus acuationibus,ctim ipsas morbum facientis humoris esse contigerit,ad reliquii de- ur nonnihil melioris spei. quo tempore putauerim no tam ex debilitate virtutis, qua humoris copia natis fuisse symptomaticas euacuationes. Est proprium distinctionis
lignum earum euacuationum,quae prosunt,& earum quae nocen illarum patientia, ut contrarium: itaque quaec inque exire video sua qualitate attestantia naturae hinmoris quo malum est, cum bona tolerantia,quam in pulsupotissimum conleplota rc prodire patior, contraria cohibeo. Sed si ita habet,cur Hippoc.& Galen. toties acuationes ante concoctionem nulla excepta vituperauersitὶ An quoniam,etsi albus prosint: omnes tame sunt prati arictionis signa, tantae scilicet humoris copi : Vehi Rin non possit natura ad iudicialem expulsionem reseruare, sed a filo ordine inter-m Itaque omnes aut utroque modo malae sunt evacuationes, Ut cause &Vt signa:
x taxe Vt signa. nillil potest exaetius diei. est enim haec diuisio boni aut mali insigna