장음표시 사용
231쪽
rapiunt sinentum e ventriculo antequam coquam &distrahunt importune, nihil inventriculo consistere permittentes:atqueita perpetuo esuriunt seditic fortasseruo sus,non oblitus eorum quae paulo antea diximus, argumenteris: haec eadem euentu raperfamemnaturale sirafit quo tempore diximus. cum scilicetve iam rese sunt, &propterxesblutionem sugunt,conueris in Ventriculum. nam si antequames
ferre eum si ictium qui famem naturalem facit, ab eo, qui maiorem: Fbd ille incipit fieri, cum nondum est facta multaresolutio, sed cum adhuc superest alimeti aliquid, i.
ad quod interim conuertantur:hi culti vehemens est circa omnes venas inanitio,&circa omnia membra re lutio. Nam membra laxa no retinent, &a debilibus membris &non retinentibus,sed dimittentibus potius eat habent,reliquaemembrata piunt: etiam si nondum indigeant extreme. ita dum concoctio inmembris fit, cum nondum est integre secta, neque ea soluta sim incipiunt trahea e ex triculo, quia ille laxus est,&dimittit. tamen cumdeindeper famem corrugatur, tinet, quinia re poscita venis quod dimi erat: ille vero tunc conuertuntur ad reliquum quod habent alimenti, & eo fluuntur, usque dum accipiunt nouum. Adde, conficere interim membrarecrementa, si quae habent coctilia: reliqua attenuare, & vacuare.hoc enim commodius erat animanti: quam ut perpetua repetitione cotinenter alimentumim ibgereretur, ita multorumorborum occas futurum. Ex alia occasio cum fit famest fieri potest ex pituita acida, & ex melancholico cicco redundante in ore ventriculi Quin&exquocunquehumorefrigido; et si acidus nonsit:si facit divinoeam it avocant eam actistionem, per quam nihil retinetur inventre: sed talia euacuamr, qualia ingestasunt j tunc enim laborat ventriculus intemperie frigida, d assiduo desectae Symploma aliud,quod vocant picam, sit ex redundantia prauorum hinnorum,sim, ita appetenteventriculo lus, quae interius habet. Sed argumentet hoc loco aliquis non sine multa probabilitate sermonis: haci pluratione oportere ventriculum illaipsa auersati,quae appetit, quod talia interius haberet. Nam dicente Galen.lib. arti meaici cap.63. Intemperies naturales ventriculi appetunt similiasibi: quae verbium praeter ιο naturam, appetunt contraria. suntl cillius ita. Intemperies quidem ventriculi, quae morbi ratione fiunt, hoc differunt absis,quae naturales existunt: Dbd contraria, nonautem similia appetunt,quemadmodum naturales.haec Gal. Sed ipsa ratio missa illius autoritate, videtur hanc sententiam confirmare. Namsino stimus obliti eorum,
quae paulb antὰ diximus decausis doloris de voluptatis: illa appetet vetriculus, quibus delectabitur, &illaaversabitur quibus dolebit. delectabitur his, quibus trahetur ad
suam naturam:dolebit iis, quibus auertetura sua natura. sed temperies naturalis com itrariis trahetur extra suam naturam, non naturalis contrariis trahetur ad naturam.er'
go temperies naturalis contrariis dolebitinonnaturalis contrariis delectabitur. nimi, rum quod naturale est, expostit conseruationem: quodpraeternaturam, medelam. μSi igitur haec ita habent, cum humores praui in ventriculo praeter naturam redudem ad contrariorum appetentiam prouocabunt, non ad similium. Sunt qui respondeat, Intemperiem illam per quam alienae qualitates appetuntur, factam iam esse: & pro pterea allicere ut naturalem, insimilium appetentiam. itaque hi, quod ad quaestionsi quam obiter modb disputamus, attinet, dicunt: naturalem intemperiem appetere symilia eam quq est pr ternaturam,si facta est, appetere ut naturalem:si verbi adlam, appetere contrariae quod Verb attinet ad argumentum, respondent ut diximus: eam intemperiem quae in picam deduci essetam factum. Caeterum solusio haec mihi nos placet: quadoquidem assumit rem plane falsiam. appetunt enim magna ex parte gryuidae ab Haedulia a principio conceptionis usque ad tertium mensem, tera tram IF gunt sine corrupto appetitu: quorum neutrum fieret, si modb facta esset exintempst rie. neque enim tam cith fieret post conceptum: neque tam citis tolleretur postquam esset facta. Ergo his missis videtur dicendum: dispositionem omnem naturalem cor potis,similia appetere nam&conseruationem appetio praeter natura,ssissimilia,qui haec curationem indicati caeterum haec intelligi de intemperiebus, quae sine fiacci r dunda
232쪽
Eundantia sunt .nam quae sunt cum succi redundantia,cum succi admodum imbibiti suntlnmescas ventriculi; potius appetunt succis ipsis, quibus madet simias , etiam si illi praeter naturam congesti sint, huius rei haec est causa. humor qui
tota; tunicas iam penetrat, quantumuis noxius sit,m lestiam noninfert.non enim id, quodesterauit& quietum zst iam, inseri molestiam:sed id, quod alterat
denuo. filecus ergo qui aduenit similis ei, qui totam antea tunicam imbuebat, perinde assicit, si non adueniret denuo sed in ipsa tunica multis ante esset, eo molestiam non infertiqui vero illi dissimilis adueni mouet contrarii gratiali stuam varise, agitat* quietum prius succum: ac propterea dolorem facit, quemio sua sponte refugit natura. nam scire lice cum eadem tunica stlinguat & palati,& omni u partium oris, quae est& Ventriculi interna tunica: eodem modo piritumque affectam esse linguam, quo &os ventriculi.igitur haec hac ratione comtingunt. Neque verb cuiquam Videri debet dubium sui interim huic quoque argumento respondeamus) intemperies naturales ad similium appetentiam alia licere:eb quod biliosi magna ex parte videantur oleribus & frigidis aliis edulii, delectari, quae pituitosi frequenter reformidant. haec enim eo fiunt, qubd. vi Galen. dixit capite 63.artis medicinalis,calidus calidorum logo usu, &frigidus frigidorum magis o nditur: quanquam primum occursum frigidorum frigidus,& calidorum calidus iocundius excipit .eoq; cdm biliosi a calidorum longi-ia ori usu se laedi multo antὰ experti sint,contrariis eligunt uti: pituitosi eadem x tione. Adde his intemperies has extremi lapsus,potissimum quae qualitatum eia
ficacium,cuiusmodi calor&frigus,sunt,raris intra gradum naturalem consistere: sed leuissimis ex causis calidos incalescere, frigidos refrigerari praeter nataram. cum tale quidqua sunt perpessinappetere eos medicantenta,&no alime ta. verum de fame naturali,&praeternaturam,& eius causis haec sint dicta. quibus &quae desiti dici possunt, proportione respondent. Sitis est appetentia potus: ut fames est appetentia cibi .sed de eius causis videtur esse controuersia: l bello de inaequali intemperie differens de causis dolorum, qui per famem & si- timc5tingunt,inquit Galen. Sitiendo verb,&esuriendo:)esciente illic humi so da, hic sicca substantia. quo loco repr henditur a quodam neoterico Hieremia nomine, quod sitim ex defectu humidae substantiae fieri dixerit: ac non potius
intemperie calida, aut sicca,aut calida&sicca, Vt I .de caus. βympi. cap. 7.scripsit dicens: At salsa&biliosa cacochymia ventrem mordete, potio magis,quam Cibus appetitur. praeterquam enim quod calefiat,sicceturque ventriculus: quae v-ti sitis causa est. Primo etia de simpl. medicam.facultate cap. 32. Quippecum& sitis duplici ratione proueniat: partim humoris inopia, partim caloris copia. censet itaq; Hieremias: Galen. loco citato ex lib.de inaequat. intemp. sequutum. esse opinione antiquorum, inaliis vero locis propria,argumentatur*, si sitis ex defectu substantiae humidae fieret,&fames ex defectu siccae: necesse esse, ut sitis famem perpetuo antecederet. squidem substantia humida citius consumitur, quam sicca. contrarium vero fieri semper videmus in his, quorum corpora be-Πehabent:fames scilicet ante sitim urget. Hoc argumentum illum vincit quod tamen Aponensem non vicerat,qui differ. iis. illud sibi obiiciens responderat: facilius dissolui humidam substantia,quam siccam. tamen esse illius multo plus: usque adeo ut possit prius deficere,quae solutu dissicilior est,tamen pauca,quam quae facilior,sed multa. Mihi neuter videtur mentem Gal. assequutus. Nam potus ad nullius substantiae corporeae reparationem est: nisi id ex accidenti cotin-Dt,e ivbdeadem substantiast cibus,&potus, cuiusmodi est vinum. alimen-rum,ut tale est,nutrit:potus ut dictum est a Galeno A. de usu partium, de sentetia ' Hippocr.libello de alimento est vehiculum alimenti. itaque ut cibus est ad nutriri xydnem necessarius: ita potus ad distributione.si quid est &cibus,& potus: vir
Pς praestat.praeter haec praestat usum alium eximium potus Ventriculo: bonam 'cilem cococtionem .nam cum multae sint concoctionum species, quae alibi 'ςςntur opportunius,quam in hoc loco:ea quiet agitur in vetriculo,est similis uoni.proinde non rectὰ,&ut oportet, fit missi in ventriculo sit humor, neq; is
233쪽
exiguus. vrubtur enim sinehoc potius cibi quam Vt coquantur. hoc praestat pestu ventriculo.Ex his ergo haud est intellectu dissicite: quado excitetur natura lis sitis Nam siccus hic,qui potu hauritur: it quod'eX Galeno in 3. huius operi,
lib. mostrauimus)partim insenes, partim in venas totius corporis .illa pars minagitur, haec exsudatur.Venae indiget succi sero similis, illa portione quam habentitum ad penetratione sanguinis Θ maioribus inminores Venas, tum etiam ad ea rundem venarum attemperationem. assiciuntur enim intemperie vehementi cum continent succos synceriores.dicti humoris defectu fit sitis: non resolutio ne pallium incorpore humidarum . nam omnis resolutio partium corporis, se mem facit. omnis enim cibo reparatur. ergo cum inultus humor est exsudatus, i, aut occulta expiratione resolutus a venae trahunt ex Ventriculo sero similem hu imorem, ille aridior hac tractio factus &calidiori quia ab iis humectabatur es lattemperabatur in calore) appetit potum.hanc tractionem Vehementem potu, ex ventriculo,licet tibi videre euideter, consideranti: quam celeriter aqua, cum lvehementi siti ab exercitato homine in aestate potissimum bibita,exsudetur. Fit lpraeterea non sine causa sitis naturalis quamuis antea nulla esset in ex assumptio ne cibi, eius potissimum, qui solidior substantia sit .hic enim imbibit humorem S hac ratione desiccat ventricia lum,ac calfacit. praeterea ventriculus incipiens agere in cibum, sine humoris necessaria copia: facit affectum similemvstioni; qui stim urgentem excitat. experieris haec manifeste: si aliquanto tempore, imgesta cibi consuetaquantitate,a potu abstinueris. Vides ergo, ut deficientelismidasubstantia sitis fiat,& ex calore ac siccitate: quae defectus humidae substan tiae facit. estque haec species sitis naturalis,nisi quantitate fiat praeter naturam.nam ut diximus defectu alimenti, & suctum siccioris substantiae,cibi scilicet,famem
naturalem facere, nimium tamen defectum, famem eam quam caninam dicimus:ita scire lice defect um substatiae humidae,puta potus,&illius suetum,stim facere naturalem, nimium tamen facere sitim aliam, proportione caninae fami respondentem.hanc licet videre in diabete. Sed ut fames nimia ex causa frigida sit, aut ex redundantia humoris acidi: ita nimia sitis fit ex intemperie calida&sicca aut ex redundantia humoris salsii. illud euenit per febres ardentes, hoc per εο hydropem ascitem. Ex his manifestum fit, merito homines esurire, priusquam sitiant: fame scilicet,& siti naturali .prius enim fit indigentia cibi,quam vehiculi.tame nonnunquam sitiunt homines praeter naturam, antequa esuriant. quod fit in iis hominibus,quibus os ventriculi nimis est calidum. hi enim quanquam indigeat cibo,prohibente id calore non esuriunt: &quanquam cibum non isse gesserint,ex intemperie desiccante sitiunt. qui statim ut biberunt: attemperato ore ventriculi, incipiunt esurire.Sed de famis & sitis causis satis fuerit haec dixisse: si modo tantillum addiderimus, ut consequentiae eorum quae dicuntur, studiosos semper admoneamus. quandoquidem dictum paulo ante est, famem& sitim dolores quosdam esse:& paulo superius monstratum est,dolores omnes fieri ex solutione continui,aut intemperie, & neque eos, qui ex intemperie fusi
fieri posse sine solutione . oportet ergo & famem & sitim fieri ex solutione, vel lsaltem cum solutione. sed ex qua quaeso solutione fiunt i sunt enim ambae passiones penuriae sensus,altera cibi altera potus: tamen penuria neque solutio comtinui est,ne I accidens quod tactu percipiaturi Respondendu, Famem esse sensum suctus,& compressionis, aut contractionis, aut vicuque siler lubet appellare,per se: defectus , per accidens. nam cum desectus priuatio sit quaedam: non videtur posse per se instrumentum sensus alterare.compressione tamen,aut con tractionem diximus in iis esse, quae soluendo inferunt dolorem. iam vero calorem &siccitatem, ex quibus sitim oriri diximus, nihil est dissicile dolorem per sqse facere: id enim etiam antea monstratum est neque interim contin um in ventriculo soluere, quod in aliis omnibus membris solent facere, miri quidquam habet. quare tempestiuum
iam est capiti huic dare finem.
234쪽
o ριμι aliquem interimere. cap. VIII. TR. Α, est seruor sanguinis in cord , motus timori contrarius: dicentibus Arbistotele septima sectione problem. 17.& GM.lib. De causis morborum primo. Nam quanquam ab Aristotele Rhetoricorum secundi capite secundo dictumiit, ira est appetentia ultionis cum dolore propter apparentem immeritb co temptum: tamen declarante Galeno 2. de sanitate tuenda, accidens quoddam irae est, non eius essentia, Vltionis appetentia. quod patet verum esse, cum & in odio etiam haec appetentia sit. alii omnes animi motus, quemadmodum cumio vehementes sunt, corpus e tra naturam alterant: ita cum eorum vehementia
plurimum crescit, possunt repente hominem interimere. Sola ira videtur ab Hippocrate & Galeno excepta: utpote ex qua homini non possit mors accide re. quanquam neque id est tam perspicuum, Ut citra controuersiam transigeniadum sit. libro secundo de causis symptomatum itastripsit Galenus:Αb ira nemo interiit: utpote neque calore perfrigerato,neque robore soluto. si igitur ab ira rotabur virmiis non soluitur: non potest,quantumuis increscat, esse lethalis. Quarto de causis pulsuum capite primo, irae pulsum Vehementem esse dicit: quae pulsus differentia non potest comparari, nisi robore aucto, aut aucta contentione, M robore non soluto. Praeterea ira contrahit viscera in seipsa,& in cor & caput tr i. hit sanguinem & spiritum:ut docet Hip.6. epid. com. quinto his verbis: Excandescetia attrahit&cor&pulmonem in seipsa: &in caput calidum &humidum. Galenus in commetariis asserit caloris vitalis debilitati iram remedio esse. Hip. rursus i. epidem. Danda inquitὶ est opera, ut ira excitetur: &caloris, & succi recuperandi gratia. Igitur potius auget robur, quam debilitat. Sed ex natura rei est magnum argumentum . nam ira neque est motus spirituum ad interna, neq; ad externa:sed seruor circa cor.non est ergo,quod debilitet. Sed contra videtur esse quod Galenus 12.methodi cap. s. itahabet: Tristitiae vero, &anxietates, Mirae:eo modo laedunt,quo multae vigiliae, qubd vires resoluunt. Et rursus paucis interpositis inquit: In omnibus eiusmodi symptomatis manifestὰ videntur ae-d o grotantes tum animo linqui, tum viribus resolutis esse. Ergo hoc in loco iram,
non minus quam tristitiam de vigilias fortes, vires resoluere dicit. quare non minus quam illa, videtur posse interimere. nam si natura sua vires soluit: quo m dor erit, eo soluet plus. quare aliquando poteritusque adeo increscere: Vimo tem afferat repetinam. Nonnulli huic Galeni loco,qui nuper citatis apertὰ comtrarius esse videtur, ita respondent:iram cuius hic fit mentio,non esse ea quae propriὸ ranuncupatur,sed tardium,aut affectum aliquem irae similem.caeterum hi videntur respondere,nulla probabili ratione permoti . nam eodem nomine usus est ΙΣ. meth. &α. de causis sympt. Illic enim est quare aliter ego responderim,Iram qui em,si sola consisteret, suo motu potius vi tutem excitaturam,quam extincturam: calore tamen poste nocere, etiamsi sola consisteret, siccando vigiliarum more. calfacit enim vehementer, ac proinde ε. epid. citato loco, in calidis naturis & affectibus praecipit iram deuitare. quoniam vero rarissime, aut nunquam sola constitit ira, sed cum aliquo metu pe imiscetur: contrariis motibus calore&spiritu agitatis laedere potest,&animi delis tutum facere. quemadmodum dicebatur II. methodi. verumtamen quoniam sontrarii motus sibi quodammodo resistunt: fit ut laesio non eatenus procedat, i mortem faciat,ut gaudium, & timor. quemadmodum dicebatur a.de causis sympi. quo loco non est vertendum,ut venit Linacer, neque robore luto: sed
neque tono soluto. habetur enim graece: rim Mnυλ μ m. nam ira neque impetus
D Rd interna, neque ad externa est: sed veluti tonus. quare iram interficere possegppζnte ac per se, nullo alio prius affectu praeter naturam genito,non putauerim. MMIerum robur posse soluere, &syncopen facere: quanquam neque hoc per se, ed ratione aliorum,quae cum ipsa coniunguntur,aut ipsam consequutur. atqui
horu videtur a Galeno dictum citatis locis. Sed nitetur aliquis fortassis ψixondere, de sententia Galeni, iram non augere calore: quandoquidem λ.lib.
235쪽
de sanitate meda ante verba paulo ante citata, ita scripsit: Qxunquam ira hauὐ quaquam accretio,sed veluti seruor est caloris in corde. paucis interpositis)ve
recundatibus autem augetur insitus calor. His Galeni verbis aperte videturia gnificari:iratis non augeri insitum calorem,augeri tame suffusis pudore. tamen intelligedum est Galenum loco illo non negare,iram augere innatum calorem. non minus quam pudore: sed declarare modum, quo in Vtroq; illoru motuum augetur.Nimirum iratis augetur calor seruore: Verecundantibus augetur motu
sanguinis,& spirituum. Est vero hic sensus multo clarior in dictione gri ca, quam
invulsari hac translatione. illa enim ita habent: μ. .ia est,augetur autem dc verecundantibus calor naturalis. quae verba apertὸ i. innuunt:calorem iratis etiam augeri . tamen si exclusa particula copulandi, soli particula aduersitatis relinquatur: significabunt iratis non augerr naturalem calore,& fiet nobis occasio controuersiae, quae in autoris verbis est nulla. sed hane controuersiam iam diremimus.
De suessetu. cap. In D I s v s tam est hominibus naturalis, ut proprii exemplum porphyrio fueriti in quasi nihil inuenerit homini b. proprius, exceptis iis quς ipsius essentiae pamtes sunt. tamen fit aliquando praeter naturam usque adeo : ut nonnullos constet
risu Sardoilico squod est in prouerbio interire. quanquam de hoc symptomate lavideas a Galeno alioqui diligentissimo,& ab aliis qui illum aetate cosequuti sunt, scriptum esse nihil: neque de ipsius risus causis, aut substantia quicquam esse apud illos.inter eos qui nostro hoc seculo habentur sapientissimi, Hieronymus Frocastorius&Franciscus Valeriola, viri ambo ingeniosissimi, non parum emumctas prodidere sententias. tamen in re adeo difficili, quaeque apud alios scripta non sit: nihil mirum primos scriptores sententiis dissidere. quare no fuerit inutible,neque a nostro instituto alienum: quod inter illos cotrouersum est,disputare;&interim quod de hoc symptomate ab aliis omissum est, prol equi. Non dubi um est Risum esse vibrationem quandam septi transuersi, &musculorum thoracis,& oris:atq; hac vibrationem si nificare aliquem animi motum.sed quem
animi motum significet,& qua ratione motus cordis moueat musculos: est controuersum.Fracastorius lib. de sympathia cap. Lo. censet risum duarum passionum esse signum:gaudii,& admirationis. Valeriola sustulit admirationem: &solius gaudii,quod prosusum est, dicit qsum esse sobolem . tamen interim non respondet,qiuantum iudicio consequor,omnibus iis quae a Fracastorio in suae sententiae confirmationem dicuntur. Argumentatur hic: ex duabus passionibus homines ridere ex dissicultate risus .nam hac ratione risus nimius grauis est. quan qua hoc alia ratione posse prouenire docet ipsemet dicens:Ideo accidere,quisa cor in perpetua illa expansione sui ita dicam non diffatur . tamen videtur Γγmioribus rationibus illius sententia posse confirmari. Experimento sentimus, ., homines ridere,quum occurrit res iocunda,& nova:atque quamprimόm cessat aut iocunditas,aut nouitas,cessare risum. sed noua faciunt admirationem, iocii, da gaudium: igitur risus ambas has passiones sequitur, gaudium, & admirationem. fortasse respondeat Valer.res iocundas propterea risum non facere,nisinovae sintiquod quae cosueta sunt, passionem non faciunt. sed falso haec respondo bit. nam risus cessat multo antὰ quam gaudium: quando scilicet admiratio cessat ante quagaudium.atque cum duo hςc risum faciant: cum illorum alterum cessat risus extinguitur,utpote amboru proles. Sed rogem rursus: si potestari se ab esse omnis admiratio, cur solus homo ridet: 'non enim solus gaudet. An no qui
solus admiratur)nam obiectu rerum nouarum, alia animantia terrentur: homo Vtpote rationabilis admiratur. terror vero tam longe abest ut moueat, ut etiam
cohibeat risum. cur fatui rident plus hominibus intelligentia praeditis, &puc; plus virisὶ an non quia hi leuioribus de causis plus mirantur 'nam quod sangui nei plus aliis rideant:causa est,qubd sunt hilariores.his contra obiicit Valeriol M'mnem admiratione essicere quasi suspensione quandam animi, ob rei nouix
236쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. V. 7 11 t
fin&ignorantiam . quare risum potius prohibere, quam prouocare. Addit preta terea admirationem esse rerum nouaru,&mirabilium: risum, ludicraru. Profert insuper multa exempla rerum ridicularum, quibus nihil subesse putat admirati onis. sed,ut verum fatear libere, magis mihi placet sententia Fracastorii hic in parte: quippe quae omnibus problem. respondet probabilius. nam quanquam admirationem cum gaudio risum facere dicimus,tamen no proinde quo maior admiratio est,eo maiore risum facere,nisi simul gaudium crescat ad portionem. eumque admiratio valde magna est, & rei dissicilis: non permittit profuso gaudio moueti, sine quo risus non consistat: tamen admiratio facilis, gratae rei, ea facitio risum. itaque magna admiratio facit ecstasin: facilis facit risum. Rogat Vales. quis rideat ubi serenitate summa magnos decidere imbres, aut aestate media i gentia oriri frigora videriti immo vero quis Vnquam tam tetricus fuit, mi Valeriola: qui haec conspicere snisi timorem incutiebat nouitas) citra risum sustineret Quae. n. quaeso admiratio, rursus inquis, cadit: cum scitos & paruulos nostros liberos complectentes, ob ipsorum gesticulationes, ob inarticulatu sed lepidum sermonem,ob varios insultandi modos,ob ridicula & puerilia facta, inrisum e landimurὶ sapientissimus esValer. qui primas voces,tepidum sermonem, varios insultandi modos in infantulis,ne leuiter quidam miraris. Sed miror quaquam
non rideo seuerum homine etiam illa, cuius nulla admiratio est, ridere. Eaben- εο tur enim leuis mentis: qui ea,quorum minima admiratio est, ridet, nedum quorum nulla. dicis optime, risus est rerum ludicrarum: sed quae res fidiculae sint, id demum est in controuersia. Ridemus arbitros conspecta re quapiam deformi admodum & monstrosa vel magnitudine, vel figura. Solent em talia in aulis magnatum risus causa versari. tamen illa, si risus solius gaudii esset, nequaqua essent ridicula. nam gaudium est rei iocundae: admiratio mirabilis. ratio iocunditatis est in bono: admirationis in nouo. tamen in re monstrosa nulla boni ratio iaspicitur, magis quam in re ut oporte comparata: sed nouitas. igitur gratia admirationis fiunt res ridiculae. nam quae citra admirationem vehementem quae stupor sit aut citra terrorem,admirationem aliquam, aut insolentiam contineus o ridicula sunt. itaq; quanquam cepe ridemus,admirationem quae subest, no pe sentietes,aut propter facilitatem illius,aut propter consortium cum alio affectu: tamen subest tunc quoque admiratio quaepiam, aut in colipei a re, aut in eo, quod interim nobis in mentem latenter subit. Est cum excitatur in nobis risus,citra alias causas,ex titillatu: quem non tam esse risum,qua risui similem motum, docet Fracast. cum Nicolao Floretino. quos hac in parte merito damnat Valeriola dicens: Verum risum esse. Sed huius decisio ex causa, qua hic risus fit, pendet. nam si eiusde prorsus causis est, cuius alter risus, caeteris etiam illi similis: non video, 'cur non fit risus verus. Arist. 3. de pari. anim. cap. 1 o. calfactu septi trasuersi dicit fieri,calore motu titillatus excitato,&in septu trusias . haec Arist. quaquam ego non video: qui tantus calor possit attrectatis plantis pedu, in praecordiis excitari. nam si,ut ipsemet Arist. inquit sect. 31. probi. 7. vicinia sentientis partis facit uti bra titillentur: faceret profectb i5ginquitas, ut plantae pedu non titillaretur. non itaque est, quantu intelligo,haec causa. sed partes quaedam acerrimi sensus,ad quas musculoru sunt capita: ex tactu sentiunt voluptate, veluti delinitis carneis partibus, haec voluptas,ctim repente & latenter accedit, transfundit ad cor gaudium, ςRm quada specie nouitatis. atque ita non aliter ac ex aliis causis risus fit. hac ca
iis contingit , ut nullus se ipsum possit titillare: quia nullius tactus potest sibi ipsi
Dcculte occurrere. ut vel hinc rursus sumpto argumento, constare possit: ri sumddn sine admiratione fieri . nam si solo gaudio, aut si solo calore fieret si placet i ' indicere cum Aristo t.)hic qui fit titillatis: nihil faceret ad risum fraudulentus δίς destinus tactus . tamen scriptum ab Arist. ipso est quodam probi. dicta sech.
Ribai alienatio quaedam &fraus est: qua, qui in sede praecordiorum Verberan xvr,rident.Sed illud superest ut contemplem utiqua ratione per gauditi moueri 'Rx seprum transuersum &musculi ex cordis passione,cum sint instrumenta se ςvi Mis animalis. Primum omni u satis constat: cor non posse mouere musculos
237쪽
per se. illud enim arterias solum mouet. gautium passi' cordis est. sed risum ubi diximus solo gaudio fieri: sed 1llo, & admiratione, quae passio rationabilis patii, est. itaque hac ratione nihil mirum: instrumenta facultatis animalis moueri, ad lprodendam admirat ono gaudio coniuncta. neq; Vero mirum, gaudium quos lmotu aliquo animali prodimon quide corde moliente musculos, sed animali se cultate vitali consentiente. fit hinc rursus manifestu: Risum naturalem libeturi motu esse,quia motus animalis est. tamen difficile cohiberi aliquando: quia,etsi est animalis est in numero eo diu, qui subseruiunt naturalibus. quod de respirati one dixit Gal. r. de motu musculoru. haec itaq; est essentia, & hae cauta risu, ni tu talis .modb si de fletu naturali tantillu addidero: de eisde, cum pter natura senti i, dica,quod psens exigit disputatio. Fletus est motus risui cotrarius animi etiam motu alique repsentans. vip illu dilatatur cor,& cu eo thorax, & faciei musculii ita phunc constringuiar. sed in facie prisum, qad os attinent,magis: p fietu, maxime qad oculos . haec copresso lacrymam exprimit:quae ex eade materia est,ex qua urina,&sudoripula ex sanguinis sero. sed ut Vrina ex hepate,&sudor ex venis : ita lacryma ex humidis oculi partibus. docet hoc sine controuersia Aristat. sect. s.lbi. 31. ubi ita scripsit: Lachryma sudor quida est. niost at illud Arist. qui busea argumentis. primu ex modo iubstantiq: est siquide non aliter g urina,& Ador tenuis,& aquea substantia, &salsa sapore. ex modo etia generationis: nimiuru generantur ex eis de causs. Ambo exprimi sentimus calfactu, & motu veli, i, meliori. ii nimiru qui re quapiam vehementius calfaciente faciei admouet, illacrymant: & qui vehemetius mouetur, aut equis insidet curretibus vehemerer, maxime si humidioribus oculis sunt&cerebro. hinc etia fit, ut cum vehere et ius ridet homines, effundant lacrymas, ut sudant sic. motu & calore, humore effuso. sed cu causa quapia tali lacrymae no fiunt: animi motu declai at. ut risus gaudiu cuadmiratione: ita fletus tristitia aut timore. sunt . n. duo hi motus an inti admodus miles: pquos cor constringitur, atque in eo calidii in natu hinc fit, ut risu& stetit homines utatur: illo ad gratulandu& salutandu, laetu animu ita voletes ostetare, hoc ad commiseratione. fit ex dictis, ut pueri & mulierculae facile illaci yment: quia affectib. animi facilius tangu tur,& humidiores sunt temperam ctis. Caetetu 3, de causis, qui b. hi duo motus symptomata fies: res exigit, ut disputemus Risus&fletus pinc natura fiunt: ex mor bo animi aut instrumeroru . morbi animi, ex qui, bus haec fiui, sunt desipientiae. videtur nonulli me lacholici perpetu blugere, nomnulli etiari dere. de qua desipietia locutus est Hipp. 6.aph. 13. dices: Desipientiaequq curissi fui securiores. hac melacholi et specie suspicati sunt Abderit et labor, restiti Democritu: que tame no cesuit Hipp. helleboro expurgandu,vip ite sapi cntiss. & minime desipiente Quaqua ego non putauerim fieri posse, vitalium da mentis cogitatio nulla melacholiae specie peperisset. ea . n. est humanae metis imbecillitas: ut sapientiss. quiq; in desipientia relabatur. quate risum Democriti & fletu Heracliti, quaqua ex sapieti cotemplatione, pcesserint: tande no abfuisse a symptomatis melacholiae, soleo suspicari. Ex vitiis etia ad corpus relati, fui h cduo symptomata: risus experςussione septi trasuel si,agitato simul inter his calido innato,utn5 possit facultas septu continere. est. n. quasi motus quida conuulsionis. quale risum cuida accidiste lacea confossb latere, refert Arist. 3. de pari. ansemal. atq; ex vehementi ictu scio ego cuida superiori b. annis acci 1sse . n5ntini cxcalfactu quodaearu partium: quomodo crocu potu risum praeter natura se cere suspicandu est. Est cum ex couulsione fit in partibus faciei risus species: qu e tameni t minus,quam risus est. Fletus symptoma ex nimia sero similis humori redundatia fit. quae aut in ipsis oculoru partibus generatur ut in iis qui intem po rie humida cum substantia laborant: aut ab aliis partib. influit, ut quorum oculi s ilfluxione laborant. horii. n. viriq; solent illacrymari. simili quada ex causa eslan
dum lacrymas: quibus instat iudicium per fluxum sanguinis de naribus ,ut ab Hipp. dictum est primo de morbis popularibus parte L. sed de duobus his sym
plomatis, quantum res exigebat,dictum est. quod si nonnihil ultra controuersi asprocessimus:factu est, quia quae nos diximus, apud alios amores desideratur
238쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. V. 223
is si trirempani la 'vis mus, eruato motu. GA T. , Oustii ATu Mestia secundo huius operis libro: Membra recipere sen JHhurix motu ab ea facultate, quae in cerebro residet, Unica influxione, quasillustratione quada fieri diximus.addidimus in eo libro,propterea actiones lia, posse amitti citra proprium aliquodparri malum,affecta origine, aut interclus, Via:contra ac naturalem facul ratem.quae quia insita est membris nulla ex parte influens,non habet symptomatae sola sympathia. An veris viduς hae actiones puta sensus&motus, simul recipiuntur in membris, simul quoque amittantur in possit illarum quaelibet sine alia amitti: an non quaelibet, sed altera, disputatio Galenus i .de locis patientibus cap.6.Vbi docetamembrum aliquod ut manum, erus aut etiam digitum, posse amitteresensum seruato motu, &motum seruato
sensu.redditque utriusq; euentus causam:distinctius tamen libro i. de causis sym plomatu cap. s. ubi addit: quam haec in eodem membro contingere possint ambo, tamen in eodem neruo, non ambo. sed sensum seruari posse sine motu, motu veris sine sensu minimὰ. nimirufit ut idem neruus, n5 soluide membrumi amittat motu,seruato sensu: quia cum sentiendi & mouendi vis sit eade maiori tamen opus est ad mouendii,si ad sentienta. quandoquide motus consistit m gis in agendo: sensus quodamodo in patiendo,Vt in secundo libro nos explicuimus. vis igitur quae valet mouere, multo magis valebit sentire: non tamen quaeio adsentiendu est sati , statim ad mouendu erit. caeter uine ode membro nihil est intellectu dissicite: neruos qui s texitur cutis, obstructos esse iis qui in musculos ingrediuntur,expeditis. cum haec sit Gal. opinio, ab aliis etiam autoribus receptissima, &taeuidentib. rationib.c5firmata,non desunt qui cotendant: posse in eode etia neruo perire sensum seruato motu, ii sic. qui b. antiquos refellere leue est, neque solum leue, sed &gloriosum. Videndu tame est, qua ratione victi ita sentiat. Consistit dicut omnis facultas in temperameto partis,&quaqua haec facultas non est insita membris, sed influens: paiticipat tame illa ratione temper meti pars quae recipit influxione,& quaqua animalis facultas unica sit: no tamen unico utitur instrumeti tempameto,sed diuersis ad mouendu,& ad sentiendu. ut .n. lingua gustamus,&attingimus,l diuerso tempameto verisimile est in ea si cagi: ut etiam ide ventriculus trahit,retinet, comutat, & expellit, tame ex diuersis temperameti qualitatib. haec proficiscutur:ita neruus iὀemouet& sentit,tamen diuersis temperametis haec eu facere est verisimile. Na ad sensus actimonia facit humor: admotus firmitudine, siccitas. ergo arescente neruo prius peribit sensus, quam motus: quia prius p ibit humoris mediocritas,si siccitatis. hoc. n. etsi non dicatur,intelligi modo debet: conuenire haec temperameta his actionibus, cum quadam mediocritate.na constat: omne immodica intemperie deiicere actu cuiusq; virtutisὶ Igitur colligunt) potest alterutru contingere. Adversum Gal. sane est hoc dogma haud obscure. nam l.de causis symptom.ita scripsit: Contra vero haudquaquam inuenias factu: moueri quide, sine sensu tamen esse nudum musculu. O rem miseranda quanto foret saluas,argumentotu, si quae occurceret occurrunt . n. non raro, etia aduersus euidentes assertiones) diligenter solutiones quaerere,& inuentas docere nostros discipulos: quam statim ut ex nostra ignorantia haeremus,miseros trafferre in falsas sententias abutimur autoritate, mihi crede,dum ita facimus. foret multo utilius,ut discipuli intelligerent. quantis minus habent isti antigaleni in successsu,g in Donte,ut omnes quod ego facio) resipiscentes,irriderent hominum insolentia. quid ergo respondendia argumento ςst 'quid aliud, qua sensum fieri melius cum quodahumore , S motu Cum qua siccitate. tamen sensum, quiaminime est actionis, non adcis exacta exigere dispositione in instrumento aut temperie: sed cu quacuq; fieri posse quς non sit istoptissima id intelliges cosideras, nullu corporis neruu carere tactu, etsi illorudodnulli sunt satis sicci) tame motum, utpote q ut in actione magis consistit, nisi
Uxis Commodum nactus sit instrumenti temperametum, non fieri. his recepsi S, iqux Galenus ipse innuerat, constat: utcunque actio animalis ex neruo quopiam
x0itutur, tolli motum ante sensum . nam si interceptione facultatis tollitur, priua
239쪽
deest facultas valens mouere,quam sentire: si intemperienerui,sit haec aridita, nam haec illorum argumento maxime quadrat tuncP intellige,quanquam eum siccitate deterius fiet sensus: non tamen prius fieri celsare, quam & ad mouem l dum ineptus fit neruus. Quare ego non dubito: posse, neruo durescente, minui sensum, antequam minuatur motus. nes solum hoc sed minui sensum cresce te motu . ut si cui homini, qui sit acriori sensu, & debiliori motu, eb sit molli, ribus neruis,incipiant illi durari: interim dum durities non est ad mouenta ni
mia, decrescet sensus,crescente motu hoc contingit pueris omnibus, tendenti
bus ad firmiores aetates. in quanquam incipere possit minui sensus, antesimo tus: non potest prius deficere, st ille. quia cum minori instrumenti aptitudine i
potest conservari. his, quae dicuntur admodum probabiliter, attestatur experi mentum quotidianum. cui non possis contrarium obiicere,satis certo scio. qua re ego in Galeni sententia maneo.
sit per causa jlicuius a mnis. cap. XI. AQVA intemperie minuatur, tollatur,aut vitietur actio quaepiam per se, & ὶ qua ex accidenti mon possis distinguere, nisi prius inueneris, a quibus quali talibus per se ea agatur,& a quibus non per se. Est vero in hac disputatione con trouersia non leuis de modo, quo frigus est in animantibus actionis causa. Qui dam dicut, Frigus nulli facultati subseruire per se, sed omnibus facultatibus esse
aduersum: alii contrariu asserunt. qui priorem tuentur sentetiam, vocant testes is
Galenum, & Avicen.& insuper addunt argumenta. Galenus 3. de causis sympl. cap. 3. Quo vero inquit)ad paucos respiciat quis scopos, in summis rem tota diu
stinguam. caloris incrementa potentius commutant. interim tam e dum aetas tum venerint vehementiae, ut nondum colliquent: tunc hamq; primum omni
no sunt inutilia.frigus vero nulli functioni est ex usu. Avicena Fen prima primid0ct. 6. cap. 3. multis rationibus concludit: Frigus in actionibus virtutumno i gredi essentialiter utor illius verbis id est non per se, sed ex accidenti. sunt Aui- cenae haec argumenta. Frigus omni b.facultatibus est per se aduersum: quando quide nullam operatione non impedit, cum crescit. ergo nulli est ex usu per se. quod vero omnes operationes let dat per se, m5strat: gandoquide inquit frigus 3 est stupefacti uu ¶lyticum paciens, id est, tollit sensum , dc motum .denat Ialib. vero facultatibus,qubd hae quoque impediantur a frigore, constat haud dubie nam cum facultates illae sint quatuor, ciboruc5fectio, quae unius illaru actio est, citra controuersiam fit a calore. aliae tres aguntur per motum. quare cum motus omnes laedat frigus: laedet quoq; per se illarum actiones. nulla igitur actio vi, detur superesse, quam iuuet frigus. Nihilominus Aponensis, qui ante nos me di cas cotrouersias dirimere aggressus est, cotrarium censuit: nempe esse actiones aliquot, quae per se iuuentur a frigore,& per se laedantur ii calore. qui primum omnium damnat Avicenam,&Galenum. neq; enim videtur posse, quantum Conatur alioqui conciliator, conciliare verba ill* Galeni cap. 3. de causis sympi cum aliis eiusdem Galeni locis,quq pro se affert,& aliis Aristotelis. Galenus sim lquit facultates omnes in temperamento collocat. temperamentum vero est in calido, frigido, humido, & sicco . non ergo solus calor, sed hae omnes qualitate ad animan hium actiones vim habent. Aristo t. secundo de generatione anima lium capite . ita inquit: Ortus partium simplicium a frigore,aut calore est. con formantur enim& coagmentatur alia a frigido, alia a calido. Addit Arist. carnis generationem docens: eam exsanguine quem venae exsudant, & frigore consi stere. Haec eadem est doctrina Galeni secundo de temperamentis , ubi inquit Partium quarundam generationem esse per frigus, & eas calore solui : gliarum generationem esse per calorem, & eas solui frigore. sed omnes partes generan tur,x augentur cococtione. ergo concoctio non solum calore agitur,sed etiam frigore. Addit: Appetentiam iuuari per se a frigore, hincque frigidos ventriculi plus appetere. quare cum appetentia actio quaedam animantis sit, non omnes ii eri persea calore. Praeterea addit, Animalia quaedam esse naturet sua frigidissi
ma: quae tamen nutriuntur,& reliqua omnia agunt, ut caetera animantia. qua q
240쪽
δἡin illis frigoris sit multo plus quam caloris non videmur actiones illi: per sol ealore agi. His omnibus addit; Aui Bae argumentum esse debilissimum. ne
enim minus actiones omnes corrumpia calore immodico,quam afrigore. qu ista ratione no miniis calorem esse aduersiim facultatibus, quam frigus nam si eatore moderato opus est ad conseruationem facultatum: opus etiam est filiastore moderato. Vnde rursus desumitansam argumentandi: Si sinquit ad facultacitum coeseruationem concurrit frigus per se, concurret quoque per se ad illa tum actiones. Haec stini illius argumenta.Tamen mihi contraria sententia vide
iur esse Galeni, & Avicenae,& Aristotelis,& insuper verissima. frigus nempe ad
id actiones omnes Viventium corporum ex accidenti concurrere . non inquamqvbd tantum frigus sit: sed quod calorem oporteat esse ita temperatum, quod
citra tantum frigus fieri non potest. atqui eodem modo concurrit frigus ad ani malium generationem,&ad facultatum conseruationem, δcadactiones: ad omnia nempe ex accidenti. nam ad haec omnia necessarium est frigus, propter caloris temperationem: ita ut si citrafrigus omne posset calor esse, hoc aut ilis gradu remissus, nullum frigus esset futurum utile. Neque Vero est quod nos conturbent naturales actiones quorundam animalium, quae frigidissima sunt. neque enim est philosophiae aduersum: corporis frigidi esse actionem quandam, quae a calore per se fiat. Nam aqua frigida uno gradu, infusa in aquam tertio graio du frigidam, frangit illius frigus. constat vero, Frigidam illam aquam calore id
facere: neque enim,arb: tor, frigore frigus corrumpat .Quare minus debuit illorum animalium exemplo ut hoc quoque obiter dicamus) vinci Fernelius: ut cadorem quendam coelestem, haudquaquam similem calori elementorum, in viventibus esse contenderet.Verum ille diuinus est totus,non philosophus. Sed reuertor ad institutum. Si dictum ab Aristotele est loco citato, quaedam coqui a frigore: intelligendum est, id agia modico Calore. quod enim id velit Aristoteles ipse: intelliget quicunque non oscitanter praeterierit id caput, aut constiterit in primis verbis. nam in eodem capite paulo infra, ita scripsit, differens de omnium membrorum generatione: Inest hic calor in excremento seminali tanso tus talemque habens motum & actionem, quantus modicus sit ad quamuis corporis partem. quantum autem deficiat,vel redudet, deterius efficit, aut mancum,id quod gignitur. similiter ut in iis quae foris elixatione comparantur ad voscendum, aut ad alium usum. sed in his mediocritatem caloris ad motum praeparauimus nos: illic natura gignentis accommodat. in iis autem quae sponte oriuntur,causae sunt motus temporis,& calor.frigus priuati0 caloris est. His verbis Aristotelis aperte significatur: A ctiones omnium membrorum agi calore, frigus esse ad caloris temperationem, & remissionem. non enim aliud significans dixerit Aristoteles: Frigus priuatio caloris est. cum constet: illud esse qualitatem,& in numero agentium. Dicendum etiam est, Frigidam causam non iu o uare appetentiam per se, refrigeratione inquam sola snam hac ratione cum stupefaciat,& tollat sensum, potius extinguet famem in sed corrugatione & adstne ione, qua ratione sentimus acerba omnia famem Inferre. Verum rogabis, cum non miniis necessarium sit quoddam frigus adactiones, quam quidam calor, & auctus calor non minus corrumpat actiones, quam auctum frigus: quae est ratio, quae monstret, calorem haec agere per se, δί frigus ex accidentit haec, qRae quantum intelligo monstratio est: Frigus per se laedit omnes operationes. calor laedit ex accidenti. ergo calor iuuat illas per se, & frigus ex accidenti. quod ver , frigus per se laedat, intelliges considerans: quamprimum in parte quapiam incipit crescere frigus, incipere minui actiones: & crescente frigore,
to Ra portionem actiones minui, usque dum integre corrumpuntur: eX calore,d0n ita. immo vero nulla actio statim ex quocunque caibris cremen minui v x quanquam incipiat deterius fiet ij usque dum procedente calore in ma gdRm incrementum , corruptione facultatis actio minuitur. Ventriculus
'VRnto frigidior fit, tantb minus commutat cibos : sed non perinde quan- 0 ςδlidior. Crura quanto frigidiora fiunt, tanto pigrius ingrediuntur, tamen