장음표시 사용
261쪽
tissimum. maximὰ quidem promptus ad alterandum sipiritus est, Vtpote tenuissui si constans partibus. atque id non aliorsum dicit Galenu ,quam Ut monstret: cum in flammatur membrum aliquod,necessiario spiritum instammari ante succos, & siis dam substantiam. igitur,dicunt,haec ipsa ratio monstrat; non poste membra solidi accipere factum calorem, quin spiritus illum multo ante acceperint, aut hum6tec quare colligunt: sebrem hecticam necessario alias febres subsequi. quodque Giles nus primo de differentia febrium capite octavo,& tertio de praesagitione expulsi capite tertio hecticas febres a principio inuadere dixerit, ita interpretantur: a princi pio, id est primis statim diebus,ut tertio,aut quarto. Conantur eruere hunc sensium ex
ipse Galeno: qui decimo Methodi capite quinto ita sicripsit: Qu pe vel in i,
bres ardentes ex ea incidunt: a quibus nisi prius mors occupet, in hecticas recidunt atque statim ab iis inmarasimum: vel protinus ab initio ipsa hectica febris simul inti dii prceteriens ardentem. maxime tamen,Vt dictum pe,siccos calid6sque affectu, statim a principio hectica corripit. sicuti mulieri accidit quae autumno ex tristitiala vigiliis sebricitare coepit, perseuerauit autem ad plurimum hyemis. hanc qua die, ut stis, vidimus, depraehendimusque statim hecticam esse febrem, cum alia esrum quae ex humoribus excitantur comunctam.Haec Galenus. ex quo loco conamtur colligere: verba illa, statim a principio, idem significare quod, in primis diebuLnam mulierem illam proinde dixit a principio correptam hectica febre: quoniam quarto die illam hectica laborare deproaendit.qui tamen decipiuntur multis m0dic lanam primo tenentur concedere: aut suam rationem esse ineficacem,aut necessaria
putridam febrem furi post aliquam diariam. atque adeo, hunc perpetuo ordinem seruari: ut diaria ante putridam,&putrida ante hecticam fiat. quanto enim sipiritus sunt humoribus tenuiores, tanto humores membris. Atqui Galenus libro de ita, quali intemperie loco ex aduersa parte adducto, spiritus cum humoribus confert, atque eos dicit promptius inflammari. Tamen neque ipsi, neque alius quisquam, aliquando negauit fieri posse febrem putridam a principio,id est a primo momento aegrotationis. ipsa igitur ratio qua utuntur,seipsam reuincit. Praeterea quod ex GD leno interpretantur, ipse autoris verba non permittunt. nam sincipere a principio, est incipere primis diebus: qua ratione dichun vere sit a Galeno loco citato ex primo lade diabeb.&tertio depraes expuis Febres hecticas nunquam fieri a principio, nisi cum fiunt ex causis procat arcticis nam in primis diebus,id est tertio aut quarto, sic, te est febrem hecticam ex ardente fieri,sine causia procatarctica.quod enim diariam ' bris potest facere,aut una aliqua causarum procatarcticarunt: non est quod ab nem te febre non possit fieri multo promptius. igitur si a principio nunquam fieri possi insinisi ex causa procatarctica: illud, a principio,principiti totius aegrotationis significa non primos dies. Nam quod ex Galeno oducebatur, declarat nihil. Vnde enim colligis: quoniam ille quarto die vidit febricitare mulierem febre hectica, illam non febricitasse talis rea principio' maxime cum de re longe diuersia disserat illic,atque 'in De diff. seb. Illic enim de permutatione ardentium in hecticas: luc de modo,qdo
inuadunt singulae,ex profesta di putat. valeat itaque haec interpretatio:atque Sue riorem Galeni sensum enarremus. Febris non ideo diaria dicitur,aut putrida, qHM in spiritu,aut humore magnus calor sit: sed quod, quantuscunque is est, esse haesi factum,id est,secundum habitum. interest verbiam multum, calore esse magnum, aut esse factum: ut fere semper sit,is qui fit, eo qui est factus,intensior multb. quod Plor intensius sit, ex proprio ipsius qupitatis incremento nascitur: sed quod sit in habi tu, ipsius substantiae in qua recipitur, facit disipositio. Tenuitas igitur spiritus,qua usi
moribus praestat&membris,illud unum facit ut spiritus incalescant citius, & inten sius: non tamen ut citius calorem inhabitu concipianti facile ergo est intelligere, .c lorem,etiam si tres substantias simul affecerit: tamen citius contraxisse factum esse is i membris,propter maiorem dispositionem,quam in ipsis reperit. Quod si rationem non assequeris, euidenti experimento te deducam.finge hominem hectica febre lyborare. vides huic adeste cecundiun totum corpus remissiun calorem. pro Giux vehementer ad iram: increuit huic homini calor manifesta. qui tamen feruor nototo aegrotationis tempore perdurat: sed intra terminum diariarum febrium adpri γ
262쪽
rem : ad rursus calor Si qui supςruenit se hem manifeste diaria igitur si ammati sint spiritus. Vnde constat ipsos inflammatos antea non esse: sied, quod His calor nonfecerat ramsecisu modo. erat ergo prius quam traheretur, calor factus inselidis membris,nontamen insipiritibus: aut si fori legradus aliquis calo ii, praeter naturam erat in spiritibus heuica febre laborantis, is non erat tantus, ut positeatori facto in corde, nouum gradu caloris fientis addere. quod ad febris dii, naturam erat necessarium igiturfieri potest,ut febris hectica inuadat hominem nulla diaria praegressa: calore in membris facis,&nullo facto in spiritibus: aut non tanto,ut possit cordis substantia recalfacere.secundo lib.de crisib. cap. vltimo ita scri io ptum est a Galeno: De hecticis autem non est praesentis temporis sermo. nulla o nim earu in primis diebus,sed in progressu temporis talis efficietur. Qus verba ape
te videntur confirmare sententia quam resutamus. tamen haec ita interpretor :3ebres hecticas nunquam fieri principio , nisi cum ex causis pro tarcticis fiunt. haripis rationes euidenter monstrant: poste febrem hcchicam consistere cum diaria, neque accessionellecticae febris diariam,si quae praeerat statim extingui. quod nomnulli negant, &omnes in controuersiam vocant. nam si febri hecticae, accessii causis . prora icae, potes diariasupervenire, quodpaulbante exemplo monstrabamus: eatam ratione&diaria cum antecedit, poterit cum superueniente hectica consist rei quae enim obsecro causa est conuincens, cum diaria febris in hecticam transit: re diariam repente extingui, manente ea solum quae superueniti quod dicunt spiritus,
cuminflammati iam uni humores,aut multis etiam magis cum membra, tenua
virusque adeb,dissipanturque, ut non amplius possint cordis substantiam calfacere. vocant testem suae sententiae Galenum,qui primo de differentia febrium capite staptimo febrem ephemeracesiare statim μ putrida est,his verbis dixit: Calfacta enim
plurimum in ephemeris febribus excrementa,& principium putredinis inde accipientia: alterum genus succenduntfebriu post priorem sedatam. Caeterum vi r
tuo ipsa per se primum perpendatur, ea nihil monstrat. quandoquidem assumit, spiritus per attenuationem minus calfacere. cum tam,quae inflammantur, qua ten antur magis: eo fiant ardentiora, & magis penetrent, proindeque penitius urant.
3o Adde, oportere hac ipsa ratione, neque febrem diariam posse hecticae sepe uellire:
itaque nequehac nequeilla ratione,possehoc duplex febrium genus copulari,quod tamen monstratum experimento est. Intelligendum igitur ex Galeno puto: genus quodcunque febriumrosse persς prima aggressioneinuaderes cum quocunque sto copulati. nam aliter, qua ratione putes, superueniente febre putrida,ccstare in riam,teneris dicere:&stupentenientellectica cessare putridam. cuius contrarium a Galeno paulo ante audiuisti, cum de muliere illa dissereret, dicente: Hanc quarto die vidimus, depraehendimusquestatimhecticam essesebrem,cum alia earum quae humoribus excitantur coniunctam. Quod ex Galeno afferebatur,itainterpretor: alteram speciem febris succendit,priore desinente: intra terminum diariarum.quod
o nihil aliud est dictui quam perseuerare secundam, finita priori. Atqui de hac quae stione haec sunt satis.
An febris pestilais sit iis genere putridarum.
Cap. XXI. pS τ rL E N s febris, ut docet Galenus primo de differentiafebrium, aere tu tri qui inspiratur fit. haec, ut nonnulli barbarorum censen potest este non tantum fibris putrida,sed etiam generis diariarum. quandoquidem dicunt, si inspiratur aer putri ,spiritum iste humorem infectum iri. huic opinioni videbimur fortasse nos 1 Doque adsti ita: qui paulo superi u fieri posse sebres spiritibus putrescentibus, tui Q alij illorum opimantur: omnes pestilentes, este putridas. quiandoquidem . a Galeno libro primo dedi Terentia febrium ita est seripitiin: isti A G mois ν si Ἀμώ-
et δε et α- ,πιν - ανω. id est, postquam autem mentionem fecimus f
jVmpestilentium, quae omnes ex putredine fiunt. caeterum non dubium est a ita opiniones aberrare:& ab opinione Galeni, & ab eo quod res habet.Nam
263쪽
Galenus tertia de prae itione expulsibus capite tertio longo sermone doceti mutitas pestilentium febrium ese hesticas, statim a principio. diaria vero non p6sii esse pestilens. nam ut accepimus a Galeno in principio dimi de morbis populi ribus: ratio morbi pestilentis non est alia: neque enim pestilem, est species quaepiam morbi) quamqvbd perniciosus sit,&multos eorum' saffigit,tollat. tamen si pstredo aeris qui inspiratur in selis spiritibus concepta sit, alteri substantiae non ebri municata: neque perniciosa sit febris, neque multos tollet, sed viginti quatuor hori, salubriter terminabitur. Itaque verissima sententia est: febres pestilentes posse esse
tantum hecticas,aut putridas. Sed rogas, si hecti euames lepost in non tantum putridae: quorsum dictum est a Galeno omnes pestilentes ex putredine fiuntὶ rh i. spodent quidam qui huius sententi fiant, omnes fieri putredine tis:quanquam quae hecticae sint.nonex re aliquainterius putrescente, sed corde calorem habentenctum. tamen hoc responsum, quanquam alicui possit arridere prima fronte, non est ex aut otis mente. Nam illic Galenus volebat disputare, An vera esset senteistia Athenaei, dicentis: sebres omnes fieri ex putredine. capitque hoc principium: Sed quado de pestilentibus dicerecoepimus quς omnes exputredine fiunt,conse taneum cst adsequentia, hic quidem disputare de antiquo dogmate, omne febrem ex humorum putredine dicente oriri. fieri fere enim ita docet tota ab Athenaebschola. Ergo eodem modo intelligendum est Galenum dicere febres omnes ex putredine fieri: quo Athenaeus dicebat illas ex putredine fieri. aliter loqueretur tamen Athenaeus de causa interna loquebatur. ergo haud obscure significat Galenus: omneuestilentes febres pendere ab interna putredine. sed qua rati ne id verum sit, iam dico. ut per febres pestilentes &vocatas humorales, putre unc si1cci: ita per hesticas pestilentes putrestit ipse Linantia cordis,vel saltem succi illi, qui proprium eius alimentum sunt, qui more roris per illud fiunt sparsi. Nam vi per alias hesticas hi consumuntur: ita per has corrumpuntur putredine mala. Nam alite qua ratione intelligis differre hecticam pestilentem ab aliis hecticis 3 num quia haec ab aere putri fili at aer putrigest causa externa:haec non permutat speciemmo H.Si in ipsa amistione,aut iis quae interius in ipso corpore contingunt, discrimennon est: extetna causa neque faciet morbum pestilentem, neque pericillosium esse. sigi tur oportet pestilentem hecticam ab aliis hecticis differre, necesse est cordis substantiam passionem aliam a calfactione facta subire quandoquidem aliae etiam hecticae fiunt corde habente caloremfactum quae non videtur alia esse quam putredo.AL de symptomata quae febrem hanc sequuntur, aperia proder remita habere, ut d ximus. Nam docente Galeno carite nuper citato ex tertio de praesagitione expulsibus, adsunt necessarib huic febri laetor anhelitus,&calor in thorace, & calor er pelatis in partibus oris.sed foetorest symptoma proprium putredinis.ergo non est per hanc febrem solum calor factus in substantia cordis, sed putredo aliqua. hanc non necesse est esse in humoribus,aut spiritibus. nam Galenus loco dicto docet, pestilentem febrem fieri a principio hedhicam,cum humores in eo sunt inepti ad patiendum spropter frigus,&ideo ab aereputri manent inalterati: cordis vero Libstantia para tior est,& ab illo patitur. patitur ergo substantia cordis, aut internus ille cordis hinmor, quia quatuor succis est diuersus, putredinem. Itaqueconstat, ut Galenus V es dixerit: omnes sebres pestilentes fieri a putredine, etiamsi hecti eae sint. Verum dices: non ergo omnis febris quae fit a putredine, est putrida. Invaluit usus, Ut qua pendent ex humorum putredine, solum putridae appellentur: quae Vero aut ab spirituum putredine, aut interni humoris membro
rum, nonita, sed illae diariae, hae hecticae. nihil
moror. intellige rem ut habet, &
264쪽
T ZDIDocho, es de ardente febre.
FE nx lv M eontinuarum, &quae ad insebricitatione sui ita dixerim non perue
niunt,quaedam neremissiones quidem thabent,sedaut a principio ad finem reo herpemo incremento vires assumunt,aut ab ipse statimprincipio qua minimo tem 2 re totamnactarmagnitudinem nica remissione conquiestin aut eundem c loris modum toto morbi tempore retinent: quaedam intensiones habent alternat duc remissiones,aut singulis diebus, aut tertio quoque, quart6ve dici fiunt vero febresio haeaut illa gura: proptergenus cauis, a qua pendent. nimirum quae continentes sunt, quarum est triplex illud nus,increscentium, crescentium,&aequalium in asanguinefiunt aut putrescente, aut feruente, ac stupra naturalem mensuram aucto, ut 19. huius libri cap. dicturi est. quae etsi continuae sint,pervices incrementa habent,
ab eisdem prorsimhinnoribus fiunt, aquibus intermittentes,quae eisde diebus r petula; quibus illaeingrauescunt: quae singulis diebus, i pituita: quae quartis,amela cholia: quae tertiis diebus, tamabile. de qua febre agitabuntur modo controuersiae duae: prima, an haec sit nomine causi perpetuo intelligenda, an aliquid aliud causiussi, quam tertiana continua. secunda, an hac sit mitior, an acerbior, febris finguinis putrescentis. Videas Aut cenam, nec non reliquos omnes autores Arabes, caputio proprium causodare,diuersium a capite tertianae continuae: quanquam illum inter biliosis febres collocant. seum inquam qui est exquisitus: alium enim ex salsa pi, stilla esse concedund itaquedicunt tertianam febrem esse nunquam intermitte tem, sed remittentem ingrauescentemque alternis diebus: caesumexquisitum esse .
biliosam febrem, ardentem, & quae neq, accretiones habeat neque remissiones, sed grauiter affligat perpetuo. t men apud Galenum neque in opere quod ex pr seta febrium disterentiis destinatum est neque in opere de crisibus,quod ad febres attinentia multa continet, neque alicubi alibi, talem febris disserentiam inuenias. namque inter putridas nulla est febris, quae repetitionibus aut accretionibus careat, praeter febrem sanguinis. proinde iiij febrem tertianam continuam dicunt esse causum, iuxta Galeni doctrinam. qui secundi de crisibus capite sexto ita imquit:Nam quae ex sola flava bile febris accenditur, sine aliquo viseeris malo: si quiadem manente adhuc intra vasta talo accenditur,causus exquisitus es .quarto etiam
de ratione victus in morbis acutis Hippocrates meminit duplicis causi: quorum alterum commentatur calenus esse exquisitum & ex bile, alterum nothum exsilua pituita. Aliis videtur sub causi nomine etiam febris ex sanguine contineri. nam illud genus sebrium videtur dictum a Galeno ardentissimum:& prima pari. horisinorum commentario 23. In ardentissimis febribus nullum inqui m ius inuenisse se remedium, quam sanguinem mittere usque ad animi deliquium: cum tamen eo genere euacuationis in synochis ex sanguine videatur utendum esse maxime. in eodem etiam cap. secundi de crisibus, quod paulo antὰ citauimus, inquit, eas febres esse in genere deurentium. Ego quidem nomen causinon putauerim simplex esse, sed de multis variisque speciebus dici: idque non pari ratione de omnibus, sed secundum analogiam, ut Galenus docet dissus ὀ
mmentario decimotertio quarti de ratione victus in acutis. significareque non tam morbi speciem, quam grauitatem. nimirum febris quam urens calor, sitis imgens, ariditas & nigrities linguae comitantur, causus est: quam non haec omnia, staliorumplurima,causus etiam dicitur per analogiam. est tamen exquisitus causiis, Qui adsunt omnia: quem ex bile esse recte coniectat Galen. Fuerint tame etiam aliae sebres causi: viquae ex pituitatissa est, aut quae est synochus. has enim febres quam v quam no omnia accidentia,plaeraque comitantur. Sedri es, cur ergo duplicis causim init Gal. indictis commentariis,ac non potius triplicis: biliosis cet,sanguinei, si sit an quoniam sin uineafebris quodammodo biliouest,ut paulo antὰ confisem 'must ex dictishaud dubium est: acutiorem& acerbiore esse febre continuam biliosam synocho cum putredine. nam sebrem ex taleintra vasa putrestente dixit si umesse exquisit febre exputrescente sanguinein generetile deurentium
265쪽
haud dubie significans, esse sebron urentem, sed non exquisitam. quam video
Franciscumvallariolamin confirmanda contraria essenione longissimam matri conem scripsisse, dicentem ex opinione Galeni: febrem ex sanguine acerbiore esse tertiana continua,&acutiore atque hac in parte scriptores Arabes a Graecis dis derci ove putauerimipsum Valeriolam dissidere ab utrisque. illos enim video in eadem sententia conuenire:nimirum febrem exsanguine mitiorem esse, &mati, salubrem, quod ille etiam negat. sed certum est illum, iisdem prorsum argumenti, quae ille sibi obiicit,reuincire: ne amplius hac in parte in componendis Arabibui cum Graecis laboret.Galenus secundo libro de crisibus capite clo ita scripssit: Cum veroneque declinatio aliqua quae sentiri possit,fiat,semper vero aprimo principio ad bcrissim simili perseueret: generis quidem est & haec febrium deurentium, ab iis dem vero acutie differt. haec ipsa verba usurpat Paulus libro secundo capite deci mo septimo. quibus verbis aperes significatur: synochum esse in genere deuremtium, sed illis minus acutum. immo vero frespondet Valerioli haecipia verba do cent: synochum esse acutiorem ardente febre. nam cum aliquid dici mr ab aliore quapiam differre:ratio disserendi dicitur esse in ea r quae cum alia confertur,noninea cum qua collatio fit. Ego quidem vellemValeriolam,cum haec dixit,produxisse praeceptum aliquod grammaticum,quo confirmaret. ego enim si dixero,differt Va letiola doctrina a Galeno, nunquam me putabo dixisse Valeriolam esse Galenodo
ctiorem, neque qui audiet, tale quidquam intelliget. sed 'isi illi communis &con ustans alioqui de utroque opinio amphibologicam assertionem distinctam sectati respondebit: quid ita' cui ego dixerim: aut quia Valeriola doctior est Galeno, aut quia Galenus domor est Valeriola. itaque est illa Galeni assertio amphibologica: ex qua proinde neutrum possis colligere, sed requirendus senses verborum est ex aliis eiusdem autoris locis. nunquam enim, hi crede, tam breui haec praeteriisset GD lenus, aut reliquisset sub dubio: nisi alibi explicuint satis. quanquam neque in i, Io ipse capite, mihi videtur obstuta dixisse: synochum esse febrem minus actitam bilios a. nisi haec duo aut tria verbula ab aliis omnibus praescindas, nihil considorans antecedentia. dixerat enim suod paulo antὰ retuli in biliosam esse exquisitum causem. mox sebdit: sanguinea est in genere urentium. si sanguinea haecinet κω prior, ac magis periculosa ardente: diceretur proseistb non generis deurentium, sed causius exquisitior. Verum explicat nobis locum hunc euidentissime alius ex secundo de diiser. febrium capite nono,quo ita est scriptum:Consentaneum ergo est sanguinem ipsi uti nonnunquam in iis quae inflammationem patiuntur particulis, si ibi re putredinem,&ex ipso simpliciores quidem quam ex aliis humoribus se-bres fieri: similitudinem autem paro limorum tertiani circuitus maximὰ ac re. dicis, Galenus illic non disserit de sebribus quae fiunt ex sanguine putrescente invenis, diu particulainflammata:aqua mitiores febres excitantur, mitioribus VPporibus euntibus incor. primo intellige Galenum statim transtillisse sermonem a febres omnes ex putredine,ubi ubi putredo sit. addidit enim paucis interpositis: di sane sebres secundum species flaccorum, in quos senguis mutatur,consistunt, set malignitate aut contrario differentes. siquidem quae tinguinis commutationem consequuntur: simpliciores sunt,& in aliis,&in lenitate caloris. sed etsi Gal. nodice resian no eade ratio est, siue putredo in parte inflamata, siue invenis fiatὶ Si vaporei imitiores in cortendunt exputri sanguin qua ex putribile: putris sanguis benigni
succus est putri bile. nam vaporrefert naturam succi ex quo eleuatur: eamquequm habe cum Vapor eleuatur,non quam habuit prius. itaque non eleuabitur vapor
uo quδd sanguis mitior esset antequam putreret: sed quodmitior est etiamΠ-O, cum putret. certe dictu est a Gal. no semel,sed millies: humore ex alio factum eis mi riore esse,quisis ex quo infactu naturainmitior:&eb deteriore,qub ex deteri0π alia ratione ibat ut nos in primo huius operis libro diximus atra bile ustione Dua deteriore esse ea, quae ex natiirali melancholia fit. fiunt verba Gal. hae quae in cypite vigesimo primo illius libri retuli,&modo distinmoris doctrinae gratia repei m Atque adeo exitialis generatio eius esse videtur, viqive atro humore seperassato si itainterpretavi contingat:multis vero h prosectis magis exitiale censendu est, φhilem
266쪽
ulem atram,quae a flauabiles eras saxa gignitur. quanto nimirum humor launore Eseacior est: flava inquam bilis, ea, quae est Velut sedimentumfanguinis. Vides Ga senum censere,ut proposuimus: genita sequi naturam eorum ex quibus generantur:&ta mitioribus mitiora, malignioribus maligniora fieri. quisquam contra ce B. duo benignioresthumo eis maius malum este, ipsum esse putrem. profecto ista latione nunquam sedimentum subrubrum significaret securitatem,cum morbilon esidi quod dictum est ab Hipp.secundo promost.Galen.in comn.inquit,id g hae sedimenti significare longi rudinem,quia crudum sanguinem sinificat securita tem qui amitissim humorem. mVeris contra colligeres, quia mitissimum humo is rem significat famam esse causim morbi, maius &citius periculum significare. nam quod dicis pereamfebrem putrere omnes humores quo te putas rationem diluisse; reueramnest ad rem. nam Hippocrates non dixit, si solus sanguis simplexque retadundat,morbus est longus & securus: sed sedimentum subrubrum securitatem si gnificati constatvab se ubrum sedimentum apparere per has febres plarrumque. quare quidquid contingat circa humores,istendum tibi est: hanc febrem esse seo tam&longiusculam,aut Hippocratem male censi iussiciquanquam quod dicis depu-
tredine omni humorum in hac febre,nollem te itaintelligere: ut neges putredi-millasanguinempraecipue corripi. quodsi concessis,concedes arbitror:hoc quoque aliis omnibus febribus, quae continuae sun contingere,ut Q. putre o in humore pro-io prio praecipue consistat:in aliis omnibus etiam aliquatenus. non ei im couentaneum est: posse umorem aliquem,intra Venas cum aliis omnibus permistu tanta corripi putredine,quin alios alliquatenus contagio a M. itaque hoc contingit in omniabus: tamen periculum &acutiescosequuntur,praecipuὰ affectum. Tibi sane Franci
sce Valeriola,quem persi caci esse ingenio ex tuis scriptis intelligo,haec sunt satis. quae vero ad te reuinciendumstificiunt argumenta, non arbitror alius quisquam disses-uet. quare satis iam puto me monstrasse: febrem continentem tertiana continua mitiorem esse.
De febribus accidentibus. Cap. XXI IL
Λ N TI QV Io R E s medici,ut Galenus refert 7. h.coni. 2.febres eas vae per se fiant,febres simpliciter appellabant,&febres morbos: eas vero quae ex aliqua imeammationependent, cuiusmodi sint pleuriticorum &phreniticorum, febres accia denti avocabant. non quia tales febres reuera morbi non sint 'nines enim febres, sunt assectiones praeter naturam, laedentes operationes per se,& ad sensu sed quod os morbos consequanmr,ut accidentia morbum. dictum mini ab ipsi Galeno est libro de differentia morborum: fieri iape,ut morbus morbum consequatur, &mOγbMVnus ad ali rationem accidetais habeat. Caeterum videtur in definienda se Me accidenti, oriri ex Galeni verbis non parua controuersia. nam in huc allegato φ comm.ex7. horisita scripsit: In quibus sine partis inflammatione putrescentes invenis humores febrem accendis initiis lis dicebant hominem a febre vexari, Mi sumaseiae teneri tamen paulo lina in exemplis earum febrium,quae febres mor- hi sunt, lipyriam nominauit: quam tamen ψ. h. 8.exinflammatione in parte corporis profundiori ortum habere dixit .Haecigitur fiant quae minus videntur consem dentia. Tace tamennonnulli ita interpretantu Galenum ubi febrem lipyriam ex imeammationeintema ortum habere dixit, loquutum esse ex propria sententia: ubi ibi dixit esefebrem morbum, retulisse sentistiam antiquoru. Quod sane antiquo'
sententiam referat, ipse verborum contextus declaratim erum interrogandum, diquori in ex antiquioribus sententia interpretetur: nunquid Asclepiadis, aut ' uati,aut alicuius aliorum quos solet parui pedere,an Hipp. quo D quam Vi ς rausius latum unguem recedere nunquid non Hippocratist resert igitur ant,qinorum sententiam,quam probat tamen igitur nihil interest ex se loquatur, aut e mente: si modis comprobat sermonem. dictio hoc uno differre, inter mo- quo Hipp.loquebatur,&quo usus est Galen. quod Hippocrates & antiquiores '' stbrem quamcunque, cui cum fi ore extremorum adesset interius Vstio,'
267쪽
febrem litariam appellabant: Galenus vero non quamcunque talem, sed eam si lummodo, quae propter internam inflammationem hochabet. sednon video quid referat controuersiam hanc de nomine inter Hippocr. & Galenum iconstiti α' Galeno praecipuὰ nulli bi id dicente. maximὰ cum ne, si id intelligas ab antiqui, ribus dictum esse, possis ipsis a contradimone Vindicare: si indistincte vi illo eni te habet in febrem lipyriam dicant esse febrem morbum,tamen omnes febres eorusistentes cum partis alicuius inflammatione, esse febres accidentes. dicerent enici ipsit sta ratione: posse lipyriam febrem esse sine inflammatione interna, etsi mari ex parte etiam iuxtaillorum interpretationem cumilla consisteret. indigent igitur haec loca altiori interpretatione: quam iam proferre aggredior, ipsis autoris verbis, u&rerum de quibus disputamus naturis eductam. Animaduertendum primumest
non omnem febrem consistentem ciam inflammatione, este febrem accidens, sed eam tantummodo quae ex inflammatione est. infingehomine aliquem laborare tertiana,aut quartana: atquehuic Amfebre laborat, ex alia occasione subortam in fammationem esse. an dices illum febre accidente laborare Z non arbitror. nam se bris illa non pendet exinflammatione: etiamsi casti quodam factum est, ut cum in flammatione consistat. finge iterum coepi se alique ex pleuritide febricitare: tamen huic tam morbosi in corpore assuisse apparatum: Vt in venis pituita, aut bilis αε- perit putrescere,qiuariun putredine febris iam foueatur. constat sebrem illam non amplius esse accidens: sed ex febre accidente, factam esse febrem morbum. nam et-ibiamsi huichomini inflammatio resiluatur: non soluetur febris, usque dum putris materia vacuetur. non igiturilla erat febris pendens exinflammatione:quandoqui, dem resoluta inflammatione perseuerat. 3 instratum ergo est,non omnem febrem quae incinninflammatione, esse accidens: sediliam tantummodo, quae ex icta matione pendet,& cum inflammatione tollitur. quam constat rursiis, non posse habere calorem fictum in humoribus,aut membris. nam quae huncJhabent: nece
sarib indigent curatione propria, praeter inflammationis sublationem si igiturivid Mina Galeno est 1.de febr. diffὶ nunquam potes homo laborare febre, quin calor sit factus in spiritibus,humoribus, aut membris, atque onmes febres necesse est aut diarias,aut putridas, aut hecticas esse: constat, febres omnes quaestim accidenti Messe in genere sobrium diariarum. siquidem neque putridae fiunt, neque hecticae. quamquam video Auicenam taugisse hanc difficultatem, dicentem: diuisionem illam in
hecticas,diarias,&putridas,tantummodo esse earum febriu quae febres morbi sunt. quas velit: reliquas nullius Hegeneris.Caeterum non video cur bubo & inflammatio externa,cum succendit febrem, caloris facti in spiritibus causa sit: non tamen ea qui est interna,cum&potentior,&vicinior causa'sit .neque prsterea putauerim γxi poste: ut calor cordis in totiun corpus distribuatur, nulla trium substantiarum calf. facta vehementer. maximam enim vim in deducedo calorem in corpus uniuersum,
habet spirituum per arterias ductus. videmur igitur iam monstrasse: febres quae Vere accidentia sim in genere diariariun esse. nam quanquam febris etiam diaria habe per se propriam permansionem: tamen prae breuitate tam cito tollitur sublata in flammatione, ut, quod ad medici sensiun attine simul cum inflammatione tollatur qubdii Gai febres has quae internas inflammationes consequuntur,acutas tappropter acuti morborum quos cosequuntur,intelligendum est, ipsas esse acuto, non propterpropriam.quandoquidem ut commendans Archigenem 1. de diebu*decretoriis dixit: diaria febris non est acuta. Videtur etiam repugnare quod secuta de cris cap. 13. dixit: ex inflammationibus internis non posse nasti febres diarias, ita animaduertendum est Galenumintractatione de crisibus,de morborum consutintionibus disserere.Iuxta quod institutum negauit ex inflammationibus internis istponefebres diarias, id est diariam habentes constitutione. quod perinde est ac fidi i camus: sebres illas esse natura diarias,sed non esse diarias constitutione. eodem0 qintelligendum est 12.ca eiusdemsecundi de crisibus : febrem ex inflammatap xj
cula,Vnam earum esse,quae ex putredine fiunt, costitutione scilicet,non natura,
stitutionem vero facit talem esse ipsainflammatio. ea autem febris non habet pyin priam constatutionem,quoniam censetur esse accidens. his igitur ita monstraui, N
268쪽
adundunt adillud est,quodin principio capiti deli pyria proposuimus. atque dicti
dum lintiam febrem essenecessario cum inflammatione interna: sed habere eam. 4 exacteli pyria est,multam atque adeo prauam humorum putredinem eum in eammatione coniunctam, proindeque non essesebrem accidens. non enim est ex silarissammatione: sed fouetur humorum putredine. Quare non amplius 'est: in tellectu dissicite: febrem lipyriam esse clim interna ammatione, & esse nillilomi nu, febrem morbum. sed est aliudin quo opus est,Vt autorem a contradictione vi dicemus. nam cum dixisset lipyriam esse necessariis cum inflammatione: tamen se mino horisinorum ita dixit: In quibus sine partis inflammatione putrestenteginio venis humores,sebres accendunt.&statim in exemplis nominauit talo lipyriam, hel eodem,& typhodem. Dixit ergo aperte: lipyriam esse sine partis inflammatione. quod ego ita interpretor, quosdam morborum esse qui necessarib consistunt cum inflammatione, caeterumnon necessarib cum inflammatione huius aut illius mei bri huiusinodi esse lipyriam: quosdam Vero necessarib essecum quorundam me brorum inflammationibus,ut pleuritidem cum inflammatione plein q,phr initidem
cum inflammatione cerebri, aut membranarum. has igitur febres,quae quorundam membrorum inflammationem consequuntur,cum partis inflammatione esse dicit:
tamen lipyriam, quoniam nullius partis inflammationem necessarib consequitur, sine partis inflammatione esse dicit. hoc itaque est, quod in hae quaestione censeo id esse probabile. De febre e intemperis. cap. XIIIII. INTEM pERIEs potest cshinaequalis: vel secundum partes subiecti corporis, velivarietate commutationum,uel utroque modo. Nam inaequaliter temperatus est, qui inaequaliter calet praeter naturam: itascilicet ut altera parte plus, altera parte in nus. ut qui ex igne calet: non enim post intomnes illius partes aequaliter ab igneataci. cum perpetuum inomnibus assectionibus sit: vicina plus asci remotis, tenuia ci-3st lius crassis, melius di posita plus citiusque deteri eis dispositis. inaequaliter etiam assicitur: qui aliis partibus incalescit, aliis frigescit. quod in lipyria fit. assicitur utroque modoinaequaliter corpus: quod& secundum partes inaequaliter assicitur,& totis, eisdemque partibus, simul incalescit, &refrigeratur. quod in episa febre sentitur. atque hanc intemperiem inaequalem,quq non consideratur secundum partes diue fas, potesinaequalem appellare,inaequesitateipsus intemperiei. quomodo multi imterpretantur,fientes febres esse inaequales: quia calor ipse in lingulis partibus inequalis est,agente calore praeter naturam in naturalem. contra aequales esse hecticas fi bres: non secundum subiectium corpus,sed qui aipiscator in se ipse totus exaequatus est,quia est factus praeter naturam. Caeterum neutrum horum potest transigi citra ' controuersiam. nam quanquam a Galeno videatur dictum libesto de inaequali im temperie,& secundo defetidi Ten& tertio de simplic.medi c. facul. corpus idem im testere simul&rest erari non esse praeter rationem: tamen si quis Oxacte perpe da inuenietesse philosbphiς principiis aduersinn,&praeter hominum captum: co pus aliquod simul contrarias qualitates comparare. cui argumento nomulli necti ricorum sin quibus Leontharius Fuctisus es' ita respondent: comparari frigus &calorem simul eadem in parte, caeterum non secundum gradus excedentes ambo, sed Π dibus mediocritatem non excedentibus facillimum esse contrarias qualitates in dem corpore copulari. qui tamen quodin argumento est dissicile, non efiigiuntin m non tam est impossibile,qualitates contrarias simul esse, quam simul generari ' quod tamen Leonta artus, vi sua argumenta declarant,non est assecutus.nam quem inmodum in primo libro diximus, uniqui opinentur,qualitates contrarias esse si' diu in eadem substantia. atque hane sententiam diximus esse valde probabilem, M qu theoremata medica optime de lueuntur, si illud unum addas: mpleri simul sterutra aut ambabus qualitatibus summum gradum. quanquam opinati etiam
x Mij sessi miniis probabiliter infra summam latitudinem sita vocant gradu
269쪽
omnes,quos potest qualitas comparar: posse simul esse qualitates contrarias. ita V si semma latitudo octo graduum est, nihil repugnet tam esse caloris,& totidem set risi ut ex utrisque fiant sex,&deis alatitudine desint duo.tamen simul qualites ih contrarias induci,nullus huciisque est opinatus. siquidem est philosophia, pistacipium: nihil posse moueri motibus contrariis, quod Vel ipsi sensui per feest n6iurii
cum contrarius motus obsistat motui contrario. quo fiet Vt, si impetus deserente, Acontraria aequales fuerint,mobile 'tuescat in medio: si inaequales, vehementior ii piat debiliorem. non igitur potest simul eadem pars incalescere,& refrigerari. intelligentes alij,in eam sententiam,quam loco citato ex primo libro tetigimus ducti sunt: produci scilicet a calore&astigore species usque aὸ ipsium tangendi facestati, is instrumentum, serique simul sensium utriusque: etiamsi verus calor cum vero stiagore non recipiatur. quemadmodum Videmus&nigritiem&candorem, taminqualitatum speciebus in humorem crystallinum simul admissis, nullo candore aut nigredine in oculo genitis. Qui sane in caeteris probabiliter procederent, nisi falsum illud asstunerent,quodque a nobis in secundo Iibro capite z9. conuictum est: fieri, scilicet, actionem per species. id quod vel experimento ipso falsum esse depraehemium .possemus enim,si id verum esse sentire calorem manibus, quin incalescere mus: quemadmodum intuemur candorem attentri nullo in oculis colore permotato. canerum quoniam principium hoc, ex quo solutionis huius deducitur impro babilitas, loco pnedicto monstratum est: melius fuerit lectorem illo remittere,quisi ij quae semel fiunt fatis explicita, huc transferre. nobis ergo petendum modo est: qua
quid calorem sentit, incalescere, c quidquid sentit stigus, refrigerari. quare si eadem
particula calorem sentiret;&frigus: moueretur motibus contrariis. ergo negamus
eandem omnino particulam calorem sentire &fiigus: sed quoniam in febre essala secundum tam paruas particulas incalescit& refrigeratur corpus: nulla quae sentiti possit,pars est, quae non secundum se totam videatur incaleficere & refrigerari. nam cum qinecunque particula earum quae incalescunt, & earum quae refrigerantu pete paruitate non sentiatur: sensus non potest eas quae calfiunt, ab iis quae restigerantur, distinguere,atque propterea totum iudicat refrigerari,&totum incalescere. Q ta dissertes dixit ipse Galenus libro de inaequali intemp.capite undecimo, ut mirer quq pcausa hos viros in hanc ignorantiam adegerit. ita enim scripsit: In febribus vero iis lis,tum abinternis, tum exiguis portionibus ita enim verto--πι - ὸ in eoque uniuersiim corpus ambo sentire videtur. cum enim δε ε α ις id est per minima,ai persum per corpus tum calidum sit tum stigidum: nullam quae sentiri possit particulam possaccipere, in qua alterum non sit.Ecce generatio febris epialae.De aequalitate hectica rum instat dicendi opportunitas. Quidam dicut,quorum ego sententia probo:hea, cum calorem maiori aequabilitate este in liubiecto corpore,quam eum qui adlaucis. Nij vero hoc fieri non posse censent: quia constat febre hectica haborantes non esse secundum partes aeque calidos. fiunt enim illis necessario partes aliae, aliis calidiores: non minus quam laborantibus sebre putrida, vel etiam ipsis bene valentibus. nam& his ipsis est cor calidius hepate,& hepar cute. quin potius si velis totum corpus aequa' liter afficere: prius hominem interfeceris, quam cutem ad cordis calorem traxeri . qua ergo ratione potest esse herecus calor aequalisὶ aut quam inaequalitate insigneia lactet febris putrida, qua hectica careat certe dicunt nullam aliam: quam eam, q in toto corpore est,& in singulis partibus, caloris secundum naturam, ciun sebuli Nam plaerique barbarorum imaginantur,in febricitante esse duplice calorem: alium naturalem,alium praeter nauiram. disputantque deinde: num sint qualitates contra riae, phaerisque illorum concedentibus. quia,dicunt, ea quorum operationes contra rhesu sunt contraria. sed calor naturalis ad concoctionem deducit: calor prae σnaturam putrefacit. igitur duo hi calores sunt qualitates contrariae. argumentant g 'etiam exaefinitione: sunt sub eodem genere, insunt eidem subiecto,vicissim,&n Iemo se expellunt Nam putredo fit calore praeter naturam expellente calorem natui' lem,& loco illius succedente. quibus ita constitutis,dicunt:in febribus quae fiunt, Hi mutuam actionem caloris naturalis, & alterius qui est praeter naturam. & hanc a
cuntinaequalitatem similemilli: quam alia dicebant in Diala fieri, calore &
270쪽
up DIC. ET PHILO s. LIB. V. Ui
, . , ceterum hi,quantum ego intri O,de calore pessime phijosophantur. I: 1it duae qualitates eiusdem speciei esse in eadem substantia, quin uniae in coni erat. iam Vero calor calori non potest non esse similis sphcie. Nam esερ estii die, infima. & qui probabiliter loquuntur inter philosephos, omnes qualitates
Hesdem appellationis ultimae,dicunt esse eiusdem sipeciei infimae: ut omnes calores, emicastigora,&similes alias itur res aliqua potest calere sec dum naturam, autor ternaturam: caeterum duobus caloribus calere non potest. sed si quid partim se eundii naturam,partim prpernaturam calet: idem calor est partim secundum tia turam, partim praeter naturam. m hoc ipsium esse secundum naturam, aut praeterio natur ,est ratio accidens calori: no quidem permutans illius specie , sed modum. Calor si cet cum intra mediocritatem est,est naturalis,N ad comistionem deducit hie idem cum intensione fit supra mediocritatem naturae, est & praeter nati tuam, &hae ratione putrefacit. athoc ipsum esse supra mediocritate, potest magis& minus
feri. itaque calor Vt plus mediocritate excedit: ita est magis praeter naturam,& mirunus secundum naturam hoc docet Gal. primoProg. capite ultimo his verbis: Si isturnatiuus calor propria excedit temperie,Vt in corpore inanimi,putrescit anguis. si v rbiumseruex quandam: permista quaeaam commutatio illius ex causa per naturam;&praeter naturam perficitur.Quibus verbis consta calorem praeter naturam ita de finitii est calor, propria excedens moderatione. itaqueinre calore praeternaturantio affectat idem calor praeternaturam,inilli sinis, & naturalis. quicum fit,& est in dio hostione: est facile separabilis. quia ut diximus paulo ante, disputantes de morborum differentiis) temperies ingenita rei, nondum est euersia: euertitus interim paul tim. non 'ubd calorvnus cum alio atque adeo diuerso pugnet: sed quod linantia paulatim disponitur, ad retinendum calorem. quaigiturratione calor fiens appeti ius,qui per diarias & putridas febres fit, inaequalior est hectitat certe nulla alia stupe est: quam quia inaequaliter assicit partes corporis. na etsi calor hesticus non stre vera
secundum omnes partes totius corporis aequalis targumentu a contraria opinione probat: tamen habet aequalitatem illam,quam calor habebat per salutem. Diffundi tur scilicet inaequabiliter: tamen secundum proportionem,quam membra retinent 3o in bene valςntibus. caeterum in laborante febre putrida,permutatur illa proportio. non enim prout natura est calidius membrum aliquod, aut membri particula, ita
modo habet plus caloris,& prout frigidius,ita minus: sed prout maiorem putreta tis humoris copiam imbibit, vel prout deterior in ipso manentis humoris putredo fit, vel prout vicinior est membro in quo morbi est radix. in hectica verb, quia calor ex nullaiam tali causa pendet,sed famis est,&in naturam corporis abiit: ipsius naturaeseruat proportionem, & est sine dolore. usque adeb vi possit quilibet dicere: hecticam consummatam non esse morbum, quoniam facta est corpori secundum natis
ram. sed de aequalitate febrium & inaequalitate haec sussiciant. ' De causis reditas febrium per circuitus. cap. XX HI)Ξ causis reditus febrium per circuitus, disputant omnes quides tibus hactenus scripsere. in qua quaestione nil ait habemus novi,quodque ab aliis multo a te non sit script .abstinuissemusque proindelibenter a controuersia. sed ne quidquam desit huic operi, quod possint studiosi requirere: referemus aliorum sente uas,& interim fortasse addemus nonnihil lucis. Argumentati sunt medici omnes de classe barbarorum sui Micenae sententia insecuti: causim tam ordinati reditus qua insebribus inuenitur, in singulorumhumorum proprietate consistere illa dicunturi p prietate fieri,quaecunque rei ipsius natura citra manifestam aliqua causam fiunt nam dicunt aut reditus ille tam ordinatus,quantitati, aut qualitati alicui ipsius hum ii ,xribuendus est: aut praeterluc, occultae proprietati. sed quod quantitate fieret, ut minifesta quapiam qualitate, non posset esse perpetuum. neque enim perpetuo pi
xvit dithac quantitate, & illa bilis: sed per vicissitudines. haec etiam ex leui quocum νοςrmininterrurbarentur. it ipse ordo qui perpetuus est, mittet singulis diebu I