장음표시 사용
251쪽
membrum secum es et palpitans particula. sed tunc quoque sunt in palpitalita,
quaedam, quibus ab aliis motibus discrepati nimirum a Conuulsione differ quiada sine contrassione: a tremore,quia per maiora spacia fiunt eleuatio,&depressi atqu4 ut Galere dicit .c .libelli de tremore,rigore, & palp, palpitationis motus cenis ter minis finiuntur, motus tremoris non ita: ted compressio eleuatione,&esmatio cori pressionem excipitinsectam.Sedinterroges qua ratione cognoscam,perfectumis semotu,aut imperfectum eximpetu.s cilicet, maior motum visatuerit particula aggredi, quis compleuerit: haud dubia erit coni ira, interceptum esse in media via.His ego addo indicium, quo ab aliis omnibus separatur palpitatio: puta motu sprium cuti praeter totius membri translationem. Apulsu differt palpitatio rhythmo. i. Tremor,voluntarius est motus, sine irritatione a causa quapiam mores: sed facultate
prae debilitatem ente membra cum tremore. quoditae do 'ostes: Fbdquire posito corporein quiete,est laxatis membris, non tremit. Intestigenomine quietis, suumnemoru.nonem: m omnis quies otiu est :siamultae quietes sunt duplices motu
id est,tapliciu musculorumlabor quod Gal.diffuse admota docuit in tractationeri
motu musculom,& 3. cap.de tremore,rigore& palp.& c.2.lib.2.de causis sImploma tum. Quare minus mirari debuit Valeriola in suis enarrationibus Galenuὸixis cor porano Tamoueri aliquando,non mutato loco: id est uendi secundu volutatem vim,aliquando laborare inretinendis corporibus, plus etia quam in mouendis. Tre moritaque a volutate fit: resi sui omnes deprauati motus,sunt a facultate irritata ad exta lapellendum. Ructus&sim ultus fiunt expulsiones anaturali facultate:tussis, sternuta mentum,oscitatio,&pandiculatio,is animali: rigorpartima naturali,partima vitali. siquis animalis motus coniunetis cum rigore est,non estilliinessentia, sed accedens. Eoru quia facultate animali sunt, tussis,& sternutamentu fiunt a facultate expelleiudiosicitatio,&pandiculatio, non ta afacultate pellente, quam deponente onus.nim,rum tussis fit musculis thoracis vehementius constrictis aduersum id,quodi edit viam spiritus, aut in eaircitat. Stemutamentu fit: cerebro c5cutiente se ipsum, sum,
que costtingente thoracis musculos. Pandiculatio fit musculis quasex dest ratione dilatatis, ut flatus crudus prodeat: citatio, hocidem facientibus musculisfaciei Neque est Fbd perturbere, videns:rem quae ex desiberatione&prudentia videt pro- si ficisci, in infantibus etiam fieri , & in nobis non considerantibus. Naturanamque,ut inquit Hippocrates,est docta sinedoctore. fiunt haec instinctu quodam: intelligimus tamen voluntate fieri, qubrisilibet,cohiberi postunt.Ructus,&singultus, fiuntnatu
rati vi ventricii ii insurgente aduersus remnoriam. quanquammam iuuat mominusculorum thoracis: non aliterquamstridor ventris inserioris,musculis ventris. tamen expulsio a ventriculo, aut intestinis, naturalis est. Rigor est passio calidiim . quod a Galeno dicitur locis citatis, tamen aptarisque ignoratur. putant purique, igorem non alia de cause dicham esse passione calidiinnati, quam quod membraeseterna per illumrestigerentur.Sed hac ratione non differret ab eo assectu quem filus tantum appel lamus: per quem illud unumst, quod membra externa refrigerantur. ltamentiocmaius aliquidsignifica quodiam declaro.Calidi innatinominet cloco intestige substatiam illam sempermobile quam vides imitari omnes motus animi, eam inquam, quae permetum&moestitiam refugit adinterna, per gaudium dissust ditu periram sente &Prodiiseruato tono, per pudorem partim refugit, partim rumpit.hancsubstantiani constat est spiritus&sanguinem:quam Stoici his motibus quos experimur persuasit, animae ipsius substantia esse dicebant,constareque ex foe&aere. ex igne, ut esset semper mobilis: ex aere, ut assigore scensebat enim aere essς frigidum, ut in i . lib. diximus coerceretur, ne emanesceret dissipata. Horu opiniosi haud dubiὰ adhaesit Galenus libro de tremore, rigore, &palpitatione: quanquam liti ubique deanimi substantia dubitauerit. Nobis certum est substantiamhancnon 'esse ipsam anima quippequam scimus non es. naturae, ut alibi monstrauimus,Hγmentorum: tamen constat, hoc innatum calidum proprium esse animi instrum tum. Experimur etiam illudeximaginatione res noxiae, aut contristantis refuger rursus dictante anima prodire. nam per verecundiam c5scientia turpitudinis, aut
spectus hominis praestantioris refugit: dictante vero deinde anima,nihil illic esse 'umescen
252쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. V. 237
sinestandum, redit prosiisse. rigor eodem modo fit. Cum ex mordicatione sentiemisi partiumfit dolor: refugit ad Viscera calidum innatum, destituunturque extemnamembraa calore.rursiuncum interius coercitatin calidum sutacariincipi prodit vehementer.quo prodeunte, membra Veluti resectis Viribus mouent rursus humo rem mordacem, conanda expellere, & rursus dolor facit calidum refugere. atque
haecalternate fiunt:donec Vincente calo incalescunt membra externa, &vincitur
intemperies illa frigida & inaequalis,succeditque piaerumque febris,aut vincenteli more si issecatur calor, peritque homo. Ergo per rigorem duo haec contingint: m tu, facultatis expultricis quae est in omnibus membris, & motus ille reciprocus calidito innati:gratia cuius dicitur passio calidi innati. His plarumque accedit concussio alia
qua voluntaria musculorum. nam raris tam vehemens est rigor: ut aegrotans, v
lens,non possit concussionem aliquantulum cohibere. Potest nempe demere, quod aeredit voluntarii: hoc tamen non est in essentia rigoris, sed accedens. Quod per rigorem ipsum mouetur,omnino mouetur praeter Voluntatem. Ex dissis non dubium est: quo humor celerius mouebitur, per membra sentientia delatus,eb fore motum concussionis vela ementiorem. Constat quoque, vehementiam motus, ex duabus causis augeti: ex mobilitate humoris penetet mobilitas ex tenuitate, & calor &v hementia facultatis expultricis in membris. Nam constat: quo virtus est veheme lior eb maiori cum impem expellere. impetus vero facit celeritatem. Vnde A uic
io na Fen prima quaru atque cum eo plaerique medicorumὶ colligit: non minimam causarum augentium rigorem, esse robur facultatis. Itaque fieri potest dicunt) ut cum aequali humoris copia,&eadem qualitate, & aequali scisses acrimonia, hic rigeat vehemenuius , quam ill di non alia de causa, quam quod maiorem habeat facultatem. od tamen quibusdam difficile vissem est, qui contra docent:caeteris paribus ex vehementia virtutis non augeri rigorem,sed minui. Videtur haec illorum sententia colligi ex Galeno,secundo de causis symptomatum,capit equinto,ubi disserens de imgoris intension ita seripsit:Differunt vero inter sese, & excrementorum multitudine,& motu,&qubdexcrementorum aliamagis stat mordentia, alia minus,& quod corpus laborantis vel difficile vel facile affectu,aut debile, vel acuti, hebetisve sensias,
o naturasit. Nam quod acuti sensus est,& imbecillum, etiam ex leuissima causa dolet: coni uodfirmum,neque facilis sensius est: magnam causam ad talis sti tomatis generationemrequirit.His verbis aperte videtur Galenus docere: robur esse causam cohibentem rigorem sed etsi Galenus nullus dicat: non videtur affect iis praeternat ram,causa selius virtutis ,reliquis eodem modo habentibus, augeri posse. Nam Virtus pugnat aduerstas Qmnia, quae corpori praeternaturamincidunt.Celebratissmum et Lames illudGaleni dita un:Vires sortes omnia contemnimi .ergo virtus fortis no ad eis irritabitur ab aequalibumoris portione, quam imbecilla His rationibus conantur ederiere, quod ptarique medicorum asserunt. Qui tame interim non videtur milai poneres podere proposito a contraria opinione argumento. Naconueniat primum nobiscum illis: facultates no operari pro arbitrio, dpro magnitudine viri: LEXhis Ouideter colligitur,quantuintelligo maiores vires cum irritatione aequali vehemetius expellere.iaveris vehementiore expulsione a singulis mebris, celeriore delatione s
Di,n negabiit. Quod lato maior rigor fiat, quato humor celerius decurrit: nihil habet ambiguu.Est igitur proposita assertio vera,rigorem eo maiorem fieri,qub rigentis robur maius est,caeteris paribus. que vero quidquam habet absurdiun: augeri sti ploma quodpia aucto robbre.Na cum symptoma ex facultatis actione proficiscitur, merito crescit symptoma,actione aucta. illuditaque symptoma,quod exsolo morbo fit, iacultatemhil praestante elusinodi diximus esse paralysin,c5uulsione, alpitationein dissonuestrationi, poste cresterem incremeto virtutis. illud veris quod agente facul, ' late citam ita augeri,quid no habet consenu3sed pro intelligessis Galeni verbis, M. diluendis aliis argumentis considera fieri posse: vi aliquis cum aequali humoris qua xit te , & eadem acrimoni , cum qua imbecillior homo riget, ipse propter Vir IV iis robur non rigeat. quia tam fortis esse potest in omnibus membris expultri yx non deserat humo in per membra sentientia: sed uno impetu expellat, aut V mim, ut deiection aut vicunt aliter. tam forte euam potest este calidum innatu, Vc
253쪽
dolor illum mordicationis non fugiat: quin potius humorem sudore digerat, intestimque lassitudinem ulcerosam patiatur, pro rigore. Vsque adeo Virtus fortis omnii contemnit. Tamen quanquam haec ita habent, siquisti et riget: quo fortiori, hi, est,saltem natin alis,eo fortius riget . quia si membra non Vno impetu expellimi sed deferunt: quo robustiora fiunt, eis celerius deferent. si calidii innatum semel resutiliquo vehementius est,ed vehementius redit aduersiis humorem mordentem.quin quam non statim hinc possum colligere: quo robustius est innatum calidum,m pluitigere. nam quod robustius est, ut vehementius redit aduersus humorem morden tem : ita ab aequali causa minus refugit, etiam si aliquantulum coeperit refugere. itaque duplex hic robur expectari potest: calidi innati, &facultatis expultricis. illud , non facit ad magnitudinem rigoris, sed potius adparuitatem: hoc vero facit manis,ste, quia & ad celeriorem excrementorum delationem. Verum hoc intellige: si semel rigor fit.nam ostensium est: posse illum causa roboris naturalis omnino non fieri. quisesiit,qui prope mortem sunt,quos verisimile est habere dehilitatem, selent magnis is goribus capi: nihil est nostrae sententiae aduersum. non enim ta moriuntur illi propter facultatis debilitatem,quam vi morbi: itaque no habet facultatem debilem in essentia
& insuper apponut extremos conatus. ut veris a nobis ali as etiam dictum est: quod ad actiones attine conatus pro robore facultatis est. que vero propter haec possis dico re: robustu non robusto esse deterioris conditionis. nam quod magnitudinis sympi, malis habet plus,breuitate copensiatur. Dices: quis robur est maius,eb ab aequali causa uirritabitur minus.Intellige, plus aut minus irritari, non fieri ex robore maiori aut munori: sed ex acrimonia sensus,maiori aut minori. Quod Galenus,loco huc allegato, ex 2. de causis symptomatum dixit, non quidem de causis maioris aut minoris rigoris di ctum est: sed de causis, quibus aut lassitudo ulcerosa, aut pandiculatio, aut horror, aut
rigor fit. itaque ex fortitudine dicit fieri: ut ex humore eodem non fiat rigo ted alius a sectus. quod nos quoque diximus. igitur in hac controuersia haec dicta sint. De his igoribus videtur ab antiquiorib. Galeno dubitatu: possint ne fieri sine febris saperuem tu. Hippocrates libello primo de morbis, ita scripsit: Mala porro sipra mala fieri ne cesse est. si rigor corripuerit, ardor igneus stiperuenit. Ex hoc loco colligit Galenus, i, bello de inaequali intemperie,& Σ.de differentia febr.&2. de causis symptomatum, & multis aliis in locis: Hippocratem ignoraste, rigorem fieri aliquando sines te. tamen, ut Galenus dictis in locis docet, rigor sine febres epe. fitque ille ex cruditat bus, & ex vitrea pituita, clim mouetiar: quo fit, ut sola quiete hic rigor sedetur,&exacerbetur motu. Tamen dicat aliquis aduersus Galenum: Hippocratem noni, gnorasse rigorem sine febre, quandoquidem rigorum non recale enuum memi, nit a. prorrhetici, textu 3I. sed recalescentes,declarante Galeno in commentario ita
eiusdem libri,sunt quibus febris supermenit: quam n5 recalescentes,quibus febris non superuenit, sint. Hic possis dicere,Eos rigores,qui per debilitatem virtutis non recale
scunt,quales per extremos languores incidunt, nodignorasse Hippocratem: tamen
ignorasse eos, qui etiam sine extremis languoribus, ex crudi succi motu facti Myr calescunt. Qitid quod I. epidemion parte tertia,in historia oris Epicratis,resertillam rigose correptam esse,& non incaluisse ξ quod ex crudis si iccis dixit Galenus incoin. accidisse. Ita resertista neque illud vidit Hippocrates: sed audiuit factum,&la buit suspectum.quod sua verba apertὰ declarant. Epicratis uxorem, inquit, quaed cumbebat apud Archegetem prope partinniam existentem rigor vellemens coripuit: non incaluit,vi ferebant. Ego non dubito: poste morbum aliquem denuo fieri, nunquam antea consipectum.vide morbo Gallico, qui nostro hoc tempore primum ὀ tartaro prodiit, piarique medicorum dicimi. Quanquam repugnent alii quidam, mi es se exercentes: ut morbum hunc ab antiquis conspectum esse ostendant, eiquς ex consuetis antiquis medicis nomenclaturam inueniant. Quasi vero aut nulli medi' 'corum,ita fieri posse, fuerint multo anes suspicati: aut quidquam habeat platioso phia aduersum,morbum nouum generari. Celsus libro i.in ipso prooemio: nullam samagis dicit rationales medicos empiricis praestare, quam quod nouis morborum generibus possunt etiam opem ferre.ita enim inquit: Saepe eqρο noua incidere molaborum genera, in quibus nil adlauc usiis ostendetiti haec Celsiis. quod tamen non it
254쪽
ingosophiae aduersium: quiuis intelliget, qui philosophiae aliquid degustaverit. nam
species quae persectionem quampiam continent, perpetiue sintsecundum specliem euentra principio &fine: tamen quae in sola imperfectio sunt, nihil mirum de
u fieti vinonest mirum paIrari nouum facinus,nunquam patratum antea, neque monstru generati, cuius forma prius conspectanonsitata neque nouam salutis coria ruptionem. nimirum tactant erroribus, non perfectione. Ergo nouo modo deprauato victu,nouos morbos fieri: ratio sert.non enun arbitror, ratio quaepia cod-zetit maiores homines prauo uti Victu,quo hod lexnivolentes virum .proinde Galeiam, suspicatus est: rigorem sine febre non accidisse Hippocratis tem're,qubdho io mines essent frugaliores.Ego itine non censeo impossibile,morbum aliquem nouum fieri: tamen rigorem sine febre, ex crudo succo, assilisse a tempore Hippocratis non
suspicor,cum propterlocacitata,&lustoriamVxoris Epicratis: tum etiam quia accidebant eo tempore morbi alii ex simillimis causis, aut etiam ex maiori cruditate. A
cidebat enim eptata febris, quae ex vitreo humore fit. finge igitur hominem paratum ad hanc sebrem quales eo tempore fuere quamlurimi balneum intrasse. non video eurnon horruisset, neque cur,si se citis collegi siet quiescens, non potuis let sine febre manere. Quod tamen ab Hippocratelibro primo de morbis dictum est: de exquisito rigore&velaementi interpretor, qualis nunquam nisi ex humoribus biliosis fit. Et
miror sane Galenum, alioqui antiquorum blandum interpretem, & Hippocratis io mantissimum,hanc interpretationemn5 inuenisse.Sed pro praesenti capites alis multa diximus.
Desiebris e tM. Cap. XVIII. V o o quidem homines febricitent,cum secundum uniuersum corpus habent
calorem maiorem quam oportet: communis omnium consensus est caeterum
tria potissmum in dubium vertuntur in investiganda febris essentia: primum anili calore selo consistat,an cum siccitate coniuncto: deinde an totum corpus necessario teneat,vel possit solum cor obsidere: atque ininipse cordis substantia necessaribsit, an calor in humoribus spiritibusve cordis febris dici debeat.Na in prima cotrouersia, Sst videtur ab utraque parte esse Galenus: &Hippocividetur sentire prima aptistisinorum, I6.Febris essentiamin calore cum siccitate constare, atq; in siccitate magis. cum i iungens febricitantibus commodum victum:humidulcat, calidi nulla facta memtione. Atqui Galenus in comentario addidit:pebri enim,quoniam calida&siccapas fio est es enim couersio caloris natiui in igneum victumhumidum consulit.*pa lo infra obiiciens sibi hominem hydrope simul & febre laborantem, in quo tamen ab humidis cauendum quam maxime est, & iniungenda sitis:r po ndit,Hippoci ate dicatione quae desumitur abipsa febre,fitisse prosequutum. unde, cum indicatio qua morbi est propria diuersa ab eaquet est catae, aut symptomatis, aut affectus alterius) abi pymores estentia procedat: videtur aperte se em in siccitate collocare. Caet rum contrarium plane docet libro de differentia morborum: in simplici intemporie, quae uniuersum corpus obsidet, febris essentiam collocans. secumdo etiam methodi capite ultimo inquit, homines inuenisse nomen febris: quoniam non erat illi semper facile dicere, calor tantus, quantus iam valet officere operationibus. Itaque dicit haec duoidem significare:febris, &calor tantus, quantus iam Valpt officeret Q rationibus.est igitur in ratione febris solus calor: siccitas est essenti cosequens, qR nquam neque hoc necessariis. Nam stibiiciat homo aliquis, laborans solo chisere per corpus uniuersum.hunc constat ab omibus hominibus febricitantem arem habebit enim talem pulsum, qualis febricitatem selet consequi:talem etia prP iubit tactui sensum,&reliqua eode modo. febricitabit istin hic citra siccitatem, V nymi, Jt arbitreor, non admittes, sed negabis seri posse: ut totum corpus calorem pia ternaturalia a quinsu siccum. itaquein hoc agetur tota controuersia: An Liri calor praeter naturam consistere incorporenullatenus sicco. Ego sane vidi is
Vs um disputantem de intemperie calida & humida: quae si nequaquam in
' bro aliquo potest consistere, vana ille loquitur. Sed intelligo homi M
255쪽
aliquem Iaborastin toto corpore, vel in corde selo, intemperie humida situm. si hoc quoquenegas:fingevsium fui ille illum multis ante,cibis, pinionibus,&reliqui, lia victum speistantibus, humidis, in altera oppositione temperatis. atque ita inuisse, huncisi ham timidiorem, quam pro natura: quem, Obiectione cauta calfacienti
facito febricitare.constat caloremhunc febris consistere cum humiditate praeterni lturam:tantum abest visit cum siccitatae.Dices fortas te: calorem illum desiccissituri hominem. sit ridicis, sedinterim dum humor praeter naturam Corrumpitur: limo
febricitabit,&erit nullatenus siccus. igitur siccitas non est essentiae febris pars. Nari quod taleae, necmomento temporis potest a re separari. ergo ratione diues Galenus indicationem desii tam a febre, si radere exhibitionem humidorum: ac iur fius febrem,qua febris est,exposcere Egida, &humidat atque ad eb, febrem cali dam&siccam esse passionem M quoniam calor praeter naturam, quantummi sis agitur, desiccat perpetuo substantiam,atque ea indicati stabarictaequae aut abes.sentia affectus est, aut ab aliquo quod eius naturam consequituri quoniam igitur ca lor desiccans est, calida&ssicca assectio dicitur.& eadem ratione, eoniam quas ebris est,est calor desiccans. qua febris est,exposcit Digida,&humida,cum sola cosistit: sis gida, quo extinguant c orem: humida, quo cohibeant desiccationem, quae ausa
praeter naturam in corpore fit. itur quod abrimam attinet controuersia, ita habet. Quod ad secundam attinet, Gesen. litide differentia morborum, In toto corpore ν detur febrem requirere,dices: Tunc enim facile iam ab omnibus depraeheditur, quali in toto animalis cὀrpore febris nucupatu in principio etiam tractationis de febrium differentia,& lib.deinaequali intemperie,docens febris generationem: hocid vi detur accipere. negat enim esse febrem, in quocunque membro calor sit: nisi illine transiiusserit incon quoniam scilicet anes quam cor calestit, non potest calor in re, uersum corpus dissimae: statim vero ac caluit, in totum corpus distribuitur. quoniam scilicet cor est totius caloris in nostro corpore fons. tamen contra est: quod inhpiria vocata febre 1. de differentia febrium, & secundo prognostici com. .extrema quo nomine caput, manus,ac pedes intelliguntun tam longe abest,ut calorem praeternuturam habeant, ut etiam persei gerata sint. & tamen hanc esse febris speciem citatis locis testatur Galenus, & multo etiam clarius septimo aphori simorima commentario soquadragesimo secundo: quo loco illam, febre accidente separat. 7. etiammethodicap.8.ita scripsit post alia: Cognoscentes la usinodi affectum ad portionem essese-brem. quippe quod illa in toto animali, vel in corde est:id propositus nuc affectus est
inventriculo. haec ille.loquebaturverbde intemperie calida ventriculi.6. idemion parte prima com. 29.inquit, Essentia vero earum est non secundum Hipp. modis,as optimos medicos,sed etiam secundum omnium hominum consensum:praeternatiram calor,maximὰ quidem in totu animal effusius, sin miniis, at in plurimis paribu , vel in nobilissimis consistens. Constat igitur ex liis verbis luce clarius iuxtamentem Galent: non essetn essentia febris, ut calor in corpus uniuersum distributus sit,sidui sit in corde:hunc statim esse febrem, dum modo habeat perseuerantiam. 'acdictione cludo a ratione febris illa caloris incrementa: qua aut ab exercitatio corpor aut animi affectibus orta, statim cumipsis effectibus conquieseunto quod etiam's, pue sensius quotidie docetins risquefebribus, qu cumrigoreinuadunt. nam peris crementi illarum bonam partem,frigus pedum perseuerat. itur quantu ego intelli
D,Febris caloris non est,ut totum corpus assiciat necessarib: sedulineo membro re
ceptus sit, quo,nisi quidsit quod impediat huiusimodi est in lipitia febre intemaist
flamatio trahens more citcurbitul undique,&calidos humores.&spirituu copia: α' principio incremeti febriu cum rigore inuadentiu humor inaequaliterincipieti pintrescere in uniuersiam corpus diffundatur. Quomodo dictum intelliso, ubi Galeno dixerit: sebrem esse totius corporis praeter naturam calorem. Estvero membrum lud, quod natura sua traffundit in corpus uniuersiim quam citissime:cor, propter de lidoru spirituum fluxionem per arterias. est tamen febris, non quicunque calor inii cor consistit si modo febris morbus est sed calor tantum, qui initium est proprias. stantia. Sunt enim sanitas & morbus eiusdem. utraqueatam harum affectionum est in vivet cinam quod vita caret, ut iritus&succi: nequesanum est, nequo
256쪽
s stilus vita carere, monstratum est insecudo huiuSoperis libro. nam nec operati uti habent vitales: quarum persectione sanitas,&tasione morbus dignoscitur. Igitur sisti, quaecunque recipit in substantia cordi nec aliqua species est, quae praeter hanc in aliqua alia materia recipiatur. Sed qua ratione, si res ita habet ut diximus, uere ictuinfiterit a Galeno, primo de sebrium differentia: celebratissimam illam se um diuisionem, in hecticam, putridam, & diariam, latam esse per subiectam materiam3 nam si succari nullius febris materia est, sed calorem qui est in cordi, si, stantia quique vere est febris,facit,& spiritus in se febrem non continent,utpote non uiuentes, sed faciunt, perinde ut humores: diuisio illa non est per subiecta corporato lita, 'am humor, & spiritus febri subiecta non suntὶ sed per causas internas potius,
atque,ut exactius loquar, partim per causas internas,partim per materiam. nam spi ritus & si cus sunt internae cauta febrium, quas succedunt: cordis substantia esteorpus subiectum hecticae, quae in illa est facta. certe, si res ad exactam ducatur considerationem, est ut pxopostumus: tamen putauerim, Galenum loco illo febris nomen, omissa tam exacta consideratione, de toto eo cyore dixisse, qui in aegrotante seminar tangentis sensui occurrens. atqui hunc constat per hecticas febres in
ipsa substantia solidorum recipi, atque propterea salsuginosium quid&aridum se cui repraesentare: in putrida veris in succis, & propterea modum quendam ipsus
humoris, tactu sentiri. nam sentitur humidius quiddam, & suauius tactui,in redum p tantia sanguinis: acrius quiddam & mordacius in bile: &veluti per cribrum prodi eas calor , in pituita: quoniam scilicet hic si cus nunquam tam aequaliter rocipit calorem. Ex quibus signis quae ipsa cum multis aliis similibus resertitur a Galeno nuper citato loco, & primo ad Glauconem,&secundo de crisibus,&sexto de morbis popularibus,parte prima,textu 29. ab Hippocrate, & Galeno in commentario in constat, in illa diuisione, calorem occurrentem tacti, in qu cunque recipiatur materia, febrem esse dictum: etiam si consideratione deducta ad exactius, febris sit calor, vel in sola substantia cordis factus, vel qui fit. qui qua lumini piis agitur, subiectum corpus desiccat: quanquam non perpetub cum siccitate est. seadcfebris essentia haec sint fatis. a
cap. TITTIVMo R. 8 s &spiritus, cum cundum naturam habent, multitudine,&quari litate, & facultati corporis proportione respondent: nulla ratione sunt inui, les, atque ita neque febrium causiae fieri possunt. sed cum febrium causis fiunt: quia cor calfaciunt, aut uniuersem corpus, tales fiunt. calfacere verb non pos sunt, nisi ipsi fiant calidiores. possunt fieri calidiore , aut simplicem alterationem p pcrpessi, aut secundum totam si ibstantiam alteraii est alterationis sectindum totam substantiam duplex modus,vstio, & putrefactio.' Igitur necesse est, humores& spiritus, cum febrium cauta fiunt: incalescere multum, aut putrescere, aut Vri Cum veris humores quatuor sint, solus sanguis sconcedentibus id medicis mnibus citra controuersiam) potest incalescere alteratione simplici usique ad sobris generationem: idque habet, cum copia redundat. nam alij, si tantum imcalescant, anticipant ustionem, aut putredinem. cuius rei causam, quidam natUra curam circa conseruationem finguinis esse putant .Ego veris censeo: sanguinem omnium humorum esse naturali calore calidissimum, proindeque ab externo divis putrescere. Nam eommune est hoc non succis solum, sed omnibus r I hus: Vivb per se fuerint ealore secundum naturam fortiori, eb a calore praeter naturam tardius corrumpantur. exemplo sunt generosia vina. Reliquos omnes λδὸnguine, non aliter ac putres, excitare posse fa,res, videtur Galenus docere mil-
i , & alij medici ita intelligunt: & per putredinem posse omnes, febrium fierim fas, nonnulli sanguine excipiunt: atque suam sententiam tribuunt Galeno autori.
piritus nonnulli sola inflammatione dicunt fieri morborum causas; alio eu
257쪽
addunt putredine.hasvicotrouersias deciderimus,nihil erit in proposita disputatio ne dissicile. sedhaec indigent diligenti discussione. m quod primo propositumesi
tam omniumconsensu comprobatum, ut inlimcisquealem a nullo in controuer
fiam vocatum siqnempe alios humores a singuine non nisi putrescentes poste fidis febrium causa veritati censeo esse aduersum.bilis enim syncera proculdubio potest
generare tertianam exquisitam,vsta, citra putredinem.Nam cum hi sint duo motu, aut duo corruptionum modiha calore terno: tamen quaedam ad hanc, quaedam ad illam corruptionem sunt paratiora. . Nempe .de temp. &primo de medici sit . facultate,quae calidissimasunt natura,adiuncta potissimum siccitate,& partium te nitate: sunt adustione paratissima. quae eris humore abundant, aut non sunt L i, to calore: haec putrescunt citius. Igitur constat: bilem esse natura sua paratamvri. at
vero constat, facturam febrem,si semel fueritvsti, etiamsi citra putredinem id fuerit perpessa. haec autem destia bile dicta intellige. nam atra,quanquamvri potest,non
putrefactoa,ut per ferinam vocatam atram bilem contingit: tamen, ut haec eadem si sectio monstrat,non facit ustione febrem, quia cum terrea alioqui sit: cito euadit petustionem igida,& terrae omnino similis) 1esi febre aperte febricitabat iuuenis ille, quem ro. meth.depingit Galen.vigesimum quintum aetatis suae annum natum, cal, dum &siccum temperamento, musculosum vi canem, longo itinere defatigatum, cogitabundum alioqui,cura ac selicito moerore confectum,qui in tertianam rebrem inciderat: in quo primum aegrotante propter calorem ac ariditatem, ausitim inquit se inesse mirificam diatriton contemnere. dequo ita inquit: Quippe aeger is, quem ante descripsimus, exemplo omnibus est:qui propter siccitatem, a principio ciso indi etiamsi febricitare iam incipiant .nam cum accenditurinhis febris,proptermoris tem acrimoniam excalfacti attenuatique ex sele, & inedia,& laboribus secet: --ximum eius remedium est humidum nutrimentiun. sicut Θ diuersio, ubi ob copiam, vel obstructionem,uel phlegmonem,ues,ut semel dicam, humoris alicuius putred, nem,febris est orta: maximo malo est cibus. haec ille. Ex quibus constat: febrem ibiam ortam fuisse excalfacto attenuatoque se o,atque omnino citra putredine ali qui maximo malo foret cibus. In liis qui talibus febribus laborant: accedit maxima coniectura, ad intelligendum, eos sine putredine febricitare ex bile, & aliis exeunti- Iobus. accidunt enim crebro lius Vomitus tenues,fluidi, minimὰ talentes. tamenvi mi Lites dicit Galenus: foetor est proprium putredinis indicium. Sed quid ObdGalenus omnem ab humore febrem,dempto βynocho sine putredine,putrida appellati quod
non videtur aliud significare,quam ex putredine ortam. Praeterea non semel aut tit, sed centies dicit: tertianam nasci ex putri bile, atque illam posse esse, aut exquisitam, aut minus. Animaduertendum,quanquam habeat ut diximus: tamen raro sync ram redundare bilem,ut sine putredine febrem faciat. proinde omnes febres exhin morum putredine,aut ustione: sub putridarum nomine Galenus praeteriit. S quinniam quae putrestunt,&-vruntur: quodammodo in symptomatis patiuntur sim, les affectiones. at nouaestisthaec phrasis. immo vero abipse Galeno attente notara. 'Nam secundo de simpliciu med. tacui. cap. 1 .disserens de urentibus, inquit: EtVincantur putrefacientia, non quidem propria utentes nominis appellatione: namqux sunt putrefacientia,humectantia cum calfactione sim' tamen eadem modo vocamus propter symptomatis similitudinem. Eodem modo loquendi usus estinfebrium ab humore reddenda causa: quoniam nihil referebat, haec tam ex te distingue nam neque ad artem excolendam,neque ad curationem, noua febrium disserenda erat opus: sed adhaec omitia, melius febris ex bile ina stib putridarum genere com praehendebatur. putridae verba Galeno,& ab aliis omnibus autoribus, ab hecticisSephemeris separantur: quasi lum illae quae simiasiiccis, possint fieri cum putredin quo factim est,ut opinentairmulti,spiritus non posseputrestere. Nam aliter, dicunt, i foret ephemerarum non simplex genus, sed duplex: aliis ex spiritibus inflammatis, aliis exputridis ortum habentibus. atqui quod putresterenon possint si ritus, illlam naturam in causa esse dicunt: quorsiam,stilicet, sunt tenuissimi partibus, & ignei tura. Caeterum hi leui de causa mihi videtur negare,quod sensissinus rationibus con firmari potest. Nam ab Aristoteledictum est .meteoroncap.I.omnia quae noni'
258쪽
in imuntur vi, per putredinem venire ad interitum. atque in eodem capite paulo infra, omnia,inqui Possuntputrere, praeter ignem.*iritus G,arbitror, dices ignem. Stadices fortasse: essenaturae igneae, atqueproptereaillud sibi inesse, quod igni. cedrinimum aduertetis quae subdit: terra aqua aerem posse putrere, quoniam se stratasunt vi materiaigni. icit inius quae illis generantur,& substrata si int igni,
potest putredo fieri. Adde Firitum ex insipirato aere fieri libellis de utilitate respira
tionis,&devsii pulsus atque esse aere etiam crassiorem, ut monstrat Galenus libello quod sanguis in arteriis secundum naturam contineatur. quia ex aere generatur per concoctionem.igitur cum putrem aerem lapius inspiremus: non mirum si spiritusio in eoedis cauernulis cum putribus humoribus volutati,putrescant. quod intellige
te, nonnulli duplicem dicunt esse modum putredinis, alium quo humor proprius rei extrahitur ab externo calore& fluidus fit hoc dicunt posse putrere solum hum rem alium,quo calor proprius extinguitur a calore alieno, hunc dicunt posse accipere etiam spiritus. Nobis procedens hic idem sermo dabit occasionem declarandi naturam putredinis,quam Aristoteles pxaedicto in loco tradidit diserte Diuisionem
qua hi utuntur,nonintelligo. nam in rebus quae putrescunqidem extemus calor e tinguit namralem: &extrahitpartes humidas, facitque ut minus a naturali rei calore contineantur. Vthin rextractus fluidus fiat hones in putredinis essentia.Valeat ergo haec diuisio. illudunum constanter assimo: posse spiritus putrestere. atque fe-1o brem diariam facere,vel putrescentes, Vel sine putredine. sed quoniam spiritus qui
putrescunt,aut citb Muunt, aut putredinem in humores transfundunt,aut eme danturfacile:fit ut diariaeputridς,intra aliarum diariarum terminum concludantur,&vi curationem maiorem aliis non exigant,nis1 in aliud genus permutentur. proi
dequemedicorum nihil intererat, plures diariarum species facere,ex alterationibus cauta. sunt enim omnes haesebrium differentiae taprincipio statim libri quarti diximus: non ex rerum naturaprose , sed medicis usibus accommodatae. has igitur melius fuit diarias dicere: & putridas omnes a succis esse. De quarum numero si cundum species ex materia desumptas, certantor nes medici. Quandoquidem G lenus secundo de crisibus capite duodecimo triplex tantum dici simplicium genus: o aut enim biliosas esse,aut pituitosas, aut melancholicas. atque harum quaslibet, aut intermittentes,aut cotinuas: sanguineas enim esse quodammodo biliolas. Qua in re illum mordet iacena:qubd febrem aliquam ex putrescente sanguine fieri possen gauerit,instatque argumentis. Eorum,qui post hos autores commentaria scripsere,
quidam Galenum reveranegasse hanc speciem febris dicunt, atque adeo Auicenam assecutum fit iste Galeni mentem, sed stetisse a contraria 'pinione, atque deinceps controuersa agitant:alij huic,alij illi fauentes.Nih eandem fuisse Galeni&Avicenae
mente putant, sed Auicenaaut Galeni verba nus assecutum, aut amore proteruae
contentionis,finxissesibi hoste que feriret. quodque triplex tantum febriu genus esse Galenus dixerit,cum febrem ex putri sanguine non negauerit: dicunt piarique factum, quoniam sanguineam ad biliosam reduci insinuauerit dicens: am quae ex guinese, quodammodo biliosa est . Nij propterea censent dictum: quod si guinea necessarib composita sit ex singuinea & biliosi. sed cum quaestionem hanc nullus non disputauerit: nullus mihi videtur rem ex ratione secisse palmi.Nam MN cenaeassec videnturrem ipseminuestigasse, sednondum inuenisse.Qui se sub G lenitarum nomine,sidiis placet, hodievenditant,tantb fimi elegantiores,ut in sim
gulis controuersiis more grammaticorum articulis aut dictiunculis contendant, Vel reiuris peritorum ex scripto argumententur.Galenus fecitndo de differentia fo- . hilum capite duodecimo quaestionemhancdisputat,neque breuiter, neque obstin quare non erit dissicii dante deo,autoris mentem exillius sermonibus eruere: si ' prius,quodin reliquis fecimus,ipsam per se rem philosophica ratione deduxerimus. Primo illudnegarinulla ratione potest: guinem posse putrescere. enim,Vt pau lo ines dictum est,communis rerum omnium interitus,putredo, omnium inquam quae ex elementis mixta fiant. monstrant id bubones, ac reliquae inflammationes: in nisi anticipet digestionem,putrescit omnino,atqueitagenerantur αδ mmationibus carbunculi,& alijseniles tumores: aut in nus vertitur: quod pur
259쪽
tuedinis non adeo perniciose est species, ut procedente sermone monstrabimus. ii lud quoque arbitror satis constat: si sanguis qui synochum sine putredine facit, puta
tresicere inceperit, nulla alia in corpore facta mutatione, sebrem proinde non res. tutam. ridiculum enim si quis dicat: cessasse febrem citra corporis attemperatio ne authumoris euacuatione hac una de caua, qubd putrescere sanguis coepe
tit. itur si singuis potest febrem facere sela multitudine, quod ex communi mel corum consensu accepimus: constatposse putrescentem sanguinem febrem sensrare. Quid igitur est,quod inre ipsipossit indubium verti,ut aisputatio non sit dem mi 3 nunquid reuera habet sanguis ingenerando febrem aliquid proprium, quod aliorum humorum habeat nullusὶ habet,dices,febrem generare sola copia, ves alte i. ratione simplici: sine ustione,aut putredine. at hoc dictum iam antea est. sed numquid in generando febrem cum putrescit, habet aliquid proprium' habet, dicunt, Vt cum necessari portio illius tenuis & pinguis, per putredinem in bilem mutetur,&crassa in melancholiam: perpetub exputrescente singuine composita febris fiat, non simplex. sit ita. sed nunquid aliud habet sanguis proprium t non explicant. sed
nos iam explicamus hinc sumpto initio. Longe aliud est: rem aliquam putrescere, aut putrem esse. nam quod per putredinem corruptum est, putre est: quod ad corruptionem hoc modo disponitur,dicitur putrescens. putredo,&vstio,&similes m tus: sunt alterationes secundum totam substantiam. non enim quodita assicitur, 1im calesci aut refrigeratur,aut tale aliquid patitur solum, quod secundum qualitates est alterari: sed totasubstantia permovetur. nam in utrisque & in iis stilicet quae mimtur,&iis qtiae putrescunt, extinguitur calor nativus ab externo: in illis, consumptis humidis partibus, in his,extram; sed quod putrestit, antequam tota substantia iam permoveatur: qualitatibus ad putredinem concipiendam disponitur prauri ut cabfactum aut humectatum. terminus huius dispositionis est: cum iam incipiunt limmidae partes substantiae a siccis aris,propter debilitatem caloris natiui,ab exte no factam. Utraque communi pestatione dicuntur putrescere:&quae ad cones piendam putredinem praue disponuntur,&quae iam permoventur tota substantia. ita enim vina solemus dicere incipere putrescere: quoniam incalescunt& apparent facta debiliora, etiamsinondiun sintinsigniter acida: quae tamen deinde,si in locum θ' alium transportantunmotu &ventilatione, & mutatione vasis & seli, manent imcorrupta. quod non fieret, si secundum substantiam forent permutata. nam tales mutationes quae secundum substantiam sunt, ut ustio, putredo, aut concoctio: ubi semes sunt factae, infectae essenon possunt. non enim, ut quod calfactum est, potest refrigerari: ita quod coctum, reddi crudum, aut quod putre,emendari. si enim vina, eriὰ acida fuerant facta,emendata sunt nonnunquam: id, ut Galenus doceto aphor. comment. decimo timo, resectione partium quae putruerunt, fit, non alteratione contraria. haec omnia singuini positi ni accidere: ut putre aliud licet, dum praue disponitur calfactus, aut humidior redditus, vel ut putrestat alteratus tota substantia. Sed nunquid ut ex bile naturali,ctim putresci generatur alia b, Flis praeternaturam species,*ue diuersi quidem est rationea priori men in ratioΠοbilis flauae conuenit: ita sanguis putrescens in alterius species sanguinem transit, qui tinguis praeter naturam sit ξ an in alterius generis humorem degenerat, ut vinum in acetumi ego quidem puto in genus diuersium degenerare: neque posse sanguinem putrescere, non permutata singuinis natura. Nam Galenus secundo de elementis,& libello de atra bile,&de natura humana,ue ubi ubi de humoru speciebus disserit; singuinem praeternaturam fieri duplicitantum ratione dicit aut alteratione simpli ci, aut permissione alterius humoris.itaque fieri posse deficientem a naturali:factum
aut calidiorem, aut Esidiorem,aut humidiorem, aut sicciorem, vel pituitosiorem, ut ita dicam vel biliosiorem. tamen reliquos succos dicit fieri praeter naturam his i duobus modis,& praeterea putredine: qui modus non est in singuine. quippe qRicum putruit, alterius generis humorstatim est: aut bilis flaua,aut melancholia, ad pus.lauciat si ituriam aliud: quo sanguis differt ab aliis succis. unde manifestum fit: sanguinemprima ratione tantum posse putrescere,ut singuis adlluc sit, dum dis
ponitur stilic t prauis qualitatibus ad concipiendam putretae, ut dum incales se
260쪽
, ME DIC. ET PHILO S. LIB. V. a s
i cui si quis exacteloquatur, nondum est proprie putrescere. quod tota substantia permovetur: specim praeternaturam est bilis, aut melancholis, aut est pus. non itur fieri potestsebris a unguine putrescente propriε nam quod ita putrescit, totatbstantia impermovetur: quare alterius generis humoriam est. cum igitur haec itasthabeant, qua alia ratione putandum est, Galentim dixissio, triplex esse tantum putaridarum febrium genus: quam quod an ius pars, quae febrem facit, nondum p iret,qimiam putre i rguis non est, sed bilist quhdverbiicecsit Galeni mens intelli ges,ebqubd febrem hanc ex sanguine, abiliosa non alia ratione dicit differre loco praedicto: quam sola lenitate aut militia. quoniam, scilicet, bilis quae ex putredineio sanguinis generatur, mitior est bile putri, ex alia bile genita : quanto singuis nat talis, naturali bile mitior est. Vt dictum a Galeno est libello de atra bile, & a nobis i
xta illius mentem in primo huius operis libio:atram bilem ex bilis flauae ustione molastiorem multo esse ea,quae exsiccato sanguine consistit. nam omnia insequuntur quodammodo naturam eorum, ex quibus fiant genita. itaque febris putrida ex sa guine biliosa est: mitior tamen ea, quae est exquisita. quod stimus paulo post adue sium Valetiolam rursium monstraturi. non eo inficias febrem hanc compositam esse:
non tamen ex duabus putridis: sed ex febre quae fit a sanguinenon putri, sed qui praue disponitur: & ex altera a biliose humore. qis; febris minus selet exacerbati,quis bilios ataliae. quia bilis ipsia, di istaration est mitior: & contingit sanguinis esse tanto
io plus quam bilis,ut incrementa quae per tertios dies contingunt, sensum latentia pro aereantur.Sed cur sanguini non sunt tot modi conuersonis ad dispositionem praeter naturam, quot aliis humoribusὶ sita naturaiaci quae cum respectu aliorum hum rum inmediocritate constituta sicinonpotest este multiplex,ut quae consistunt in e tremis. Est enim sanguis secundo de facultatibus natin alibus si iccus moderato calore genitus , reliqui ab immoderato. moderatum in rebus omnibus est unum: i moderata plura. atqui succus, qtu putredine progignitur, nonfit a moderato calore: quare sanguis non est. quam rationem simul cum assertione scripsit Galenus secumdo de crisibus capite secundo. quid enim aliud continent haec verba liquet tamen, quod cumhic putrestere coeperit: non amplius bonus remanet, sediam adamaraeso bilis naturam transit. atque in hoc illud seruatur: triplex esse genus uniuersum sinplicium febrium. quae enim exsanguine putri fit,iam quodammodo biliosa est.siqui, dem in naturalibus sermonibus recte ostensum est: quod si iguis ex moderato calo- regeneratur,flaua autem bilis ex maiori, atra vero ex sufficienter immodico. haec Galenus. quibus aperte imuit: quia sanguinis natura in siiccoriun mediocritate est,' nonposte non permutare naturam per putredinem.Sed horum exacta notitia ex iis
quae de sanguinis n. aturain primo huius operis libro scripsimus,pendet. Modis de propositaquaestione satis diximus. De modo Do febres invidunt humana corpora. o Cay. XI. INVAD VNT febres humana corpora, vel sma adlluc, vel contes ata aliis morbis. Vt febris febri superuenit. atque febris quae si eruenit: aut delet priorem, aut cum Is una manet. idque aut copulatis duabus, aut pluribus fit. vi contingit hominem mc bene valentem, diaria febre aut putrida corripi: & febres aliorum generumiolent lapὰ in febres heeticas terminari. atque is qui febre laborabat hactenus in ria aut putrida: iam non ea selum, sed hectica etiam teneri. & tertiana febrisilalet simul cum quotidiana commorari: quod in hemittito perpetuo fit. Ecce igitur 'thaec omnia contingant in febrium inuasionibus: tamen in modo,quo febriu quae' ἴψ d species nos inuadun controuersias medici agitantiquas propositum est modo
est . Negant enim fierique: poste febrem hecticam a principio hominem imuinere, nulla aliapraegressa, idquellae ratione. Dictum est libello de inaequali im
ne capite quinto,reque ipsa constat,etiam dicente nullo:quae tenuia fiunt,fac, terari quam quae crassa quaeque naturate ia& calida, facilius concipere car0 in contrariis. atque ad confirmanda hanc rem additum est exemplum apposi