장음표시 사용
271쪽
bilissiae tertio quoque die,at quarto,aperte significauΠamra ipsi aut occultaptae prietat quae essentiae inestipsius humoris,fieri Nam qui contrarium opinantur, hi censent: fieri quantitateipsius humoris,&qualitate quae faciunt: Vt citius aut tardiu, membra in quibushumores congeruntur, immittant ad membra recipientia. quod ut euadat clarius,notandum: febres nonnunquam fieri, in membro aliquo insigni caus intemperiei, congesto humore,illinci certis periodis effuso per corpus ves uersiim,ut febres pituitosis silent in ventriculo habere em aut radicem biliosa in hepat melancholic in liene, primo deratione curandi ad Glauconem capite quisto. nonnunquam vero fiunt,nullo membro praecipuo insigniter laeso: sed totis vehi, intemperatis, colligentibusque multam excrementorum copiam: in quibus motu, i, fit,humoribus ab ipsis venis emissis delatisque per paries sentientes. hanc motionem ex hoc aut illo interuallo,qui proprietatem negant, dictant fieri quantitate&qualitiate humoris. pituita scilicet,quoniam reliquos humores copia seperat multum,exbre uissimis interuallis mouetur:melancholia,quoniam quantitateminima esst,&tardi sima admotum,longissimis: bilis, quia quantitate tenet medium,&multo plus su .ratur a pituita quantitate,quam tenuitate&mobilitate illam superat,mediocri inter uallo mouetur. atqui cum haec sit ratio, inuentum experimento esse dicunt: pimiae quantitatem,quae suffcit admotum,uno die congeri, bilis duobus,& melancholis tribus: quanquam contingant ex certis interuallis ordinati reditus. caeterum requirendum ab his est shaec enim mihi videtur pro barbarorum sententia firmissima ra- ilatio nunquid fieri potest,ut duo homines laborent tertiana simul, atque alteri sit a cessio duplo longior,&interim dum durat acerbiorὶ non arbitror ne abunt igituriblorum alter duplo plus colligit bilis duobus diebus,quam alter. ergo si utuntur simili victu,atque illum non permutant: tantum bilis colligit alter v toto biduo. si igitur hic tertio die accensionemhabet,quia ζgesta est: cur non alter secundo die habuit 3 his rationibus itaec incommoda,ut in plaetisque aliis,ad occultam proprietatem confugiunt. tamen ut a princjpi Q huius operis diximus: deuitanda in omnibus nobis est, quoad fieri poterit, haec ruga.nam causam proprietati tribuere: perinde est,atque ignorantiam com fieri. proinze Galeno contraria sententia magis placet: quae causam huius reditus ex pquantitate & qualitate humoris deducit. quam secundo de disterentiis febrium capite ultimo multis exemplis nititur siuadere.Rurit, inquit, menstruae purgationes ordinaum mulieribus singulis mensibus. tamen id non accidit eorum quae vacuantur proprietate 'aeni in nonnunquam sint sanguinea, nonnunquam biliosi,nonnus quam sanioli sed tunc temporis effunduntur,cum corpus incipit multitudine grauari. neque solum hoc: sed&aluum expurgare multi homines ibi mi ordinati iis gulis diebus semes aut bis,statis horis.quod non arbitror dices esse ex secum proprie tate: sed exonςre,qu0dhoris illis incipiunt expestentiamebragrauius sentire. Quoatanto tempore tantum congeratur,quantum iam valeat grauare: ex proportioneis'
cultatis membrorum ad ipsa excrementa fit, ut quaecunque alia physica actio ex pro' 'portione agentis,ad id quod accipit. quod vero hoc tempus in hoc humore con rendo,illud in illo insumitur: obseruatum est experimetuo. neque vero est quod illi
adeo dena irentur ordinis constantiam &perpetuitatem: cum leui quocunque erro . re, etiam duodecim horis,&nonnunquam pluribus interturbetur.quod,siin humin ribus talis esset proprietas,fieri non possiet. Nam quod aegrotans plus consueto si menti si amat aut minus: quantitati humoris qui congeritur,potest quicquam addi, aut detralai,proprietati non potest. sed prandio unico immoderatiori, fit quotidie, Waegrotans multis horis anticipet accessionem.ergo quantitas,&qualitas facit mordi' liis aut illis interuallis, non proprietas.Αddenecesseeste: ut numerus circuituum febrium numero humorum responderet,siproprietate contingerent. sed resp0M 'denti sunt enim tres tantumhumores,qui per circuitus moueantur: circuitus autem multb plures. no enim tantum quod anus,&tertianus,&quartanus: sed&quinta nus,&septimanus,&nonanus. ut ab Hipp. dictum es primo id par. . t .2.6 7 &9 quanquamhoc etiam est in contentione apud me scos:quandoquidem vidς'
turaGaleno negarilla circuitus in commentatione loci praedicti. quo loco negat 'aliquam
272쪽
,s uam talem sebrem vidisse distincte: &Videtur rationes Dioclis aduersus Hippo
essem commendare. tamen reuera Gal. sub dubio remreliquit,&libello de typis istum circuitu mentionem secit. quanquam Video in m loco Galenum noni dies de illis expropria sententia: sed disserere de typis aut formis nihil enim interessi recepta de hac re alionim opinion quia ad eam tractationem admitti poterant alio tum placit doctrina nihil heu. sed Micena Fen prima quarti,tractatu secundo, e rite i. proprio experimento confirmat: tales circuitus solere essesebribus. cuius semienti ego hac in parte assentior firmiter quippe qui multo antequam medicinaest, dere coepi: sebrem octomanamin quotan sene,quae multis annis durauit,sium eo io spicatus. praeterquam qubdesthaec sententia Hippocratis,qui nihil scripto mandatauit temere. itaque sebrium circuitus no respondent humorum numero: sed serip test,ut humor aliquis propter multibidinem aut paucitatem aberret a propria po-riodo.Nam Micena causam quintanae &septimanae febris eandem esse dicit cum causa quartanae: caeterum propter humoris paucitatem fieri, ut sebris quinto & sepu- mo die repetat. igitur periodus febrium, etiam dicete Avicena, quantitate &D litate humoris fit. neque solum hoc humori melancholico accidere loco citato dicit, sed bili pituitae contingere posse: ut tropter paucitatem materiae ultra consiuetost minos proti stantur,quod non minus censeo esse verum. terum hoc non tollit, quod de quotidianis,tertianis,& quartanis consense omnium autorum docetur fierito scilicet quotidianam ex pituita, tertianam ex bile,&quartanam ex melancholia. non enim ut ex melancholia, cum quantitas tanta colligitur, fit quartana, cum minor, quintana rata ex pitarita cum quantitas consueta minor colligitur, fit pro quotidiana tertiana,& ex bile, pro tertiana quartana,saltem Perseuerater,& cum ordine. sed duo hi mores variata quantitate aut qualitate,possunt emere febres intra unum diem anticipantes aut cunctantes: tamen diem stiae periodi satis multo ad constitutionem
morbi tempore,non possunt ordinatim transgredi,melancholia verbpotest per longissimainterualla recurrere. causa est,qubd hic humor, i sit terreus,omnium difficillime discoetit :&praeterea, qubd neque putredin neque ustione potest in aliud humoris genus permutari, ut alij. pituita enim putredine potestin flauae bilis speciem
o aliquam migrare, flauabilis in atram: atra vero nunquam extra suum genus agitur, sed deterioris qualitatis,atra tamen bilis fit. itaque cum tam parua copia pituitae com geritur in patiente membro, ut non valeat singulis diebus,aut bilis, ut non valeat te tio quoque die irritare: humor distulitur, aut totus vacuatur per iudicium, ita ut nulla biis repetat aut calore membrorum in aliam speciem humoris mutatur minor enim copia ab igneo calore plus alteramr,quam magna itaque aut fit morbi permu-
tatio, auctebriis,quae erratica vocatur. melancholice vero non accidunt haec: qui an
que tam apta est ad discussionem,neque ad euacuationes iudiciales,neq; ad pem talionem in aliud genus. proindeque potest alterius periodi longioris,quam consueuit, febrem facere perseueranter, ac satis multo tempore quintanas effcer septim nas, aut nonanas. sed videndum est hoc enim diluet firmissimam illam rationem a contraria sententii nunquid ut potest febris vltra consuetu terminum propter hi moris paucitatem prorogari: ita propter redundantiam potest anteuertere minimλnon enim solum acuaturhumor: cum quantitate iam grauat, sed cum qualitate mordet. mordacitatem vero comparat humor per moram in membro aliquo: in quo sine facili ventilatione detinetur congestus. quanquam igitur tam multus hummor collectus iam sit, quantus iam potest grauare: nisi ex tanta mora tam mordax redditus siit,ut vehementeriam instimulet, Q mouebitur immissus ad membra se Ventia. quod si instes dicens, humores no omnes contrahere qualitatem illam mor tacem aequali tempore, sed prout natura fiant acriores aut mitiores: posuerisque ibu tumhominem qui uno die tantum bilis colligebat, tantu alter duobuS,iam no mO-
Oxammultum sed duplo plus, quodque in dimidio tempore aequalem contrahat Rcrimoniam, sigere. reseondeo, eum qui duplum bilis colligit duplo deterioris, x mintemperatum iam esse toris venis, tamque cacochymum: vi necessario habeati Nembitiosiun, ω continuam. his itaque semel intellectis,citra occultam proprie p
273쪽
talem potest probabilis reddi ratio omnium eorum, quae ab autoribus sunt scripti & experimento inuenta. quare accedentes in proposita controuersia Caleno, ab istorum proprietate recedimus. De obstructione, es putredine. cap. TXVI.
C Α L E N v s ungecimo methodi capite quarto disserens de causa putredinis, qui febris fit longo sermone nititur monstrare: illam esse prohibitam ventilationem,& eius causiam obstructionem. & colligit: Itaque si quid in eo putredinem mani seticontracturum est,ictos persi ratus impeditos este oportet. eande hanc sententiam laivsurpat primo de difffebr.cap. 3. Significat igitur Galenus: febres putridas nunquam
citra obstructionem generari, idque confirmat exemplo aliarum reru. omnes enim tunc teporis videntur putrescere: cum prohibita illis ventilatio est. Caeterum no m. test hoc transigi citra controuersiam: quandoquidem etsi multis exemplis apertum sit,obstructionem esse promptis limam causam putredinis, &facilem ventilationem omnium maxime a putredine liberare: tamen videntur alij modi este putredinis generandae. nam contactu rei putridae potest res aliqua putrescere,etiamsi obstructanbsit. praeterea ex ea multitudine, quae ad vires dicitur, nascuntur facillime febres putii dae: ut docet Galenus cap. 3. primi dedi Esebrium. non quidem gratia obstructionis nam vitalis multitudo fiat,no opus est obstructionem adesse, sed maiorem esse hi, romorum copiam, quam pro magnitudine virtutisὶ sed quia Eumores non bene coni,
Dentat neque conficiuntur, cum ea,aqua conficiuntur, vis inualida existat. aeterea
si homo spiret facillime, corpusque habeat minime excrementosium: tamen medi, camentum aliquod ingesserit, eorum quae putrefacientia dicuntur, atque illud quidem hau sierit,malignum natura sua, qualia sitim venena calida,sed in parua quantitate,quo multitudine non obstruat, contraliet sarbitrod prauam in humoribus putre dinem. atque idsine obstructione. finge praeterea hominem rarissimi habitus,neque redundantem excrementis,& optimo Vtentem vi ictu, pr terquam quod multo te pore non mutato colo aerem spiret putrem: constat futurum, ut hic homo putred, nem c5trahat pestilentem,quem tamen finxi habentem facillimam ventilationem. 'qubd verb illius hominis humores putres cent hoc enim fortasse negabisὶ ita momstro. Ventilatio non alia ratione praeseruata putredine: quam quod conseruat naturalem calorem ventilatione,facitque quo minus ab extraneo corrumpatur. sed occursus aeris putridi,quantumuis sit facillima ventilatio & maxima, non potest calorem conseruare naturalem: quin potius ipsemet occursans aer naturaleni calorem
corrumpi igitur non dubium: quin illius sominis humores sint putredinem contracturi. nam putris aer est calidus &humidus: calor vero non conseruatur quocunquφ' aere, sed modice frigido. quemadmodum libello de usu respirationis Galeno monstrarum est exemplo hominis: qui multo tempore in aere balnei detinetur, quemc, . stat solo aeris calore suffocari. atque hoc etiam aliarum rerum exemplo confirmari , potest. non enim solum vina ocres alta consimiles putrescunt, cum non perflanta: ted dccum perflantur ab austro, quoniam ventus hic calidus de humidus natura est non igitur ας praeseruatura putredine copioso perflatu tantum: sed copioso, dc in tu i aeris quo fit ut deficienti aeris commoda qualitate: et inti cum copiosa veni h latione possit res putrescere.dices fortasse,res non putrescere solum prohibita Veni, latione,neque id dictum esse a Galeno: sed prohibita commoda ventilati obe. atq; nomine commodae ventilationis,intelligi non tantum quantitate, sed aeris quali /xφcommodam: eumque qui rarissimis potis siue meatibus cum sit, de ab obstructioni bus liber, in aere tamen balnei detentus, aut aerem pestilentem spirans, priuarimp
qiudem respiratione, sed commoda respiratione. vises es respondere probabilit atque, quantum ego intelligo,res ita habet. Tamen Galenus dictis in locis di piniat de res ratione libera: δ nomine liberae resipirationis, constat nil ait aliud impi ligi,quan facilem. quae fit,cisim per patulas vias, minimeque obstructas.aeri est ij x ingrestus. quod coristat millime referri ad qualitatem. nam si cui in assimum Vu
274쪽
direre, cum spiratur aer calidus & putris, non ingredi tam facilli penitissimas paria: ita. quippe qvi non tam auidὰ trahatur ab inflammato corde: consideret aestuantatem uentriculum in desectu stri dae aquae & dulcis, calidam & salsam putremve
solere haurire multo auidius, quam,cum mediocritatem naturae habet, solet hauritate aquam Egidam. Vnde paam fit: aestuans cor auidius tracturum aerem impi rum, quam, cum habet secundum naturam,mediocriter stigidum. Tamen eum corpus totum &cor secundum naturam habent, fit persipiratus naturalis: cum quo eo Herri debet, qui copiosius est, aut a mediocri deficiens. Neque vero possis re spondere: eum qui inspirat aerem putrem, sed liberὰ, non infici. quia aer non constato stit interius,sed praeterfluit. quae Vero mouentur minuS inficiunt res quas contingui. nam quanquam huic responsioni Videtur ipse Arist quarto meteoron capite primo ansam praestitisse: tamen ille non negat, rem motam ab aere assici posse, aut aerem motum posse rem quietam inficere, sed res motas minus assici quietis. Adde,visa suis interius putrescat, non opus esse ut aer illum putrefaciat: fatis enim es si non conseruesictim sint interius excrementa necessariba quibus corrumpatur. ergo sine obstructione potes multis aliis modis fieri putredo. Praeterea, etsi res viantur perpetuis perspiratu libero,&aeris qualitate commoda: sunt niihilominus interiturae, quia habent interitus interna principia. sed omnia quae naturaliter intereunt, putrescunt: cum sit putredo quarto meteoron capite primoὶ communis rerum omnium interi ro nis Igitur etsi res aliqua perpetuo conseruaretur libera ab obli ructionibus,& in aere mediocriter stigido: tamen putresceret tandem,calore naturali ab internis principiis usque adeo debilitato, ut ab hoc ipso ambiente a quo res quae mediocri calore sinati cons cruarentur,ipsa trahatur ad putredinem. Videtur ergo adlatic Galeni assertio falsa. Quem virileantur nonnulli, dicunt: necesse esse usicum res aliqua putroscit,ob structio sit, aut in reteia quae putrescit,aut in vase,quo continetur . atque hanc esse Gai. sententiam. Itaque fieri posse, ut homo corripiatur putrida febre, quin laboret o structione aliqua toto corpore: pati tamen tunc temporis humorem in seipso obstr Aionem. Placuit nobis aliquando haec selutio: tamen non amplius placet. monstra tum enim iam est, Rem quamcunque ex causis internis seipsam deducere ad eum 3o statum,quo externis omnibus ita habentibus, ut requiruntur ad coseruationem te perati hanc enim puto esse mediocritatis regulam medicisὶ putrescet: actione scis cet illius aeris, qui temperatum conseruaret. quare iam tam imbecillum calorem nulla poterit ventilatio conseruare. Pr terea nescio unde intelligat quicquam, humorem putrescentcm habere suis potis obstructionem: cum In illos humores putres c tes videre liceat ratiores &fluxiores integris. Alij aliter dicunt: posse rem putrescere, cum libero per piratu,tamen non tanto,quanto res indiget: itaque per iratum illum se rei putrescenti impeditu, etsi rebus aliis liber foret Sed hi multo minus intelligueat menta. nam cum quis,qualis insuperioribus descriptus est, incipit febricitare, ex longa mora in aere putrescente, non patitur putredinem,quia paruum habet per Nsp r tum finge enim habere maximum,&considera,vi argumentu confirmabat,illum
quoque putredine contracturu) s quia prauita. nam aliquantus Perspiratus boni aeris potuisset opitulati,ne corriperetur peste. finge tantum habuisse praui aeris: M. Videbis aperte non desiderari copiam, sed qualitate. Qui itaque hoc modo de perflatii, .aut obstructione loquuntur: nihil dicunt. maxime cum Galeni vόrba illum unum Atineant respectum: qui ad mediocre perspiratu est, non ad rem putrescente. His tandem omnibus perpensis, vera sententia aperienda est. prohibitus perspiratus res omnes trahit ad putredine:tamen non omnia ex prohibito perspiratu putrescunt,sed sunt iliae caula putrefactionis.vinum sane putrescit detentum in loco non perflabili
a me si in vim, quod ventilatione mediocri fruatur,emortuum cane fi tentemini, ,putrescet milia ventilatione priuatum. nimiru viventilatio calore conseruat, ita Q structio putrefacit.Sed plures modi sunt conseruandi calorem, quam perspiratus p mmedicamentu mediocriter calidii aut tegumentu impositu ventri, concocti O
.n iuuath i mr oc putrefaciendi erut alij modi a prohibito persi ratu. Sed Gal. locis G Mi & FAn multis aliis,quibus de eadem re disieri iuxta institutum de putredinς
275쪽
hutnoruni in humano corpore disputati neque Verd de quacunque, sed ea tantila quae sine externa causafit. nam externas,ut per se conspicuas, curabat minus. Itaque fieri non potest,ut sine tema causal mores putrescant: quin prohibitus per blatus in toto corpor aut in parte sit.sunt in causa facultates quibus gubernatur corpui.&viae,quas natura illi gubernando praeparauit: quae cum bene habent, conisuanta animesi insanitate suffciunt: libello de causis morborum,& primo de menda vale rudine.tamen ex manifesta causia,cuiusmodi sumaerputris, &putrefacientia media camenta: etiam si viae sint amplissima possunt contagio humores affici. Afficiuntur multo minus fateor hoe contagio,qui sine excrementis sunt, & sine obstrussioni bus,5 tardiuς afficiuntur,&restituuntur facilius sanitati: afficiuntur tamen. Quod iis
luee clarius dixit Galenus 't intelligas hanc esse illius sententiam) primo de Ger. lfebncap.quarto,his Verbis: Et ponatur in prioribus quidem in multis corporis parua lbus obstructio foraminum, &vocataplet hora,&vita otiosiain multis comessation, lbus & ebrietatibus ac rei venereae vi immodico, atque his quae necessariis omnia, lquae diximus,consequuntur cruditatibus: reliquis vero totis corporibus puris, excis mentis omnino carentibus,adsint praeterhaec bona, libera inspiratio omnibus mea tibus obstrussionibus atque adstrictionibus carentibus, exercitia autem moderata, victus temperatus. ac deinceps his positis cogita: quomodo utraque corpora assici fit lconsentaneum ab eo quem inspirant, aere pestilenti. an non verisimile est: illa qui- ldem statim a primainspiratione principium putredinis stimere,ac plurimum in inb is llo procederet quaecunque autem munda sunt, ac excrementis carentia, nonnulla
quidem nihil,nonnulla vero minimum mali sit bire, ut facilem ad naturalem statum habeat regressum. Haec Galenus:quibus innuit, sine obstruetiodibus infici posse hominem,sed minus infici,quam qui obstructiones patiuntur.Intelliges etiam hane esse sententiam Galeni, eb γδd libello de cati sis morborum causias caloris esse dixit
quinque: motum,putredinem,uiciniam calidorum,constrictionem,&alimentum ad calfaciendtim accommodatum. tamen si omnis putredo ex obstructione fieret, steste meminisset seorsum obstructionis, & seorsum putredinis:sed quatuoriam tam tum cauis forent. procedente etiam sermone,capite octauoinquit: Putriaunia tem nonnulla a medicamentis quae vim liabent putrefaciendi,aut ab iis quae in ipsis animalibus oriuntur excrementi nonnulla vero ob id quod minime perflantur. v, des ut non omnia ob id, qubdminime perflantur.libro de inaequali intemp.capit esseptimo:Neque enim ea selum quae inculcata fiunt,&per piratu prohibita putrescunt:
verum ea celerrimὰ maximeque.putrescunt autem &alia multa,quq ad putredinem sunt idonea. itaque interpretamur: humores sine externa causa nunquam putrescere,quin sit in corpore affecto ventilatio difficilis.atque huic interpretationi occasionem praebet Galeni ipsius doctrina,qui primo de tuenda valetudine, & libello de in ptima nostri corporis constitutione inquit : densiora corpora a causis internis pauprompte, rariora vero facilius a causis externis. igitur cum putredo ab internis e afficit patientes obstructiones: ita c. ab externis causis,etiam eos qui obstrumoso nulla sunt. At dices,ista ratione qui raris poris sunt, non solum assici possent ab aero 'putri:sed facilius etiam assicerentur, quam qui non essent obstructi. F.nam quali quam putrem aerem facilius imbibant: tamen constrictione potentius expurgantur caeterum non ut prolestatus perspiratus necessarius est ad putredinem, cum abescausa manifesta: ita obstructio. nam ut diximus sine prohibita ventilatione possese' fri putredinem: ita modo dicimus,sine obstructione posse fieri prohibitam ventit 'tionem. nam quae non libeia fit, est prohibita ventilatio. potest verb non libere pelaspirari nostriim corpus,non eis tantum,qubd obstructae sint viae: sed etiam qubdgrruata sit facultas,aut etiam quod arteriae, per quas corpus ventilatur,tat ineptaeis di latandum, & durae.in multitudine ergo ad vires putredo fit: nonnunquam certe sim obstructione,at no sine prohibita ventilatione.quare male platrique putant, perinis esse quaerere: an sine prohibita ventilatione fieri possit putredo, atq; an sineobibinctione. putant scilicet, ventilatione no posse sine obstructione esse pressitatam:sed, qmonstraui,falluntur. potest enim venulatio esse prolestata sine obstructione:
276쪽
fedo fieri sineprohibita nutatione, quanquam hoc sine manifesta aut procata atraeissa nonpossit contingere. sed quando definitum est ex sententia Galeni, non omnes sebres putri is p ta ibit Urspiratu generari,neque omnes perspir tu, prohibitos ex obstructione:quorsum Galenus in curandi methodo quasi per noeellarias causas resoluit febrem putridam in putredinem, & putredinem in impediatim ventilationem,hanc in obstructionem, obstructionem in multitudinem, crassi- .iudinem,&lentorem humorum non certe Auantum ego intellig4 quod Galenus putauerit non posse fieri putredinem sine prohibita ventilatione snam hoc illum hei iussealialocates anmo sed quia, quod ad curatione attinet,perinde censendum est, D aesi fieri non posset. nam cum laborat homo febre putrida, studendum est semper
aperire: etiam siventilatio maior sit quam in homine temperato. nam quo maior ea
est: eo plus conserh&nunquaEbest magnitudine. sed haec quaestio,&quintus liber
hune habebit finem. de aliis affectionibus, quae praeter naturam reuera sunt: tamen quia nondum laborantium Vires deiiciunt vehementer, neutret vocantur, dicemus in sexto libro.
ΑM multa si iniquae Galenus ab optimo medico, & vero Hippocratis imitatore requiri ut quantumcis spretis diuitiis squas spe hodie contemnere nullum soli studio veritatis vacemus: desporandum videatur,posse nos aliquando tales evadere. exigit enim cosmographiam,&astronomiam: ut doceant ex locis & temporibus indicatiooes ad omnia medica opera valde necessarias. GL 30 git philosophiae illius, quam naturale dicunt,peritiam. haec enim docet corporis naturam, &morborum disterentias, &generationem. erigit praeterea anatomes scie tiam,vlotesilam loca male affecta valentem indicare. exigit etiam alteram philo- septuam quam ethicam vocant: haec enim animi perturbationes sedat, quas scimus corrumpendae valetudinis silere esse causas infestissimas.neque haec selum, sed & rho- . ricam exigit,quae moestos aegrotantes solari, timentes animare, iratos placare, si rentes er repossit: sapientiam insuper exigit,& bonos mores. his accedit, quod nostrabac aetate desideratur maxime,linguarum notitia. no enim habemus mater
m lingua scripta insignium medicorum monumenta: sed Graece puraque, Arabicὰ alia, Latine etiam nonnulla,Hispane adhuc nulla. accedit his omnibus simplicium Q medi amentorum cognitio: laaec enim materiam artifici si aggerit ad operandum. MFVere his omnibus praescissis: reliqua medicina est per se longissima&dificillima. pd mirum est quo pacto haec omni ahodie medici praestent. Cosmographiam&stronomia deriden ut ad medicina nihil utiles: non aliorsum, quam Vt hac ratione propri Mignorantiae pudorem effugiant.philosophiam naturalem ignorant, non mi dui qmm astronomiam. sed quoniam intelligunt, no posse derideri ut illam, iactanti V mpleslosisphiam gloriosissime:fidentes ruditati eoru quibus cum versantur,& in yrii gentes,tanti quemquefieri, quanti fieri vult. Anatomen, &herbarsi notitiam inb μδ partitione a medicina separant: illam selis chiruigis, hanc selis seplasiariis dicem essenecessariam. linguarum peritiam simulant, verborum quae didicere memo' ' ritς aut Latino,aut ex Graeco autore rapida prolatione. proinetorica rependunt' Nd citatem impudentem magis, quam elegantem, iam vero ethicam plutos p qm, si non praeceptis, saltem operibus retinent: ut si rapacto componendu ς' ni S, sermone non dixerint, saltem morum exemis commonstrent, disper
si visiqua ' est qui audito medici nomine,inui vitissimi&gloriabundi Eo- ὴὲβ menn xl et se a Mi. adeb nonnullom culpa ad omnes medico. in
277쪽
omnium opinione translataest: vi probum quemque virum,&peritum medioeri videam expetere,aut unumquemque seipsbiudicari,aut sese eX medicorum iis mero deleri. precor illis, quiliaciniamiam in artem transiundunt, bonam mentem &probos mores: ut depόnto odi S sublata inuidia,& contempta inani gloria, mistant aliis maledicere,& veritati soli avide incumbant: ut nihil dissimulant, quod sti ant ita nihil simulantes nequevituperantes, quod ignorent. Non dubium estute, omnes,ut Cicero etiam dixit,habere quoddam comunc Vinculum, & quasi coma tionequadam inter se contineri.*1aredicendiimno est artem quampiam ad aliam aliquam omnino esse inutiletii: tamen neque negandum,quasdam quibusdam sub seruire insigniter prae caeteris. nam ut omnibus cognatis sne discedamus ab exemplo io Ciceronis idem cognationis vinculum non est, sed quibusdam arctius,aliis minii, arctum: ita nequeomnibus artibus cum aliis quibusvis par societas, sed hae liui illi aliaehaerent magis.describit Galenus medicu Optimum: vim bonum,&qui omnium
artium absoluerit talem etiam fingit Cicero suum oratorem. sunt verbhaec proposita exempla ad imitandum. consequi enim non speres, arbitror, quae neque in oratoria arte consecutus est Demosthenes, neque in medica Hippocrates. sed cum ostenderimus ad medicinam non omnes alias artes aequaliter desiderari: tam tum exunaquaque desumi debere censeo,quantum videbitures le necessarium,res quum non despici. quin potius,qui in illis artibus sint peritiores, ingenuὰ commendari,& ad medicinam etiam probari magis. geometria& astronomia viges sunt ad laquam multa: tamen summam illarum artium peritiam & exercitationem non tam seu usque adeo necessariam, sed quatenus ea,quae in eis artibus sunt facilia,non ignorentur. caeteranon damno.arithmetica quoque est aliquando vulis .utitur enim si pemedicusproportionibus,quod ipsa dicendorum occano declarabit.sermone Latino non ponis catere sine magna turpitudine: Graeco, non sine turpitudine colum, sed neque sine magno artis dispendio. nam huius sermonis ignorantiam videas peperisse omnia barbarorum soplissimata. in logica& philosephia quam naturalem dicimus vellem medicum multum profecisse: aut si cui id non contigit, selis artis operibtis
contentum esse, a docendo abstinere. prodet enim, dante Deo, nostrum hoc opus: in quam graues errores multi eorum qui medicinam profitentur, ex harum artium I sirculata peritia, quae aperta ignorantia est multo deterior, delapsi tintilam vero anatomen oculis conspicari,simplicium medicaminum nomina & notas tenere, M ia
illarum cognitione exerceri: digna Apollinea arte diligentia est. sunt vero non in postremis utiles altera philosophia hanc dicunt edescam & rhetorica, ad se dandas animi perturbationes: quas constat humores & spiritus conturbare, γγ pus alterare, & vires deiicere. sunt siquidem hae perturbatione morborum animi propria symptomata, & haec ipsa symptomata sitos morbos augent. anima& cor' pus suos morbos in semutuo facillime transfundunt. Itaque sunt hae rationedi, artes utilissimae. Sed quoniam non omnibus his addistendis sufficimus, & plaeta que ignfamus: exoptandum est, quoad fieri potest, ut haec ipsa aliter praestem praestat sane in multis non sine magna laude quod in pthilosophis sua philosophia, illis morum probitas: quod cum philosephia rhetorica in oratoribus,in illis cum pro bitate coniuncta naturalis prudentia, qua medico nihil est magis expetendum yi dentur etiam quae dicta sunt, non omnia ad omnes medicinae partes pari necessiὸ ς desiderari: sed ad alias alia. plailosophia naturalis,&logica,ad ea quae quinque suppriores libri continuerunt: prudentiam is ad curandi methodos, quas continebar tres alij qui hunc consequentur,& ad salubria praecepta,quae habebit hic sextusti fcuius artis primu praeceptu esse arbitror: ut qui corporis salubritate frui volet,aium primu reponat,deinde corpus anim ut Plato sulit,moueat sinites. qypraecep Vt aliis omnibus Mest paruvli leti talis qui studio literaru incumbu &perfectis Η 'gionis ChristianF cultoribus, qui profundis conte attonibus sepe tota mentecti ' nentur, ins tu valde necessariu. hi enim nulla alia ratione in perpetuas &graue timcidunt aegritudines: quis quod aut studiis, aut contemplationibus inambulatior cursu'luctam, si ita res exigat, aut denique alium corporeae exercitationis mo)R' noninterponit. Verum nos non suscepimus tractanda praecepta, sed diri σι
278쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. VI. 1σ3
ntrouersias: quas iam aggredimur Ruς omnium primo dicemus, quantum poti Gai, tum valetudinis, humanis corporibus praestare.
i per tuendae mulitudinis artem post morad
Vn L p. 1 possit alicui Artem mendae valetudinis non modo Subritatem cor horis,&vitaelongitudinem praestare posse: sed&aeternitatem quoque,si quis illa
omnino uteretursi errore nam Galenus libello de marasino capite secundo seriabens sententiam cuiusdam AEgypi' philosophi, qui asserebat: homines bonae te
ih peries semper perire ex ignorantiaraclen rum,mqtiat: meque igitur noc admira
dumquanmmadrationem attinet. nam hoc di etiam: quidquid genitum est, omniseno corrumpetur: neque ἰm -- quasi nos scientificam diceremus) neque necessariam habet consequentiam, sed usque ad verisimilitudinem progredientem. velut in opere de demonstratione demonstratum ess S paucis interposius: Sola igitur si quid experientia senectus necessaria est, & secundum naturam,quemadmodum et iam mors. Itaque dicente Galeno, nulla est euidens ratio demonstrans mortem euenturam, sed experimentum. Adde, monstratum a nobis esse de sententia Gai ni in primo huius operis libro: temperamenta innata posse commutari,& posse hominem, qui a prima generatione factus sit humidus temperamento, longo victu, &D caeli mutatione, & similibus causis sicciam euadere,& contrasiccum,humidu. qu9duxere dictum est idetur quidens: pose mortem in aeternum deuitari.nam si quar tione mors fieret necestari',& secundum naturam, maximὸ desiccatione membroiani in solidorti .sed defaecatio potest deuitari: ergo &mors naturalis. quod vero pos sit itafieri, patet. nam si quae sicca fiant membra, postunt transferri ad humidius te peramentum: multo facilius possint in humore conserua victu prohibente siccit tem multo enim facilius est: corpus a desiccatione praeseruari, quam cum desicca nimiamest, rursus humectari. Contra est, quod Aristoteles contendit: omne quod habet interitum,aliquando interiturum necessario, & omnia habentia ortum,hab reinteritum. his addit: nullam potentia finitam possetnfinito tempore operari.qu IQ recumomnis humana vis sit potentia finita, peribit aliquando. his adcit Avicena Fen prima primi capite de temperamentis, externa, & materiam, & Solutionem materiae. In hac controuersia illud satis constat: homines non posse mortem effugere. nam quod perpetuo fit, &stato quodam tempore,ordinatim,per catas quasdam aetatum mutationes: secundum naturam sit,&neces larib. sedllaec mors, quam dici-mm, tam aduenit ex nam lege, non ex errato, ut dubitatum de ea a medicis sit: an fatomnino citra morbum aliquem. asserentibus aliis, cum quibus Plato est, qui in Tim mortem hanc cum voluptate fieri dicit: aliis negantibus, fieri pose,ut ante imtegram extinctionem,ex debilitate caloris naturalis non incipiat fieri putredo.qua doquidem putredo est communis omnium rerum interitus, de sententia Aristotelis ' quarto meteoron.Inqua quaestione videtur fatis probabiliter coniectare, morta ali que necessarib extinctionem integra antecessummi tamen eufieri insignis magnit iussis, nunquam monstrabunt. sed quicquid de hac controuersia sit,illud satis costat: mortem necessarib aduenirehominibus. quare constat, si huius assertionis, ut Gale, nus dixit,nullam habemus rationem euidentem,sed per experiment turi notitiam: id e nostriintellectus defectu este,non ex rei contingentia. nam quod perpetuis fit, M namKleg necessarib fit .eius quod necessarib se, necessaria es caussa,&perpetua quMe cesseruo praeter experimenturatione habe quam modb rimabimur. si tamin inuenerimus: nostrae ruditati imputandu est,non rei naturae. Avicena cona-
Ndidere huius assertionis causam, idque facit his verbis: Praetereasciendum cst, ' qu*dcaliditas pos tempus cosistendiminui incipit: propterea qubdaer circ mdan
m/x iam eius,quae est humiditas,exiccat:calor quoque innatus,qui est intus, ad hoc in Rat,&labor proueniens ex motionibus corporeis & animalibus, m necessariae' in vita,&deiectus naturae ad resistendit milli toti semper. oes enim virtutes cor si hoc autela ratiocinatu est inscientia naturaliὶ eius ergo operatio ii
pN istit in materiis. amplius si haec virtus infinita foret, & semper in corpΘ'
279쪽
re permutationem faceret, eius quod dissoluitur aequaliter, & VΠo modo: dissesu tio tamen uno modo non esse immo semper quotidica eretur,& corpus dissolu tionem tolerare non posset, & dissilutio humiditatem finiret. quanto m s curidine res se iuuent ad minorationem faciendum, & retrocedendum. & postquam sic est, oportet necessario ut materia destruatur,& calor extinguatur: & praecipuὶ cum ad eius extinctionem adiuuet praeter naturae desectum alia causa. & illud est humor extraneus: qui accidit assiduὰ propterea, quod cibus priuatur digestione. .& adiuuat ad extinguendum ipsum duobus modis: Uno suffocando & tegendo. alio qualitati obviando. hic enim humor est phlegmaticus, frigidus. & ltae est
mors naturalis. Avicena obscura hac dictione omnes caulas mihi videtur colis i.
giste: quas philosoplai omnes & medici possint excogitare. fortasse, quia nullari
sensit lae monstrationem, collegit multitudinem. nam ea quae eX ambiente acci dunt, & ex victu,& ut semel dicam, ex rebus omnibus non naturalibus: videntur posse deuitari, & nulla necessitate contingere. res enim non naturales non magis fiunt corrumpentes, quam conseruantes: sed modo conseruant,modb corrumpunt pro ratione occasionis. potest enim. nam non videtur hoc cum re aliqua necessa
ria pugnare constitui victus conseruans, oc possunt ex hypothesi prae cindi mnes fortuitae occasiones illius permutandi. quod de excrementis dicit,quae com
geruntur necestario: non magis videtur demonstrare, quam alia. nam noxa ex recrementis, non permutat necessario quidquam innati temperamenti: sed dispo D sitiones quasdam inducit, & facile reparabiles iacturas. possiti inque laeso ab excitantento mutuis vicissitudinibus modb feri, modo tolli: quare neque ipsi fututum interitum euidenter indicat. Iam vero quod de nostro calore, & consumptione humidi Avicena affert: id habet Galenus loco citato ex libro de marcore magis
suspectum. Censuit Avicen quod &Hippocratem puto sensisse,& Aristotelem,& Platone,& alios omnes praeter unum Galenum) calorem nostrum consumentem humorem proprium, principium este essiciens naturalis interitus animantis: non
aliter quam quicunque ignis propriam materiem depopulatur, atque ita seipsum conficit. quam mortis causam Galenus cum dixisset capite tertio dicti libelli,haec addidit: Hic sermo apud omnes ferme recentiores tum medicos tum philosophos in l)pretio habetur: quanquam verus non sit, me sane iudice, ut qui ignis flammam animalis calori comparet, & neque hoc intelligat, quod flammis quidem generatio ex materiae corruptione est, unde accenduntur: animalia vero non sic a sim
opifice naturalem calorem acceperunt, sed veluti ab ipso augenda ac gubernam da. neque est tempus aliquod, in quo non per totam eam extentus sit innatus nobis calor, facultates habens non solum eas quibus format, sed multas alias. nam&alimentum trahit ad sese,&materiam dispensat,& apponit,& assigit, & assimilat,& in si ma omnia contraria fiammis ericit circa materiam sibi ipsi natura all, gatam. ecce Galeni verba,quibus video contineri hoc argumentum: calor naturalis est principium conseruans & augens sibi subiectu corpus .ergo non est,ut ignis, prim scipium corruptionis.hoc argumento victus Galenus sententiam hancHippocratis Calor nos occidit, qui corpora produxit: partim vituperat,negans Hippocratis eis partim explicat, dicens: calorem no esse causam corrumpentem nos per se,sed ex ac cidenti quodammodo esse. Calorem nostrum non omnino esse similem igni,est 'rissimum: quandoquidem est stercalor instrumentum proprium facultatum M'turalium, ignis vero nullas tales habet facestates) tamen calorem ipsum natur ' .lem qui nos generat, nutrit, & auget, ex accidenti fieri interitus naturalis caulari nihil est intellectu dissicile. nam necesse est conitimi perpetuo substantiae nost humidum. id contingere assione nostri naturalis caloris absumentis & soluendi in vapores propriam materiam, dicunt fere omnes, utentes exemplo ignis. hoc 'men Galenus merito censet esse omnino falsium. non enim calor noster posset sue conseruans & augens proprium corpus, simulque corrumpens & absumor, sunt enim haec sibi valde pugnantia, & calori naturali, qui omnia contraria faciti mi. nam si dicas: calor noster cum habet alimenta, quae conficiat, auget pinstram substantiam, cum vero ea desim conuertitur in materiam propriam 'ami
280쪽
udio pigrosque dicere Orminoloqueris improbabilia. quia naturalis viventiu calor nurit, neque absumit: sed deducit ad coctionem,& auget . quare si ex inedia, ratio ne alia quapiam igneus non fit, non contanet membra: sed cum consumit, mutatus est iam ad isneam naturam, Ut cum fit febris. idquzquod illi calori nostro imputant, eis oris febrilis proprium est: desiiccare scilicet sibi subiectum corpus. naturalis enim non desierataiaec est Galeni ratio,quae mihi Videtur continere hoc verissimum calo et
rem naturalem,nisi in nonnaturalem migret Mo confiunere subiectum corpus. γ
re si quis rigide intelligat,falsa est aperte ea sententia: Calor nos occidit,qui corpora produxit .falsa etiam est hacin parte communis physicorum & medicorum opinio:
calorem naturalem esse principium corruptionis Viventi corpori . tamen ex accide
ii quodammodo est causa mortis naturalis, in calore naturali. non quod hic corpus absumat sed quod substantiam restituat semper minus humidam loco distatutae. amqueita illuduntun mihi videtur dicto in loco Galenus minus bene collegisla: calor
naturalis non est cornu ens sibi sebiectum corpus. ergo mortis naturalis nulla est ratio euidens, praeter selum experimentum est enim, etsi naturalis calor non constimat ratio monstrans futurum interitum.nam quanquam calor naturalis non conssem confiumitur perpetuo nostra substantia a calore praeter naturam: qui pe fit ex cibo,aut potu,aut medicamento,aut ercitatione,&exrebus omnibus quae ppetuo nos alterat. si ergoppetub,quod reparaturi depinta substatia,est minus,aut deterius: i, necessesttandem morianimes,aut defessirmateri aut intemperie. minus nolin cessario reparatur semper augentur enim orpora nonnunquam:quod fieri noti pos
sit nisi dilatata priori, & accedente nouae materiae maiori copii sed minus hinnida substantia perpetuo fit in membris selidis, altem commodo &vuli humore. si enim inutilis accedat,&morbum facies, ut per leuc hlegmatiath: haec ipsa ducit ad inter i itum nam nostra corpora ab ipso principior generationis facta sunt copiosissimo
calore&humido abundantia. ab eo tempore membra suis facultatibus naturalibus,&si vitali calore pugnant in alimenta,ut ipsa commutent ad ssimilitudinem sei: i mittentia in illa huncsubstantiae 1modum,&hunc humoris natiui,&caloris naturalis gradum. nullius alimenti humor potest esse tam accommodatus animatis membris,3o quam suus ipserum.& in ipsa actione necessario aliquid ipsa membra a cibis patium tur monstratuhoc estin primo huius operis lib. cap.1. seruaturque hoc perpetuinn, usquedumsensim desiccata tandem ad interitum membra relabuntur. hinc fit,ut cum in alimentis consuetis possint este aliam is,alia minus familiaria nostrς naturi,&proinde a quibusdam plus, a quibusdam minus nostra membra patiatur,& prςtem ea quidam istus quod ad alias res no naturales attineo magis, quidam minus co sumat: ut possit senectus retardari per melioremvichis institutionem, tamen ut non possit in aeternum deuitari,aut qui semel colienuerit, repuerascere. itaque potest calor ster reparare plus deperdito, quod facit toto tempore incrementi: tamen humore naturali humidius no potest. quin potius neces Iarib nostra corpora desiccatur perpo p i ,Vsquedum per extremam siccitatem morimur.qua ergo ratione Auod argum xxim paulis ante propositum requirebad possint temperamenta innata commutari
Bam talia omittam) quomodo corpussiccum natura sita, potest humidius fieri, si semper delice rὶ Animadues tendum: bullum temperamentum posse durare tota vita exactὰ tale.nam neque calidum, neque frigidum,neque humidu,neque siccum, neque duo horum simul habens corpus, potest esse tota vitς periodo:sedstatum m i ii Ones accipit. in pueritia nempe est citidum &humidiun, in adolescentiamedior re, in iuuentute calidu & siccum,deinde siccum &frigidum: tame seruatur tota V periodo temperamentum idem in quadam proportione earum conuersionum,' per aetates fiunt gratia exempli factum esta principio corpus quoddam calidu Ist x Vmperatum inhoc quodammodo in adolescentia: tamen non adeb,atque quod apyincipi 'factum est temperatum.est& insenectute frigidum: sed non ut quod frigi
quin etiam est natura.in infantia& iuuenmae est calidum,&calidius etiam quam rem yD ,qu* talianatura sua nosint.cum igituriemperamenta conseruent, in hac pro p0M ne,qui in conuersionibus aetatum corruperit proportionem, mutauerit tem ' Qxum finge igitur duos pueros,allum naturat nidum, alium naturasiccum