장음표시 사용
281쪽
constat ambos hos fiamros in iuuetute sicciores, g modo, atque adeo puem humidusti
fiat unam iniuuentutesicciorem mem 'quam alter est modo in pueritia:tamen usque adco,quaeripuerisse siccus,erit in iuuentute,si obseruata proportione deeurrit
per pates. sed saliter decurrit, gratia victus, humidior siufieri possit,ut puer sieeu,
iniuuentute,non sit siccior altero, etsist sicciorquamodis. atque ita dicemus ambo, factos eiusdem temperamenti, missi scilicet, quanquam semper fiunt exiccati. ex dictis satis patet: quantum possit praestam hominibus ratio tuendae Valetudinis, quae retardare potest mortem:tamenim erpetuum deuitareminime potest. Sed quando demonstratum est,hominesne sita mori,tamen posse vitam produci: scumfer
uato temperamento,siillud a principio bonum est,tin tiam commutato cum me i. hori, si illudnon estis videbit alicui fortasse, omnes homines aequalem vitam gere posse per artem mendae Valetudinis quod tamen est satis aduersim experimes m. nomesaut teperati sunt optime, &ita maxime linaeui: aut temperati possunt fieri,&itavi uent non nus prioribus.tamen qui ea,quae detproportione aetatum M commuta tonetemperamentorum diximus, intellexit,intelliget: cessarib ex reta cendis intemperatis,diuertis aetarum periodos prouenire.nam qui conseruantur, t to tempore decurrunt per aetates aequabiliter: qui reducuntur, multiformiter, usque diuti sunt integre reducti. caetera transigimi, ut alii, bene, & obsertiata proportione. haec dissimilitudo aetatu non potest n5 esse diuersia,ex diuersis temperamentis:eoque
nequenumerus annorum potest non esse diuersus. sed quid possit pristare consem, iocio, diximus.&modo quo fit, iam dicamus.
conferuentur corpora usimilium rerum qualistac, gradu. cap. II. C ORPORA quae temperata sunt temperato vimi, dum sanitate fruuntur,uti debe Ur atque ita similibus specie&gradu debere conseruari: medici omnes uno ore
concedunt.sed de conseruatione intemperatorum corporum, tantum abest ut unica
omnium sententia sit: ut sint potius quot capita, tot sententi Galenus libello dein 3σquali intemperie ita inquit: Itaquesanitatis tutela per similia perficitur. libello artis medicinalis cap.86.eandem sententiam scripsit dicens: Consemationem per similia l
da valetudine, &innumeris aliis in locis. 3. meth. sicciora siccioribus & humidiora humidioribus indigent auxiliis. neque verb hoc selum apud Galenum videtur inu niti: deasimilia, uibus corpus lapsum conseruatur, aequalia illi debere esse ingradu.ita vitam longe absint amediocritate, quam lon, abest ipsum corpus. nam tib lo artis medicinalis capite huc allegato itastri sit: Quod igitur temperie differt, partium autem quae instrumeta sint, moderatione non differt, duplice habet salubrium
causarumformam: alteram quidem earum, quae ipsius conseruant temperiem, alte- oram vero earum, quae ad optimam transferunt.quae quidem ipsius temperiem com seruant: tantum a causis temperatissimae naturae different, quantum & totius corporis temperies ab illa differt. sed tamen quod Galenus his locis docet, rationi videtur aduersum.nam qua ration si homo buiosus est, &multo utatur m)e, & exercita tione non mediocri,&multum vigilet haec enim omnia oportet ponere, qub sinit,bus utatur:cum victus sex rebus non naturalibus constet talis conseruabitur qualisa principio fuit Z conspiciunt enim quotidie biliosi homines quacuque harum causa in febres labi:& pituitos, si frigidis utuntur,frigidis quoque laborant morbis. non er so similibus conseruantur qui intemperati su sed laetantuncum enim homines exHipp. parte secunda aphon trigesimo quarto: & ex Galeno in comm. facillime inci, Fdant in morbos similes suae temperies,ut calidus in calidos, frigidus in frigidos:sim, libus uterent tu ,facile adducerentur ad similes morbos. Nam dicente eodem Galem libro de optima corporis constitutione: calidi facilius patiuntura calidis,&frigidi frigidis.quamc idi facilius patiuntur a calidis, quam a frigidis . sed a quibus facilius 'patiuntur,facilius laeduntur. ergo facilius laeduntur similibus, quam contrariis. COM
282쪽
uritu; enim, pii intemperati sunt, melius habent Galeno tertio hortis. comm. iit, seripsit Et ut simplici rer dixerim,contrariae quidem ad contrarias bene,simile; istem adsimiles male. praeterquam si Vtas temperata,&Victui,®ioni,&tempoti temperato conseratur. hoc enim modo situm similes a similibus bene assiciuntur. sunt igitur haec Galeni loca, quantum prima facie licet iudicare, sibi ipsis valde eo uaria:& ratio quae ab experimento desumitur,plurimum dissidere videtur ab his qui milibus volunt intemperata conservari. Quibus adducti nonnulli barbarorum it,
excogitauerunt, nseruari Copora intemperata contrariis reuera: caeterum illaeontraria, ratione quadam esse similia. dicunt enim similia quaedam esse forma io liter talia sita loquuntur in &haec quidem esse appellatione similia, ut calid linealitad stigidum frigido,humidiim humido simile est: quaedam vero etiamsi appellatione contraria sint corpori,tanae Virtualiter esse similia. quia impia interius, illud nosterant a propria tMeerie. Vt si quis intelligat dari calido homini frigidum alimen
tum, sed tam modice frigidum, ut illius calorem non frangat: contrarium erit illud se aliter &denominatione, et erum simile virtualiter &potentianaaec cum ita di stinguat, admittunt,conseruari corpora inteperata similibus virtualiter x formalit contrariis: atque ita respondent iis argumentis quae obiiciebantur, quibus omnibus desii milibus 'ecie rebus disserebatur. caeterum hi praeterquam qubcs falso dicunt, liqua contraria pile, quo a contraria aliquantisper non remittunt, cum remissumio semper remittatintensium mutua actione: perperam&bat hise volunt Galenum c
gere,ut calida frigida,& frigida calida appellet. nam si nihil aliud dixissent, praeterquasi lia similibus conseruari, fortasse non essent excludendi isti enarratores: sed cum non hoc sesum, sed calidiora calidioris, frigidiora frigidioris indigere victus ratione,
dicat,qua ratione non scintilli irridendi,qui ita interpretantur sed sit ita: dicanthis c litora virtute . qua ratione verum sit: tantum a causis optime temperatae naturae diu stare,quantum &ipsa corporis tempestes nam versus idem genus oportet utinclina uo sit,&corporis, x victus. sed cauta optimὰ temperatae naturae sunt sormaliter te peratae. ergo tantum oportet causas intemperatas versus calidum formaliter inclin
re. sed iam hos misses faciamus, qui barbarὰ interpretantur. alij aliter respondent. di so cunt nonnulli :Lapsus vehementes vicum aliquis ad calidum vehementer est lapsus, aut adfrigidum contrariis conseruari,aut saltem si non contrariis, similibus remissio- ribus gradu: ut si tertio gradu calidi sint: victu moderato, aut calido primo gradivi sed lapsus non vehementes conseruari similibus forma&gradu. hanc sententiam' detur Galenus innuere, qui libello artis medicinalis ante ea verba qt paulo ante retulimus,lta dixit: Atqui si quod ab optima constitutione defecerit corpus, non autem quam multum: &quae ipsius sanitatem cauis conseruant, ad proportionem mutabuntur. Itaque illud videtur sentire tantum de his, quae vehementer lapsa sunt corpora Caeterum neque horum siententiam ego probo. quoniam in omnibus locis quae in principio huius capitis retulimus, uniuerse Galenus protulisse videtur illud: similia si o milibus conseruantur,&conseruaucissimilibus perficitur. Praeterea neque ita respon-d targumentis.nam paulo infra dictum est in eodem cap. corpora intemperata aut . duci posse,aut conseruari:&haec cum conseruantur,similibus aequalibus conserit,ri corpora igitur quae indigent reductione,haec eadem conseruantur similibus gradu, forma: sed qu tam lapsa sumat reductione indigeant,non possunt non melius ha- e contrariis,&vsti similium periclitari. ergo illud quod de maiori aut minori lapsa in batur,speciem conseruationis non permutat. Est & alius modus interpretationis. Dicunt nonnulli, conseruationem temperamentorum,quae inlapsu qualitatum,quq gQ dicuntur passiuae, consistunt, humidi stilicet, aut sicci, similibus conseruari: la' vero qualitatum incientium, contrariis. Hoc videtur docere Galenus 6.cap. - da valetudine, prope principium ita dicens: Fiunt autem &qualitate conue ' dux, si seruare temperamenta velis, humidis naturis humectantibus cibis quam
Uxibus, siccis vero siccantibus: sin autem commutare, contrariis. in ea autem quat x M lido frigidove ad intemperiem, conuersione, contrariorum 'hihirio con
νφh cacissim enim sunt hae M vi quispiam dixerit, potetiores iis quae in siccitato ore sunt intemperiebus. facile ergo similibus nutrimentis in morbidam inm
283쪽
temperiem veniunt. ecce igitur ut apposita ratione Galenus Videatur honun sentes tiam confirmare. sed neque hi videntur satis idonee ad argumenta respondere: cum Galen. 3. aphori sinorum non tantum calida calidis, &srigida frigidis, sed &sicta se eis,&humida humidis, deterius habere dicat. quare omnium Videtur esse unicata tio. Verum neque illud quod docent, Verum est. nam oporteret senes calidis disiccis alimentis uti: frigori utpote essicaci qualitati dato contrario, siccitati contri ria ratione dato simili. sed res non ita habet. Nam Galenus in eodem sexto de tuendi valetudine, calidis&humidis praecapit senescibari. quominus Videtur neque effacientib is, neque patientibus similia dari oportere: sed perpetuis, interim dum sanita te fruitur animal, contraria. Ita enim docet Galenus 8. meth. capite nono, dicens: Er go similibus indigent tum in aliis de quibus mox dicetur, tum vero in ulceribus , mnibus: mostratum enim id θpc iam in superioribus est contrariis vero in eo victu, qui per sanitatem adhibetur, veluti in opere de sanitate menda docuimus. quanta igitur tam dubiathaec quaestio est, x ab aliorum omnium interpretationibus recessamus: alianobis commodior,si fieri potest,interpretatio quaerenda est.nos librae omnia ita interpretamur. Conseruationem sueeficacium,siue ineficacium qualitatum, siaue eae intensis, siue remisse sint: fieri similibus specie &gradu. caeterum raro licere conseruatione uti, imo vero in intemperatis naturis nunquam: nisi cum per negocia illis non vacat studere sanitati, aut interim dum morbo tei atur. quod si tamen quis aliter velit hominem intemperatum conseruare, si intemperies sit in inessicacibus io qualitatibus, multo minus nocebit: si in eficacibus, multo plus. quod vero ita sentiat Galenus,intelliges ex iis,quae mox subdit, dicens: Nam sicca corpora etsi aliquantum desicces, minus nocebis. non igitur eodem autore &interprete praecipitur, sicca de humida conseruari, dum vacat reducere: sed docetur minus, si quis similia det, lati hos,quam calidos &frigidos. quare pro argumentis ego concessierim, hominem imtemperatum, quantumcunque calidus sit aut frigidus, similibus conseruari, dum Conseruatur: caeterum per sanitatem contraria debere adhiberi, ut Galenus diceta fiam praeter artem est, & proinde inutile, & noxium: intemperatum hominem coim seruare, cum licet reducere.nam veluti eum qui aegrotat, curari expedit, &qui pers cta sanitate fruitur, conseruari: ita eum qui insaluber est, & intemperatus, recluci. nisi sold impediant aut negotia, aut morbi. Sed dicet aliquis: qua ratione qui intemperatus est, & negotiis implici rus, debet conseruarit An homo biliosus, iter agens, aut alioqui magna cum solicitudine negotia tractans ciuilia, debet interim calido &si co uti alimento ξ non sine. sed hactenus verum est, in negotiis tractandis, simit,bus utendum esse: si similia multo tempore, ante negotia, confiteta sint. nam per id tempus, etiamsi alioqui similia essent noctua: non licet recedere a consuetudine hanc esse sententiam Galeni aperte intelliges ex his, quae quinto de tuenda valetudi, ne se ipsi, dicens: Ergo nec assiletudines ipis, tametsi prauae sint, displicentibus adhuc sibi corporibus mutandae sunt, quin neque per summam sanitatem semper temtandum: sed tuc cum is, cui immutandae stant,a ciuilibus negotiis maxime vacat. pam lli superius in eodem quinto de sanitate tuenda: Nam si in negotiis sint, similibus uto' ris: potissimum cum ita fuerint corpora illiueta. Quare qui negotiis est implici'tus : talibus uti debet, qualibus assueuerat . quae si similia erant, non sent eo tem pore permutanda: sed conseruandum corpus est illis, alioqui similibus gradu αforma. haec de assuetudinibus . tamen quatenus sit seruanda consuetudo, dicem. latissime in octauo huius operis libro . Sed quaeret aliquis, qua ratione in morbi d bet temperamentum conseruari t nunquid si homo calidus & siccus incidit in is brem ardentem, Vtendum est calidi si minime: sed tanto minus frigidis, quanto i pse natum est calidior.atque ita unica medicamentortim mensura fit curatio,& comueritatio. si scilicet tantum euarient medicamenta a temperamento proprio homi nis laborantis, quantum ipse morbus facit illum ad contrarium inclinare. vis, grytia exempli, homo calidus primo gradu, duos comparauerit gradus caloris p naturam, ita ut tertio gradu iam calidus sit: frigidis primo gradu uti debet. nam ii gidum uno gradu, duobus distata calido in primo, &totidem distat calidum intertio versus alterum genus. atque ita unica hac mensura fit curatio conti artis, &έρ' seruatio
284쪽
hiatio simili biis: utraque gradu paribus, sed haec, dante Deo, cis loquemur dec
tandi ratione, magis explicabimus. illud Oporiet modis dicere: qua ratione Galenus in libello artis messicinalis dixerit: lapsi is non Vehementes similibus debere conserta uati, si&vehementes etiam eodem modo Conseruari deberiti non can , quod aliter hiatque illi conseruent sed quod, quo Vehementior est lapsus, eb rarius licet ipsum eonseruare. si tamen semel conseruandus est, similibus conseruari debet. pr pterea insentibus hi uni dum Ostiiratum est a natura alimentiam: quoniam expedit id temta
peramentum, quod abaetat habent, conservari. senibus tamen contraria dantur per talem:quoniam melius est in ultima aetate, quae adeo morti proxima est, praeca ib tione uti,quam lapsimi fouere. Haec de modo conseruationis intemperatorum dixi .seestsatis. Demodocpnseruationis temperatorum si nonnihil addiderimus,oppo tune iamlongum hoc caput concludemus. hominem temperatum inaltate tempe rata, qualem esse adolescentiumin primo huius operis libro capite octauo docuimus: nulli est dubium simili victa,&omnino temperato conseruari debere. caeterum cum hic es inintemperatis aetatibus, qua rationet non enim amplius aequalis est temperamento: sed in infantia calidus &humidus in iuuentute calidus S siccus,frigidus M siccus in senectute. Si eorum quae diximus, non sumusotati: facile est, ex dictis methodum conseruandi temperamentum aequale per omnes aetates elicere, hanc sciliacet.Chim duo hic occurrant consideranda: temperamentum innatum illi corpori, dcio aduentilium ex aetate. Alterum quod a primo ortu est, quoniam est optimum, semper conseruationem exposcit: alterum quod abaetate non semper, sed cum ipsum o portet tale perdurare. Infantile temperamentum conseruari conuenit dicta nuper
ratione: taleenim est accommodatissimum ad mutationem corporis incremem tum. adolescentiae etiam temperamentum, quoniam ratione etiam aetatis optimum
est, seruari debet. Iuvenile& senile debet corrigi: ut lapstan, & inutile. igitur infantes uti debent humido alimento: &, quo infans innata temperie humidior est,eo, intorim dum bene valet, minus humido. quoniam tunc, quod ex aetate est, debet conse uari humido: quod ex proprio temperamento, reduci. quod fit, non dato alimento sicco: seddetracto de gradu humidi, quantum ipseestnatura lapsus. Quo infans estio siccios propria temperie, eo humidiori ueniatur vietii, dum valet: quo hac ratione Sctemperamentum aetatis conseruetur, & natiuum reducatur. temperatus temperat Θhumidis: quoniam utriusque temperamenti eget conseruatione. In adoles entia temperatus, omnino similibus: frigidus calidis, non adeo quam in senectite, & cali dioribus, quis in iuuentute. quia hic unum es quod reduci, &alterum quod comseruari: in illis aetatibus utrumque reduci debet. In aetate iuuenili temperatuS Vtatur
stigiis x humidis: sed remissioribus quam biliosus,& intensioribus quam pituitosis.. Fiaillealterum habet mediocre,ambo immoderata hi, atque ita in senectute i Haec incunseruandi temperamenti innati cum commutationibus aetatummethodus: si utrumque conseruandumest,& expostunt similia, vires illorum intendere: si contra ri de praecipuo tantum detrahere, quantum alterum sit perat. Eodemmodo faciem dum est,si utrumque reducendum est:quq eadem, arit contraria poscunt. Vbi alterum conseruari, alterum reduci debet: alteri contraria dare expedit, alteri similia. quae si dem esse contigerit, sut humida infantis biliosiaetati similia sunt, &contraria tem ramento vires oportet intendere: sinon eadem fuerint, sed conir ria, dei ichnonemaiori minorem detrahendo, medium victum oportet instituere. Tale cum nihil doceant, qui ante nos medicas quaestiones scripserunt, neque quidquam eo I d, quae ad tuendam valetudinem sunt utilia: tamen de conseruatione non cessim it blaterare,&longissimas quaestiones, nihil frugis continentes, scribere. 'uod
ii diiunctius aliquid & enucleatius ex antiquis autoribus M iu stiasu quorundam, qui suae opinioni timentes, si alius in docendo inueniarur illorum profectui insidiantur, & alieno malo suam tyrannidem tussi 'R siniit. sed qui sapit, sibi caueat, neque curet alienam insolentiam. mea nihil re ς mi uittaee, miles hanc qinestionem, ut alias etiam ante hanc, seripsi quassa.
285쪽
etiam profuturas, siseres demani sexciderint. nam nondum ceruamina.
CVrga v Ac AN EVM hic fuerit concoctionum species, &numerum, &ordinem. 'referre. haec enimo primo& secundo harum controuersiarum libris peteda sunt iisque petitis disserendum modomumsiquid minus bene in ventriculo comam&fert inhepar,possit eatenusco 'coirione hac secundacmendari, ut nihilo deteriu, sanguinis generatio procedat, quam sitn ventriculi actione nullum vitium precessis latset. Galen. lib. .dementivaletudine, p.ritimo, taut demonstrare: quae inventre male sunt consecta, non posse raconcoctione quae peragitur in Venis, recte coqui: ut nequequae secunda sunt consectamale, pone in tertia, quae agitur in came & me btis,perfecte coqui.quodconfirmat hoc argumento. Vt habet ea praeparatio quae e tra agitur, elixatio stilicet, aut assatio, ad concoctionem ventriculi: ita haec ad conco monem hepatis. sed experimur vetriculum nonrecte posse commutare eaquae crindaingeruntur aut minus elixa, asime, quam oportet: igitair neque hepar possit bene conficere,quae minus bene praeparata suntinventriculo. Haec multis docet Gah dicto loco. caeterum non potest sime controuersia praeteriri: sunt enim multa argumenta,quibus Videtur contrarium concludi.primo Galenus docet ε. de placitis, licet 'ruentriculus cibos conterere non Valeat, modo saccos aliquos assumamus, ut in multis nationibus lac solet, uerenos possie: sedi; sanguinis generatio tollatur, vitam quoque tolli neces . ib. Ex quo loco patet: ainonem ventriculi non esse omnino necessi, etiam propter concoctionem: nulla enim tali cococtione praecedente, fieri potest fuissumismunus sed tum tantummodo est necessariam ad eliquandum,cum alimenta
assumuntur solidiora. unde argumentum hoc accipi potest Si tota prima concoctio potest secunda suppleri: tib magis poterit,cum est debilis,a secunda emendaris ri praeterea potest: visit homo tanto sortior facultate hepatis,quanto facultate ventii culi impotention quo casu constat tantum poste petiectionis addi alimento insecus da concoctione, quantum deficiat in primae respondent plaetique: nam ipsisset ut id i dabit occassionem ultra argumentandi in quantumuis robusta sit hepatis facultas, non
tamen posse minus bene commutatum in ventriculo alimentum, recte elabor re,quianon est bene praeparatum. praeparationemineo quod accipit,euameficacissimcefacultates requirunt. nullus enim ventriculus, quantum tis calidus &fortis, aut crudas omnino carnes, aut incoctumpanem bene commutabit: multo miniis ligna,
lapides, aut similiae quoniam stilicet luc non sunt idonea adpatietatun a ventriculo. sed est quod vi ra argumentemur. Alimentum non propterea melius conficitur, quod metuis sis aut tenuius,faciliusque coctinsed quod prevortione respondet istinti commutantis . nam nonnulli ex carne bubula melioremgenerant chylum, qu)m ex melle. quibus scilicet tenuia alimenta corrumpuntur: crassiora fiunt ad concoebo, pnem magis accommodata. Ergo eodem modo in hepate potest contingere, ut scis cet ille, qui prae calore ex beneconfecto chylo biliosum sanguinem generat: ex chylo semicocto, et ex alimento coctu dissiciliori, atque magis resistente, non eatenu pro cedat, sed sanguinem nereimediocrem. quo casu fiet, ut non tantum emendet, desectus prioris concoctionis:sed ut etiam persectior proueniat sic da, ex imperi Ha prima, quam expersecta. Videtur respondendium simodb priori uolutioni ipsi stendum est) alivdeste alimentum proportione respondens, autnon respondens; liud praeparatum, aut nonpraeparatum. ut ventriculo frigido proportione res a dens alimentumestmes, non respondens bubula, auisuilla: ventriculo tanperat0N *ondens alimentum est, caro arietina, non respondens, mel& bubula: ventrices, , Aido bubula, frigido mel. sed carnes crud ,incocta massa, omnibus ventriculis myle praeparatae stini: Vipanispro coctus& sermentatus,carnes probe elixae asisy omnibus sunt bene praeparata alimenta. quanquam & in ipsis praeparationibus, i aliis sunt conuenientiores, non omnibus naturis eaedem: ut in humidiorem ven se
286쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. VI. 1 a
usummelius est assamgeri,in sicciorem elim sed dictis facileestintellesta quanta ui intersit dicere alimentumidon m quod proportione respondens appellamus)
ut alimentum praeparamm itaque dicendum est, maius robur in membro comm tante, aut maiorem calorem posse coimulare crassius alimentum melius tenuiori boni mpraeparatione carens melius praeparato. praeparationem enim omniaa
ualiter requirere in alimentis: tenuitarem non omni sed quae debiliora sunt,aut fri Adiota. Videntur haec probabiliter di sed siquis attentius ea quq in operibus conti bunt eo deret, intelliget dictum essehoc ultimum minus vere.nam si in ventriculo uo alimentum min bene coquitur,aut minus bene illum implet, satiatque pro io silerdesectum crassitiei: potest illudquod de crassitie deest imperfectapraeparatione suppleri ita,vi,quod minus idoneum illi Ventriculoerat, deficiente pnparatione idoneum fiat. multos profectb Vidimus tam robusto ventriculo, &tam multo calore, ut illis arietinae carnes prae tenuitate non essent fatis:qui utentes eis non satis mis, melius habebant. mille talia occurrunt quotidie exempla. igitur potest imperfecta praepar ubescere alimentum idoneum. Cumque dicenteeodem Galeno eandem habe trationem hepar ad ventriculum, quam ventriculus ad externam praeparationem: fiaethocidem in hepate,stueturque nonnunquaminsecto chylo melius,quam integris confecto. quare Uo nolo quod plaerique faciunt) in hac controuersia proterve de findere: non post epriorem concoctionem sequenti emendari. sed rem ita dis imio suo. In concoctiones inda duplex noxapotest accidere: ali ra, ut nonfiat bonum
alimentum,quodin ea generatur:altera,Vt colligatur plus excrementi,quam colet. in moti concoctione postunt accidere tres noxae: ut concoctio fuerit ablata, diminuta, aut deprauata. priori concoctione ablata, neces larib sequens habet ambas noxas: ut&deterius alimentum fiat, & plus colligatur excrementi. nullum enim hepar potes hex cibo nullatenus in chylum mutato, bonum sanguinem eficere, aut parum excr meto plenum: ut neque aliquis ventriculus ex omnino crudis c,mibus bonum chylum. nam membra omnia quo situm munus recte peragant: praeparationealiquat
digent. Quod enim a Galeno dimam est 6 de placitis,illud unum est: posse nos etiam
ventriculo non commutant si staccis utimur,vivere, tamen non recte vitiere, & boso no stui sanguine. Si concoctio praecessit diminuta, sequens necessario habet unam noxa, ut colligat stilicet plus excrementi, quod in priori concossione minus secretuest: tamen quod ad qualitatem alimenti quod generatur, attinet,potest defectus pri-otis omnino emendari. Si priorconcoctio deprauatasit: secunda potestnonnihil enmendati, sed cessarib patitur utramque noxam: fit scilicet deterius aliment tun, Mexcrementi plus, quam si prior concoctio alimenta non corrupisset. sed quoniam rem totam diximus distincte: haeς sussiciant. De ordine assumendi uim vi cap. IIII. OIN proposita quaestione, prima illa occurrit controuersia, a medicis satis disputata:
debeant ne crasta alimenta ingeri ante tenuia, an contra inquassent duae contrariae
sententiae. Dicinit quidamcrata oportere praeire, his rationibus persuasi.Si quid i me primo loco assumeretur,ingestis deinde crassioribus: cideret, ut cuincibus p n loco assi impius, antequam reliqua essent concocta, ad exitum properaret, illa si cum traheret, ac faceret descendere inconsecta. Adde, quod primo loco ingerietur, inimaventriculi parte collocari: quod secundo, inipso ore, aut prope os haere' re. sed ventriculi pars profunda est carnosior, ac perinde calidior: sublimis vero est neruosior, frigidiorque. igitur conueniens est calidiori parti crassius alimentum, te D mius, minus calidae: quo quanto pars profunda supremam superat calore, tan to si mentum primo loco ingestum facilitate ad concoctionem a secindo sup tur, atque ita eodem tempore concoctio totius chyli compleatur, trudanturque in intestinasimul omnia.nam aliter tenuiora in calidiori parte sita, multo citius com νζrζntur,quam crassiorain parte frigidi ri .cumque cocta forent, aut retenta illic Mplui satis alterata corrumperentur: aut laxato vetriculo quo descederent,reliquorum
287쪽
eoneomonem in media actione interpellarent, C ferentque nihilominus descen 'idere. nam ventriculus non quidem hancpariem ciborum pellit modo, retenti, i liis, deinde aliam: cum dicat Galen. 3. defacultat.natural .capite quarto: Tunc venti culus aperitinferius os, cum cibos ad perfectionem concoxit. itaque retinet omnia. lusquedum omnia concoctasunt: ubi semel incipit expellere, omnia expellit. Ηaee lsent firmissimasententia huius argumenta quidis, addunt instilua alia, quod stiliceo. virectὰ structaaedificia subter in ima sede habentcrassissimam materiam, desuperex ltenuissima habentia constructionem, &vt in orbis compositione, elementum, O est crassius,eb est humili sitain ventriciato sub tenuioribus alimentis crassioraestes portet. Caeterum haec omitto ut ridicula. Alij contrariam opinionem tuentatu, opob utere,qub tenuius est alimentu,ὰ citius ingeri quis Vt citius coquitur,ita citius descen dat, reliquorumque descensita sternat viam. hbc enim esse utilissimum. nam si oestrarium fieret: tenue quod ultimo loco assumeretur, ubi semelestetperfecte concocetium,interclusavi adescensius a crassiori, per nimiam moram corrumperetur, corruaptumque reliquum corrumperet, & totam Vitiaret concoctionem. Animaduertem.
dum in hac controuersia est: Αlimenta aliqua facilis esse descensus per se,& quoniam medicamenti aliquam habent qualitatem, qua lubricas vias reddunt, vel pungenta irritant ad expulsionem: nonnulla per accidens, quia sunt facilioris concoctionis; iunt etiam descensius facilioris. utraquehorum, si ingerenda simi, ante cras la&taria deseendentia ingeri debere Hippocr. docet tertio de ratione victus acutorum, vigesse lamo secundo, exemplo mulis de ptisanae, ita dicens: Mulsia tamen post ptisanaesorbi tionem epota valde replens, instans, & hypochondriorum visceribus inutilis. GANnus in comm.Semper enim oportet prilis ingerere, quae &facilius corrumpuntur, δ quaesii bducunturmagis: secundo loco contraria. ptisana autem quam mulsedissici
lior est cormptu, &descendit tardius. si ergo mulsa primo si impia fiterit , ex ea quaedam ad piis arue deiectionem fit prouocatio. vertim si ptisana primum siumpta fuerit.
subduci multi prohibetur. vides itaque ut Galenus sententiam hanc vltimam messi. tur &confirmet praedictis argumentis. eandem sententiam seretpsit secundo de alumentorum facultate capite undecimo, ita dicens inter multa alia, quibus hanc senia tentiam confirmatiSatius enim fuerit scire, ex cibis qui parantur ad delestione po- ιο steriores quidem sumendos,eos qui tarde permeant: omnium autem primos,qui leriter quidem pervadunt, corrumpuntur tamen si in ventre morentur diutius.cuius
sentetiae fuerit cena, vix possis intelligere, quandoquide Fen secuda primhdoctrina 2.cap. 7. ita seripsit:Nutrientia praeterea ordine insta receptione habent, in quo is nitatis conseruator solicitus esse debet. ne illud quod subtile est, & cito digeritur, post forte nutriens quod sit eo durius, in cibo sumat: quia priu3 digeritur quam ipsum, &seper illud natabit, non habens viam qua penetret. putrefiet ergo, & corrumpetur: occorrumpet illud,quod ei admiscetur. cumhaec dixisset, quibus Galeni sententiam vi, debatur confirmare,addit: Iste etiam non primo comedere debet cibum labilem, ita ut post ipsum cibum fortem &durum in cibo sumat. quoniam cum ipso labetur, cum adiritestina penetrabiti eo non tam integrὰ digesto, quantum debebat. fortasse Au,
cena utriusque ordinis incommoda recitauit, quo nos doceret: virumque excessum quoad fieri posset esse deuitandum. cauendumque, neaut valde tenuia primum, de valde crassa deinde, aut contra, sed valde diuersa, assumerentur: sed ut omnia aut similia essent, aut saltem non valde differentia. fortasse nomine labilium alimetorum, ea intellexit, quae medicamentorum habent qualitatem: non quae tenuiasunt tam tum. sed sentiat ille, ut volet. illud certum est Hippocratem dc Galenum censuisse: si diuersa alimenta assumenda sunt hoc enim neque Galenus, neque quisquam alid probatὶ primo loco assumenda esse, quae facilioris stintdescensus, siue id habeant medicamento a qualitate, siue ex substantiae modo. nam ingestione crastarum ain s te tenuia, est apertum incommodum. nam quanquam ventriculi inferior pars cali' dior sit superiori: raro autem, aut fortasse nunquam , ut alimentum crassius sttenuiori, iuxta proportionem, qua ventriculi pars parte calidior est. neque tam: runt locis distincta, quanquam isto ordine assiimantur: ut haec pars in hoc loco, it 'lainillosita sit, ut reliqua si1ccedant, ut in argumento dicebanu . quocunquC Verb
288쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. VI. 271
6semitato promptum est periculum corruptionis. ex contrario ordine omnino nul-
ribotest fieri incommodum: Vel saltem haudquaquam, quod non facile emende- ά . ita si classius alimentum in frigidiori parte est,fiet paulo longior concoctio, sed bis corrupta: si tenuiacoquuntur prius, licebit illis prius descendere, reliquis in
nentibus in ventricillo, cum properitorum ipsa sint. nam quod a Galeno in opere desaeuitatibus naturalibus dictum est, tunc tantummodo debet intelligi: cum venia esculus aut unico alimento, aut pluribus, sed perquam similibus plenus est, neque a . dissimilibus alimenti partibus dissimiliter irritatur. instituto enim illius operis hoc vianum si citi commutare ventriculum alimenta, atque deinde haec eadem, ubi plenὰ io concocta suerint, expellere. quare manifestum est: posse quod coctum est labi, retia quo manente in ipso ventriculo. neque, si quado propter vehementem irritationem, aqualitate quapiam medicamentosa factam, contingeret descesse tenuioru, crassiora quoque ad intestina delici importune, tam graue aliquod malum fieren quam si pro
piet contrarium ordinem ingestionis tenuiora suissent in ventriculo corrupta. nam eum imonstratum a Galeno ut, ut multis aliis in locis, ita A. de usu partium, intestinatile instrumenta non deiectionis Alum,sed & concoctionis, ut non aliter quam ventriculus, chylum possint elaborare: fiet, ut id quod semicossiam importune delicendit,
is ipsis intestinis concoctionis recipiat complementum, aut ut anticipet deiectionem citra maiorem noxam . igitur non dubium quin, recte omnibus utrinque pensitatis, eo commodius sit tenuia ingeri ante crassa: & cum utrunque noceat, minus emendari posse noxas ex contrario ordine, quies ex eo quem modo praecipimus. p. V.
Qvo Ni A M, ut in decisione proximae controuersiae monstratum est, in assumptu
one alimentorum tenuia debent praemitti: sunt qui argumetentur,potum etiam debere ante cibum ire. sim enim quae potantur, solidis escis tenuiora. nam si nihil alia
intersit, quam quod pomisit aut esset aptum, quod ingeritur: est illud coctu facialius. eoque ab Hipp. dictum est in aphorisino: Facilius est impleri potu, quam cibis. o Possislsis addere, cum corpus resoluitur alimenti desectu, prius dissipari substantiam humidam, deinde siccam: reparari vero siccam esti, humidam potu. itaque prius p tandum esse: quoniam prius fit potus indigentia. nam his de causis esum &potum Geri dixit Galenus libello de inaequali intemperie, ita scribens: Exesuriendo vero ac sitiendo,deficiente hic humida illic sicca substantia.quibus verbis manifeste imuit: Geri sitim desectu substantiae humidae,&famem defectu siccς. constat tamen: potu e tingui siti cibis famem. Adde rursus, potum necessarium esse ad cbncoctionem c bi: eo quod concoctio quae per tur in ventricii lo, dicente Aristot. q. meteoron capite tertio, est elixationi similis, ideoque in humore debet fieri. vi igitur in ollam prius in ditur humor, deinde carnes:ita in ventriculum debere ingeri, est consentaneu. ' Sunt alij qui omnino diuertim ab hac habentes sententiam, tam mulse aliter faciem dum sentiant: ut toto cibo ingesto, semel potare praecipiant, dicentes cum Galeno quarto de usu partium capite quinto, & Hippocrate libello de alimento: potum est e umenti velliculum cum igitur usus poticius sit cibi distributio, commoAus dicunt e post cibum potare, quo assiimpii cibi poni descendant ad fundum ventriculi, fa- aque illic concoctione diducantur per angustiores vias: quam ut potus acti amplus
ante cibum ill ram- - frie, in ,,s , descendens importune inim
V Cm Galenum, qu1 7. methodi capite sexto, ita scripsit: Sed enim & quod illi S I Ut nil ait mali sit,si, qui conualescentium victu utuntur, etiam faciant: &statim a
cibus fuerit concoctus. siquidem innatandi
subundi fuerint, dicum,quod Mitistitiam soletc
,d dandun xidi, bunde bibere simi sineri. quippe celerrim8,si ita faciant distributio fit. Η quibus verbis non uanthim videtur prolabere potum ante cibu; sed praecim
289쪽
re a potu abstinere,vsque ad tempus distributionis, quo peractatam prima concesta est. Potest etiam his addi ratio haecisiudvidetur se dum artem debere anteire, eu ius secundum naturam habentibus prius contingit necessitas. sed homines bene,i lentes prius solent esurire quam sitire: προ comedendum primo est, bibendimi ideinde.Sunt alij, qui nonita censem sed, ut a 'aerisquefit, frematim comedendo id bibendo, ita potum clunestis permistere.atque post mihi aut a cibo aut pom exaedi. ri,&cibo aut potu finire refectionem. Esthoni opinio: non aliter melius efficio mnia, quae a potu expectamus, quam eo parulis portionibus cum cibis permno.ege siquidem potum propter duo necessarium:propter elixationem stilicet cibi, & dissis. butionem. luecque duo hac unica serma recte peragi: qumdoquidem neque potu, i, impellet cibum intempest iue, neque cibus potestimatabit. Vides quo modo consti tuta sit controuersia, & quae sint probabiles rationes a quFunque sententia: cumscii multae, atriae admodum diueris. quae omnes, quantum iudicio assequor, indis ita admotiun propositam quaestionem dirimunt. nam siue comedendum prius csse,
siue potandum omnibus dixeris, siue semel alterutrum esse faciendum, siue parti falso pronunciabis: si vero quibusdam sic, aliis aliter faciendum dixeris, Minxerit, hos ab illis,ita tandem rem ipsam attigeris.id quod ego in praesentia faciam, hinc seri
pio exordio. Toto hoc processu inuenimus, si quis recte c5sideret,sex resectionis ino dos. nam aut totus cibus potusque ingeri debet, tuncque duo fiunt modi, aut praecedete potu cibum, aurcibo potum: aut paruis portionibus alterne permiseentur, fiunt.ita iis quatuor modi,incipiente resectione a cibo,eodemque finita, aut finita potu, vel inci piente a potu, & pom finita, aut finita cibo, quae inceperata potu. praeter hos sex re eactionis modos quibus est comedendum & bibendum, est quidam alter modus, quo edendum quidem est tantum, abstinendumque omnino a potu, usquedum peracta ir esti cibi concoctio sit. solius potus non oportet ineministe. quoniam selus potus non est refectio: cuius hic modos septem esse ostendimus . modum refectionis hune aut illum a duabus praecipue rebus oportet indica a natura ventriculi, cibi. esto: lin alterutro horum humor, aut siccitas, quod indicet. atque perinde indica vita natiua in ventriculo sint, siue aduentitia, siue ex morbo. considerandum enim est, sit ne modo ventriculus humidus,an siccus,an mediocris: cibus quoque non aliter indi cet siue ex sua natura humidus sit, siue ex praeparatione. ut quae, cum alioqui siccae lsent, in humorem aliquem insulse,pomi idoneafiunt:quae contingit potestatesiccae lse.tamen curandum hic magis est deliumore, qui est actu: numquid cibus humidus lsit,an siccus, an mediocris. Costat vero ex tribus his qualitatibus cibi,cum tribus ven uiculi: nouem coniugationes fieri, visium in hac tabella. Chumidus Clitimidum. In singulis coiugationibus sunt multi gradus. nam nominibus excessuum potest se, este plus, aut minus:&hoc aut alterutro, aut ambobus. nihil enim prohibet plus his: moris esse in cibo humido, &ventriculo mediocri: quam in cibo humido, &vent culo humido. si stilicet excessiis cibi illic maior sit ambobus aliis. quare non solum in
portet te considerare,an siccus cibus in humidum ventrem ingeratur: sed quanto ex cessu utrumque fiat. nam & in duabus coniugationibus, in quibus opposita sunt M s' traria contrariis, ut humidus in siccum, aut siccus in humidum: possunt esse excessu Contrari j pares, aut impares. cum pares sunt, eodem modo faciendum est: ac si Ventriculus esset mediocris, & cibus mediocris. quas tres coniugationes oportet tan quam unicam regulam esse, utpote consistentes in mediocritate: deinde reliquas abi bis, consideratis excessibus, aestimare. Qus regula non tantum in instituendo fanis
290쪽
. iniim sed& aegrotantibus erit necessaria, cum monitum paulo ante similes inter meta natura, siueex morbo sit humor ventriculi. Inprimis illud monuerim, hiam estehac in remaximam consuetrudinis rationem: seruandamque perpe- .e, si sit utilis: sinutilis, paulatim permutandam, transferendumque ho- tam esse citra repente factammutationem, ad id quod igit natura. tamen nihil indicante consuetudine, de qua scriptum a nobis alibi diffuse fatis est: in tribu, illi q)oniugationibus moderatis, censeo reficiendum esse hominem stematimcibo ac Diuiqub illis ita permixtis, elixatio fiat melius,ac distributio, & neutrum alteri innata incipiendam vero resectionem a cibo, ita enim serenamra, Vt fames sitim ant io uertat inmoderatis naturis . cuius causa pendet ex iis, quae de causis sitis naturalis de ut aeternatiuam superiori libro scripsimus, capite septimo J finiendam vect potione, b nullacibi pars inore ventriculi haereat. atqui hac potio, qua resectio concludi mpiosior esse debet: si homini, aut exstructura oris ventriculi, aut alia quapiam ea a, tarde cibus descendit. quanquam melius est si fieri potest) ut hic defectust umbulatione suppleatur, & reliqua, quae diximus, Pro quantitate potus considere tur. Reliquarum coniugationum tres limae in excessu humoris, prima, & secunda, M una: tres in excessusiccitatis, sexta, &octaua, &nona. cum ergo ex unico aut duobus excessus fiet moimus humoris: comedendum censeo, Mabstinendum a potu, Vsque dum peracta sit ventriculi concoctio. cum excessus humoris est, sed non adeo io magnus: comedendum copiose prius, deinde bibendum semel nisi hic quoque m lius videatur: paruulam portionem cibi, qua concludatur refectio, reseruare. Cum excessus insiccitate inimmodicuς: incipiendum a potu est, & deinde cibo altern timpotuque ingesto, rursus refectio 'otu concludenda. nam toto potu prius,deinde toto cibo utendum nulli censeo. estqueiam ex sex illis modis resessionis hic inutiliq veris excessus in siccitate mediocris est: satis fuerit resectionem potu concludere, etiams1incipiatura cibo, modb largiusculo potu utatae . haec itaque est forma utendi
cibo&potu: quam ipseratio videturinuenisse. Quod a Galeno dictum est septimo
me laodi, fortasse non prohibet inter cornandum potare: sed accena, usque ad completam concoctionem. quod si totum potum interdicit, tinctemporis intellige R dum est,illum denegare: cum aegrotans utitur potui idoneis cibis, aut nimis humidis nam aliter nonintelligo, qua ratione n sit inutile, inrefectione extentiati hominis de hac enimin illo loco disputat in coenam totam omnino sine potu transigere: aut qua ratione n fiet concoctio praua,similis cocturae carnium, quae defectu interfici humoris, testae ipsi adhaereseunt, &vruntur.pro reliquis argumentis satis est: inve triculo &cibo temperatis a cibo incipere, & potione finire, etsi alternatim fiant. qua- reluc controuersia satis perspicuam est consecuta decisionem. Dea'i,an is ci , an totumpotus. Cap. VI.
Dξ quae potentia, Dan ex ea bibita aliquod alimentum accedat corpori: videtur
ei lenon let is controuersia. quandoquidem Hippocrates 3.de ratione Victus in morbis acutis I9. inquit: Sed mulsaquam aquamaetb potentior est, sola epota. Gai nus in comm.Indicare sinquith videtur hac voce, potentior, aquam quoque aliquam nutriendi vim habere. Arist. 1. sect. problematum 13.Cur inquio mutationem aqua Rud grauem, aeris vero non grauem esse affirmeti an Fbdaqua corporibus alimem rum est, aer autem nullum exhibet alimentum Θ Galenus cap. 24. depulsibus ad tyr Aqua Omnium, quae osseruntur, minimum alimentum praebet. Est igitur de se Wm horum aqua tenuissimi, sed tamen alicuius alimenti. sed contra est communis P mnium medicorum opinio, atqueadia vera. Nam Galen. . devsu particularum p I deaquaita scripsit: Etenim in hac adhuc vena multo humore tenui&aque pi u estsanguis. vocatautem ipsiun hoc est vehiculum nutrimenti, immul in pellatione, usum quoque eius ostendens. neque enim ex Ventriculo in λ commode transiti poteratchymus, iam ex cibis factus, neque facile transi
ς vina , quae sunt in hepate & multae angustae: nisi tenuis quidam- ρος