장음표시 사용
291쪽
--1istus,ut vehiculum. in hunc itaquQVsum subserilitanimalibuti quae uidem exeanut nullaparticula potest. . etiam de ratione victus acutorincomm.17. Galenus inquit: At quae nullo modo nutriunt sicuti aqua, neque virtuteri
imbecillitare, neque roborare vere possis dicere. monstratum etiam a nobis es in his. imo harum cotrouersitarum libro cap.2. hoc significaste Galenum pari. h. 13. chri Idixit: Aqua vero neque epota, neque extrinsecus occurrens, apta est selidas animali, lpartes humectare. Arist. lib. de sensiu&iis quae sentiuntur, monstrat aduersus pytiis lgoreos: aquam non nutrire, quia neque simplex aliquod elementum potest corni mixtum nutrire. Sed praeter haec omnia,&modus ipse stubstantiae, qui in aqua consipi citur, idindicat. Estenim tota sero similis, fluxa, nullius particeps pinguitudinis, in ii affigi possit,&esfixa nutrire. neque quidquam aduersum monstret, si quis nobis otiis
ciat tincta Galeni sententiam: aerem, &halitus odoros nutrire, quae tamen tenuioris sunt substanti quam aqua Nam ex illis nulliun firmiun membrum nutritur:staspi ritus animalis generatur, qui parum abest abipso aere,& si quid aliud inlutinano cospore est aereum,&abipso aere quam minimum differens. Aqua autem crassores quam ut spiritus perse augeat: & fluxior, quam ut membranutriat quare proculdu bio ferivera sententia: aliam nullum praestare alimentum. Pro Hippocratere pomdemus,illum insinuasse: aquam esse potenti; alicuius.non Fbdnutriaused quocctans ventriculi os , prolubet resolutionem. Galenus ad tyrones non dixit, minimum, alimentum praebet: sed minimam permutationem. Nam in nostro codice Basiliensi est, ερα ραπνποπυή, in aliis forte οροφω . Arist. in problematis loquebatur de aquis m,
dicatis, quales sunt aqua mellis, sceniculi, &misi. Nam ipse addit: aquarum esse mul, trespecies, simplicis vero aquae unica est species quare de illis loquebatur, quaeratio nepermistionis post uni nutrire. Sed de re facillima haec fatis superque sunt. De carna, oprandis. Cap. VII.
VETus controuersia est, nondum satis perspicuὸ decisi: An expediat plus cibim ,: prandio assumere quam inccen , quod in vulgari praxi iam est, an contraincc
na plus. argumentantibus medicis utrinque. Ex magis copiosa coena fieri dicunt fiu- xiones, &morbos capitis, si qui sunt, augeri: neque minus hypochondria intinne γ. re.si quidem somnus,qui coenam sequi solet, ut motus prandium,caput replet:&yDtia adiunctae quietis facit retentionem excrementorum, & miniis felicem alimetiri rum distributionem. Quares multum cibi in corna assumptum esset, confectae con coctioni non succederet distributio: cum piarunque plus temporis duret somnus, quam ins unitur in prima conc0ctiqneventriculi. a quo non deductis cibis inhepar&venas, ut oportetineces effetiam secudam & tertiam concoctiones deterius agi. Conina est, quod ut motus distributionem iuuat plusquamsomnus, ita somnus tu' suat concoctionem plus quis motus: & ut motus nimius concoctionem proli, het, anticipans distributionem, ita innus quiete distributionem impedit. Sed in assumenda maiori ciborum copia, maxime spectandum est, ut coqui possint: eo ip'tur tempore conueniςns est astu plus, quo ex consuetudine&natura semus fac'cζdit, quam quo motus. neque vero post prandium solus motus est, qui iuuat distri' butionem plus, dominus concoctionem sposset enim homo etiam interdiu qui est re) sed ipsa vigilia calorem & spiritus ad externa vocat. neque si quis interdiu dor mlat est enim etiam hoc quam multis in confitetudine) tantum conseri concinctioni diurnus somnus, quem calor ipse aeris ambientis, &soli splendor, contra
rio motu agentes spiritus &humores,grauem faciundiquantu nocturnus,quem tem 'poris opportunitas, tenebra, & communis quies iuuant. Haec videntur docere Hirpocr. &Galen Ille primo derat. Vistacui. 2y. dicens: Mane potione utendum, heri ad cibos confligere: hic 7. mella. cap. 6. ubi docens extenuatis esse coenandum lautius, quam prandendum, comminiem videtur protulisse sententiam, his ver
. bis: Studendum enim semper obseruare,quod insuperioribus lasimus: cum ves
292쪽
sentimus valentius alimentum tribuendum, non modica commoda percepturis, ut ita cibabuntur. atqui addit has ratione , quae quamuis loco illo refectioni ext
nuatorum accommodantur, tamen communes Omnibus sunt, quae iuxta comunem
hominum consiuetudinemvictitanti tantum enim inquit esse debere primum ei bdiuuantus integre coctus esse possit, antequam secundus 'umatur. Ergo tanto malo rem oportet vespertinum cibum meridiano, quanto Opportunius adconcocti nem tempus illum excipiu&quantis plus temporis est coena ad prandium, quam a
prandio ad coenam. Constat has rationes non esse proprias aegrotantium: sed com munes illis clun bene Valentibus. quare aperte redarguuntur, qui in haccontrouertato sacensent: aegrotantibus esse cinnandumplus,&beneValentibus prandendaen. Di cunt enim aegrotantes non tam esse reficiendos,quam consseruandos, idque debilit
to; mediocriter,esteque illis facultatem debilem,proinde consulendum maxime es seeoncoctioni dandum illis crassiorem cibum ante somnum, qu in antemotum: tame fanos homines roborari debere, &quia firma facultate sunt, licere illis etia non expectato semes tempore,crassius assumere, plusquam, cum plus resoluuntur, intem diu cilicet,quam cum coquerent plus,sed resoluerentur minus. Verum sententiam hanc ipsia Galeni verba redarguunt, qui nuper citato loco post Verba quς adduximus,
addidit confirmationem nouam exemplo athletarum,dicen : Itaque&athletae omnes sic faciuntieare non ratione tantum inuenta,sed etiam multi temporis experiaio mento attestante.Haec Galenus itaquen aegrotantibus solum cens et expe,dire, plus
cibi assumerein coena quami randi insed&athletis, quos Hipp. dixerat in aphori sino summum bonitatis attigisse. Sediaequeillorum ratio, quanquam haec ad uersus illos noninuenirentur,quidquam suadet. Namesiui commodius tempus est, cumr solutio praecessit:quam cum fi nistinterim dum fit, in praeceps periculi hominem deducat.Nam distblutio quae fit,facit celerem crudorum distributionem, prohibet que concoctionem duobus modis: primo euocando calorem ad externa a visceribus, secundo illa ipsa, quam diximus, crudoriun distributione. Igitur commodius est resolutionis ipsius finem expectare,reuocationemque caloris ad viscera: & tunc tandem nutrire. Nilhilominus si resilutio vehemens fit,&non dat tam conspicuaindiciae 3o pectandi: rapini rinstituentis victummens ab eo quod maFis Urget, cibatque&ροί properὸ,& multum. tamen quando mediocris re lutio fit, melius inriterim dum
motus, aut altera causaresolutionis praeterit: tantu dare quod sussiciat nimiam res b-lutione cohibere, int ram vero resectionem intempus quietis reseruare. Ergo opis, cibus multus 5 crassus in coena, quam antecessit multaresol
tiorquam in prandio,quod si iccedit nocturnae refectioni. Alii sent qui cotrouersiam hanc dirimunt per eorum qui cibantur temperamenta,escentes: pituitosis indigere ς facultas, &si quis est affectus io corpore siue naturalis siue praeter naturam, qui e poscat,aut prolubeat per se:aut saltem,si1 non per se, perpetub.praeter haec non oportet quicquam considerari. tamen temperamenta neque per se, neque perpetuo ponimi indicare hac in parte. non enim si frigidus &humidus natura homo est, proinde psexdita redundet modo. Alii confugituit ad constietudinem dicentes: faciendum cui, que esse, prout confiueuit. qtii omnium minimὸ falluntur. Nam quemadmodum si lenus inquit quinto de tuenda valetudine, magna ex parte homines assuescunt iis, FVsti conueniunt ex natura: recedunt enim a contrariis frequenter si . falluntur
censumtomimus &hi: Nam quanquam consuetudo, ne noxia quidem,perm
Iinta repente nonsit quod distii sus quam pro sua consiuetudine docet Hippocrates R.ι derat .vit'. ut .tamen permutanda sensim est, si alioqui non est expediens. Alii di- ς' x mandum esse plus, quam prandendum omibus: demptis iis qui aegritudin, β Fibusdam affecti stini, ut qui catarino, grauedine,aut destillatione laborant. tam Rehi quidem vere resnon flent ncin nim omnibus bene valentibus ita ena
'in sed sunt quibus propter naturalia vitia contrarium expedit. Quid itaque im respondendum sit, audi.Inter coenam & prandium sela diei hora interest
293쪽
qubd scilicet prandium prope meridiem, cWna circa Vltimam diei horam sicci
qua differentia, cum hominum confitetudine, quam opportunitas ipsa tempoti, effecit, natum est: ut melius coquantur quae in Gena assumuntur, quam quaelii prandio quoniam scilicet illam excipit somnus, hoc motus. Cum igitur in assumendi maiori aut minori cibortim copia illud in primis spectandumsit, Vt non plus assumi diu quam coqui possit: constat indicatione ab hora coenae &prandii, praecisis reliqui, omiubus,plus astumi debereperpetub in coena. Sunt tamen aliae indicationes aut ex morbis, aut exiis quae considerantur circa peculiares naturas: quae contrarium fierisii adent. ut in morbis omnibus nuper dictis abstinendum a copiosa coena est:atque ut semel dicam,in omnibus morbis capitis. quoniam somnus caput replet: potissimum simagna copia crudi succi in ventriculo est hac ratione de resectione epit licitii seripsit Avicena: Et ille cuius consuetudo non tolerat, ut semel reficiatur, diuidat ci bum suum,qui est minor refectione sua intres partes:&sumat duas tertias in praes Stertiain coena,post exercitium subtile.Haec Micena. Intelligendum tamen in il lud praeceptum, sia mpta indicatione a confitetudine, & morbo, de quo disputabat. Nam ex indicatione coenae & prandii contrarium fieret. Considerari etiam do. bet circa naturas eorum quibus victus inst ituitur: qui sint ad concoctionem me lius comparati, quam ad distributionem, & qui contra. fit vero ut aliquis facilὸ
multumque commutet,propter naturalis caloris vehementiam cum bono tempera
mento:vt difficile, aut parum, propter conifari .distributio facilis fit, propter an plitudinem viarum: difficilis, propter angustiam. Ergo perpendendum est quantast amplitudo viarum, cum quanta commutandi facultatis fortitudine: quibus u. fortior erit concoctio,quam distributio facilis,plus prandendum est, quam coena dum.hi em in magis debent studeredistributioni: quippe qua indigent magis, quani concoctioni.quibus vero facilior est distributio,quam concoctio facilis: coenandum plus est, quia debcint studere magis concoctioni. quibus ambo sunt aequaliter faciliai
coenan im etiam lautius est.Qui acum reliqua sint aeqvdia,sola relinquiturhorae ii dicatio. quod ut apertius fiat: considera ex virtute commutante, & viarum amplit dine,nouem tantum fieri posse coniugationes, eo ordine, quo in hac tabella com
angusta. Tres horum debent plus prandere, quam coenare quibus scilicet stim ciam secubtate forti vas a mediocria,aut angusta,aut cum facilitate mediocri, vasa angusta. reliqui omnes debent coenare plus,quam prandere. tres,quia propter aequalitatem insisquuntur in)icationem horae: quibus scilicet est facultas fortis & vasa ampla, aut illa debilis,& haec stricta,aut haec mediocria, illamediocris. reliqui tres non propter hoc solum:sed etiam quia debent studere concoctioni plus,quam distributioni,causa sita: peculiaris naturae Sed de hac quaestione satis diximus. De cruditatu feciebus,se causis. Cap. VIII. inso in ciborum usu maxime expeti debet:est concoctio persecta. quam, via liam quamcunque actionem dictum hoc est in quarto lib. diffusi contingit tripli
citer vitiari:vel imminutam,vel sublatam, vel in malam quampiam qualitatem c a uerse cibo. cantur communi quodam nomine haec vitia cruditates: nomine pzcu licui duoilla priora cruditates, tertium corruptela. Fiunthaesecum in officina concinctionis morbus est aliquis aut temperamenti, aut compositionis: vel cum citra mor
294쪽
partis, alimentum ipsum no est commodum. potest esse incommodum quam itate aut qualitat haut ordine assumptionis,m nequalitatis intellige: quod qualia late qua malum est,aut inconsuetum, alioqui non malum. dicemus paulo infra inlibe ipso libro causam,qua,quod inconsuetum est, non recipitur amice, etiam si maialum non sit adde ordini assumptionis, dum etiam,sii scilicet semes,aut bis, aut se rict assumitur.Est enim peccatum in modo assumptionis,si quis quod oportuit semel ingeri, inplures refectiones partitus est: aut contra, quod debuit diuidi, semel inge sit potest etiam ad haec fieri, ut in alimenti quantitate, aut qualitate, aut ordine, aut modo assumptionis nil ait peccatum sit,&interim nullus in corpore subsit morbus: t
ac men ut non recte coquatur cibus, culpa aliarum rerum non naturalium. nimirum
Res non uirales,quibus victus costat has in sex capita digessit Galenus in artem dicinali: in ambiens, motum & quietem,somnum &.Vigiliam,quae retinentur aut e cernuntur, quae ingeruntur,& in animi motus seu perturbationes uandam propo tionem necesse est ut inuicem retineant. scilicet somnus debet esse longior, aut bre uior, pro quantitate & qualitate cibi:& cibi quantitas, pro modo exercitationis,quae
antecessit: & exercitationis modus, prout maiores aut minores evacuationes antea
sunt factae .quodcunque illorum ab hac proportione deficit: non modoIedit per se, sed etiam aliorum usi in in deterius permutat. vis quis commode coenaverat, & ex occasione fortuita postea minus dormiuno tantum non quiescit vis animalis, quan dio tu expedit qui usus somni est per se sed & alimeto accident cruditates, aut corrupti nes. de quarum sipeciebus & causis agitanda modb controuersia est. Duplicem nam que esse corruptela quae cibis accidit, speciem: aliam quae in acidam vertit, aliam celebratum est: acidam illorum qualitatem ex frigore fieri,siam ex calore. docemur haec a Galeno 3. de causis sympi. ex professis, praeter multa alia loca. contrarium tDme enset Trallianus libro I. capite 1 . ubi de ructu acidoliaec sicripsit: Nouimus autem plaerosque medicos putare, omnem acorem aselo frigore prouenire: qua de causa semper his calefacientia adhibent. Video russus multos etiam a refrigerantibus cibis adiutos est qui antea a calefacientibus plurimum offendebantur. Haec Tralli, o nus. cui sententiae fortasse videbitur alicui fauere Micena, qui Fen 13. libri 3. tract. I. cap. 17. it inquit: Αcetosus sapor significat frigiditatem stomachi, sed minus Ego- mctunquo non digeritur cibus omnino. & quandoque significat calorem debilem cum humiditate faciente ebullire. Arripies etiam ansam argumentandi pro Tralli ni opinione ex Hippocrate 6 parti aphor. I. ubi ita scripsit: Ructus acidus, qui non an tea apparebat in longis laeuitatibus intestinorum,bonum. quia scilice interprete GDlem,significat calorem iam aggredi concoctionem.igitur actione caloris videtur laicacor consistere. Addit Trallianus argumetum a iuuantibus 8chocentibus. nam clim dixerat,multi a calefacientibus laedebantur, &a refrigerantibus iuuabantiam nam V, num magis ipsis acescebat, quam calidiores potiones factitiae, quae ex pipere, aut ani- Q sse,aut alio quopiam huiusmodi parannir medicamento. Vt haec controuersiola deci tam animaduertendum est, Acidam cruditatem frigidae causae esse semper: non tamen frigidum ventriculum semper indicare, sed non tam calidum, quam pro com mutatione alimenti esset opus. itaque est id frigus, quod indicat cruditas acida,ad almi quid quare potest esse acoris causa: in inteperie ventriculi, aut in resistentia alimenti. malimenta quae coetu dissicilia fiunt, &corruptu facilia,nisi ventriculus valde calidus sit, etiam si non sit frigidus, acesciant. Constat tamen: ut tunc quoque ac
ris causa non sit calor, sed caloris defectus. eodem modo si ciborum corruptio a prauis humoribus in ventriculo fit: a calidis quidem nidori similis,a indis fit acida qualitas. Ex liis causis fit acor qui tamen ab extremo frigore nunquam fit.nam hoc ' integram apepsiam facit.Ex dictis non dubium est, quanquam acida cruditas sem' r fiat, quia calor naturalis ventriculi minor est,quam pro alimento perfecte com WV Udo , aut quia succi frigidi r dundant in ventriculo: tamen fieri posse, Ut res' dς c da in ventriculo non frigido acesta. si scilicet eadem, ut est valde Cati,M, ita sit coctu dissicilis. quem acorem constat usu similium rerum, aut etiam 'μψ xum, modo sint etiam coctu dissiciliores, auctum iri: tamen usu frigidiorum
295쪽
&perinde faciliorum concomi curatum iri. exemplo est Vinum: quodiri non sati, calidis ventriculis non coquitur,sed acescit. Quem acorem si quis Velit citraremii roso alio vino, augebit: si vero vinum cum decocto cimamomi commutet, sanabit hoc Trallianum decepit, coegitque a Galeno recedere. Constat non minus ex dicti, fieri posse ut in ventriculo aliquo,dumhabet vehemens frigus, cibus non acescat: sed procedente tempore aucto nonnihil calore, acescat, si scilicet, cum frigidior erat Veii triculus, omnino cibum non alterabati Hoc enim est maximum frigus: cum talor non tantum non commutat, sed neque commutationem aggreditur, ut docet Gale nus nuper citato loco ex 3. de causis sympta nihilominus tunc quoquecum proptercalefactionem ventriculi incipiunt cibi acestere,fit ex frigore motanon enim fit,quia io
est tantus calor,ut ad acorem conuertat: sed quianon est tantus, VI possit commuta
re perfecte.Haec dixit optime Avicena, positissimo usus exemplo, loco quem pasto ante diximus. Et aliquando quidem quit in significat calorem debilem cum lim ditate, facientem ebullire humiditatem parum: qui postea separatur ab eadeficuens in digerendo. quare accidit acetositas, sicut fit in musto. Acestit enim quando in Di datur, &acescit quando feructa caliditate debili. Sed de leui hac controuersistaec sussiciun
Delara nidonea. cap. IX. TNT E R. antiquos controuersia agitata est, devenereorum usii: Epicureis neganti fidibus, eumvstim conferre aliquando posse ad valetudinem, &Hippocrate asserente. Tamen conuenerunt iam medici omnes in eam sententiam,quae Venerem causam salubrem esse aflirmat, cum opportunὰ occurrit corporibus.Sed quae horastilli ορ- portuna,non adeo est communis consensiis.Galenus siquidem lib.2.de tuenda vale ludi enarrans sententiam Hippocratis, referensque existio haec verba: Labor, c, bus , semus, venus,omnia mediocria: ipserum verborum ordine, ordinem rerum dicit contineri.Itaquesomnum a cibo: &venerem a somno,&ant elaborem Sid bere.nimirum eo tempore est corpus 'axime in omnium rerum mediocritate comstitutivn.non emm eo tempore a cibis grauatur, qui alios confecit iam semnus: neq; 3ο corpus quidquam est exolutu: nodum enim post refectionem laborauit. eo tempore minime incurret corpus eas noxas,quae venus solet parere.Sunt hae quas Aetius uno capite tertii libri collegit: virium exolutio, cruditates, sensuu hebetudo, obliuio,tremori articulorum dolor, renum &vesitae morbi, oris graveolentia,dentium dolor,
gurgulionis inflammatio, sanguinis sputum. Praeter haec silent in pudendis feri ulcerationes. quanquam neque haec solum,sed febres etiam, &, ut semel dicam: omne mali genus, ad quod alioqui paratus homo est, potest ex coitu incipere. n,
mirum ex virium exolutione, aut ex enervatione, aut ex labore, aut desiccatione, aut fluxione, aut partis cuiuspiam ruptione,aut refrigeratione. ad haec omnia videturd, cto intempore corpus minime paratum: quoniam eo tempore viritates omnes,tam snaturales,quam vitales & animales,ex cibo&semno resectae sunt: naturalis alimen to, animalis semno, vitalis utrisque,& reuocatione caloris ad interna, quae pers,mnum fit nerui recens refecti minime laxantur: quae recens humecta sunt membra, minime rumpuntur:quae nondum laborauere, imὰ fluxiones patiuntur: pera iis
concoctionibus minus periculi est a cruditatibus. Igiturhora concubitus haud dubiὰ est quam Hippocrates & Galenus definiuere: a somno ante laborem. quanquam aliter videntur sentire multi probati autores. Paulus libro I. p. 31.ita scripsit: Ven risitat opportunior occasio acibo ceu mox mihi dictum est &ante somnum. Ae'tius lib. 3 tetrab.I.cap.8.itainquit:commodissimum coeundi tempus est,aci bono ni mium ingesto. Vides itaque ut hi autores videantur commendare coitum ab asi impio sqcibo.Neque vero horum opimo videtur rationibus destituta.Nam id tempus videtur commovissimum ad venerem, quod statim consequuturus semnus est: incomm dissimum, quod labor.nam cum venus omis aliquatenus exoluat vires, etiam qβη est moderatissima, constat, qua ratione per famem a labore abstinemust eadem a.
prorsus maiori post venerem esseabstinenta, indulgendum vero sismo, qui venζα
296쪽
M pDIC. ET PHILO S. LIB. V1. 28 i
binia facit aduersa: luimect Mnempe,&reficit. Igitur aut ante somnum utendunt venere est:aut abstinendum omnino ab exercitatione,quo tamen est valetudiniuduersum magis. Addunt: cibum anteVenerem praeseruarea noxis.Nam minime r fiigerabitur tunc temporis corpus. Cum enim cibus omnis, Ut cibus est,siit calidus, do cente Gai. 3.detemperamentis:Videtur tunc est e corpus jidissimum,cummedioeriei es refectum copiosiissimus enim etiam refrigerat &tunc refrigeratum irimi nimΘ, mincalidissimum. Addunt etiam bonum aliud prolis quod etiam medicoseonsiderare, par est, cum is sit naturae sinis quod scilicet id tempus u liberos procre
indu est accommodatissimum, cum aliis nominibus, tum etiam, quod mulier solo ninum capiens,semen genitivum melius continet: contra si statim a concubitum lier vigilat,&labora excidet semen.tritic secundae opinioni videtur etiam adliaesisse Celsius, qui lib.I. capi .itainquit:Cocubims interdiu peior est, noctu tutionita tamen, si neque illum cibus, neque hunc cum vigili alabor sequitur. vides ut Celsus a conc bim interdicat cibum&morum: quares num videtur concedere, Ut sequatus cibum,& antecedat somnum. Franciscus Valeriola in quadam enarratione ita statui de re debere, ut prima fert opinio: tamen autores ita componit. Hippocratem &Galenum rectum concumbendi ordinem tradidisse: alios autores contulisse inviacem errores. quasi dicerent, haudquaquam optimum esse cocumbere pleno ventre:
sed minus malum, quam vacuo. Ego quidem hac in parte quanquam quod ad renito attine vere &docte eum statuere arbitror, & acutὰ autorum sententias interpretari: tamen frustra illum in hac conciliationelaborasse,quandoquidem ipsa aut orrum Verba videntur hanc interpretationem redarguere.Nam clim Aetius dica Commodio simum coeundi tempus est: llum putat esse commodius. Paulus quoque, nulla e somni in tempore facta mentioneita scripsit: A ιισύκνων:id est, expediens, aut utilis, aut coueniens haec enim significat dialo , ut occasio coitus est,ut dixi,post cibum,& ante semnum. Quare alius fortasse aliter diaxerit: coitu posse homines uti aut ad tuendam valetudinem, aut ad liberos procream
dos duo enim haec praestare potest atque ita poste dici commodissimam coitus horam, in qua ille maxime conferat valetudini, aut in qualiberi maximὰ procreentur. 36 Galenus loco dicto seruandae valetudinis praeceptadocebat: Aetius,&Paulus, ne non Celsus, ambo videntur respexisse, eoqueiniunxissse post concubitum simnum, haudquaquam motum. Caeterum horum oportet ut rationem perpendamus. Ad tuendam valetudinem non dubium est commodius este primum toto somno uti,d inde venere: quam aut statim a cibo uti venere,dein Amno, aut semnum interrumpere interiecta venere. Nam ea quae ex aduersia assertione adducebamus, foret quidasormidanda post coitum nimium:sed post moderatum non sunt. Nam Liente Cel-sse, moderatus concubitus est: quem neque languor corporis,neque dolor sequitur. hic corpus excitat. igitur si talis est:niihil habet formidinis, statim a moderato concubital, moderate etiam exerceri. Si quidem immoderatius esset indulgendum vene- o ri, aut post venerem ad immoderatos motus cogeremunsatius esse .semni bonam partem ad reficiendas vires in coitu collapsias reseruare. modo vero artem optimam mente Valetudinis requirimus, per quam omnia aguntur moderatiuS. multo minus h/het probabilitatis,quod de qcauenda refrigeratione dicebatur. Nammagis c piosum calorem contraxere membra post somnum, quam statim ab assumpto cibo. Sunt enim eo tempore melius refecta:cibi vero non aliter calidi sunt, quam reficie do primo enium occursu potius refrigerant. quare, quantum ego intelligo, cibus non ingestus ad satietatem multo minus impedit futuram venerem,quam satietas: tamen x ivulis non est, quam completa cibi concoctione, saltem secunda, nullo denuoi pt Q cibo. Quare quod ad hanc partem attinet ad tuendam dico valetudine de-ςUri procul dubio sunt illi autores. At fortasIe conceptui rectὰ prospexerunt. Sed ne q hoc miles videntur exacte fecis e. Nam peractis illis concoctionibus, non dubi, quin plus, concoctiusque semen sit Muxurum. quod vero de quiete ad tinem.' Uunt, nihil moror. id enim mulierem stadm expedit facere. nisi mauis Virum
297쪽
tempus tempori exercitationis detrahere,qtiis concoctimis. Iubeigitur, somnii melius agi vis,&circa paretum valetudinem, &liberorum procreationem: dormite ambos paretes ab assumpto cibo quantum satis est indulgere deinde veneri moderi te, postmodumque virum ad consuetos labores remitte, foeminamin lecto aliquam to plus iacere fac.Nullaitaque ratione mihi videntur illi autores posse ab errore vis dicari. Nisi forte dicas: illos non consuluisse, quae optima esse praesensissent, sed αhominum intemperantiam ferre posse non desperabant. Cum enim a cibo &potur, cens ingestis adeo homines instigentur advenerem, ad quam sua sponte fiunt proci ues: fortasse non sperabant fore, ut aut completum semnum speiqarent, aut saltem completae concoctionis lepus. eb consuluere, quod minus erat Actugraue:apram iii dio deambulare,&acceriatatillum dormire.Sed quidquid illi dixerint:siquis sibi be ne vult,interdiu abstineat.facit enim venus eo tempore lassitudines. Noliu tantuin somni ex pectet, quantum ad ciborii consectionem sentiat suffecisse: postmodum vero si tantillum mni, veluti auctuarium, recreandarum virium gratia, velit adde re,id etiam probo. modo prolixus hic somnus non sit, neque commodae exercitati ius obliuionem faciat.
De loco enerationis excrementorum. Cap. I. NE C E s s E est, ex quacunque concoctione prouenire excrementiam aliquod: ut la Galenus docet libro primo operis de menda valetudine. nimirum calor coquens separat id, quod est ineptum ad concoctionem, a parte utili.hac ratione tot fiunt e crementorum,quot concoctionum differentiae. Estscilicet excrementum ventric
li,quod egeritur per intestinae excrementum hepatis, aliud biliosium, quod trala itura vesicasellis, & egeritur ad intestina:aliud crassiim, quod trahitur aliene, ®eritur in ventriculum: iud sero simile, quod trahitur a renibus, & reiicitur in vesicam. Invenis & singulis membris fiunt etiam sua excrementa: tenuiora alia, quae vacuantii rper udorem, aut expirationem occultam:alia crassiora,quae sunt cutis sordes. Hac ipsa ratione videtur fieri, ut excrementa in eisdem omnino locis generentur, inquibus alimenta: & ut eadem actione caloris generentur alimenta, & secernantur ab iocis recrementa. Nam cum alimenta fiant voco hac in parte alimentum: in unaquaque concoctione partem utilem, quae concoctione separatur ab excrementi natura appetente illorum generationem per sie,&propter bonum,ad nutritionem scit,
cet: excrementa vero non ita neque enim natura appetit excrementorum generatio
nem sed propter ineptitudinem materiae, quae non est apta coqui,in talem formam recidant: constat non posse habere excrementaloca diuersa generationis, a locisia quibus alimenta fiunt:sed in eisdem prorsus locis, interim dum haec generantur per se a facultate, illa feri ex accidenti vitio materiar. Hinc colligunt picerique, fisces eat, quae per aluum emittuntur, in ventriculo generari: quandoquidem concoctionis, quae agitur in ventriculo, excrementa fiant. Hanc sententiam videtur sequutus Au, scena Fen I 6.lib. 3.tra 2.I.cap.I.ves inquit: Eorum quae sunt in ventriculo, fieri facilem descensem in intestinum primum ab ipsis fit cibus.idque his verbis: Penetrans aure , inintestino primo patitur a duabus virtutibus: quarum una est expulsiva,quaein stomacho, & altera attractiva, quae estinintestino.& adiuuat eamfaex,quae prouenit propter summam cibi :& fit tacitis propter illud expulsio eius per viam tempera amplitudinis.haec sunt Avicenae verba: quibus aperte videtur innuere dictam senten' riam de iacum generatione.Nisi forte nomine iacis intelligit illic Avicena crassam cibi partem in ventriculo separatam, ex qua sunt in tenui intestino iaces generanis Sed contra dictam sententiam videtur esse,qubdisces in ventriculo nunquamcon tinenturi"ies vomitu reiiciuntur id vero fit per eam intestinoru afictionem, I quam voluulum appellant) fieri illis ascendentibus permagnam vim ex intestinis, coniectat Galenus 3.de causis symptomatum,& 3. id. parte L. comm. 6. atquc millo medici omnes, mine adhuc dempto. quanquam qui primam sentenuam si quuntur,ut his respondeant, ita statuunt: Faeces induere formam &naturam in Vest triculo,hancque habere per generationem: in intestinis veta formam quae estina
298쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. VI. 283
Adentibus comparare, eamque per secretionem a chylo. eoque in intestinisesse taee,. quae tales conseiciantur, quia a chylla sunt excretae: in ventriculo tamen nutus Messe &si reueras in quae sub chylisormanon delitescant. Haec assertio platrisque
uiridest&mihi nonridetur adeo improbabilis, Ut possit argumentis conuinci. Ta men satis certo scio, Galenumnonita opinari: sed faeces inquereformam & natu iam in intestinis gracilibus,non accidentium modo. nam 3. libro desac. natur. cap. 7. disputans de concoctionum ordine, &quo pacto priores alterationes ad sequentes sint necessariae, inquit: Iam quomodo statim in tenuibus intestinis confertim creabitatur stercus3 quid enim in lais effractus est ad alterationem,iis quae sunt circa ventrem3 is vides ut inhoc argumento Galenus assumat: stercitu fieri in tenuibus intestinis. Tu am interpretationem fieri, inquam, quod ad accidentia attinet,per separatione non sertit sequentia verba inquit enim: Quid enim in his emcacius ad alterationem dicas ergo generantur per alterationem. alioqui assiimet Galenus falsiain argumemto Iam vero satis constat:nomen alterationis non accipi apud Galenum,ut apud Ariastotelem pro commutatione qualitatis,sed etiam pro commutatione formae perco coctionem. id constat, praeter multa alia loca, ex toto illo capite. appellat enim com coctiones omnes, alterationum species. que enim illic selum,sed toto illo opere,& intractatione de causis symptomatu,&ves ubi obiter naturalium facultatum mem
niuiacilitatem commutantem appellat αMois lia,&ipsam comutationem esca sis.
16 3 de causis sym ita scripsit: hir, in θρέψι:,αψαιωσωζέω. id est,concoctio enim,& nutritio, alterationes stinLIam vero praeter haec, institutum Galeni loco illo satis a clarat, censereillum:faeces generari in intestinis per commutationem,non per solam separatione.Nititur enim monstrare: alterationes extremas per medias alias fieri atque inquit, quomodo statim ex pane fiat sangui si quomodo ex beta, aut faba, aut realia quapia,nis aliam mutatione prius sint adepta3 &quo pacto statim ac repete fiat ste cus in intestinis tenuibus igitur apertu est Galeni verba significare:generationem ta- cum quae agitur in intestinis,non esse sesam separatione sed alterationem aliquam, succedentem illi alterationi,quae in ventriculo agitur.itaque non est mihi dubium,G lenum sentire generationem stercoris non essein ventriculo, sed in intestinis. virum so sit verius, non tam constanter assimo. Ab hac opinione seclida, quam Galeni esse diari, respondendum est: generari in ventriculo ex inutili parte excrementum, interim dum ex vult fit chylus. atque id esse primae concoctionis recrementu hoc enim non potest negari tamen stercus nondu esse, usq; du descendes ad tenuia intestina, patitur alti teratione alia,per quam non accidens modis,sed tura etia& formarecipit. Alter
do illa,est quaeda concoctio impfecta,cui permixtum est aliquid putredinis: qualem
superiori libro ineostendimus suppurationem,&generationem eius, quod continetur inurinis.Nam iaces, quantumuis fiant in intestinis optime sani hominis, sunt non alis etentes. Fiunt tamen pro ratione alterantis facultatis,quq in homine est,modo putidiores, modo minus putidae. sed semiputidae etiam in homine optimὰ fano fiunt o in tenuibus intestinis:quandoquidemilla neque tantumhabentinnare calidi, quantum ventriculus,neque tam sunt illius expertia,quam crassa intestina.Itaque habent calo-Rm ut ita dixeri qui semicoquat,ac semiputrefaciat. adperfectam concoctionem non deducunt, nisi forte exiguum aliquid aptissimae materiae. monstratiun enim est . ante generari euain intestinis chylum,sed non quantum in ventriculo: Vix angli,Mm generiri in venis, sed non quantum in hepateὶ constat vero ex dictis sibi: Rcoctionem imperfectam, partim esse concoctionem, partim putredinem :&proindemodb hoc,modis illudappellari. Huius sententiae fuit proculdubio Arist xH ,qui . meteoron cap.3. ita scripsit:Concoctioin vetriculonauam in aluo putre' set quod excernitur. Itaque concoctio nauatur in ventriculo, & concoctionis illius ' ς rementa per putredinem in aluo fiunt taces. Sed rogabis:sintne iaces cremen x Ventriculi,an terius concoctionis. Nam si sunt illius, in eodem loco oporteti p V gζnerari, in quo agitur concoctio: sin alterius, habesunt intestina propriam y quam concoctionem diuersam a concoctione ventriculi, eamque Ut instrumen' ' Commune. ridiculum enim, si dicas: ces esse excrementa nutritionis intest,
xμφὶ quod contra Galeni sententiam est, qui intestina instrumenta delationi
299쪽
excrementorum appellat: ncoctioms vero communia, selum Ventriculum &luc lpar ac singulam brassibi solis.Sed neque hoc euertit sententiamGseni,&Arista telis.Possis enim dicere:taces ipsasquodammodo esse crementa cococtionisven triculi,quodammodo nullius concomonis este excrementa. Nam si exacte loqui
ris: crementa primae concoctionis stat quaedam, quae in Ventriculo generamus iquae interim dum in ventriculo sunt, non sunt taces: sed delapsa posteaUintestici lgracili iaces fiunt. illic quidem non ut excrementa concoctionis alicuius neques lium oportet sed comparantia concoctionem quandam impersectam, ut pus. quod nequeipsum quanquam est substantiaquaedam semiputriqalicuius concoctioni, et excrementum.Sed de hac quaestio haec sint satis. i. Dὸ Uiudinibus. cap. XI. Ono de quibusdam affectionibus neutris has enim ad partem salubrem reser
ri antea monuimus disserentes, sextum hunci librum concludemus. diximui paulo ante de cruditatibus: nunc de lassitudinibus dicemus, & iis cacoch iis, qua cum lianitate notatun integre corrupta possunt cossistere. Igitur primo cotrouersiam circalassitudinum species declarabimus: deinde reliqua prosequemur. Lassitudi num quaedam ex manifesta causifiunt, quas 3.demenda valetudine curat Galenus: quaedam sponte fiunt,quas curat quarto. De his ultimis dictum est ab Hippocrate i. z. Aphor. 1.Lassitudines sponte factae morbos praenuntiant. Vt rarumque intriplex species: ulcerosse,in qua fit per totum corpus sensus mordacitatis,similis ei, qui in vice ribus: lassitudo cum tensione, in qua tensionis quidam sensius fit, quasi intentae sint Lbrae : plategritonodes, in qua perinde habet totum corpus, ac si inflammati essent,mnes muscuhi. Cum ex manifesta causa fiunt: ulcerosa fit, calfacto sanguin bilios,
que reddito:lassitudo cum tensione fit, neruis retinetibus eam tensionem, quam per violentam motionem patiebantur.Cum sponte fiunt:ulceros afit ex crudis aut bili, sis excrementis:secvnga,ex multitudine ad vasa: phlegmonodem Galen. in commcitati aphori simi ex duabus prioribus dicit este mistam. quarto etiam de menda valditudine prope principium in eandem sententiam, cum dixisset tensionis sensumficii , expleuaora, viceris ex cochymia, de phlegmonodeita inquit: Tertium lassitudinis genus,quoὸ est phlegmonodes, ex plet hora simul, &dicta cacochymia fit. Tamen
tertio demenda valetudine capite 6.monstrat dis errehanc tertiam ab ambabus aliis,&esse simplicem:quoniam proprium ei quiddam adest, quod titilli aliarum, putatumor musculorum. Haec phlegmonodes ex exercitatione fit,non aliter quam cum
sponte, exudantibus excrementis avenis ad musculos. Quare quaeshonte fit, signiscat duplicem ali edtionem:plenitudine invasis,&recrementa in sanguine. Quo stri cacochymiae quaedam species has declarabimus stati significet qrlassitudineuic ro lassitudine cum tensione, multitudo ad vasa: phlegmonode, plethora coniun ista cum corruptela. Sed qua ratione Galenus dixerit: modo este tres simplices lassi- ρtudines, modo tertiam nihil aliud esse,quam priores duas coeuntes In decisionehu ius cotrouersiae considera:nomina lassitudinum dici posse de ipsis corporis acte binnibus,quae sunt neutrae, aut de doloribus,qui has consequuntur. Si lauatudines, semsus ipsos tristes appellas: vides phlegmonis sensum compositum este ex sensit tenso .nis,&morsus.Nam ipse tumor per se nullum ab lais diuersiam sensium facit. Conuenit igiturhac in re lassitudo phlegmo des cum reliquis duabus, sola compositione di uer Sed nequein solis doloribus:sed&in causa ac mater exqualeslitudines spω te fiunt ita se habent. Nimirum,cum tensione fit ex multo succo: ulcerosa, prau0 phlegmonodes, multo &prauo. Vnde fit,ut Galenus docet A. de tuenda valetudi ne, &libro de sanguinis misi capite 6. ut multo maius periculum sit,in hacsanguinem I non mittere,quam in aliarum aliqua.la causis itaque &doloribus sola compositi φdiffert phlegmonodes a d bus prioribus. Sed si assessiis ipsis consideres, quibus d
fessum corpus assicitur diuersiis abillis,ac tertius affectus est. Est enim in illius essemita, tumor musculorum. Vt ergo ples mone a multitudine sanguinea disteri,
phlegmone erysipelatodes a multitudine,&a cacochmia: itaphlegmonodest si
300쪽
1 suffectumipsi ita appellas, differt ab aliis lassitudinibus specie, estquelassi simplicis species. idquod inter caeteratacit nise in ptimis triumlasi simplicium compositio.Fiunt enim ex tribus simplicibus quatuor compo-7 . duae omnes facilὰ propriis notis distinguuntur. Fiuntque ita sepem lassitud,
num pecies:tres simplices, quatuor compositae, Ut continentur hoc sinemate. Vlcerosa, K Cum tensione,
phlegmonodes., Lissimo est aut 1 CVlcerosia cum tensione, Vlcerosaphlegmonodes,
Composita, haec aut phlegmonodes cum tensione, Culcerosa&phlegmonodes cu tensione. sedoritur hic denuo alia controuersia dehoc lassitudinum numero. Non enim via
dentur poste tot affectus signis distingui, quot diuidendo diximus. Nam etsi trium simplicium sint propriae notae dictae, &compositorum affectuum signa soleat esses tile colligere ex simplicibus:tamen in lais non est adeb facile,causa compositionis illius quam phlegmonodem diximus habere. mare phlegmonode opus est ut prius cognoscamus exacte,ne reliquas ignoremus. illius signa sunt: sensus tensionis,&v io ceris,& tumor musculorum. Aliud quoddam symptomatribuitur huic lassitudini si cundo de causis sympl. cap. s. quod dicitur 4re mc, id est ossium dolor,aut lassitudo. Lithocsymptoma, quod appellat Avicena fractionem. sab ipsis laborantibus fialemus audire sentire se, perinde ac si doleant ossa uniuersia. caeterum hoc symptomaquanquam coniungatur magna exparte cum dicto affectumon tamen necessarib,&perpetuo.Nam neque perpetuo lassitudo, talis sensus causa fit. Galenus 3.de tuenda valetudine cap. .inquit: Tertia vero lassitudinis differentia, qua nimirum ceu com tu is, aut phlegmone affectas partes sentimus, tunc maxime solet incidereaeum m sculi nimium calefacti attraxerunt aliquid excrementorum, quibus sunt circin usi. Si autem de in tendonibus & neruis eandem affectionem fieri contingit: ό υ- - ο pellat hanc passionem, profundo sensu in partibus in alto loco sitis appellationem terentes. His Gallani verbis haud obscure significatur, os ocopum tunc acciderephlegmonodi lassitudini: cum humor occupat & tendones x neruos, non etiam
cum tantum tenet partes carnosas musculorum. sen iis tamen tensionis & caloris
mordentis inseparabilia sunt ab hoc affectu.quae ambo constat inueniri etiam stimul: quando lassitudo cum tensione,& ulcerosa coeunt sed differunt a ples monode: Fbdilla nullum habent musculorum tinnorem, haec habet. haec ita distinguuntur: tamen phlegmonodem solam ab eadem cum aliarum aliqua coniuncta distinguere, videtur difficile. nam nullum symptoma videtur posse accedere phlegmonodi, ex iugio alicuius aliarum.Sed &hoc potest distingui, si attetius contemplere: qua m haec compostarum signa non est Galenus prosequutus. Animaduerte, plate- ο quam has nodem habere utrunque sensum, tensionis inquam, &viceris: sed ambo cum quadam mediocritate,& quadam proportione.itaque accessu alicuius aliarum non nori nouum symptoma:sed augeri illud, quod proprium accedentis es' ut si fit vlc ros cumphlegmonode,sensus viceris eminet sensui tensionis: si altera,sensius tensio his, Verum dices: in triplici lassitudine, cium stilicet dine aliae coniunguntur cumphi Umonode, qua ratione dignoscetur ille affectust crescentenim tunc temporis symptomata ad portionem. Crescent tunc quidem ambo dolores, &ambo MVlto plus, quam pro mole musiculorum.itaque quando ambo sensus, tensionis db. ς0 &Vlceris,maiores stat quam silet per lassitudinem phlegmonodem selam, comi' siderandum estinum tumor quoque muscitiorummaior sit, quam solet, aut alia duo
xyp portionem,significant phlegmonodem lassitudinem vehementer esse auctam; iri duo alias nomata maiora, cum tumore non maiori, significant phlegmon
in cum aliis duabus lassitudinibus eoniuncta sed delastitudinibus haec,