장음표시 사용
341쪽
quia eo tepore trema cruditas est: nin incremento, quia nodum est integrae eoistio nequein statu, quiaest tempus iudici j,&quae iudicatur, mouere non licet nesque in inclination quia nequequatiudicata sunt. M propterea, Vbi semel morbii, suinclinauone est: non amplius expurgatione indig t. non enim potest aeger mori, tetitio dectilibus. Ergo nullo tempore videtur expurgatio locum habitura: sistinere menti tempore secludatur.haeitaque rationes ridentur probare: sussicere condocti,nem mani sestam ad expurgandum.Sed contra est,quba Hippocricocta medicarii bet coctavero suntmon quae coquuntur, sed 'uae iam sunt consequuta concoctione. . Galen. apertius libello quos &quando: Ii vero qui aliqua in parte corporis haeserunt; neque ullo alio auxilio, neque medicamento mouendi sinit, priusquam concocti sis ii eritu.Haec Galen.sed qui coquuntur, nondum sunt concocti. sed & eaedem ratione
quae docuere, expectandam esse concoctionem: Videntur docere, expectandam esse perfectam. nam ut natura non adminiculatur in principio, quia non coxit: itaneque in incremento, quia adhuc coquit,'c, dum coquit,rztinet. Usquequo enim conuerti. tur adexpulssionem, non desistit a retentione. sed quedum desistita concoctione, non conuertit ad expulsionem.ergo usquedum perfectaest concoctio, non admi, niculatur natura expulsioni. Fbdvero secundo argumentabamur: Expurgationes contrarias esse concoctioni, &propterea in morbo cuius concoctionem spectamus, expurgandum non esse:non videtur minus incommodum, concoctionem expuigbtione interturbare, cum fit, quam antequam inceperit. imb Vero si quis consideret laexactΘ, multo grauius. Potest enim natura dato pharmaco in principio, materiae qua praemultitudine non fuerat aggressa, minoris iam factae reliquias deducere ad comcoctionem sed cum iam aggresta est,nihil iuuata a pharmaco,deturbatur a concoctione. Praeterea expurgare oportet medicussi, Vt Videt naturam ipsam expurgare. propterea enim didiimus medicum expectare debere concoctionem, cum lesetime operatur: quoniam natura pectat, cum non cogitur aut multitudine, aut vitio humoris ante tempus commodum euacuationes, symptomata facere. Sed natura non expectat solum concoctionem: sed oc perfectam concoctionem, cum non prouocatur prius adexpellendum. itaque cum ante perfectam concoctionem expellit: non seruat familiarem sibi ordinem, sed proptex irritamentum operatur. ita scriptum est as Galen. 3. de crisibus cap.6.Et haec qui iam optima crisis est: fit enim morbo iam cocto. Si vero vel propter magnitudinem, vel motus celeritatem, vel propter aliquod aliud irritamentum, ante statum iudicari morbus cogat tu: tanto haec optima crisi deterior erit, quantum vigorem anticipauerit. Ergo medicus quoque,cum licet ei legitime inperari, debet expectare persectam concoctionem. Hi ituri laconstituta controuer- llia: inquat tacenseo. In morbis acutis,nisi turgean aut urgeant succi ut proxima quPstionem fuimusὶ oportet expectari perfectam concoctionem. quoniam &ipsanaturain his morbis pos perseia concoctiones, colet crises persectas facere: quae pra 'cedentibus expurgationibus impedirentur. In longis vero morbis, etiam legitime peranti licet expurgare cum concoctio manifesta. quoniam in hoc morbo neque a ipsis naturareseruat ad unicam iudicialem euacuationem succos: & his morbis raro luna expurgatio est satis, sed commodum est paulatim expurgari, ut coquitur. nila illa' lminus&ipsi acuti morbi, cum urgent, possunt nos ad expurgationem c emini' lcremento. si enim & omnino sine concoctione cogit,& cum mediocri coget. Quam clim aliquibus dissicile videatur dicere, quo morbi tempore expurgatio fieri possit Messinuentae iam sunt occasiones, quibusin omnibus temporibus ea uti licet, Nam in principio,& incremento,si turget,aut urget: in fine status, si natura segnius moueti, aut omnino non mouet: & in inclinatione, eodem modo. Nam quanquam non possit aegermori vi morbi inclinantis: tamen potest mori permutatione morbi factae prioris reliquiis.nec solumhoc,sed&solutatam febre expurgandum est,siquidini in I manet cauis.quod docet cognoscere Hippocr.6.epid part 1 his verbis: At si quid 'rum quae fluunt intus relinquitur,promptum.sitis intus relicta,& oris exiccatio,&io
semitas, & in petentia eodem modo. quia scilicet sut alibi dicituri gae relinquun tur in morbis, recidiuas faciunt. Sed videtur esse contra nostram sententiam, illud quod adduximus Hippocrate, quarto de ratione victus . nam illic Hippocrate ν
342쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. VII. 11
dicti eloquebaturde morbis acuti .nam inlongis nappareturina nebulosa in primoriis. Sed ego sentetiam illam ita interpretor: Cum trifariam dicatur principium spmmode criscap. 19. itaillicintellige,in principio, id est, paucis quibusdam diebus nam in ima amessione febris putridae, ut in principio totius morbi, non potest appar re nubecula. crassam urinam, tructigeillic dici mediocrem, Vt a Galen. . aphor. 7. nebulam generatim, visignificateriamid quod pendet, Ut t. pro '.29. Itaque crassam 4e nebulosam habere signa perse concoctionis. dici Veris in principio: qui quamquam status iamsi in paucis admodum diebus apparet cum morbus sit acutissimus. Nonitaque docetillic autorille, quisquis est, nam&hoc est dubium in purgare anteio ebncoctionem perfectam. Quoda Galen. comm. .diebam est: docet non expurgare, cum omnimoda adest cruditas:propterealta diebam puto,qubd hoc unum perpetuum est& inuiolathun: eum qui legitime operatur, non purgare quando omnibmoda adest cruditas. Quod vero nisi cum perfecta concoctione expurgandum non sit, etiam in curatione legitima non est perpetuirin: sed distinctionem habet, ut explicuimus.quam Galen. non distinguens niuersim explicuit,dicens: Consulit non e purgare, quando summa adest auditas. De concoctione ad expurgandum necesi
ninnessium t concoctionia Z cap. X Rc VN T quibus videtur,non omnes humores coqui posse:sed illos tantummodo,qui crudi proprie dicuntur. eos scilicet qui sunt instas an nem, quales sunt tantum pituitos. Ducuntur in hanc sententiam: quoniam crudis videtur lum deberi co coctio. sunt enim cruditas & concoctio contrariae dispositiones. Sed Hippocr.& G len. succos crudos hos tantum appellant. Nam quarto de tuenda valetudine ita scripsit:Generatim igitur elusimodi succi omnes,albi crudique sunt: nomenclaturam v malius aliam sertitur, neque attinet ad praesentem disputationem, ea omnia disti guere. quippead quam illud tantum commune omnium accidens pertinet: qubditi succi a natura non sunt,sed crudi adlauc manent. siquidem sanguis in medio est biliolo serum, atqueliorum, quorum Utiquegenus uno vocabulo appellare licet: vela dum succum, vel pituitam. Haec Galen. quibus constat: succos instasinguinem solum coqui posse. reliqui enim excrementa appellantur a Galeno innumeris in locis. quinto libro devsuparticularum, utramquevesicam instrumenta recrementorum dicit: eam scilicet quae trahit sertim, &eam quae bilem. lienem dicit etiam factum ad
expurgandummelancholicum excrementum. Itaque quae sunt citrasanguinem, d cit cruda:quae ultra,dicit excrementa. Sed quae sunt excrementa unius concoctionis,n0nvidentur posse alia concoctione coqui. excrementa enim expelluntur, quia in ullaad recipiendam concoctionem. ergo quae expulsa sunt, ut excrementa, inutilia sunt ad recipiendam concoction . Arsumentantur etiam Gemplo morborum ex
' talibus humoribus pendentium. Inmorbo regio dicunt aut elephantias, qualis e pestandac coctio estritaquenihil, dicunt,coquitur, quodnon possit nutrire. quod enim nihil habet viilead nutriendum: hoc purum excrementiti est, &neque ad quendum quidquam habet utile. Sed quorsem expectatur in tertianis exquisitis,
talibus aliis morbis, maturitas ad expurgandumὸ respondent: aut expectari praeparationem solam, aut expectari concoctionem, non propriae morbi materiae, sed ali rum, quae ex debilitatione naturalis caloris crudae manent, quae simi materiae com-m es appellatae. Sed qua ratione dicit Hippocrates secuta de ratione victus in ac Interdum autem &crudamma capite, tum a thoracis loco attrahuntur biliori
io Ualen. Respondent in commenti declarat, dicens: duplicem esse concoctionem, opriam, S impropriam biliosa ue coqui nonproprid, sed improprie: non quia
ςψFuntiu ,sed quiaanaturas erantur. Haec estquorundam neotericorum senten
Wy, D siquis oscitanter praetereat, utilli bonorum autorum seripialegunt, puteth bere probabilitatis: sed si paulo attentius spectet omnino nihil. Nam dia Rudost a Galen.comment.illo . secundi de ratione victus: quare & excremento ostionem appellat, etiamsi mutata nutrire non possint. hac etiam de causi
343쪽
inquit pus in inflammationibus quq coquunm fieri dici nulla parte illo capim
tenutritionem. Coquunt ergo excrementabiliosi, non aliter quampus. constat autem puris generationem concoctionem quandam esse, & commutationem se
cundum substantiam. Praeterea scimus ex aliis quamplurimis Galeni locis hamter ito huius voluminis libro satis de hoc disputatumest; inmorbis pituitosis opus esse: quo perfectae concoctionis signasint, sedimento albo, laeui, &aequali an biliosis uti, Mum nubecula.cap.2 libri tertiy, huius quoque rei reddita inhaec ratio: quia eum multo tenuiorsuccus bilis siti, apauciori flatu eleuatur prius. ergo flatus qui valet insteriam pituitosiam leuare ad regionem hypostasis, valde biliosam elevat ad rcgi, nem sublime. Igitur ex his colliget quisque: cometa inurinis,etiam in biliosis morbis,exipsamorbi materia generari. Sed contenta perconcoctionem generantur, simi lem suppurationi: primo de differenda febrium, & tertio de praesagitione expulsi bus. Adde fallibillos assumere: bilemsinceram, &melanc oliam, esse excrementa
mera. Nam si excrementa essent proprie: neque sola, neque aliis permixta,nutrire possent, &ita recideremus in sententiam Aristot. quam conuicimus primi libri capi te decimotertio. dicuntur vero aGaleno locis citatis excrementa, non quὁdreueratalia sint: sed quod, nisi modica admodum quantitate cum sanguine permisceantur
illum reddunt impurum. Praeterea, concoctio contraria est putrefactioni:atquepropterea, ut Galenus dicit 8'. artis medicinalis, putredinem cohibet. ratione etiamγ .. perte colligitur: contrarias alterationes esse. putredo enim est corruptio naturalis ca- latoris ab extraneo, quae fit, separatis partibus humidis a siccis: vsique adeo, ut sint sit , rationem & formaputrefactionis,in separationehumidia sicco collocent. Cococtio cotta est persectio calidi innati in oppositis patibilibus: permistione, inquam,humidicum sicco, ut paulo antὰ in hoc sermone diximus. Sunt itaque putredo & concoctio contrariae pass1ones. Tamethaec est contrariorum lex: ut quod potest unu, possit alterum accipere. Sed excrementa biliosa possunt putrescere, ergo & coqui quod possint putrescere, ostendunt putridae febres,&bilio ,&exquisitae. quid, quodhaecnon post uit synceranutriret sit ita.ac proindenon coquuntur perfecte, sed imperseMDuplex enim concoctio est, ut dicebat Galenus, estera perfecta, altera imperfectae non,ut illi intelligebant,alterapropria, altera impropria. Est enim improprie conco- is monem appellare,quasi quis dicat abusivΘ:quasi concoctio honstrere,i d cococtio
appelletur,vidi oria quaedam naturae. tamenres noni inhabet: tam est proprie concc-cti inquat puri& sedimento urina accidit,quam ρος sanguini,cum nutrit. Tam enim fita citoreinnato, &inperfectioin oppositis patibilibus, & commutatio secundum substantiam. Verum quanquam tam proprie concoctio est, sed non tam per M. Omnis itaque concoctio propria est&physica, non tamen omnis perfecta: kdperfecta est altera, altera imperfecta. Hoc accipit ex forma, ad quam venit per c cost onem. Alia enim coquuntur usque ad perfectione quia usque ad commutationem in substantiam nutriti:alia non usque ad perfectionem, propter ineptitudinem fit,santiae, sed usque ad mediocrem quendam modum substantiar, similem puri. Quid εν quod succi citras anguinem, dictimur a Galeno crudi ' est ita a Galeno dictum, atque merito. quialiis icci,quoniam ex deficienti confectione constant, coqui possunt persecte: reliqui cum synceri si mi, nonnisi imperfeM. Illi etiam coquuntur, quia sunt crudi: reliqui non, nisi putruerint. sed putrei coqui possunt, quia concoctio putredi, nem cohibet. possunt itaque omnes succi coqui: ac proptereain quocunque morbo pendente exsicco putri, quicunque is sit, expectanda est concoctio. In regio etiam morbo,si cum febre est: sin minus, ecus. Quia succus laic, cum non putrestit, non ci quitur. Verum est contra nostram sententiam dissicilis locus libelli, cui titulus est quos &quando, capite quinto, ubi ita seripsit Galenus: Succos tenues &aqueos, iaprincipio euacuabis et crassiss verb, quales fiunt pituita, dc nigra bilis, non antequam 'sint concocti. qui locus contra nos videtur esse. quia tenues iubet in principio euacinare:& contra illos etiam, quibus contraria sententia placet quia iubet expectare ii
coctionem atrae bilis, succi ultra sanguinem constituti. Illi haud scio quid possint α'
spondere, cum sua sententia tam sit innumeris aliis medicae artis theorematis aduer
se. Pro nobis re,ndent quidam, dictum illud intelligi, elim turgent tenues succi
344쪽
-- gictum esse, quia tales sepe turgent. sed solutio haec mihi videtur triuialis, &sne
usiinuenta: cum illic autor nullius rei minusineminerit, quam turgentis succi .Sed
stilo in illum lego: In principio euacuabis humores tenues, & aqueos: quales miteri, hydropis ascitis,&alia quaecunque aquea materia.Ηqcenim coqui non int magis quam aqua.Dehis ergo dictum intelligo,tenues&aqueos euacuabis: a de tenuibus,etsi aquoi non sint. Verum de hac quaestione seruiunt dicta. repedulabassumptopharmaco Amire. Cap. XVI. o TVLOATIssIMA iam prois est usque adeb, ut&lippis&tonseribus sit nota: ab V Eumptis catapotiis vocant pilulas vul ri nomine dormiedum ess usquedum Vi evapotiorum aegrotans citetur: deinde Vigilandum, usique dum corpus sit inis, purgatu. sed ab assumptis potionibus,omnino vigilandum esse. Ortam puto hance siuetudinem ex sententia Aut cenae Fen quarta primi, pite quinto, ubi itascripsit:
Cumque aliquis medicinam ventris selinium biberi melius erit ei,si medicinas tarit sortis, ut super eam dormiat,antequam operetur,quoniam operabitur melius. &si debilis Derit:melius erit ei, ne stuper eam dormiat quoniam natura digeret medicina. eum autem medicina operari coeperit: melius erit ei, ne super eam dormiat, quocumquemodo fuerit. Sed Micena multo cautius consulit, quarn medici hodie factitanti in Non enim, si medicamentum informa catapotiorum detur, dormiendum, si potionis, vigilandum dicit: sed si forte sit pharmacum,aut debile. consistit siquidem huiustionem vulgo vocant quo quae succis sunt potentia similia, actu similia fiui: ut doetiit
Galenus 3. de simplichim medicamentorum facultate, cap.2s. fit enim haec, medicamento a calore comminuto, sed non integre commutato. somnus iuuat confectiones eorum, quaein visceribus coquuntur: sed impedimento est evacuationibus. illis potissimum,quae fiunt animali virtute Bbseruientenaturali: cuiusmodi fiunt deiectio, Suomitus, & excreatio. cum quoniam tollit actiones animales, motum inquam, &sens un:tum etiam,quia siublato sensti, tollit irritationem instrumentorum naturaliv. 3o proinde Hippocr.cumsistere vult, omnum iubet facere,Isaphon quartae.Ergocturn medicamenta fortia sunt, id est, alteram dissicilia: opus est somno, qui consectionem adiuuet iuvabit autem consectionem,quinimpediat expurgationem: si tantum producatur usquedum euacuatio ipsa incipiat, incipiente vero euacuatione, cum vigiliai - . Si verb debile est pharmacum,id est, alteram facite: nullo somno ad von est opus,&posset somnus pharmactim non alterare modo: sed Mc5coctionem deducere, atque ita expurgationem impedire. cum itaque rationi fit consonum, medicamenta solida, qualia sunt catapotia, magis reniti quam liquida, recte omnes videntur colligere: ab aslumptis catapotiis dormiendum die, ab assumpta potione vigiladum. Sed tamen ego nonita puto dici oportere: cum ' p vehor, neque aliud quodpiam praeceptum practicum perpetuum esse Videatur. Qinperpens aratione, faciendum, cum res ipsi compulerit. incaute enim illi dicunt: ζum catapotia aegrotans sumpserit,dormiat .sunt enim alteram dissicilia. Nam quamqdam idem pli armacum datum informa solida, fortius sit se ipso in forma liquida: 'umen nihil prothibet, medicamentum valde forte potu dari, iud valde debile dis
um in catapotia. Quare cautius visus est dicere Avicena: si forte est,dormire: si bile, secus, nulla formae exhibitionis mentione facta.Sed neque hic satis caute: quii pitu fortitudinis medicamenti meminit,nequaquam vehementis caloris.Nam feri Di kt, tabuno homine, vi potet uuene&forti, melius consciantur fortia medicam 'ςN in Arma etiam catapotiorum: quam ab alio, utpote sene&imbecilli, debilia 'ini menta potu data Quo casii indigebit alter semo a debili potione: alter vigilia 'x ibui Q tapotiis. Ergo propterea dicendum puto, cum medicus considerata na- ymςdicamenti, & calore aegrotantis, coniectabit, facile posse medicamentum ad in utari:omnem semnum interdicat. si vero dissicite:modicum concedat, ' M pharmacum sit, &qualicunque forma. atque haec sententia confirma- x, nullam,quantum ego intelligo, sebit calumniam. neque enim probo eo
345쪽
rumopinionem,qui aegrotant a somno intorum arcen quodcunquepharmaduri deuoratumst. Nam si Hippocndato elleboro uere Corpus iubet,&Vigilare: tem pore expurgationis intelligit, cum peracta iam actuarioest: non quo tempore . ne
que aeterea video cur idem sit:pharmacum aliquod esse hementis actionis,&ἀst difficilis deductionis adactum, quanquam magna ex parte coniuncta citat. sed dehishactenus. nab assumptaρbamataporandum o Cis. XVII. TR R E p s IT in praxinmedicam superioribus annis consuetudo quaedam dandi hi, is qui expurgantur, procedente iam expurgatione, ius gallinae insulsum. quodnbualiorsum fit, ut a re possis quotidie ab his, quibus hac consuetudine est antiquiu, nihil: quam ut ius deducat aderitum reliquias medicamenti, &quod succi rectat ex purgandum. prosecta fortasse est haec conliuetudo illo Hippocr. praecepto 1. de istione victus in morbis acutis, contem Iz. Vbi autem quis medicamentum ebiberiustisanam protinus sorbendam expedit dare, nequcinsigniter minore, quam consite
tumest, quantitate. hoc idem praecepit Gal. lib. quos &quando. sed si quis legat qua sibi intelliget nihil magis abhorrere ab Hippocr. prςceptis ista vulgari praxi. Inquit
enimcontext.13. Et quoniam abs reno est, purgationeinmediapotionem haudqua quam dare. Pr. pit Eaec Hipp. dicente Gai. incommentario,&6. cap. libelli quos&quando:timens, purgationis opus distatuatur.soluetur vero necessarib expurg, tio, quacunque potione in media evacuatione data: quia naturaconuertitur ad con coctionem, dimissa expurgatione. Maigitur ratione in iudiciis abstinere oportet, ebdem& in expurgationibus: ne scilicet interrupatur euacuatio. At dicunt proinde nosius salis expers damus, ne a ventriculo apprehendatur. Ego sanetus sine sale noniam compr*edi, quam quodualem acceperit,puto: sed tam abhorrere ab illo naturam,ut omnino non comptaehendat, non puto. quippe contingit quotidie videre homine ex incuria aut peccato coquorum, si mentis, quae malesalem acceperim Vesci: qui,
bustamen aluus non perturbatur, etsi cibi sint insipidiores. Adde quodsi illud ublime ullium verreret deorsum reliquias medicameli, nihilominus expurgationem isthac quoque ratione impediret: nimirum,eductis talummodo humoribus, qui inviis ductuum essent, sed impedita tractione. cum igitur mes estet sistere expurgationem, fortasse non esset incommodum, ius illud dare: sed cum mens est, illam ultra prod, cer nonvideo, cur non siti nutile.Qui dergo est quod Hippocr.praecepit statimpis sanam sorbendam dare,statim, inquatis, a dato pharmaco: atque id no insigniter mynori, quam consuetum est, quantitate.quia tunc potio,si quid medicamenti hesit giniae, aut ori ventriculi, quod a qualitate pharmaci maxime omnium laeditur, utpoteωmnium acutissime sentiens, optime abluit: &nillil interturbat expurgationem, quae nonduminchoauit. si vero aliquanto pbst datur potio, nihil prodest abluendo: quo niam tunicae qualitatem medicamenti imbibertit, & auertit naturam ab expurgi io' one, quomodo diximus. Cum vero statim a dato pharmaco danda potio sit, eatus gal, .linae non esto, sed pusianaintegra: haec enim est omnium optima) sin minus, ptisa e cremor. Namplisama, ut docet Hippocr. primo deratio victus, 18.cap.)vt ipsemctpraecipit, &Vt oportet praeparata, quaesti licet inter coquendumintumuit, quantum potuit intumescere, es lubrica&abstergens:qua ratione commodissima est ad illud, ad quod paratur,scilicet ad deducendum abstergendo pharmacum ad fundum a uiculi .non oblinitporos,nequehaeret: quare expuigationem nihil impedit. niihil ha bet status: quare neque inflationes, neque tormina auget. ius contra nihil abstergit, praecipue sine sale datum: aliquid etiam habet pinguitudinis, quae emplasticaesi, obturans poros. commendat his nominibus pii sanam Hippocr. praedicto in loco, Galen. in comment.& 18. meth. capite vigesim rimo. Fortasse prolic ptisanx pintione dat Avicena apoZema tepidum Fen . primi capite s. aut aquam tepidam- SMego demiror Aut cenam,qui eodem to ,non sinem aiblicitudine, inuestigat in Nilia, quibus hi qui expurgantur, a vomitu liberentur: & tamen potionem dax Mquae tepidae, quae promptissime vomitum prouocat hominibus non usque adeopy
346쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. VII. 33t
ii, sevomendum, quam sunt qui purgaΠmsi ergononita, sedit idae, auteal sit mendae hae potiones, pro ratione temporis: tepidae nunquam, quia omnia ieritissubuertumventriculum.Itaintelligenda insententia 11.secundiderationeri
morbis acutis,quastri λVbi purgatio incepi nihil esse sorbe tun. Estcum
siquaminceperat expur lio, cumnauseabundus esset rotans: vomim ipsi im Gumadosusque reiectum est, &illo rursus intinctum ventriculi os, & gula. hubeat dum ratione,etiam Hippo .aut Galen. non dicentibus, nos quoque poti ne utimur,ad abluendum gulam,ttisanae, aut cremoris,& si nulla alia adest,etiam i ii, gallinacei verum non As.Sea quod Hippocriaddidi rependendum es mon e io nim minus estcontrahodiernam proin, quam priora. quin potius non contrahod, emam modis: ed& contra illam,qui Galeni vigebat aetate, ut ipse in comm.eiusdeme, .conqueritur. Quid illudesti persecta purgatione sorbedum inqui est :sed in in noti quam consuetum est,quantitate. De cibo hoc ultimum dictum est S dat Hipp. in die repurgationis minus cibi quam in reliquis, contra achodie medici facii inti qui
augent cibum, statim ac peracta est pu tio,& vinum concedunt: etsi nunquam a tea per totum morbi tempus concesserint, utroque modo peccantes. Nam debilior facta virtus, no potest sustinere tam multum alimenti. & praeterea, siaut crassum, aut multum eo tempore datur, incoctum distribuetur. nimirum nanitae venae rapiunt ad se cibum semicoctum&crudum. primo de aliment.facultacap.I. quare nunquam D statim post insignem euacuationem aliquam cibandum est. q. de tuenda valetudine cap.ritimo. Viniun etiam non video, cur dari debeat corpore calfacto & desiccato apharmaco. Est ridiculum, quod plaerique medicorum hodie, postridie ab assumpto
pharmaco dant potionem aliquam frigidiorem,endi uiae,buglossi,aut borraginis,aut etiamfrigidae, ad extinguendum calorem, ut illi dicunt, quod pharmacum in membris ingenerauit:& tamen in eadem purgationis die, vinum potu dant. ego non itas eis, fed sic rotans summo man ita viti, expurgari incipit, & aeger bis quotidie cibum capit: prandere illum iubeo& tenuius deminus, quo talea debili etiam virtute
conficiatur. ad vesperam, cum virtus aliquantum refelia est cibo, dc otio conqui uit, lautiorem concedo coenam. quippe quam somnus etiam est consequuturus. Vialo num tantum abest ut dem,ut extinguendo calori tunc primum incipiam studere. a lata ilicet cause, conuertor adintemperiem:quod 39.c .artis medicinalisGal.pra
cepit. sed de hac quaestione haec sunt satis.
ad miliendumsanguinem es expurgandum,eauere oporteat concursus es ovo ones astrorum. Cap. XVIII.
SED antequam huic libro finem imponamus, operae pretium fiterit disputare de
F tam indicatione, quae ex his quae nos alterant, solet obseruari. Nam medico Ninnonnulli cauent religiosissime, in die coniunctionis solis cum luna sanguinem ' mittere,aut expurgare: alij medicos qui liqc obseruansiderident. Proinde examina . dansebis haec res est: ne inutilem indicationem obseruantes, commodam occasi d auxili 3 praetereamus, aut praetermittentes indicationem utilem quidquam peγ min. Primo videtur improbabile, melistarimni quampiam talem esse: cum illius 8 Hippocr. neque Galen nec aliquis alius eorum, qui in pretio sunt, memineritii raeterea astra non alia ratione indicat ad curationes, quam propter alterationes eas, νη stillis in aeresunt. ut si Hipp. sub cane &ante canem deuitat purgationes, non RQ facit: quam quod canicula calfacit de desiccat aerem vehementer, dc in x dent eaere nostra quoque corpora. Ergo si coitio astrorum quidquam comm j. ' nodi affert ad curationes: fiet id, quoniam nostra corpora ab illis ita udubus alterabuntur, media aeris alteratione. sed quaecunque alteratio aeris fiat omnibus ad euacuationem esse noxia, neque omnibus . . ix Giserithoc, aliis illud. Nam neque calfactus omnes iuuat, aut nocet omni qui ingςratio, nec siccitas, nec alteratio quaepiam : sed omnia harae, a diu, ''athpt, inta aegrotantis naturam, regionem, aetatem, anni tem-ς λμα - ,δc aegrotandi causim, aut iuuant, aut nocent. Praeterea si con-
347쪽
Orsius omnes, quos assi onomi obseruant, caueremus: nullum relinquereturaurilis, medicis utendi tempus. nullus enim, minussus fere dies, concursiualiquo tali cadii Addoeeam ipsam permutationem, quam astra possunt emere,citraistam coneci si obseruationem, posse cognosci perse,nehaereamus in re dubia.Vt dubium est:anhri astrorum coitio mali quidqua afferat ad purgandum, aut mittendum sanguinem. sed illud est certum,si quicquam mali facit: non aliter facere quam debilitata virtute aut genito in corpore affect u quopia, auctoVe eo qui praeerat, aut mota interna causialiquo modo.est enim astroru concursus caua procatarctica:&quae talis est, lihmo dis operatur. Sed modus materiae,& Me bis nouus,& incrementum prioris,& tibi litas virnitis: proprias habent notas.nammotum materiqsignificant dolores multi,& i, inquietudo,quod in turgenti videmus: affectum, sua propriasigna:incremetum, o priorum signorum accessio:debilitatem Virtutis, laguor ad sonis, Ut languidior fastis pulsus,& actiones aliae difficiles Ergo magis artificiosum est &tutum,ea,quae contumgunt in corpor ex se ipsis cognoscere,ab eisque, eorum Mageda sunt, indicationem
stimere:quam ea,quae circa astra contingunt curare. His rationibus suasi,derideth,
dierni medici obseruationem hanc Sed est quod videamus,quae alij contra obiiciunt his. Qubd neque Hippocineque Galen haec praeceperint obseruare: non est proinde desiperandum vera esse. neque enim Galen. quanquam Hippocratem supra reliquos mortales coluit, dissidit: poste se nouum aliquid inuenire, quod illum latuerit. Nimbrum producuntur quotidie ingenia noua: quae aliorum inueta magis colere,&n, iuua etiam illis possunt addere.Experimentorum saltem obseruatio crescit indies.Ν tamen hqc obseruatio caret bono aut ore. Avicena Fen .erimi cap. de vetosis,inquit: Quidam autem praecipiunt, ut velato in principio mensis non apponantur, quonialiumores nondum amoti fuerunt, nequeebullierunt: nequein fine mensis,quoniam humores tinc sunt minuti: sedin medio mensis, cum humores sunt ebullientes, & insiti luminis augmento in corpore lunae augmentum sequentes. & augmentatur cero brum incraniis, & aqua in fluminibus, accessionem & recessionem habetibus.decu curbitani musti haec protulit Avicena:quaesui commentatores transserunt ad euaci
ationes maiores.nequcho sine ratione: cum causa communis sit,&ad potetiora au - .
xilia plures indicationes obseruari debeant, quam ad debiliora. neque sententia Hi ue, pocr.& Galeni videtur ab hac diuersa. Nam ille libello de aere,locis,&aquis, ita reli
quit scriptum: Maxime autem obseruari oportet magnas temporum mutationes, ut
neque pharmacum quisquam volens det. haec Hipp.constat vero, dicet e Galeno lib. de diebus decretoriis 3. lunae motuin magnas in humoribus omnibus mutationes facere.quod&experimentis his,quae Avicenanotauit,c5stat.crescunt scilicet meduliqintra os crescente lunae lumine: lecrescente, decrescunt. flumina quoque ac maria, quae alterne fluunt & refluunt,crescentel una intumescunt:detumescunt,decrescem te. Haec tamen argumeta sunt magnarum in humoribus mutationum. Iam vero, nisi
nugacia sunt, quaecunque de dierum decretoriorum vi dicta sunt a Gal. 3. de diebus
decretoriis,constat, vim illorum nulla ex remagis pendere, quam extunae motu. EP go certum est, mutationes, quae clamilluminationemlunae contingunt, magnasin
nostris corporibus efficere mutationes. Sed videndum est, quod Hippocrates libello praedicto addidit: Oportet autem Mastrorum ortus obseruari: praecipue canis, dein λde archari,&pleiadum occasum . morbi enim his maxime diebus iudicantur: alii, queperimunt, alij vero desinunt, &alij multi in aliam speciem, aliamque cbnsis
tutionem commutantur. Igitur, Cum mutationes morborum ex mutationibus a
strorum expectandae sint, praecipue vero ex mutationibus lunae, & quo die est sul cio iudici j, abstinendum sit ab auxiliis, praecepto Hippocratis:constat,mutatione in
signes lunae caueri oportere . quae ratio non tantum iam videtur demonstraste: ca
ueri debere diem coniunctionis, sed &oppositionis, ac fortasse reliquas quartas. CV I len.libello cui titulus est,si quis sit medicus, eumdem esse philosephu: deridet eos m dicos, qui negabant medicis necessariam esse astronomiam. Sed si minus satis tibi est
audire,mutationes lunae mutationem efficere circa succos corporis:sed,quam mut 'tionem faciunt, interrogas. Audi Micenam de coniunctione dicentem: Quoni 'humores tunc sunt minuti,neque ebullierunt.interpretesita dicunt:Aprincipio mς
348쪽
M pDIC. ET PHILOs. LIBI VII. 333
illuminationis usqueadmedium est in id tempus oppositionis in vim aegrotantis testere,&humor augeri, amedio Vsque dimem squodestitempus coniuncti hie uim minui, &humores. quanquam mihi videntu probabilius dicturii vim do hiesiere, &humores sedari, & contrahi.ne dicamus Vt inquit ille in lunam absi6hbere,obi, medullas. cii mergo humores cum contractiores simi&quietiores, ineptioresses adeuacuationem, quam cum sunt fluxiores, &Vis debilior maiori cum perieulositatauxilium quodcunque, quam sortior: merito Videntur coniicere, euacuati utine iunctionis temporedeterius si cessuram quod sit tamen eos accuses, quod externas causas considerent,ac non potius ea quae in corpore ipse sint, circa anctu io aut facultatem per se: nequeid quidem iuxta Galeni doctrinam dicis. Nam quin
duam .hb.meth. capit. . di Xit, nullam externarum causarum chirationem indicare: iiimen de ea causa intelligit, quae iam abscessit, & adlauc non manet. nam quae adlvio sciat, etsi externa sit: indicat se debere remoueri. sed & ipsumet causa, quae externa est, Miama cessit, etsi nihil indicet ad curationem: iuuat multum ad cognitionem. Nimirum aliquando ipsi assectus per senostram notitiam etagere quorum cogntiationem praestant externae causis. Non enim Vsque adeo fidendum est indiciis, quibus ducunturmedicu ut proinde deponenda curasit causarum externarum. Itaque nihil prohibet affectionem quampiam, aut denuo genitam, aut auctam esse in hominis corpore: quam factam esse ex coniunctione lunae conicistemus, quandoquidem exi, fuis signis non se exhibeat conspicuam. harum rationum nulla est monstratio, sedi ludunum suadent: non esse praeter rationem omnino quod aflerunt, neque ratione aliqua euidenti posse resutari. His tamen addunt medici, qui haec obseruant, propria experimenta: quibus dum ambiguae sunt rationes, videtur fidendum esse tantumi do. Quid ergo Z nunquidin singulis uolstitiis, & aequinoctiis quiescendi unper docem dies est &per exortum canis,& arcturi, &pleiacium occasium, &per omnest naecumsolecqniunctiones, & oppositiones t nam hae quoque deuitandae videntur, quanquam alia ratione: quoniam stilicet plenilunium facit humores turgere, &r dundare, atque fortasse hac ratione assert crisinin quid etiam, nunquid& solis decu susper signa Zodiaci notandi fiunt t& cum sol est in ariete, abstinendaen ab auxiliis c so litis: coemini auro, ab auxiliis colli: dum est ingeminis, absanendum ab humeris Mesachiis:cum in cancro, ab sparulis: in leone, a corde &ventriculo: in virgine, a re tre:in libra,apartibus circa pudenda:in scorpio,a pudendis, vesica,& podice:io capria corno, a nubus:in aquario, a cruribus: inpiscibus, a pedibus t Nam haec quoque di cut astronomi obseruari. neque vero haec solum: sed& innumera alia, quibus illorum libri scatent. quis ergo locus stiperest auxiliis medicis Quod ego, hinc inde rationiatas agitata,sentio,breui dicam. praefatus primis,in quacunque quaestione, quae dei cicationequapiam curationis est, primb illud debere inuestigari: an indicatio quin' piam rei illius de ua inita quaestio est, sit: deinde, quanti momenti illa indicatio sit. ponenim prone ,si semel monstratum es chniunctionem lun indicar abstine sed addendum est: hi si indicatio aliqua maior citrat, quae missionem Itproprio, aut quod a
agat. aritimandumque deinde ratione, & perimento, auis p ,
Ruoribus acceperis: quanti facienda sit haec indicatio,de qua disputamus. Nos igitur tu atrouersiam decidimus: non dubium est, indicationem aliquam desiuini d
re coniunctioneiunae. Nam monstratu inargumentis: dogmahocno omnino λ Irobabilitate Accessi multoruautoritas,qui propria experimentaliacin reia Ut Nonest ergo quod contemnatur omnino. Na senioribus producetibus silao in donem resister si eos non potes demsistratione conuincere: est&iripudens,&h s. ψmni quς protulimus deastroru exortu&occasu,coniuncti
349쪽
huiusinoessent, quae de coniunctioneiunae scripsit Avicem: de canicula, arcturo cimiesidibus, &de aequinoctiis, & solstitiis scripsit Hipp. sed&horum ipsorumii ita
tionem, etsi est aliqua, oenseo esse minimam. Nam ipsi etiam Avicem interprete quorumexperimentis credimus, ita dicunt: debere obseruari, cum nihil aliudinstitiat quem illorum verbis utar: Est haec indicatio horae electae, haudquaquam necessi riae.id est, cum per reliqua omnia licet citra periculum quodpiam transigere die res iunctionis,sine euacuatione transigendus est: sed si quid aliud instat,nihil oportet e iunctionem curare. Hoc idem innuit Hippocriti bello citato dicens, de muta nita,
temporum: isti m ri φαρμαMi δειπνα iram, idest, nequeVt pharmacum quisquamdet a l
lens. nam dare pharmacum volentes, nihil aliud est, quam dare pharmacumeo die, is quo nulla ad id necessitate impellimur. quod fieri prohibet Hippocrates quasi c6n cedens dare, etiam cum mutatio talis temporis aut astrorum fi si quae alia nece sitas impellit. Constat ergo, dicentibus etiam ipsis autoribus, qui eam inducunt minimam esse hanc indicationem. Nam, quae aliis omnibus cedit, omnium est minima. Indicet ergo ut indicaris quaepiam, sed minima. atque, cum quod ad reliqua attinet, nihil interest aut hodie aut cras Vacuarer attende tantisper, quato nus luna excesserit coniunctionem. si quid aliud urget, euacua. in praecautionemm gis petunt, quam curationem, ac perinde nulla re instante medicum adeunt: MDdo illis licetcommoditatem temporis praestolari, deuitent in singulis aequinoctiis&solstitiis denos dies, & reliqua omnia. sed qui decumbunt: raro possunt minimae huic i, indicationi tammultum tempus tribuereintermissionis auxiliorum. Qui aliter facit, non rei tostendimus,temeritate:qui vero itafacit,neque si hae obseruationes morae ni sint, quidquam deerrat. Quare aequum est tempus auxili j, quod alioqui est indissesens, aliquorum autoritati tribuere. De expurgantium messicamentorum facultate& permixtione dicemus nono libro. ille enim tractationi demedicamentis a principioincatus est hicilla tantum tractanda suscepimus: quae ad sanguinis missi,nem, & expurgationem spectanti quae cum absoluerimus: iam videmur commodὸ
adsequentia transgressuri. Proinde libri huius hic estfinis.
R s medendi duobus quasi cruribus incedit: experienda,&ratio'ne. quaecum altero crurum deficitur, non potest per media opera decurrere: sed multa omittens necessaria,transiliqviqvς uni cruri innituntur animalia. cum vero alterum habet minus insigniter, claudicat: 5 quodlo us est, raptatur, quod curta, totam artem deprimit . quare exoptaturmerito is meaicus maxime, qui cum rationalis artis petitia exercitationem in operibus coniumit. Vt neque Elius disputationis peritus instrino, ost, neque citra ratiocinandi artem a Myc. hac deca aptamque putant: iuuentutem ad res medicas omnino esse inutilem. quo niam, sicilicet, optimum medicum citra exercitationem non posse esse, recte pro ponunt: Gercitationem ante canos non venire, sumunt: ue nullum in iuuentureo
primum medicum fieri posse, colligunt. quibus ego libenter concesserim: liene tinuenibus prestare non quidem mea aetate persuasus, sed natura ipsa, quae docet: ani mum bene formatum, debere esse maiorum obseruantissimum ut ad res alias inmnes, quae in prudentia & industria sitae sunt, ita vel maximὰ ad artis medica: γ
350쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. VIII. us
su duo illa nollem mihi dene . fieri posse iuuenem in medicis praemente exercitatissimum, & operibus CXercitariun mediocriter: atque hae reipublicae & docendo & medendo non inutilem. esse etiam eam sen autem,quae ad medicinam petitur, non in annorum numero, quem inuitis' hicique ibi et offerre aetas ipsa: sedin medicorum operumlongo&multo Hu. nam sidui, in excogitandis sophismatis, morborum deposita cura, cosenuit: omniummo Lilium est adhinc artem inuicissimus. est siquidem ille iuuenis, quem non possis spoti, fore aliquando seniorem; quippe quem in senectute iuuenem Mevides. nequereth senes quoscunque, etiam exercitos, putauerim in exercitiis p erri debere, nisito itis sint,ut exercitationem non tam terendo calceos,quam mentem exercedo compitauerinlaquique perlongam Vitam, ne tantillum quidem secerint, cuius rationem non semipromptum inspectatissimis medicorum concursibus reddere. Nam qui aliter rem medicam gesserunt, tanto inutiliores similis, qui manus nullis aegrotantiabus admouerunt quantis deterius est erroribus assuevisse,quam ab operibus abstin illeprorsium. Sunt vero errantes peritissimi duplices senes, cdm ij qui aut prae ingeni j tuditate,aut pridesidia,cumiuuenes adhuc nihil in studiis literarum profecissent, ro me ad ipsa opera sese transtulerunt, quod ad consciam mentem attinet vorantes, catera fidentes artis medicae conditioni, qua nihil, quod circa aegrotates erratum est, a medicis exigit ius ciuilcitum illi, qui, quanquam disputando videntur aliquid pro- is fecisse, carent tamen, nescio qua naturaliImaentia, medicis coniectutis accommo data, qua oportet medicum praeditum esse, nisi omnino sit euasurus inutilis, quatu uis laboret. I a vulgus fortunam appellati&imprudentes pilarumque solet inso tunatos dicere quanquamego,quod ad aegrotantis ipsius salutem faciat,nihil puto sutum esse in medici fortuna: quod ad ipsius medici famam & existimationem, quam multum.accersiri enim illum ad laborantes mali moris morbis, aut ad illis morbis alia festos, qui cium maximorum speciem exhibeant, &omnes familiares sita magnit
dine deterreant, tamen benigni sint, atque horum alterutrum magnatibus accidere, aut plebeiis:in casu est,aut fortuna. Tamen haec aut illa remedia,hoc aut illo tempore circa aegrotantis corpus agi,in medici consilio: qui nihilominus cum peccat, infort so natus dicissilet aptarisque. ego verb infortunatiorem dixerim ipsium aegrotantem, cui contigiti eritus medicus.Itaquenonsum in canis hF omnia:contingunt no nullis antecanos, nonnullisne post canos quidem. Etsii hunc ipsum, cinante canos contribunt, merito speres modo no intermittatur exercitati H tractadis rebus medicis eua urum pultd commodioremuis potissimum,quae ad curandi partem reserum M proindeque ego,quanquam reliquas medicina: partes latius tractaui, totam hanc indeclinantem aetatem distulissem: nisi ipsum inceptum opus filo iure a nobis integritatem&perfectionem exigeret, &essent nonnullae circa medendi partem coΠ'Rouersiae,quae contemplationi videntur admodum conium . Tamen quando i ii ac partem praeterire ipse operis ordo non fert dimittam piaeraque, si Deus c5-
φ s erit, albicantibus capillis scripturus. atque interim haec ipsa quae scribam, sub cor'
Ceilanesiniorum scripta volo. modo ad hanc censuram annosi iuuenes non Vocem
quoniam veris inter medendum duo facimus , praescribimus aegrotantibus Victu, p ramus auxilia: controuersias, quae in instituendo victu sunt, scribemus primum, de eas, quaerespiciunt medica auxilia. nr m Mealptis periculiis aegrotantium victu eclinarea crassim,
minueniri, sedarii sem, quibus utitur medicus, quantitas non potest exactὸ6- ldῆ ficiosa eget coniectura: artificiose autem coniicere, viri est qui bes. 'siq*sian vires cognouerit ad amussim,& diligeter siesse in artis oper es, i, P, perpauci admodu sunt: & si essent,iame quod coiecturale est, Rau: non tarum adreM instituendam rationem victus aegrotantium, VNyy ςresse scire: a quo peccato cauedum magis sit, ab eo quod ducit ad crastum,