장음표시 사용
351쪽
3,i: FR. VALLESII CONTROVER. s.
In ab eo quod ad tenue. Quam quaessionem decidit Galenus secundo de ratiora, . ictus acutonii commentario illius tr esiimae septimae sententia quas in .inquies Cibo nadiectioni intendendum multo minus. quam ita interpretatur Galem, inquantitateipsa adid quod minus sit procedendum esse magis:quam adiriquod perat:quia noxas,quae minus emendari possin facit Verum quod minus est, faciles . mendatur,nempe si virtus labastere videam cibi iguum insuper ministrarems. mus: verum stin ventrem absorptus fuerit cibus, quod xedundat seperfluit. si alii multo magis in morbis acutis tolle est dissicile docet itaque Galenus loco hoc: graui us peceatum essedare plusquam oportet, quam insta messiocritatem cosistere. C, trarium visis est Hipp. docere prima particula aphori sinorum S dicens:In tenui vidi i aegri delinquunt, cuius causa magis laeduntur. quicunque enim error committitur,
maior est in hoc, quis in paulo pleniori victu. paucis interpositis: Obid igitur tenui, victus,atque admodum exquisitus,eo qui sit paulo plenio ad plurima magis pericu
losus. Vide quam sint hae sententi contrariae. Sed&ratio videtur monstrare: deterici esse inclinare ad tenuius.Nam illud est deterius,ex quo pendet grauius malum. sedexv ictu plus fatis tenui impendet virtutis exsolutio:ex crasso, tantum morbi prorogatio.& quanquant utraque ratione imbecillis fiat virtus: t en ab inedia fit imbecilli, inest entia,a cibo, quia grauatur. quod non est tam irremediabile. Nam nimis crassici aut tenuis victus debet appellari admediocrem . est vero mediocris, quem desinit Hippoc.aphon'. dicens: Coniectari oportet, an aegrotans cum Victu pomi perdurare nusque ad morbi vigorem. Est itaque ea exquisitaciborum quantitas: cum qua aegrotans durare possit usque ad morbi concoctionem. Nam si fieri posset, ratione iatem ipsius mores,contineremus aegros omnes usque ad sanitate in integra inedia. sed quo
niam virtus conficeretur: damus victum cum quo minime morbus augeatur,&via,
ger durarepossiti itur victus,qui est crassior illo, non minime auget morbum:sedcutenuiori non potest virtus durare, quod est extremum malum. Qua ergo rationetiae sibi consonant: quae ambo ab Hippocratedicta sunt,&a Galeno confirmatat Io m. hes Manardus libro quarto,epistolaseamda,controuersiam hanc fugit,magis quam dirimit,sensum aphoritat aliorsum transferens. Concedit siquidem, quod a Geseno dictum est secundo de ratione victus, nempe, grauius peccare eum, qui in inlatuti in pne victus ad crassum inclinat, quainqui ad tenue. Tamen negat Hippocrateminaphori sino de hac re loqui: sed mare, aegrotantem qui tenui victu alitur, magis lidi a quocunque errore,quain qui paulo pleniori: non quidem facta hic mentione eγroris contingentis circa cibum, sed aliorum. quasi velit monere eum, quem in tenui victu contineri oportet: Vt religiosius caueat ab erroribus, quam quibus licet per morbum aliquanto pleniori uti.est sane haec Manardi sententia verissima, &alteri ex='cindo de ratione victus mini contraria: quarenon parum acute videtur ς' tasse.sed reuera Hippocr. est illic totus in instituendo victu: & nullius errati meminit, praeterquam in illo. Praeterea, sequentialiaec verba: propterhocigitur tenues&era'ctat victus rationes periculosiores sunt,aut fallaces magis ya nihil interessi paulo plo nioribus: videntur hortari, potius fugere tenues & exactas victus rationes, quam alia errata:quare melius fuerit verum verborum sensti meruere,non contorquetes: quia ficiemus,statim ac aliorum enarrationes attigerimus. Sunt qui dicant: in principi dc incremento deterius esse inclinare ad tenti in statu deterius esse ad crassism. 5 septimo, &octavo, &nono aphori finis docet Hippocrates in morbi vigore tenuis movicta esse utendum, prius vero uberius esse agendum. Sia,quarum ego intelligo aliud est, tempus cum tempore conserre, quam victum crassum cum tenui. est enim, ut referunt, utendum instam tenuissimo victu, in principio maxime citab, ut initam
poribus: sed in illorum quolibet est mediocritas propria victus, & duplex pecca
Quorum quodque cum altero potest conserri:&leuius haberi, aut grauius. None' 'go recte les interpretantur: cum Hippocriaut Galen.neque se doderatione viam, nequein aptior meminerint temporiun ed excessus a mediocritate inuicem continierint, interim neque temporum, nequenatiuae morbi, neque temporum anni, Π inam aegrotantis, aut Cosuetudinis, aut alicuius rei alterius, cuius indicatio aliqu sibi actamentione. Est itur, omissis aliis omnibus indicationibus, ipsa peccatam p
352쪽
MEDIC. ET PHILO s. LIB. VIII. 33
quod qua ratione faciendum sit, missis Puest aliis dicuntur, qu1 rem mi 2, aeute rimantur,breui dicam. tacessus ad mediocritatem dici debent mon minia, siciosam in aliis quibusvis rebus conserendis. Est Vero mediocris ut modb loqui tari aegrotantibus, qui utilissimus&tutissimus: in quo nihil est peccatu, sedis time secundiam arte institutus est. Hic,si Virtus permittere omnino esset inedia. bibus enim per se nullum exposcit cibum: sed quoniam Virtus non fer est virique, Morbo inquam & virtuti, aliquid dandum. daretur ergo Vtriusque gratia minima quantitas, cum qua aegrotus durare posset. Sed quoniam cum hac quantitate solum Morbum posset si istinere virtus usque ad statum,errores autem ne minimos quidem
et ustinere:omnes vero errores praecauere non potest medicus,quoniam multi inopinato& fortuito casu contingunt: tenetur praecauere virtutis ex erroribus la
psium,aliquanto plus cibi laibens exquisiitissimo. Nam, quemadmodum diceb iurquinto aphori sim.primae sectionis: Nimis tenuis&exquisitus victus est pericul se,. Igitur mediocris viistus,qui tribus indicationibus finitur, virtut morbo,&err ictus,non est minimus,cum quo aegrotans durare potest: sed aliquanto plus darid heterroribus. A quoispe poterit medicus deviare ad tenuius, etiam citra noxam, detracto scilicet eo,quod pro erroribus dabatur: sed ad crassius non poterit citram
tum, quod haud facile emendari possit. Nam subtractioni medetur additio:sed additioni quid medetur num subtxactio at subtractio non potest facere, quo minusio multa excrementa α multo cibo fuerint congesta: quae tamen omnia non possunt inediaconse . Constat ergo : si peccatum cum peccato conserre Vis, grauius mul
theslead crassius inclinare.his semel intellectis, postunt seorstim inter se temporum indicationes conferri. ex quibus illud unum inuenietui : declinare ad tenue, grauius peccatum esse in principio & incremento, quam in statu: contra declinare ad cras. sum,grauius in statu, quam in principio,& incremento. status nempe exposcit su tractionem: reliqua tempora non adeo. sed satis,arbitror, iam constat, quantum imtersit ita dicere:m in principio& incremento, deterius este inclinare ad tenue quam ad crassum, in statu deterius ad crassum, quam ad tenue. Nam hac dictione cons runtur indicationes excessuum: illa temporum. Licet vero indicatione sola exces. 1ο suum dicere quod verissimum est perpetuo esse grauius peccatum, inclinare ad cras sum, quam ad tenue. Sed contra hanc interpretationem est quoddam non leue a gumentum.Hippoc continet aegrotantes in inediaintegra:quando coniectasivi rem durare posse, donec morbus concoquatur. Nam 37 primi acutorum ita dixit: subtrat aere vero omnino sepe expedit, cum aegrotans sussicere possit, donec morbi vi rmaturescat.ergo nihil dat erroribus. Nam qui omnino nihil dat, neque erroriabridat quidquam. Duo videntur respondenda. primis,Hippocratem nul los continere sine cibo, praeter eos,quorum virtutem coniectat sussicere: non solum sustine dis malis,sedet iam ferendis aliquibus erroribus, si inopinalbacciderint.Nam alioqui rigenti periculo,atque adeo nonnunquam ineuitabili, exponeret aegrotantes. Deinde: p rappocratem non omnino nihil dare,sed moderari inediam pom. Potus vero setiamix sitfrigida aqua quanquam non nutrit, est pro nutrimento: quia facilem exolutio-dm remoratur, quemadmodum dicit Galenus 3. acutorum comm.19.&nos alibi
plicuimus: dum disputaremus de aqua, an post et nutrire, lib.6.quaest.sexta. Sed disputatio praesens non indigetpluribus. victu magis crassessi modum perpetuo in morborum principiis,quam
PQ QRAT Ss quo loco sumpta indicatione a morbi temporibus instituit ra RQnem victus, docet: haud dubie in principio esse utendum maxime crastis, MR Rmmo vigore maxime tenui,in mediis temporibus mediocri, prout magis ad vise D in x pu aut principium inclinauerit morbus, attenuantibus nobis perpetuo Ver
silminum. Nasti Lo. aphoris primae pari. ita habet: Quibus igitur statim 'xpR C sistit explieitum a nobis estin primo huius operis libro,quaestione octa. Mm0rbis idem sit consistere,& vigere iis statim tenuis victus exhibendus est.
353쪽
quibus vero posterius est futurus vigor,iis&inipso, Mante illud parum subtrahin.
dum:prius verb uberius agendum,ut aegrotans sufficiat sed ratio,etiam tacente His socrat illud monstraret euidenter. nam Victus, aut alimentorum exhibitio, facit, virtus duret: alimentorum sublatio, facit Vicito deficiat.sed durationem virtutis em stat eo tempore esse prociarandam,quo plus temporis restat transigendum:citam tu tem exolutionem tunc esse timendam mi S, cum prope est aut salus, aut mortiri clinatio.contra cibus virtutem aggrava impedit,& morbum auget. quod constat in vigoreserendum esseminus: cum virtus siteo tempore etiam citra cibum impeditissima,atque cummor extremo congrediatur certamine.Estitaquehaec temporiunmorbi indicatio.Sed contra videtur riue,qubdHipp.de rationeVi stus in acutis pus, i, nam offerens pleuriticis, cum vigesimo primo contextu dixi siet: ruminter initii neque multa nequecrassam admodum dareoportet: vigesimo tertio inquit, Atlio, madescat, & ea quae a pulmone, taliasint qualia esse oportet : sorbitionis multitudi nem, ut summati mdicam, augere conuenit.haec Hipp. Costat vero, utos madescere pleuritidis ad incrementum tendentis sit signum:quo tempore sertationis quantita tem praecipit augere. Sunt quibus Videatur respondendum, augeri sorbitionem: non quia alimentum est,sed quia medicamentum. Sediti non videntur legissecommemtarium Galeni, quo ita inquiuErgo qui probe expurgantur , his piisanam dare con uenit,virium roborandarum gratia,&quo expuitionibus humorum,quae ex pulmonepertussim fiuiat,suffciant .Quae verba fatis declarant, alimenti gratia augeri sit b, lationem.Nam alimenta dantur,seruandi roboris causa: medicamenta, alterandi corporis. hi ergo aliter videtur dicendum, indicatione temporis fieri oportere, ut d
cebatur:ver tamen ratione alterius alicuius, quod cum morbo coniungatur, comtra fieri nonnunquam posse.In inflammationibus contra procedit cibi exhibitio, at queinfebribus.Nam in illis minus dari debet in principio:atque deinde sensim auge. xi docet Galenus 6.mesa.capite quinto ita dicens:Reliquum fuerit de uniuersa viti is ratione praecipere:quod in principio quidem sit tenuissime cibandum, in curatione propria phlegmonarum dicitur.haec initio loco.quae diffusus deinde docuit I3. m,tthodissistitaque haud dubie cibandum tenuissime in principio phlegmonarum, non quidem gratia morbi: sed causa fluxionis,quae coniungitur necessarib cum phlegmω lane,& in principio nondum cessauit .inquo propterea est agendum tenuisti .eadem xatione in ulceribus agi debet, maxime recentibus: quod Hippocrates libro deviceribus his verbis docuit: Vti modico cibo & aqua,confert ad omnia ulcera: magis vero ad recentia,quam ad antiqua.Haec eadem ratio est inpleuritide:quippe quq estim flammati tacui etiam accedit ratio ali apeculiaris: quaesiimitur a malὰ affecti loci indicatione. Haec est quam Galenusdocet II. methodi capite decimoseptimo, dicens: Inmorbis thoracis cibis potius quam medicamentis esse firmitudini consulendum. quare in iis morbis minus noxia est additio,ratione male affecti loci. quia quanquam multum cibi assumatur: non adeo multum venit ad thoracem, ad quem a ventri culo multi sunt anfractus.Et est runque additio necessaria:quia alia est virtus,qua: 'pugnat contra morbum alterando materiam, alia quae expellendo. cum expulsi a ni malis virtutis actione fiatiquat tunc incipit magis laborare, quando aegrotans in i texcreare. concedimus ergo in inflammationibus omnibus δebere tenuissimum victum initimo in principio: verum illud non gratia morbi, sedfluxionis. in morbii thoracis,maiori ratione augeri posse ciborum quantitatem: quia indicationi ex e xione accedit indicatio ex affecto loco. Sed perpetua haec est doctrina quaeram
perspicaci indiget medico,&qui haecquet diximus, possit assequi indicatione sumpi
a temporibus morbi:&quantum in ipsis temporibus agitur, tenuissime cibandum esse in sumno Visore,maxime crassidin principio.quare hon adeo caute videtur Aui
Cena prosperisse aegrotantibus dices Fen prima quarti: Et scias quod est tibi post' sqbilectu are febrem,nisi cognoueris eam.qubdssi ignoraueris, subtiliaregimen. Nno omnes morbi ferunt multam attenuationem in principio, sedid ex constitutiompendet:quae non possit este persipecta es,qui morbi naturam ignorauerit. Prnere mcuiusuis morbi principio diximus utendtun essem serasib demptis, qui cum D rione consistunt quam inaliis te opibus. Sed istasemellus fuerit Avicenm sty
354쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. VIII. 339
mitium commendare, atque itaintelliger si contigerit Vno die, aut etiam duobus Hiab aegrotans sit fortis viribus, febris naturam ignorari: curationem quidem non et areredi, sed materiem communium, interim dum morbus se insinuat, cura siste .sent hae quaein ventriculo, intectanis,& primis Venis continentur: quaeri expurgentur, licebit Vm, aut duobus diebus, aegrotantem in inedia contineri. sed hepeliit cindicatio fiunt tura morbo,aut morbi propria causa:sed communibugma letiebus, ut dixi. de ratione instituendi Victusquamindicant totius morbi tempora; Lectificiunt. anposentas nantes reficialium, quamperol. Cap. IV.VVLc Ατ1ss1MA praxis est in mulieribus praesecatione uteri laborantibus, at
invitis in eo statu constitutis,ut casius exigat cibu,&ipsinonpossint accipere:Widysinatis ex re aliqua nutriente paratis, Ut la ptisana, vino,melle, ouis nonnumquam, aut etiamtum gallinae, aut expressis exipsagallinasucco.nonnulla etiam o currunt,quae cogunt medicos Vti emplastris nutrientibus. nimirum cum periculum abortus videtur instare ex debilitate: imponunt Vmbilico carnes arietinas, aut oua, aut panis micam imbutam vino, aut lacte,aut tale qui emam aliud. quam conssuetudia nenonnulli hodie damnant, contendentes : nihil posse corporanostranutrire, quod iis per os non ingeratur. Proserunt primo illa Galeni verba ex quarto de vi partium, cap. I. Quandoquidem nutriri necesse est animalis particillas: ingressus vero cibariis incorpus unus est,peros. Primo etiade facultatibus Baturalibus, cap. Io. Vnus nam-peomnibus cibis introitus per os est. Argumentantur deinde ratione hac. nil ais p testnutrire, quodnon sit perpessum antea concoctiones priores: primam nempe,&secundam.sed quod per anum immittitur,non potest in ventriculum venire, in quo prima concoctio fit: multo minus, quod cuti imponitur,aut perviam aliam stabit e sonihil talenutrire potest. Quodve quae perventreinfunduntur,non possintve triculum attingere:confirmant ex Galeno I 3. methodi cap. 17.ubi inquit: Q ies lasen primum ea neque ad ieiunum ascendere possunt. imbetiamsi iam mn l. tarisfortasset enuia tantum intestina attingant. Quo etiam videtur respexiste q. pa
ticula aphori sinorum comment. n. dicens:Eorum vero quae continenturin intest
his, nihil potest per vomitus vacuari. Alii his respondent: posse ea quaeies induntur per anu, nutrire, negantque,contenta in intestinis non posse ascendere in ventric lum. quinpotius ascenderenonnunquam,dicunt,docuisse Galenum tertio de sympta causis,capite Σ. ubi post alia multa eiusdem sententiae haec addidit. ergo mirum non est,si 'sinatis quoque aliquid& stercoris ex tam violenta intestinortim constricti madVentriculum quando praeter naturam reuocatur, deindesic ad eximm pro potat.IamVerbeuomi posse ea,quae continenltirinintestinis, indicat affectio volu i in vocata: per quam, ut Galenus praedicto loco docet, & tertio epid parte sectanda, φ comm. 6. euomitur stercus. quodlamen dicente eodem Galeno tertio de facultat, hinnaturalibus cap.6. generaturin tentubus intestinis. itaque dicunt hi: cum possint, quae r intestina infunduntur inventriculum ascendere,nihil mirum, si possintn
uiro, In hac Entrouersiola primum coponenda nobissimi haec, quη in Galenive invidenturesse contraria: deinde de propositaquaestione dicendum, quod res h re Galenus videtur dubitasse de ascense eorum quae infunduntur per anum inuem viculum.Nam libro septimo de compositione pharmaeorum secundum locos, cap. vino lainquit:Si possibile est ex tenui intestino aliquid pernauseam esterri,adho
in vute fiet itaque videntur haec verba dubitantis: tamen aperte est Verum, per 'i lume mi,quae continebantur in intestinis. Fbd si Galen. .aphoncommen negauit, quidquam eorum quae coicienturinintestinis, posse vomitu reii R NHlige vomitu naturali. nimirum, naturalis vomitus est ad euacuationem eoru, FR continentur in catio ventriculii dicente Galeno eodem capite tertii de causis
P ψmMum, quod nuper citauimus, & in comm. 39. sextae particulae aphoriis i. in puri alibi.verum etiam est:posse partem aliquam clysteris in ventriculum Galenus i3. methodi negauit nostro conatu, etsi quam maximo com
355쪽
mur, posse ascendere vltra gracile: sed accedente tali quapiam causi prauer nesviram, qualis pervoluulum,nonnegauit. Ad institutum illius loci satis est,quanquiri fieri possit,ut clysteris portio inventi emascendat: tamen raro id fieri,& ex causa pristernaturam.Nam declarabat illic Galenus indicationem curationis quae sumiturabassecta part docens: ad abluendum crassaintestina, Vtendum esse clysteribus, ad te
nin potionibus.Constatve , adhuius pricepti confirmationem fatis esse monstri r clysteres nonposse ascendere vltra intestina crassa:nisi rarb, &casu praeter natu ram, haudquaquam nostro conatu. Medendum enim est, non pro his quaerase&praeternaturam possunt contingere: sed pro his, quae coniectamus euenturae eodem
modo intelligendus est Galenus quinto methodicap. undecimo, ubi ita scripsit:Q- , vicina ventriculo sunt,iis per comessa& bibita: quae vero inserius sunt sita, per ea quae iniiciuntur.quando nequeadea quae vicina ventriculo sunt, subire potest quod persedem infunditur: neque integris viribus ad inseriora pertingere, quod per os stim gestum. Itaque locaGaleni ita componuntur, constatque iuxta illius opinionem posse aliquid ex intestinis ascendere ad ventriculum. Sed quoniam per voluulum
non tam ventriculus trahit ab intestinis,quam intestina reiiciuntinventriculum,&ille cogitur recipere, censeo addendum dictis: ventriculum posse non tantumst spere ab intestinis, sed trairere etiam ab illis,cum urgetur fame.Nam si,ut celebratissumum est a Galeno de sententia Hippocratis, omnia habent perspiratum & confimxum communem,si omnia omnibus alligauit natura per communes venas, &aridi rarias,& neruos,si,quemadmodum docetur tertio de facultatibus naturalibus, permagnam famem vel ex ipsis venis aut proximis pakibus reuocat ventriculus succos: non
dubium est,& ex vicini quales sunt graciliaintestina,mul ibantὰ tracturum. Itaque est duplex iam modus, quo ea, quae per anum infunduntur, possint in ventriculum venire: vel tracta a ventriculo, vel expulsa ab intestinis. quare nihil est iam intellectu dissicite: posse, quae per intestina infunduntur,iresiursiam in ventriculum, ibique ch Ium fieri,illincque in hepar, unde & inmembra. Nihilominus errant barbari medici, qui propositam quaestionem de nutrimento, quod potest accedere exclystere, putat pendere ex alia: deascensu clysteris in ventriculum. metsi nihil clysterisin venticulum ascenda potest exillo nutrimetum aliquod in corpus transferri. nam eadem loconcoctio quae agitur in ventrices agi potest in intestinis:&quae agitur in hepate,etiam invenis. quanquam maior vis ad chyli in ventriculo,& ad sanguinis generatiosi in hepate sit. docetur hoc luce clarius . devsii partium cap. 17. ubiit ascriptum est Quemadmodum igitur venis,cum eas distributionis instriimeta secisset, facultatem sanguinis effectricem indidit: ne dum per eas sertur, tempus ipsi alimento frustra periret. ad eundem modum & intestinis, distributionis in venis gratia factis, facultas quaedam coquendi cibos inest.Si it haec italiabent, ut Galenus dicit, constat, possetnfundi per anum succum aliquem tenuissimum, cossit facillimum,ctu commutando satis sint alterationes,quas pr stare possunt intestina,& venae,sine ventricumlo &hepate, qui nutriet, omnino ventriculum non ascendens. Adde quod inpri' smo huius operis libro diximus) dicente Galeno sexto de placitis,concoctionem a triculi non esse necessaria simpliciter, sed cum selida assumuntur alimeta:in reliquis, propter persectionem. Itaque multis modis potestquod per clysterem infunditur,m trire.quarevsumhorum clysterum dictis in affectionibus non improbo:quanquUxconandum censeo,quoad fieri poterit: ut quaqua arte peros aliquidin ventrices
immittamus. hoc enim certum est copiose& celeriter nutrimentum membris ac cessurum. tamen cum hoc non possumus: ad nutrientes clysteres confugere a ' isit omnino inutile. hos vero vellem parari ex vino albo& tenui, & aqueo,quiaestis cilis concoctionis & distributionis : ex eo scilicet solo, aut aliis permixto. nihil in men permitti debet, quod sit frigidius,aut dissicilius co . hoe enim in membra, im I quibus i uel facultas,irustra infimdetur. Aliud quod de emplastris nutrientibus di ce tur, videtur multo debilius auxilium. quandoquidem perpaucam admodVM substantiam nutritioni aptam, assumi posse per cutis poros puto : si IN
eriam ita assumi quanqua exiguum sit, impossibile non arbitror. nimirum mota tu est: posses cum aliquem tam tenuem&multi halitusin venas incidere,Vt con ctione
356쪽
ineventriculi nonp gressa, illic conficiatur. iam Vero ex seceis quibus irrige zeus aliquidi nixo penetrare Videmus Nipsapororum multitudo,&pulsus ans urunt, qui ad tem fit,&Vis trahendi membrorum, ita fieri posse suadent. Hipp. civilibro desimento istasicripsit: rinsecus alimentum ab extima superficie aditi sinam ni CSolis quid illis emplastriis Vti, ridiculum fuerit. tameninterim dum ilii, nutrientia mitiumr, si multum Videmrinstare periculustortus floquortalinde proposito paulo ante esse ha) talia etiam umbilico propter viciniam uteri
sine nimponentur omni incassum.admiscenda tamensunt,si quando illis vis Memperpenetrauaequalia fiunt mel,&aromatain puluerem redacta. Sed quar io eme, sillaec rasum, duerit Galenus locis citatis ex quarto de usu partium, &priario de naturalibus facultatibus, Vnicam esse Viam alimenti ingerem, osZanquiatulis in locis non omnes, quaenatura aut arte fieri possunt, alimenti vias recensebat: Unaturalem solumviam, qualis solum os est seddehac quaestio haec sunt fatis. an curatio fiat per contraria aequalia. p. II It. DR1scrps A in Unaquaque arte concedi debent, etiam sine argumentis. alioquir in ita fiet ars,&nulliti consistens.Est vero in arte medica celebratissimum axi ira m Contrariis contraria curantair, a Galeno&Ηippocrate toties yserpatum: viis diculum nonimmerito videretur,ad huius sententiae probationem loca notare. ne enim monstratione indiget, sed sola interpretatione: cummorbi curatio eiusdem sit corruptio,SI corruptiones a cottariis fiant. At nulli videri possit dubiu, cinatione per uariamorbo fieri. C terum ii cotharia operatione oportet talia sint,magis etiam ouam nominatione.nita enim prohibet eo, uulsion quae affectus frigidus esst,i sioneaquae frigidae curari .ham quanquam illa qualitate,quae est aestu, similis sit: c terum A tunc temporis operatione quam ex accidenti habet,&Virtute, contraria. neque quidquamrefert ad morbi fiblationem, ex accidenti aut per se medicame
tum operari.quare omnia quae ex*ccidenti morbum corrinnput .per alia operantur, quae fiunt morbo contraria per Q.V graua exempli, aqua nonper se curat conuulsionem: kdper calorem, quem facit retroducere. vomitus etiam curat vomitum non
rescissed acuatione humoris facientis noxam. ut dolornon potest curaredolore: ledmedicamentum, quod cum dolore operatur, potest cauis prioris doloris sebi
timem secere,ut dicitur 6. id. parte secunda ommentario 8. potest etiam dolor nius partis vehementior,alterius debiliorem obscurare, distractavi sentiente: aut curare distraaamateria, ut a cucurbitula.cum certum situsiuccos ad dolentem partic iam conquere. tamen constat in his quoque:quodper se curat, contrarii ratione γriri atqueita perpetubes vera ea sententia, quam omnes citra controuersiam com cedunt: Conifaria contrariis curantur.Caeterum anilla conifaria, viseecie sunt com
p traria, i inaequali agradu esse debeant, an aliquando minora,siquando maiora: noti deo est citra controuersiam. Galenus libro 6. artis medicinalis cap. 89. expressὸ do-ς contrariaparibus numeris distaredebere amediocritate, quantum ipsium corpus versus alterum extremum pheter naturam abes .ubi ita dicit: Veluti,siita contigerit,
I in decem quidem numeris ad calorem maiorem eo qui est secundumnaturam, si itat corpus:septem veris adsiccitatem maiorem:tunc salubrem causamin huius di affectionibus esse oportebitdecem metis quidem frigidiorem, septem Verori rem Itaque de sententia Galeni hocinloco,indicatio,quae ab affectu sumitur ei DNuo contrariorum aequalium morbo. tertio de simplicium medicament , Nec p-U Rainquit:Mquevia verbo tantumabes leamedio quod med Rin quantui tari cui medesa adhibetur, oportetinimirum in contraria Vtriusque yngente excestu. Nam quod ad eademsimiliter thesinat, perinde ac corpu ,quod Midum est, intemperie constitutum nullam alterationem afferre consentaneum p TR ueladeiidquod male affectum est, neque iuvabit At quod minus est ii μ' 'T,dont en pessi est. ter in hac sententia videntur esse mul-- ii Nam primu quid prohibet morbum curari posse contrariis minoribus
357쪽
nam haec quanquam non positat integre corrumpere; possunt tamen cum prim6 apponuntur,aliquid iuuar remittendo salicet morbum, non persanando.atquei cicia secundo apponuntur, plus: m tertio,plus adhuc: Vsque dum paulatim corpus pertinetur. Potest igitur contrariis minoribus curari corpus. Nam quia contrarii minora aliquid remittant,non negabis: cum contraria quantumcunqueintensa ali quida remissioribus patiantur. Nequeveris negari potest; possiecorpus a contrariuintensoribus sanari, cum transferatur ad contrarium ectum. Nam medicamen in contraria &intensiora necessariis ab ipse morbo patiuntur.sint igitur tanto intemsiora, quantum reciproca actio potest detrahere: atque ita, etiamsi corpus peti,nent, non tamen ad contrarium morbum possint transferre.quare videtur morbui curari possecontrariis intensioribus,&remissioribus:atqueproindenon perpetuis ae qualibus indigere. mihi sane haec ratio monstrare videtur, nihil repugnare philliso piacae rationi:morbum contrariis maioribus, aut minoribus curari. arenonystauerim proinde morbum exhibitionem contrariorum aequalium indicare, quod ab inaequalibus curari nonpossit: sed quod ab aequalibus commodius curatur, demagi,
citra pericultun. cuius summa ratio haec est. Quod medicus in curationibus mari mὰ debet curare, est: vi& mib curet,&cito. tuto quidem curat, cum citra periculum. Impendet vero periculum maximum, sit qua alia re, repentinis mutationibus ivsque adeo, ut dicente Galeno I 2. meth. capite septimo corporanon solum cum in non naturalem statu consertim aguntur, tristem mutationem sentiant: sed etiamin iipso ad naturalem statum suum redint,nisi eum paulatim accipiant crucientundebat turmedicus maxime inter curandum repentinas curationes deuitare:quq eo fiunt maiores,qub medicameta intensiora adlaibentur. Mora etia in curando inpericul, 6.quandoquidem interim labefactaturvirtus:&solet aegrotans reciderein deterius. curatur autem morbus eb tardius:qubremisi brum medicamelorum maior est usus. ne igitur in curatione moraremur, intensissimis deberemus usi: sed ne quicquam repente moueremus,& corpus alterareturpaulatim,remississimis. Verum quoniam terque excessus est perichilosius:relicto utroque,medium medica ars complecti iubet, atqueita contrariis aequalibus vii. hoc inquam,sumpta indicatione ab astetis. Nam aliis indicationibus, ut indicationea consuetudine,& ex induciis,quas facultas expe- ιοctandi dat,aut negasinon dubitauerim: aliquando contrariis minoribus, aliquando maioribus licere vii.est niihilominus vera regula: quae delais,quae magna ex parte,
a solo affectu sumpta indicatione, fieri debent, praecipit. Sed contra videtur esse quod Hipp. 6. epissi parte t. com.2y. inqui CContraria sensim adhibenda& inter quies bdum.Qua sententia, Galeno interpret illud significauit Hippocr. contrarianoneste affatim,sed siensim inducenda. atque inter exhibitionem contrariorum, permittemdum este corpori quiescere.Si igitur vel aprincipio contraria aequalia morso adhib remus:non paulatim, ut Hipp.praecipit,sedrepente adlaiberentur. Σ.de compositione pharmacorum secundum locos, cap. decimoquarto: Non statim a principio es cissima adlaiberi conueni sed a debilioribus auspicari.Sed tamen neque haec sentem ria aduersa est opinioni nostrae.illic enim propterirritationem, quam sua acrimonia fortia medicamenta facerent,si repente intensissima admouerentur, iubet leuioribus
tentare prius.haec vero leuium admotio,praecautio est. Adde:non statim morbos esto intensissimos, sed cum consistunt.quare ut crestit morbus: ita medicamentorum V, res intendere,aequalibus contrariis pugnare est. vicum procedente tempore remittito clarum 'camentoriun vires iubet Galenus remittere. Nam quo ulceratapta
noin commentariis illius sententiae sexti e d dicuntur nonproptet es incipi
dum a leuioribus medicamentis,& aequalia sensim adhibenda sunt, quoniam n traria: sed quoniam maxima ex parte, ea quibus morbus curatur, simi inconsi IN Consuetudo autemperpetub est conseruanda, maxime in morbis, quemadmod
Galenus inquit octauo meth. cap.nono: aut sensimest permutandi ut longiss*RQ ratione praecipit Hippocrates secundo de ratione vietiis inmorbis acutis. Igitur ridi catione sumpta a morbo, contraria aequalial primo die darentur: sed indicau0dς-
358쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. VIII. 3 3
hetudine cum indicatione a morbo coniuncta, in principio remittuntur alia uiuitulum, procedente tempore Ulhibent intensiora. at uehoc quidem cum hi, 'uiquotidiefiunt abhis qui medicinam factitant, minime quadrati si enim in eum emineiderint, qui sanguinis missioni multo ante tempore assueuerit, aut fortalium medicamentorum is non reformidet: Vel primo ingressit his uti solent.sive messiuetus aegrotans sit, ab aliis leuioribus auxiliis exorsi, ad fortiora medicamenta ficedunt. Sed dicet aliquis. esto quantumlibet aegrotans assuetus,1 incidat in pu ifidam febrem: non sunt a principio danda contraria aequalia morbo. Est enim morbus quolaborat, febris.sed nullus sanae mentis medicus in principio putridae s
bris. Heidis utetur. ergo neque contrariis ex eo tempore curatio filaqub minus com uariis aequalibus. Praeterea si a principio darentur aequalia, a principio inciperet morbus remitti: atque ita multo maior esset in principio, quamintam. quod communis opinio omni u medicorum negat. His argumentis ita respondendum censeo: danda esse contraria ei, cuius molimur siublationem: Vt cum morbum per se cur mus,morbo haec enim indicatio est a morbosiumpta cum per causam, causae. opo rei autem putridam febrem non per se curari, sedper cauis praecisionem: & proindenones: inter curandum modorum usus, sed vacuqntium. quaecunque vero indic
tione morbi adlai nmr: illa contraria simi morbo & specie &gradu. Huiusinodi curatione utimur inmeris intemperiebus, quae ex nullo alio affectu fiunt. hoc dix ut impropter diarias febres, quas nobis etiam posset quisquam obiicere.Est enim praeceptum Galeni octauo methodi capite tertio, in febricitantibus ex ustione, uti r fit gerantibus: sed remissioribus in principia, ac deinde febre adsilutionis tempus
properant Grefrigerantium vires intendere. inlabricitantibus refrigeratione,co traiubet facere: uti scilicet calorem generantibus&intensissimisin principio,&iutor vires versus inclinationemremittere.Sed que haec sententiaquidquamli bet illi quam confirmamus, aduersum. est enim etiam iniis indicatio causae. nam stio,&refrigeratio,affectiones corporis sunt: quae non omnino praeterierunt. Q-ssio etiam quae inter medicos agitam an morbus maior sit in principio, quam inis inest, de morbis a materia pendentibus. quorum tempora concoctione sui fit perius o dicereccepimus,&vltimo libro semus monstraturi) distinguuntur. In illis autem, cum causae maturitati studeamus, permittimus intemperies crescere usque ad sh, uis tempus.non enim in principiis, contrariis rescinditur.Aliud superest in hac quae stione argumentumnon contemnendum.Nam non videtur debere esse eadem somma curatiotas, quae & reductionis: praecipue in intensione contrariorinn, qui xi fiunt.Νamreductio est corruptio temperamenti naturalis, quo in aliud commodius Wrmutetur: curatio vero est corruptio affectionis praeter naturam. sed praeter ra-umem videtur,tam contraria relaberi rei secundum naturam; quam ei quaeest printer naturam. am,vtalia omittat citius oportet morbum tolli: quam temperame tum naturale, quantumcunquel sumsit,commutari.cum igitur motus silvelocior, ' uentia etiam deberent esse intensiora. aut igitur curatio fit contrariis maioribus, ut reductio remissioribus. Est sinὸ hoc argumentu dissicite: cui tamen itaresso si volo. Este reductionem rei secundumnaturam,&curationem rei praeternatu iam:&hanc debere esse velociorem motum:non tamen proinde contraria,quq m Rint,debere esse intensiora. Sed quoniam temperamentum naturale in habitu est,m risu autemin dispositione: ab aequalibus contrariis, illud dissicilius, &hocis
lim corrumpitur. cumque morbus in habitu est: tam dissicile curatur,quam mutatur Myematurale temperamentum. Tamen utrumque contrariis aequalibus fit ita&ψx ipsoS morbos qui fiunt, quanquam omnes abaequalibus contrariis ς entur: ta
non omnes curantur aequali releritate. Nam qui plushabet facti plus resistit' di io aequali in gradus intensione. Neque est, quod te conturbet argumentum 8 Visti quidam contrariam opinionem asserunt admodum proterue. stilicet si' ram ibi curanmraequalibus in omnibus curationibus est par proportio age inin quod patitur.quare &eade erit velocitas.ne,inqua,hoc te conturbet,neque do Miseiutione consequi:aut sinonconsequeris, ne tamen autonim placitale': QRM,ytilifaciunt, quicumargumentis leuissimis Dequenter vincatur; reco .
359쪽
dunt ab autorum opinionibus, &profitentur se esse coditores nouorum dogmaturi qui hoc astu faciunt sui sent calidissimiὶ quo apud inspim es saltem,quibus illi mi dent, vel ex ignorantia accedat eis gloria.Est scilicet uum genus aucupii.Sed qui mnino non est hebes,non ignorat,eu qui destituta Veritate conflagitia noua domi ta: non sapereptus aliis, sed ignorare plus omnibus.Nam Vt alia omittarvi vide quari sit firmissimi sui argumenti gellis dilutio. Quanquam caloris idem gradus potest esse
fiens adlluc,&factus: constat factum' resiste corniptioni .ergo cum aequalios Ohabet resistentiam maiorem.sive resistentiae sunt illis gradibus inaequales: comstat cum contrariis aequalibus nonhabere proportiones aequales. respondeo em ii ludunum: proportiones, ex quibus celeritas maior aut minor nascitur, non esse grata iidus cum gradu, sed assionis ad resis edi vim.&,quis costitutione morbus longior est eb plus illum resistere cum aequali gradu. Sed rogabis rursus: cur ergo morbo futurblongo, noh adhibentur a principio contraria tanto maiora, iuxta proportione, quam breuiori, quanto ipse est resistens plus: ut hac rationequi erat futurus longio citis, soluatur seruarenirenim itain omnibus eadem proportio actionis medicamenti ad resistentiam morbi:atqueita non impederet periculum translationis ad contrarium lapsum,magis inhoc, quam in illo. videturhaec ratio urgere aliquatenus. Sed sciretucet,ita debere morbos curari: ut antefatalem sibi terminumnon praescindantur,quin potius observentur maxime illorum constitutiones. Nam aliter, utinquit plato, si quis morbos ante fatalem temporis cursum pharmaci Samputare cotenderit: ex pariat, uis magni, & ex paucis multi fieri consueuerunt. Iam vero quod Hipp. inquit, Extremis morbis extrema remedia squam sententiam audio illos sinistre interpretari) hoe ipsium mihi significat: curationem deberetari peraequalia. Nam extremis extremae ut magnis magna &paruis paruadebentur.Tame est adhuc Aretaeus Cappadox, amtiquissimus quidam medicus,qui cap.de elephatiasi squod etiam resert Paulus in primis quarti libri verbis) ita scripsit: Necesse est omnia auxilia valentiora esse morbis. na alioqui ipsis non sustollent.Proindeq; inquit fit ut elephantiasis curari non po siti quippe qua nullum auxilium inueniri poli1t maius. Hi igitur autores aperte ubdentur asserere:aequalia remediano sincer sed maioribus esse opus. tamen puta .rim horum verba itaintelligi debere: Auxilia, quanquam alioqui aequalia sim moue sobis intensione, esse tamenissis valentiora, adiuta naturae Lippetiis, quae semper pro auxiliis contra morbos sunt.Sed multo clarius dixit Celsius, qui caput undecimuini, Ibri secundi his verbis concludit: No potest vehementi malo nisi aeque vehemens a
xilium succurrere. De consuetudine, senatura. cap. V.CON sv ετ vor NE nihil videtur pherique hominibus notius.sednihil mihi ub
detur difficilius, quam potentiam illius, & indicationem cirrationis, quampraestat, explicare actὰ aperteque,ut inreliquis feci,&causas quibus singulatam, quae sper confiuetudinem contingunt,inuenire.Nam antiquorum siententiaest, commemdatissimaa Galeno, ut multis aliis inlocis, ita vel praecipud secundo de motu mus 'lorum: consuetudinem esse naturam aduentitiam. Arist. septimi ethicorum capito decimo, consuetirin simileni dicit esenaturae. vocatque in testem Euenum pQe tam,qui ita scripsit: us longus mos est, ac meditatio crebrae
Hunc tandem assero naturam mortalibus esse.
Comparant consuetudinem non thodo animales corporis facultates, sed&vitate , &naturales:vt libello de assiletudinibus longa oratione Galenus monstrat. nequese lum anima ipsa per se, sed cium corpore. finimae ingenerantur habitus intelligendi, sq&morales: ex consiletudine intelligendi, aut operandi. In sensibus etiam, quos cum Corporehabet anima communes, oferaturaliquid consuetudo. nimirum ut Aristo teles inquit sectilane vigesima prima, problemate decimo quarto: Cossuetudinesiunx 'alimenta gustui suauia. Motus quoque musculorum consuetudinem comparan. Nam, Ut notat Galenus loco citato exsecundode motu musculorum: Figurailla i
360쪽
ulto tempore essumimus,fit indolens,placidiorOe siqvis enim ex multo tem 2 Elasseris cruribus dormire assuetu hac figuram imὰ gaudet: si porrectis crurista hie etiam. Iam verbdelaboribus& motionibus dictum ab Hippocrate est se nn parte aphori sin. quadri simo nono: consueti sunt solitos labores ferre, sitat imbecilles etiam & senes, non consuetis sortibus atque iuuenibus fac,
si esserunt.De naturalibus quoque facultatibus, Prae circa alimenta versantur, multa sentaperta testimonia. Hippocr. 2. derat, Vict. acutorum motu trigesimo tertio:
Multa etiam sinquit) his germana eorum quae Ventri contingunt, atque alia quis. piam dixerit.vitatos, quibus Vticonsueuerunt,facile ferunt: tametsi haudquaquam boni fuerint natura, similiter & potus. cibos verb,quibus uti non conssueuerunt, etia simali non fuerint,moleste serunticonsimili modo &potus. Medicamenta etiam n sudunt in uetos quam consuetos eis uti: & consuetos etia minus alterant. qua decius a st problemate quadragesimo sexto primae sectionis censet: cataplasmata debere permutari cc certis interuallis, ut sentiantur. communis etiam est medic tum omnitun consensius: melius esse inlongis Valetudinibus,medicamenta perm tare quanquam eisdem prorsum viribus sint in quam unico uti. quoniam scilicet consueti pharmaci contemnit natura vires. Hoc docet Galenus quinto de tuemda valetudine,&Auicem Fen quarta primi capite primo. Neque solum alime iis A medicamentis assuescit natura usque adeo, ut ab illis minus alteretur : sed id etiam venenis.quod aperte ostendit vetula Atheniensis: quae frequenter vescebaturnapello, 3. des imp.med. facul.cap. undecimo. Minaridates quoque usu frequenti venenorum, a venenis sese reddidit immunem. Vitalis etiafacilitas assilescit suis motibus manifeste. fit enim aliquis iracundus aut timidus,irascendi,aut timendi consu tudine.Minus etiam subit alterationis ex tali quopiam motu,qui ei assii euit, quam iulius insuetus. Mut semel dicam, uniuerseque,cum Hippocr. aphorisin. so. secundae fict.Quae exlongo tempore consueta sunt, etsi deteriora sint : insuetis minus moi sta esseselent. Hacin partesunt duae falla opiniones: quas ambas damnat Galenus lib.quem de assuetudinibus scripssit. Alia in eoru, qui negant:ininstituendo victu, aut curandis morbis,indicationem aliquam sumi debere a consiletudine: quoniam cau- φ sam, qua naturalia instrumenta ab alimentis aut medicamentis confitetis duntur minus, ignorat. Alia est vulgaris opinio, quam hac tempestate video maxime vigere: csse scilicet consuetudinem, non in iis quae diximus selum, sed & in euacuationibus. que adeb,ut si semel bisve, ac multo magis si1 ter, aut pluries, aut expurgatio factasit, aut missio sanguinis ex certo quodam tempore, aut ex certis interuallis:pertimescant sere, ut eisdem interuallis, eadem euacuationem gratia consuetudinis exigat corporis dispositio. Caeterum haec opinio vulgaris est, ut dixi, & indigna medicis. Nam constat evacuationem, ut auxilium aliud quodcunque,exposci a dispositione praeter
saturam, quae in corpore est,aut timetur, ut a redundantia: naturam Vero ne γter sed permittere. Sedconsuetudo indicat similiter ac natura: ergo permittit, non ' exposcit. Si ergo iterum mittendus sanguis est: id fiet propter multitudinem, non propIer consuetudinem. Consuetudo permittit: quoniam, ut alia omnia, ita eua auones consuetae minus molestae sunt insuetis. igitur consuetudo mittendi sam Dinis, quae antecessit: potuit euacuationis illius tolerantiam facere, non indige uam. Haec enim ex affectu praeter naturam fit. neque enim eb quod hoc vere, gram xi empli, supra naturae modum in hoc homine redundauerit, eodem modo siquenti vere est redundaturus. possunt si quidem armi tempora aliter procedere ut potest antecedere alius victus, aut hominis temperies aliter alterari interim.' dii tamen nihil horum permutatum fuerit: verisimile est, eodem modo famgrid redundaturum hoc tempore. Non quod proximo anno fuit eodem tem iv pQxin riseris' perinde enim fieret, si evacuatus non foret) sed quia causae eodem yy0 habent, ac prius.quod non intelligentes vulgares,putant, se suam sententiam p imento confirmare. tamen qui redundantemsanguinem inundi atq; seque Vini Unis ante id tempus,aut attenuato victu, aut exercitatione maiori redundan R Ut ertit: hic melius habet . qui enim praesentem redundantiam citra eua μ ὲψ m transigit: aut multa repleturscabie, variaque, aut ingrauiora mesa incidit,