장음표시 사용
381쪽
ipsa prodire: quae intelligimus distributa esse. an veris distributa sint,distraatis iὸ
cis,utpote calidioribus &similibus, an non ita, sed ut alimenta solent: non perinta intelligimus. neque vero etiam si ingesto inabarbaro bilis illa, quam calidios
pharmaco fingimus,expulsa conspiciatur, ratio redargintur. Nam ne tunc quideri eonstat, an bilis ea tracta sit a medicamento: an expulista membris, facta a pharmi co nouattritatione. Nam quanquam dico, medicamenta habere vim tractoriari saccorum similium,& minus calidorum: tamen no nego irritatione euacuare etiam eos,quos non valent trahere: aut quia similes non fiunt,aut quia fiant potentiore, hi quemedicamenta expurgantia similitudinis gratia trahunt succos. Ex his conuat eam controuersiam,inter eos qui quaestiones medicas ante me scripserunt,ia omni, lino spretam: in medicamentaperuadam venas ad deportandum in ventriculumci
intestina succos, no indigere proprio capite.Nam post comminutionem,quamme dicamenta patiuntur in deductione adactum,qua vi inquit Galenus tertio de εινι med.facul .cap.2s in comparant actu similitudinemillam,quam potentia habent ne cessario sui arbitrod arteriarum motu,&alimentorum delatione, aliquid etia pharamaci in venas transsiimitur,quod expulsum deinde seccino exivam portionem trahit.sed tamen hoc non esse ad purgationem necessarium,ex his quae diximus comstat Si enim est pharmacis extractoria vis: ipsi ventriculo haerentia miliares humo res attrahent. magnes enim ad se trahit ferrum: non tendit ad ferrum, illud deporta tur .Sedhaec quaestio non indiget pluribus. is De is deletem ex ιrgantium.
malitia tantas ut deleteriis medicamentis sitit annumeranda: est in controuehia. Nam Galenus libello, cui titulus est,quos &quando &quibus medicamentis pul*Dre oporteat, capite penultimo: Aliquando,inquit, alimentum corpori fit, aliquando lassi perniciosium mutatur& deleterium quod tamen non videtur fieri posse ab expurgantibus, nisi ipsa in genere venenorum sint. adde libello de expurgantium metaeamentorum facultate, dictum esse: medicamenta sanguinem purgantia esie venen' non alia ratione,quam quod euacuatione necant. sed hoc idem omnia expurgantia facere post ant: nisi quantitate admodum modica assumpta sint,qua neque delet tia interimerent. ergo omnia expurgantia medicamenta venena sint. Nam venenastini, quae parua quantitate sumpta necant: quod expurgantibus etiam contingit. iii quam sententiam secundo de ratione victus acutorum videtur Galenus haec scripsisse: Purgantium enim omnium medicamentorum natura,corporum ρος purgin
tur naturis contraria est, atque,ut qui si am dixerit, lethalis & deleteria. Sed contra est: qublut inquit Galenus sexto epid. parte sexta capite quinto, venena nulli π quam usui sunt, neque sanis hominibus, neque aegrotantibus. sed expurgantia, cod sta quanto usui sint. Praeterea venena displicia sunt stertio de temp. frigoreneca' tia,aut calore. sed expurgantia si quando necant: neque frigore, neque calore id si ciunt, sed evacuatione. ergo nonsunt in geocte venenorum. Adde, quod, qua r α' ne dices expurgantia medicamenta venena esse: cogeris alexi pharmaca aicere dei teri quippe quae M ipsi, nisi parua quadam quantitate assumpta sint, necare possin Sed mirum: sitheriaca quae venenis medetur,venenum dicas. Quaestionem h Mita dirimit Galenus loco citato ex sexto epid. reseram quae illic docet quia nihil beo hic noui quod praeterea addam da dicimtur est mortifera,ph 's'
maca, quaedam δελη κυα,id est venena. mortifera dicuntur: quaecunque interi Wivtcunque id facianti atqueitanon mirum: si contingat medicamentum, aut exi alimentum fieri θανά-ν, aliqua quantitate, aut aliqua occasione. Venena vero ζὸ, ' cum parua quantitate interimant,nullum usum praestant commodum, que hς GValentibus,neque aegrotantibus. iusinodi sunt conitum, de marinus lepus.s pq
382쪽
inedicamenta deleteria diriὰ non sunt:sed sicubi talia dicuntur, in amplioris sitatione intelligi debet. Vt omnia,quae quantitatenonadeo magna interimunt, it emicuntur. sed pro breuitiac quaestio hactenus.
De aloe. cap. III. et E aloe videntur Menonnullae controuersiae in autorum scriptis. nam Ioanne,
i Mesue capite primo de simplie. ita scripsit: Neque ad aliud nisi ad unum videatur nocivum. aperit enim orificia Venarum, ertione sanguinem manare facientelis Avicena etiam libro secundo tractatu primo capite quinto eandem hanc noxam aloeimputat: quantumuis illum conetur Manardus trahere in contrariam sentenatum.Dioscorides contra libro tertio capite vigesimoquarto de aloeita scripsit: Interesia sanguinis releetiones sistit. Dioscoridi videtur subscribere Galenus, qui tertio de sinpl.faces. capite decimoquarto docet: aloem esse adstringentem, etsi solvat. quod nonridet posse praestare,sisanguinem6ceret fundi. quinto libro method. capite quarto, utitur Galenus ut sanguinem sistente,&emplastico ad haemorrhagias,medi, camento exili e&aloe: quo nullum esset aduersum magis, si sanguinem fundi si ceret. sexto etiam de simp. med.facta. capite vigesimosecundo: Etenim medicamen ventriculo granun est,siquid aliud,&snus glutinans. sinat autem hulcera,quae aegro ad cicatricem duci pollunt: &maxime quae in ano sent,&pudendo. In hac controuersiaomnes fere cicunt:aloem talemest facultat qualem a Galeno dictum est,&Dioscoride,&lapsitan esse hac in parte Ioannem Mestiem. Iacobus Sylvius, & alij
quidam neoterici magnopere contendunt illum ab errore vindicare: sed non video qua rationeid possintfacere,quantumuis conentur. Dicini enim,soem exterius impositam, atquecum oui albumine admistam siccare, constringere & sistere lic morrhagias: tamen potam fluxus sanguinis mouere. videntur occasionem sumpsisse exillis Galeni verbis libri de theriacaad Pisone capite sexto: Aloe, quamma
aeris supercre centes ulcerum carnes Us ringunt,&fluxiones quae sub ipsis nascum tu subindeexsiccant: assiamptaverb per os, iuersium corpus pumant. tamen qua loratione aloepota fluxum sanguinis faciat, non possunt dicere. nam siue dicatur fierianastomoticon, quia est calidum & crassum, medicamentum, siue quidquam aliud: nihil est probabile. cum non sit alo tam partia vis adstringendi admista, Venon fiat medicamentum adstringens. Nam cum tam levicula adstrictione non posset fieri agglutinans. Verissimum ergo censeo, quod confirmauere multo a te Leonhartus Fuchssius,&Manardus, de alij viri dodissimi: aloemnon aperire, nisi sortes ex accidenti, mordacitate humorum quos educit: earatione qua Galenus itas ta particilla aphon commentiquadragesimo eptimo, educentia atram bilem haemorrh idas prouocare, aerimonia scilicet eorum, quae educuntur. quanquam neque hac ratione videtur aloe posse venas aperire : nisi forte minimum, ' post: multum & longum usem. nam quanquam est bilis extractorium mediis ς mentum : non tamen atrae, neque fimae adeo multae, sed ex primis venis sistum d m Galenus docet Uino de compositione pharmacorum secundumlocos,capsei secundo,aloespumationem nunquam transcendere vltra hepar, idque his Vese
Euacuatio igitur ipsa affigentis icci per solam aloen fit: quae purgandi Vimma sortem habet, sed ut ea, quae circa aluum contingit, purgare possit. &si aliquam
QRmpliori pondere extii beatur,usque ad locos circa hepar conscendit,non tamen 'xum corpus purgans aloe existit. Quare non videtur posse Mesue caro φ repraehensione. nam aloe per se non est medicamentum anastomoticon: a
pini aliquatenus fortasse, & post longum tempus. Sed nullum medicamen D mnun bilem educentium minus aperit, quam aloe. Quare falso imputat hoc η'ς entum illi Mesee. quod omnium apertissimὰ ressitat Plinius libri ubῖς in mi septimi capite quarto ita dicen;: Noe sanguinis excreationes, si minsint, drachmat pondere ex aqua : sim minus , ex aceto pota sedat 'ς quoque sanguinem & undecunque fluentem sistit, per se, Vel e
haanorrhoidum quoque abundantiam leniter sistit. Sed est quod in orim
383쪽
notemus controuersiolam aliam, qu est inVerbis ipsius Galeni quq enarrauimus laconempe citato extitide thetiam: Assumpta pero , mi uersum corpus D inhifiunt. loco alio ex octauo de compositione pnarma riun secuta locos: Nonis mentotum corpus purgans aloe existit. Galeni sententia: Videtur contradicerereri
Dioscorides,qui praedicto cap.inquit: at micterim purgare.constatvreb: icteri in tum purgationem non fieri,nisiliumoribus etiam ab ipsa tetractis. Hic videripsi sit Galenus sinipsius oblitus, &nullaratione a contradictione esse liber. quinquari possimus dicere: aloem solam sine admistione aliorum potentius expurganum per se nihil expurgare vitra hepa sed commode venire inmissionem medicament, rum expurgantium totum corpus, &icterum soluentium atque adeo solam posset O , praestare:sed exaecidenti,expurgato nempe sataguine,qui est ab hepate in uniuersicin corpus diducendus. quaratione vesicasellis purgat totalis corpus ex accidenti, mse solum hepari neque quidquam est reptans, hac ratione solui icterum: aloe prohibente distributionem bilis, &natura interim discutiente quod cutem maculat.
Sed de his dictas ciunt. nam erratum aliud insues de aloe sequenti capite es
tecturi sumus. De compsi emediramentorumexturgotium. DI AERAQUE eorum medicamentorum, quae per artem incomposta sunt,&proinde a nobis simplicia dicuntur: diuersarum facultatum particulis constant, natura composita. quae ipse compositio naturalis, ad tentandam compositionem maiorem medicamentorum, irtifices impulit. nam cum actione aliquaest opus,ia medicamento autem cuius copia datur, commoda ad illam actionem est facultas, caeterum cum alia facultate, quanon est opus,contunista: solemus medicamentum aliud permiscere,quodfacultatem,qua est opus,augeat, vel saltem non contundat, eam qua non est opus,colhibeat. Haec solet esse occasio componendi diuersamia, camenta.Est alia, cum tam compositae proueniunt ex morbo indicationes, ut illis nullum simplicium, quae ad manus sunt, videatur posse satisfacere. duae hae occasiones fecere: non tantum alterantia medicamenta permisceri, sed& expurgantia. de alterantibus procedente opere dicturi siimus: de expurgantibus nunc sermoim stituitur. Ex duabus illis occisinonibus nascitur duplex mistionis modus. aut enim permiscentur purgantia cum iis quaecorriguntiaut expurgantia cum expingant,
bus. na cum quod paulo supra monstratum δ)expurgantibus medicamentis omni bus vis quaedam insit mortifera, aduersa ventriculo: non oportet illam solam ventriculo occurrere,sed talibus medicamentis permis requiet vim expurgandi ac ph& qualitate molestam emendentia itur ptu gandi vis permistione calidom: emea dat aduersafacultas a medicamentis natura sua ventriculo gratis, qualia sunt o dora. quae quanquam adstrietionem nonnullam habeint, qua ventriculo addunt robunnihil tamen prohibet expurgantibus permisteri.non enim habent eam adstri ctionem,quae ventriculum aut roborando, aut constringendo, purgationem imp diat: sed quae ventriculum nimis debilitari, aut laedi non permittat. laec dixerim Adeuitandam quorundam importunam prolixitatem, longissime disputantium; in liceat adstringentia relaxantibus permisceri . cum eam admissionem mire com mendauerit Galenus tertio de simplicium facultatibus,capite decimoquarto,pro prens milia exempla cum eorum, Fue natura coinposita sint ex vi adstringeRI & purgante, cuiust dialoe, tum eorum,quae arte componuntur, ut si rhu succ in scammoniae admisceas. Verum de his breui nos diximus:&quod res habet, Hippocrate desumptum est secundo deratione victus in morbis acutis,capite VBd
cimo,ubi ita inquit: Veratro quid nigro vel Lucum, vel seseli vel cyminum, lanistim,vel aliud quippiam boni odoris miseens.haec Hipp.Mos est aliis medici γ'
accusandus, salem gemma aut spica nardi permistere medicamentis expurganti hin cum in trochiscos redigumn aetera copositio est: expurgantiu cum expurgamih quam exsecunda occasione ortulia repatet. nam non alia de causa medicam purganda
384쪽
inuetinua alia aliis permiscentur: quam Vimul isticci evacuentur simul, aut aequ4 rque. in qua permissione duo sint potissimum obseruanda quod apud GD linum videre licet lib. cui titulus est quos &quando cap. vltimo, & in commentario loci citati litia. de ratione Victus in morbis acutis.Alterum,Vt medicamenta qui; pe nil emtu insin idestinus dem modi: qualia esse dicit veratrum,&peplium. dicuntur vero talia,non qu consimiles acuant succos diuersos enim possunt eu euare ut commode veniant in mistionem sed quae eodem tempore complent e diunationem. est enim duplex in medicamentorum potentiis dimerentia: quaedam quaein vehementia expurgationis consistit quaedam quae in motionis celeritate sentis itaque nonnulla cito purgantia, nonnulla purgantia serius. cauendum itaque est: ne siquid eorum quae serius purgant, cum cito expurgantibus permisceamus. feret tisimiladiuersia purgatio,hoc est,secundum tempus inaequalis: &itavicum alterius
cessaret motio,& Virtutem oporteret conquieu ere,altera denuo purgatio inciperet.
aut quod felicius fieret etsi non innoxii quod tardius purgat, erumpet cum citius ante: purgarionemipsam nihil iuvas,&molestiam purgationis,ac intemperiem
ventriculi vela ementerariens. Vnde nonnulli sibi videntur merito consuetudinem quandam medicis omnibus valde familiarem vituperare: admisicendi lenientia cum expurgantibus. vi casiamfistulare,gratia eXempli, cum agarico,aut stabarbaro.quo niam dicunt: impotentiora esse totogenere lenientia expurgantibus, & tardioris DB stionis. proindequelenientia nonnulli osterunt sola, deinde expurgantia seorsiam: interposito,scilicet,eo interuallo,quo sibi videntur posse lenientiu & expurgantium astionem in idem tempus deducere.Tamen horum sententiam ego minus probo. Nam quae lenientia tantum sunt,cum non expurgent, sed lubrico & leuitate succos deducant: non habent proprium operationis tempus sed si quid aliud est,quodve trem cito ad excretionem excitet, cito praetertant emollientia: sin minus, tardius. proinde cum medicamentis expurgantibus permista,pro Virtute ipsorum ex urga niter deducentia,quae expurgantia traxerint. quod unum bonumex horum permirustione expectabatur. Aliud est in expurgantium medicamentorum mistione cauet dum: neexomnium simplicium quantitatibus maior aliqua dolis re ultet doli profipria alicuius illorum. sunt enim medicamentis singulis propriae doses: quae quantit tessunt,qiuibus medicamenta illa commodὰ exlhibeantur,per experimentu inuent ut graua exempli: rhabarbari dosis est adrachma una usque ad drachmas 4. quas do-ses constat vel ad temperatum corpus dici quemadmoduin medica arte alia omnia: ita ut nulla omnibus naturis conueniens dossit; sed pro deuitanda multitudine praeficeptorum, ut aliae regulae,de medio semper intelligantur. quemadmodum omnium medicamentorum virtutes in media natura examinauit Galenus, ita ut in hac conu mentes quantitates examinentur,atque mediis naturis onerantur haec medicamen . talais quantitatibus: liceat tame aut maioribus aut minoribus nonnunqua exisibere, ' Fculiaribus eorum,quibus exilibentur, consideratis naturis. auin turis indistinctis, pr e scribuntur quantitates medicamentorum,ita ut nunquam aut infra quantitatem pharmaei expediat, aut supra liceat tentare. vertimi ego ad temperatam naturam
dici non intelligo. non enim de mediocri natura praescribetur regula, &reliqua mesturae medici permittentur: quando cum tam multa latitudine praescribuntur si . neque profecto cum dicitur scammoni j dossineste a granis quinque usque ad si Rodecim,&agarici in decoctione adrachmis duabus usque ad quinque. sunt enim haex amplaelatitudines: ut nequaquam verisimile sit, uni naturae totas eas quadrare. ω neq; cum vni cadicitur: ut cuindicitur,dosis electuari; indi maioris est aures treLuen conserat nonnihil natura scilicet morbi,&magnitudo,&mos. praeterea&anni tempus,&reliqua omnia,Nὴς in vi bim spectant,&praeparatio quae antecessit,& concoctio quae aut adest, ' d0n adest,&humor qui aut turget, aut non turget. horum enim ratione, in is ' R- uraeipsius qui aegrota plus minusveoffert medicamenti.Igiturhae doles' 'iux pergus naturis praescriptae sunt. Natalita medicamentu perpetuo assicis
385쪽
uno modo temperatos,& alio intemperatos: tamen expurgans medicamenturi non perpem cum reliqua omnia consideranda sint,qua: dirimus.siue temperituri hoe in loco intelliga quod optima temperie est: siue quod mediocriter cedit plici macis. nam&ididem corpus,quodmediocriterpharmacis cedit namin sua potes nunc exmodomorbi, aut ex occasione si adissicultersolui:&quod naturas ἡsie uitur, potestmodb exoccasione pharmacis reniti.Non itaque res ita habet. sed eurimedicamenta expurgantia dit neque alia aliqua medicamentaὶ operari non possint. nisi certa quadam quantitate adhibita, cumque propter moruseram qualitatem quam permistam habent,nisi parua fatis quantitate semantur, noria sint, aut etiam pernicios annuentum experimento est,ex multa medicorum dili Untique obsitus iution nunquam medicamentainfra minimam dosin extatbita insigne aliquid ope rari nec suprasummam dos in dari posse citra rotantis magnam noxa autetiari vitae discrimen.Quare danda quidem medicamenta sent his, qui dissicillime exput gantur,ctim reliqua omniaindicant augenda esse medicamentorum dosiin, in dosii maxima: his qui expurgantur facillime, attestantibus reliquis omnibus,in dosi mi anima: mediocribus, in mediocri: tamen infra minimam, aut supra summam nunc quam exhibendum est. quoniam hoc facit noxas non serendas, illud nihil confert. cum vero ab autore quopiam sine distinctione dicitur dossis, intelligendum est id quod dicitu esse dosin summam hanc enim oportebat magis definire, quam mi nimam: quanto scilicet aucta quantitate medicamenti, quam imminuta,peccatum v potestfieri grauius. Igitur cum medicamenta aliqua simplicia in mixtum aliquod coniicimus,considerare oportetsingulorum doses,& tantum ab uniuscuiusque dia detrahere,quantum reliquorum quantitatibus suppletur. ita ut quod ex illis omni.bus re ullat,nullius illorum summam dosin superet. esset enim illud perinde, ac si medicamentum illudin dossi maiori maxima daretur. Tamen intellige,non esse a solutas quantitates eorum quae permiscentis,considerandas,ad reddendam alicuius simplicium summam dosin: nisi contigerit medicamentorum quae permi centur, dolies esse aequales. n sit inaequales sunt: c5stat drachma,exempli grati eius cuius
dosiis est maior,non semere pro drachma eius cuius dosis est minor. Namsi quis det Marici dAchma media,&meduli cassiet uncia media, pro minima dos existimatun sasi drachma una Marici cum vncia una cassae, media censetur. Contra stofferat tibchma mediam a ci, & pro reliquo reponat drachma mediam scammoniae, tram scendit summam dosin. Igitur non sunt quantitates ab olutae considerante, sed proportiones.ut si ex agarico mens est medicamentum componere in minima doli,&de minima dosi agarici dimidium sebtrahitur: dimidium etiam subtrahi debet de
minima si medicamenti alterius, quodcvmillo coit.si vero mens est medicamen tum componere in maxima dos, perinde est faciendum. si scilicet dimidium ex maxima subtrahitur: dimidium quoque ex alterius maxima debet subtrahi, quanquam portiones illae inaequales sint. Nam constat: exinaequalibus dosibus,aequalesyane secundum proportionem, seminaequales quantitate absoluta. Corrigentia etia, να cum his medicamentis admiscentur, non debent haberi pro expurgantibus: Recta
liquorum dosibus debent detrahere aliquid. sed permisceri debent, ita ut fit ab ipsi
pharmacopolis ex arte: nobis seorsiim praefinientibus in syngraphis expurgantium doses. Ex dictis intelliges duos grauissimos errores Gentilis Fulginatis in librode prinportionibus medicinarum. dicit enim primo, cum coeunt multae medicin solueto
debere aliquam illanim habere dota propriam indosi compositi: quandoquid
reliquas inquit non seluere, quod non habent conuenientem quantitatem. tam fallitur apertὰ. na potest, exmultis minoribus dosi conuenienti, i is compositi inueniens resultare: immo vero, si una illarum habet conuenientem, necesse est tione aliarum compositum habere nimiam. dicit deinde: licere medicamenti sex
tioris, admixti cum debilioribus, praestare plus, quam illius medicamenti sexdR ris, sit summa dosis. ita ut scammoni j summam dosin dicat duodecim grana; xymen concedat elestiarij ex stoechade, epithymo, & hiera partem, in qua si moni j solius sint triginta grana. quoniam, inquit, datur scammonia cum d ii nantibus illam ad inferiorem gradum. tamen hic error non est serendus, yx
386쪽
ut DIC: ET PHILO s. L I B. IX. 3 i
inesciosus. non enim selmi gratia admissionis aliorum,nisi corrigentia sint,addem Ionestunius dosi: sed tantum subtrahendum, quantum iliorum portionibus ditetur. namsi intensium remittitur a remissis remissum intenditur ab intensio. at Tia semata proportione simpliciu quam dirimus, fit mistum remissius intem illini, simplicibus,&intensiius remississimis:&quantitas dosis prouenit tanto maior Asilatensiorum, quanto compositum illis est remissius: & tanto minor dosi remis.
librum quanto illis est compositum intensius, fitque hac ratione conueniens dos laquibus satis elucet error Ioannis insiles: qui aloem melli admistam minus e
turgare,quam sinemelle, scripsit. nam mel ipsium per se siubducit aluum: non ergo is Vim soluendi cohibebit. dictasi obstruentur in compositis medicamentis:
Vt quoniamsum corrigentibus permiscentin sine grauibus symptomatis expurga fio fiat. quoniam fiant,non diuersa:atqui quoniam praescriptam seruant do-fum regulam,nec nimia sit,nec deficiens. quare omnia circa expurgationem re radent Sed deexpurgantibus medicamentis satis diximus: de alterantibus nunc diacendum est. de modo quo operantiu , est caput Iz. primi huius operis libri. de tacundis qualitatibus P in cognitionem primarum nos ducim dicemus in primis
qualitatessecundae quas primas indicis.
is cap. V. ΡΗ1Loso PHI sere omnes,&medicorum non pauci,exsecundis qualitatibus mmantur temperies rerum: non dissidentes se hac ratione posse qualecunque sit temperamentum ratione syllo stica inuenire. cum enim secundas facultates ex priamis nascisses per uaserint: qualitates secundas ex modo quo fiant primae est vero id temperamentum nasci,certum Ueputant. Cum vero haecita haberephysici omnes
dicant: deinde in secundarum qualitatum significatitae variὰ opinantur. nimirum dant ath candorem calori,alij frigori, viriditatem perinde, higredinem eode modo. densitatem alij frigoris,alij caloris sebolem dicunt. hinc fit ut oleum alij calidum, alijs' modumstaniant:&acetum alij vrem,alij perfrigeras vehementer esse contendant. neque silum dehis,sed vetae venenis ipsis,quibus certum est alterum summe inesse:
luereant:ut non desint,qui cicutam venenum calidum esse contendant. peperit vero iure hac omnium minime ignoranda medicis, tantam Minionum varietatem ipse
placiti ex quo procedunt falsitas: quam primus omni ucapientissime prodidit Gai nus .statuunt scilicet: ex coloribus & accidentibus quς insequuntur modum substa ii &saporibus,sentiri posse rei cuiuspiam temperamentum. quod tamen de no nullis qualitatibus omnino est falsum: de aliis quodammodo verum est, tamen non Qmnino,ut sermo hic monstrabit.Qua ratione alba calida esse dicas aut frigida,& nsegra contraria albis ut colore, ita temperamento: cum nix & calla sint marime cam
φ dida,&lac tithymalli vero lacti sit concolorὶ iam vero de crassitie aut tenuitate quid dicas: cum tam Hyda quini calida medicamenta possint esse vel tenuium partium Iricrassarump&videas platraque denseti afligore,& alia multa crassescere a calore. im odores&sapores quo pacto indicenti cuni cicutam expetiamur graui odore &3 Meamaroξ nimirumomnia haec argumenta,quae ad cognostenda temperamem x rerum ducuntur a secundis qualitatibus, ab extraneis quibusdam dicit esse Gai m :eiuni fidit,quod ab operatione ductum est. nimirum quo dcalfacit,calidum est y0d restigerat frigidum: dummodo in temperato corpore periculum fiat, aut et i m in corpore aegrotante, arguimento ducto a iuuitibus & nocentibus. id enim
so quo frigidum laeditur, est frigidoen:
in , icilicet,ealaesio alterando fiat.nam ratione causemores,nihil mirum calidum prPIςx nanuam corpus lydia Egidis, ut febricitantes saepe heduntur ab aqua frigida. 'nimaduerte tamen, quanquam quod calidum praeter naturam corpus laedit est ' ,'alidum est: non tamen perinde quod iuuat,frigidum esse, nisi id vehemen' ι α quae remissius calida fiant, possunt iuuare. sed haec curationis Ri dxun attingunt. modo illud unum statuimus, nullum' esse certum argumenti
387쪽
Ibeum adinveniendum rei cuiuspiam temperamentum secundis qualitatibus tiexmodo quo nos assiciunt solum: itavi inhac doctrina nullum ratio locum hibes sed totasit empiricae sed dicet siliarcit ahabent: quorsum Galenus de saporibuit temperametis si1 Iulorum tammulta disceptat quarto desii . med.fac. dicensi hessapores caloris est e,illos si risi Praeterea,qua ratione pessumus effugeret Iudain mentum quod in principio propositum est: secundas qualitates ex primis fieri ciproinde sequi illarum modum t Animaduertendum hic primo es nin idem Hesqualitatem aliquam ex calore fieri,aut in calido corpore esse. Vt gratia exempli: mi ritudinem ex calore vincenti nasci,aut calida esse amara. nam fieri potes : ut res si qua amarasit participatione partium calidam,tamen Vt tota calidanon sit.sumenta uomnia medicamenta, quantumuis simpliciarideantau composita tamen naturaiae picemnque ex contrariarum facultatum partibus. eodem modo intellige de alii, qualitatibus. animaduerte praetereae qualitatum sectandarum quasdam neque calo
ris, neque frigoris esse soboles:huiusnodi sunt colores. quasdam quidem esse: tamen neque eas significare exacte temperamenta medicamentorum:tites fiunt modi se,.stantiae, odores & sapores. Singulorum vero rationes iam dico. Colores, vidisti inest tertio libro ex sententia Platonis,quae hac in partes alte est probabilion sunt dissi mul quaedaα splendores in extremitatibus corporu. participantur a corporibus ad missione splendidi, quod est naturae ignis coelestis:cuelementis,quae per sesine ces, re sunt dictum quoque est: ignem illum neque calidum esse, neque frigidum, sed is splendidum. ex quibus constat: proportionem & admistionem huius ignis cum eis
mentis, non permutaturam rei temperamentum. eoque colores nulla ratione inetemperies significare: sed colorem quemcunque poste cum calore, & cum iugore consistere. sed si haec vera forent saddes non fieret res eadem,qubdureretur,aut μfrigeraretur, alterius coloris. Sed neque haec conuincunt.Nam fit alter, aut alter c, lor: q*ia variat proportio ignis coelestis ad elementa.Haec variare potest bifariam: aibeta aut imminuta quantipate ignis ipsius,aut eo non variante,sed permutatis ipsisele mentis. augeri aut minui ignem coelestem simpliciter, neque calorem auget neque frigus cum ille neque calidus sit, neque frigidus.Sed alteratio secuindu ipsa liementa, potest calorem ut frigus augere. elementorti enim sunt primo calor & fri s. quod ipa prima generatione res haec viridis sit,illa nigra,potest facere maior, aut minor ignis coelestis participatio: elementis aut eodem modo,aut diuerse, ut tu velis fingere, habentibus. Sed quando res quae modo alba est aut pallida, gratia exempli, colorem commutat: passione accepta secundum clementorum substantiam, id patitur. quo sit, ut de rerum diuersarum temperamentis natiussis ex diuersis coloribus nullum sesere iudicium possis: itanen de rei eiusdem quae colorem ex colore comparauit, te ustione denigrantur primδ,deinde dealbantur: & excrementa humana nigra fiunt, nunc calore,nunc frigore sed dehis aliis locis docuimus ratiocinari. Itaque colore hoc modo se habent. Crassitiem& tenuitatem, &reliqua accidentia modi substam stiae non dubium est ex mistione elementorum prouenire. sed cum elementano duo sint,in Mibus secundum solam rationem maioris aut minoris unius ad alterum possit proportio variare,sed quatuor, quorum quodlibet utcunque immutatum totam proportionem immutat: fiunt complures mistionum modi,& illorum variςtas mira facit, ut euadere res possit calida&tenuis,& frigida & crassa, aut frigida & tes Nam finge magnas proportiones terrae&ignis, mediocrem aeris, minimam aquς sit res calida&crassa. si vis frigidam&tenuem: finge aquae&aeris maximas portist nes,minimas terrae &ignis. rem frigidam &crassam,aut calidam & tenuem:noprii dissicile intelligere. quod si nos potuimus ex quatuor elementis modos mistionRm excogitare,quibus haec fient: quanto verissimilius est, ipsas rerum naturas mille talis emachinaturas. Quare neque accidentia cum ex prima generatione res comit 'tur, quidquam possunt indicare, saltem de temperie esidi & frigidi . sed nequo ς sicci &humidi temperie videntur posse significare.Nam cum ex quatuor et phymaliud sit crassum & siccum,aliud tenue& siceum, aliud erassum & humidum, sty temre&humidum: constat quodcunque temperament posse cum quocu i m q
388쪽
Lbstantiae consistere. mollities & durities longe differunt a crassitie&tenui ie.sunt enim medicamenta dura,sed stiabili tenuiorum partium,quam mol si, sedglutinosa. potest vero esse quod auru est,mabile, aut n5Diabile:&quod molleἶlutinosum,aut non glutinosum. Itaq; potest esse medicamentu durum, estentum partium: molle, & crassarum. Igitur longe diuersa accidentia sunt
eligities &tenuitas partium, a mollitie&duritie. cum itaq; ex crassitie aut te uilitate non possit rei temperamentum coniectari: ex mollitie aut duritie vide,
ut posse non enim alia ratione distinguit Galenus membra mollia a siccis, intractatione de temperamentis . tamen has quoq; qualitates scire licet significa i. te humore M siccitatem quae actu sunt, & has ipsas cum quibusda limitationi ' bii, exclusis nempe vehemente stigore, & ardente calore, quae duo possentiudiciu perturbare. Sed neq; cum his limitationibus, ne quibusvis alijs,pos.
sis ex mollitie aut duritie,humore aut siccitate quae sunt potentia, intelligere. nainuti & bilis,&lotius ,&mille talia, mollia sunt admodum,&sicca: rursus c curbita,&persica res his multbduriores,humectant.requirimus vero in medicamentis potentia,no actu qualitates. quare neq; mollities aut durities ad hanc doctrinam quidquam conserunt. Sapores aliquanto plus significant: quin potius quantum in ipsis agitur, euidenter indicant temperamenta substantiarum, quibus insunt. Sunt enim illorum quidam, qui nunquam non fiunt ex fiigore, i, hi sunt acerbus,austerus,& acidus: quidam qui semper ex calore, hi sunt salsus, nitrosus, amatiis, &acer. quanquam neq; hoc passus est Averroes sine controuersia transigi, lib. s.collect. 27. caetera ex Galeno recipiens, negat saporem marii ex calore fieri semper: sed ex calore aut stigore fieri posse, modo calor aut
stigiis cum desiccatione coniungantur . nititur haec monstrare exemplo mulularum reru,quae cum amarae sint,calidet no sunt. cineres sane constat esse ustione
senitos,sed fiigidos & siccos & amaros.cicuta omni u maxime videtur illi fauere: est enim stigidissima usq; adeo ut necet,&amara.his addit hac ratione: Ductus oes cum maturantur, calidiores fiunt. est enim maturitas concoctio quaeda,&omnis c5coctio fit aucto naturali calore.sed sunt fiuctus,qui cu ἱmmaturiso adhuc, aniati sint,maturati dulcescunt. Si ergo cum incalescut,dulceseunt ex amaris: et nonnunqua amarus sapor ex Egidiori causa; quὸm dulcis. His rationibus ductus ita statuit: amaru saporem sequi siccitate, siue ea cum eatore, siue cu frigore coniuncta sit. est vero ultima haec argumetatio aduersus Galenu sostior:eo quod Galenus ipse inuestigat ex modis maturationis saporu causas. fi
stus enim oes ostendit ex saporibus frigidioribus ut ita eos appelle ad calidiores procedere. Fiunt enim sui inqui id ex acerbis quaeda acida, quaedam dulcia,
quaeda pinguia.ea nempe quorum acerbitas resoluitur solo calfactuidulcescunt manentia dura, &seruantia quodammodo acerbitate, Ut castaneae. quoru verbacerbitas resoluitur sola humectatione aut sumor est aqueus & crassus, fiuntq;oit austera: aut aereus&tenuis, fiuntq; acida.quoru acerbitas resoluitur calfactu humectatione: aut humor est aqueus,&fiunt dulcia & mollia: aut aereus,&bsint pinguia. Hi saddit Averroes, fieri quaedam ex amatis dulcia:quod ex ipsis seni Irincipijs videtur firmissimum argumentum temperamenti frigidio-qvd id indicat,ex maiori calore amaritudinem fieri semper quam dulcedinem,iςd aliquando. quod neq; Averroes neget. Caeterum,ut paulo ante dixi, Galem p i contra censet.neq; ille solus, sed cum illo omnes medici: demptis, uno Α-vςπQe inter superioris seculi autores, & inter hodiernos Francisco Valeriola, Rςn rratione quarta lib. 1. qui reliquos omnes prouocant in hac controuersia./men non Omnes vincuntur illorum argumentis,quantu ego intelligo: quinpptius illi Vincuntur, quos argumenta,non leuia illa quidem, sed quae non ca-ςRxim dilutionibus,ab opinione receptissima reuocarunt. Nam ea omnia ar ab exemplis rerum frigidarum &amararu desumpta sunt,unica itinctione diluuntur,quam paulo antes scripsimus: no idem esse, dicere, O β δ' ritudo nascitur ex calore, de omnia amarasunt calida. cum res aliquλ
389쪽
possit esse excellenter frigita: quae tame participox L lid partes, quarum ei. amara fiat. Sedad des his, si calidae partes plures sunt,aut maiores frigidi, quoque calidam fieri. nimirum clim duae substantiae contrariaru qualitatum esniunt in unam mixtiobem:vincentis aut magnitudine,autantensione, delibris
natio tribuitur toti. si vero pauciores, auς minoros sunt p rtes calidae frigilii non possint toti medicamento impertiri suos sapore. , quin potius sapor iliti dirum partium elucebit. Non igitur videntur duo haec simul posse vere diei i marum saporem esse in calido,& medicamentum aliquod frigidum, amatuti se gustui exhibere. Est sane haec argumentatio secunda, subtilis. sed audi disitionem, qua perceptarem ipsam intelliges distincte. alitates secundae alteri. ii perantur mutua admistione,ut & primae tamen sunt illarum aliquae, quae c*te ris paribus squod attinet ad magnitudinem, Mintensionemὶ natat magis suili
alias in suas formas transmutare,quamin aliarum formas abire. sunt vero tale, extremae qualitates: atq; inter ipsas extremas qualitates, est semper aliqua, ceshoc praecipue inest.ut inter colores,niger hoc habet insigniter.nigrae enim sub stantiae etiam minima portio aliam quamcunq; inficit: nigra verbaegerrime eo lorem amittunt.hoc etiam principium accepimus in tertio libro, ad monstrasdum:posse fieri urinam nigram,& tenuem.quandoquidem ostendimus haera tione: multo minorem portionem sussicere ad denigrandum, quam ad cras tudinem inducendum. quod inter colores habet nigrities, hoc habet intersa lapores amaritudo. quodnon minus licet experimento explorare. In vas aliquod aqua aut posca plenum,immitte tantillum bilis, aut distatue tantillum aloe, i es videas totum liquorem continuo amarescere.contra Vas plenum bile,tanta immissa aqua aut posca dilue, ut amaritudinem deponat: & videas grandes congios liquoris insumi, ux vix tandem amaritudo evanescat. nimirum amaritudo ubicunq; est,elucet:quantumuis exiguis insit partibus, & multo pluribus comvariae qualitatis admista sit. quare nego, si quae res amara se gustui praebet: cali. darum partium habere plures, quam frigidarum. non enim arbiitror tu neges liquorem conflatum ex aquae libra una&bilis octaua unciae parte, frigidum esse. quem tamen experiere amarum. Quod fruetis aliquis ex amaro maturita te fiat dulcis, non recipio. non enim putauerim, eum qui vehementer amarus sit, satis dulcem aliquando euasurum. Quod vero ex vehementer amaro minus amarus fiat, & dulcedinis magis particeps, aut ex parua aliqua amaritudine dulcis: non nego. tamen video esse duplicem modum huius maturitatis, saesententiae contrariae aiiuertione: aut excretis amaris partibus pro excrementis in ter coquendum: aut permistione humidarum partium deponentibus aridit Diem, atque ita dimittentibus amaritudinem. fit enim amarus sapor, non ex cal0-
resolum: sed ex calore, & siccitate. viralibet qualitate deposita remitti potest.&sane ambabus rationibus hoc fieri mihi persuadeo: bona parte abeunte e mincontento humore, qui resoluitur, reliqua permixta cum humore utili. sei sde speciebus maturitatis dicemus multo plura in commentarijs,quae Deo dan te citb sumus edituri in quartum librum Meteor. Aristotelis. Sapores itaque ex quibusdam temperamentis fiunt non ambiguis: sed gratia permixtionis diuer sarum partiu,nihil indicant certum. Notatum vero hic velim,antequam hoc
caput concludatur: nihil esse impossibile saporem aliquem frigidum lita voco distinctioris doctrinae gotia eum, qui frigus propriae substantiae significat iζ-ri a causa calida, hoc est, rem aliquam acescere actione causae calidae. Nam n que rem aliquam refrigerari a calore ex accidenti est impossibile. quare nihil perturbere, videns vina acesicere ad solem posita: neque si quando Alexandrum Trallianum,aut Avicenam,autalium quempiam autorem, audis dicentem,ci libum ex calore ventriculi acescere. Nam praeterquam quod doctrina ipsa per ῆς est suspect . quod alio loco explicuimus: aduersus ea quae modo diximus des poribus nihil affert. Nam multo aliud est: saporem nasci ex temperamento cylido aut frigido quam fieri causa calida aut frigida impetente extrinsecus. Sapρ res ita habent ut dixi. Odores eiusdem naturae sunt cum saporibus, ut secu' q
390쪽
' MEDIC. ΕΤ PHILO S. LIB. IX. 37s
is bio ostendimus: minima quadam differentia dissidentes crassiti ei aut tenui talis. Sapores scilicet sunt aquae , Odore Vaporum, quare odorum differentiae, si titi a nobis possent, perinde indicarent, quantum suspicor, ac sapores. ta rien quia differentiae nos latent,prae nostri odoratus imperfectione multb mi nus ex odoribus persentimus,quam eX saporibus. Narneorum quae ad odora tum pertinent, nullas species sentimus,sed haec duo solum: sit ne res odora, an inodora,&sit ne odor gratus,an ingratus. Haec Vero nihil possunt signifieare. Nim quod res aliqua sit inodora, fieri potestex partium crassitie:quae,ut antea diximus, potest cum calore & cum frigore consistere. iam verb ut odorare, io quaepiam sit, calorem quendam exigit. tamen obest partium diuersias, quam in ungulis rebus ese diximus, multo magis iudicio, quod ex odoribus fertur,
quam ei quod ex saporibus.Nam omnes partes,ex quibus res ea, cuius temperamentum exploratur,constat,occurrunt linguae, quanquam sint multiformes: odoratuitamen illae solum, quae in Vapores soluuntur. quanquam ex multis γlijs res sit conflata. collegimus itaque, ex nullis qualitatibus earum quae secundae appellantur,firmum satis indicium sumitemperamenti. superest igitur sola expetientia: cui unicae fidendum est, etsi a saporibus nonnihil iuvemur in hac dignotione.Notandum obiterhic est, falso dixisse Valeriolam, Galenum opin iii nihil amatu posse esse boni odoris. Nam quanquam capite vigelimoprimoto libri quarti de simpliciu medicamentoru facultatibus scripsit: uitrii-ὐδέ
- ἱ εὐώδει:tamen eodem loco statim ante haec verba, ita dixerat, In omnibussere consentiunt gustus,&olfactus. tamen insuauissimis, velut rosae, differunt/quidem,&plurimum dissident. non enim solum gustantibus suauia non sunt: sed amaritudinem etiam non paucam prae se ferunt. Haec cum dixerit, quibus aperte concedit amaram rosam, suauissimam esse odore, imb verb misso e emplo,hoc saerunt ita contingere,ut quod suauissimum est odore, non solum non sigratum gustui, sed amaritudinem etiam prae se ferat, atque eam non pauca quomodo statim diceret, nullum amarum esse odorum, si sanus modo erat Z multo igitur probabilius sit, aliquid aliud in Galeni verbis contineri, quami illum insanire . quid illud siti quid aliud, quam quod mox addita verba declarant: quae Valeriola in enarratione omisiti est enim haec cota dictio: mi ηήγηγκρὸνὐAmm l εὐωδει,ὐη' - φαρ- - ἡψών n. id est, atque quia amarum est, nunquam est bene olens, neq; Vt pharmacum, neque ut alimentum nobis gratum haec Galenus.quae non aliorsumdixit, quamquba amara etsi habent picerunq; gratos odores, quod mox dixerat: tamen quales pharmaca, aut alime
lagustui grata, nunquam habent. nimirum sunt alij quidam odores, qui dele- unt nasium,alij qui prouocant gustum: illos plaerunque adesse rebus amaris dixerat, multum hac in parte consentiens Theophrasto: hos negat, experimento ipso ductus. nullus sane quantumuis moschi odore delectetur, ad illius esum o prouocatur. nihil itaque hac in parte est erratu a Galeno : neque est quod Valeriolafingat hostem,quem feriat. sed de proposita disputatione haec scire expedit. De vino ,si ne Mnidum o siccum. Cuj. VI.TΛΕ vini temperie parum videtur inter praecipuos artis medicae autores con-ς uenire. Nam Galenus secunda particula aphorismorum Commentario V
decimo, vinum calidum & humidum esse dicit. eandem sententiam scripsit ins0mmentario decimo octauo eiusdem particulae, & capite decimo sexto libri inrtih de caussis pulsuum, ubi docet: vinum nutrire celeriter, quia in eo est Viso gQn calor, dux humoris. Paulus etiam& Aetius vinum calidum & humidumisipundo gradu dicunt esse. Seg contra est, quod idem Galenus quinta parsi ςs aphorismorum commentario quinto, vino calfaciendi & desiccandi po-xζntiam videtur tribuere, his verbis: Rursus autem qualitate sanat, eam quam istcit affectionem: neruos calefaciendo, atq; exiccando. Est igitur constituta Ryga controuersia inter grauissimos autores, Δί in ipsius Galeni Verbis. quam