Desiderij Erasmi Roterodami Lingua, sive, de linguae usu atque abusu liber utilissimus

51쪽

4o x L I N G u Apendentem . quid deceat , quid e pediae , quid non , quam quod sic sarrientis os dixit effrene, quodque incogitantiam eius dixit exlegem.

Quemadmodum autem equus nullo freno coercitus , saepenumero tum

sessorem tum seipsum in prςcipitium aliquod, aut in paludem defert, per dens simul & periens: ita lingua nisi

rectae rationis moderatione coerceatur, exitium ad fert , non solum his qui auscultant creduntque dicenti, verum multo saepissime ei qui sic temere deblaterat. Qualem fructum affert ager natura quidem bonus sed neglectus , talem affert lingua suae permissa libidini. Nam ego in hoc Euripidis versiculo, non finem ut hactenus literatis visum est, sed vectigalaibitror significare. Unicuique membro corporis siHis usus est designatus , qui si rectus sit, nonnullam adsert commoditatem :, sin minus, incommodo quidem aliquo mulctatur quia bustis est. veluti qui perperam cernit fortassis impingit, & aut tibiae livorem , aut fronti tuber cone iliat.

52쪽

ERAsMI ROTER. Gelliat. Verum ut linguae moderati summam affert & gloriam & utili tatem . ita si quis abutatur, pro fractu recipit exitium. Fortasse leve damnum, est pecuniae dispendium, verum ut in primis pretiosa possessio est honesta fama , ita gravissimum est damnum hujus jactura. Sed hoc quoque gravius damnum arnassio vitae, vel ob id quod semel amissa nullis artibus queat reparari cum pecuniae jactura facile sarciatur, famae , licet aegre , tamen aliquo modo corrigi potest. Sed omnium gravissimum est animae jacturam facere , hoc est, aeterinnam perdere felicitatem , ac sempiternam mortem lucrifacere. Haec omnia mala , cum potissimum nobis proficiscantur ab intemperantia linguae, nonne videtur hostis suae salu

tis , qui tam frugiferi , sed ejusdem

tam perniciosi membri curam negligit 8 Quoniam autem famae iactura levior habetur quam pecuniae, prae postero quidem judicio, sed plurium: hac de re prius dicam. Sunt vitia qua conciliant odium aut invidia , veluti

53쪽

. ..

x L IN Gu Aarrogantia & violentia , sunt quae contemptum , veluti luxus & libido. ignavia & stuliitia, nullum tamen O-imnium reddit hominem vel viliorem , vel magis aspernabilem, ac nin gis etiam invisum, quam futilis N importuna loquacitas. Id arguunt tot probrosa veterum cognomina , tot dicteria, proverbia, fabulae, quibus taxarunt homines huic obnoxios morbo, ut cum loqui non didicerint, . tamen tacere non possint. Eupolis e

nim illos non loqui sed garrire gixit depingens hujus generis quempiam K

Sic poeta distinxit &quemadmodum Sallustius Ioquen'riam ab eloquentia : Iatis loquit loquentiae, sapientiae parum. Nam ut eloquentia nunquam abestig sapientia , ita loquacitatis vitium semper cum stuli ilia conjunctum est. Cel hris est & Epicharmi versiculias ,3 quo notavit hominem , impendio garrulum , qui cum non valerςt dicendo, tamen ob linguae vitium tacere non posset: οὐλ Mν, inquit, 'ο γαν

54쪽

ERAs MI ROT BR. 43ὰδμαας. Aristophanes poeta multis insignibus vocabulis. ac velut in hoc ipsum confictis depinxit hominem improbet loquacitatis: ἀν- ω, inquit,

πιο πιο si μα. Sunt quos etiamsi ratio non cohibet a stulta grarrulitate, ramen coercet pudor, de idcirco posuit agrestem improbitatem, αγρο appellans. Deinde quoniam isti solent

magnis clamoribus asseverare omnia, neque cuiquam concedere, ut semper inscitiae comes est confidentia , αυθαδος*μον vocavit. Porro e Rhenem linguae petulantiam, & quan dam ut ita dixerim, garriendi temulentiam . de nidue futilitatem nihil quamvis arcanum continentis, tribus aptissimis verbis denotavit, αχαλπον,

mum sumptum est ab equis freno carentibus, alterum a vino in diluto, ter ttium ab aedibus , quae carent foribus, quod malum Graeci simili verbo di

Orationem exuberantem , ac supervsuis redundantem . Graeci dicunt scieti ο -

55쪽

4 L I N G u A-ἄολαγο . quod vitium ineruditorima etiam scriptis & deprehenditur& excusatur. Iam signifieanter dixit Aristophanes hominem qui praeter modum esset garrulus , ut intelligas eu duplici nomine intolerabitu, partim quod meras nugas effutiret, quod ipsum puerile ac muliebre est, vel insani potius, partim quod hoc ipsum faceret immodice. Tertia vox eleganter ex tribus dictionibus est composita, ex quod sonae fastum & arrogantiam , dc 'ς squod declarat fasciculum sive congeriem, & iεν. quod fluo significat,unde&ρημα , ut intelligas sermonem citra delectum temere profluentem non sine arrogantia. Quin & aliis probrosis appellationibus Graeci

genus hoc hominum denotant. Etenim cum dicendi gnaros appellent νηττως ac λογι istos moleste loqua

ces vocant λαλους, ς ,

. nec minus ignominiosis vocibus de ignant hos Latini, lingua ces, locu

tuleios , garrulos, verbos s. vanilo quos, nugones, blater Ones, ac rabu- , las

56쪽

ERAs Mus ROTER. .6stas appellantes, nec loqui dicuntur, sed nugari, garrire , blaterare, loquiis tali , rudere , gannire , Obstrepere.

obtundere, obturbare, coaxare, rugi-.re, latrare, mugire , grunnire , cornicari , crepitare , tinnire. Quin & phistaru loquacitas, tametsi non indocta, magno odio fuit apud veteres. Iam vero quod proverbiis exagitatus est olim hic hominum morbus , sumptis undique metaphoris ab omni rerum & animantium genere, quae strepitu suo molestiam afferunt auribus. Hinc illa et Turturea)unt loquacior est , pica , graculo, stur nove loquacior, Magis obstreperus ansere, Cicada vocallor, Caute aut littore loquacior . Magis garrulus quam Cite-xia. Quin & ipsum hominem garruislum & obstreperum vocamus Archi tae crepitaculum e qui finem loquendi facere nescit, Dodonaeum aes, Azrhabium tibicinem . Spermologon,

Dauliam cornicem . Tellenitiam eis

eho, balneatorem: Quin & nihil non effutientem, si quid arcani creditum sit, dolium pertusum appellant. ΜΟr-

57쪽

6 Li Nau Αbum autem ipsum significanter ἄν νιν, μὴ χν dixere Graeci, quodqinem admodum vulgus hominum xino ς3lUδ' ictum solet, effutire silenda . ixa qui etiam loquendi libidine veluti temulenti redduntur , quoque diutius gar

riunt, hoc effutiunt ineptiora. Bat tologi et convitium habent etiam euangelicae literae, licet a fabula napum, . nimirum a Batro pastore. cui Mercu- rius qui boves abegerat, vaccam dedit ne furtum proderet, ille promisit se summa fide taciturum, mox reveris -sus mutata specie simul eum voce, pollicitus est, taurum cum vacca si . turtum proderet . ac protinus ille: Sub illis montibus inquit erant, & erant sub montibus illis : Rissse traditur Mercurius ac Batti battologiam imitatus, & me mihi perfide prodis, me mihi prodis ait, simulque infidae insuae hominem vertit in lapidem, - qui Latinis index dicitur, quo aurifices explorant aurum , atque ut hie festiviter adjecit poetae In nihil merito verm es infamiasaxo. Ad haec quemadmodum balneatores

58쪽

ERAsMI ROTER. 47 ob morbu garrulitatis iam olim male audiui, ita male audiunt & tonsi is res , quod ad utrosq; conveniant .homines otiosi & loquaces , quorsi con- , tagio redduntur ipsi quoque tales. Affcta est &huic rei fabula. De Midae auribus frequenter audistis , eas

cum rex purpureis tiaris tegeret, tonsorem tamen famulu fallere non potuit. Is cum arcanum nec auderet proferre ob metum domini, nec tacere posset ob naturae vitium , se eessit in agrum desertum , & in effossam terram deposuit voces, quas continere non poterat: Auriculas Asini Mida rex habet : mox regesta terra fossam operuit, ne qua possent. Venire in publicum , ipse abiit exoneratus. In eo loco post enatum est arundineiatum : itaque arundines vocem ex ima

terra haustam sparserunt in vulgus, se ut nihil iam esset notius quam illud: Auriculas asini Mida rex habet. Nihil vetat ridere fabula, modo quod subest vere serium figamus animo. Quot hodie videmus huic tonsori similes , quibus si quid arcani credideris

59쪽

8 L r N G u Aris , sic parturiunt quasi rumpendi. nisi rursus in aliquem effutiant quod acceperunt ' Quaerunt aliquem sui similem , & multis obtestationibus stipulati perpetuum silentium , depo-

ruunt onus. Ille rursus quaerit alterum,& hic rursus alium, ira fit denique , ut intra paucos dies populus sciati quod

uni creditum erat. Interdum &vul. gus verum videt, est ubi peςcer. Attamen insignis & evidens morbus sit o portet, & a quo naturae sensus vehe menter abhorrent , quem imperita multitudo tot scommatis, tot proverbiis , tot convitiis ac fabulis proscindendum existimavit , quot nec furtum, nec adulterium, nec iu-cestum lapidavit. Si leve pondus habet unius cujuspiam e populo calcum Ius, certe tot nationum ac secutotum consensus non potest videri levis mois menti. Denique non haec populi su D fragia sunt, sed oraculum potius naturae. Iam vero perlongum futurumst, si referre pergam, quot dicteriis, quot apophthegmatis viri graves ac sapientes hunc intemperanias lingua

morbum

60쪽

ERAsMI RO TE R. 4'morbum taxaverint. Inter omnia di

cendi genera laudatissimum est quod i Atticum appellant, quod id longissime recedat ab inani tumultu verborum. Lacedaemonii vero , quorum aliis in rςbus prae caeteris Graeciae nationibus laudatur integritas , cum primis invisiam habebant inanem ar rulitatem a factis strenui, verbis par cissimi, adeo ut nullum linguae artificium reciperent, quod artificio vicina siu fraudulentia , sic existimantes oportere sermonem bonorum viro iarum e pectore proficisci, non ab arte. Quanquam & apud Romanos seroco ut igit honos rhetoribus , diuque controversum fuit, utrum orandi facultas ab arte proficiscatur an a prudentia, & rhetorum prςcepta , quae post a Graecis tradita sunt , plusne conducant ad bene dicendum , an o si ei ant. Certe Ciceronis aetate non desuerunt, quibus displicebat ea fotrima, qua perfecti oratoris velut exemplar quosdam proposuerat. Sane Bru- 'to viro singulari praedito integritate probata non est. Atque adeo in ipsa C Atheia