Raccolta di varie croniche, diari, ed altri opuscoli cosi italiani, come latini appartenenti alla storia del Regno di Napoli di Pietro Giannone. Tomo 1. 5.

발행: 1782년

분량: 399페이지

출처: archive.org

분류: 전쟁

71쪽

PRILI ppI C OMIN S tuto non posset fidere iis quae proponerentur , te quod ho minibus idoneis careret, Sc quod belli duces non idem sentirent omnes . Hoc milii deinde retulit ipse . Ad eas limstitim copias interim venerunt Germani pedites , ad duo millia , s equites circiter mille , quos Maximilianus . Caesarzuxilio mittebat, eisque Fridericum Capetarium praesecerat. I orum adventu studium pugnandi hostibus accessit', qui Trecium prosecti, te instructa acie, nostris praelio vel - .lent contendere, potestatem secerunt. Sed licet numero nostri superarent: tamen praelio superiedendum esse putabant ,

hanc rationem secuti , quod si quid gravius accidiiset , letis a millis copiis , in summum discrimen regem essent adcucturi, de quo nullum haberent certum nuncium , obsessis omnibus viis . Relinquebatur ergo , ut Novariam se reci-rerent, quo cum Veniissent , de frumento reliquoque comis meatu parum diligenter providerunt. Tune enim sine ullo sumptu facile poterant importare quicquid vellent . Hostes in secuti . illos: aliquanto post , non procul ab oppido caltra posuerunt. Ab ea valle, in qua reκ aliquot dies permansit, ut supra scripsimus , . et rensus erat maxime arduus ad culmen Apennini montis. Helvetii alitem , qui facinore illo nuper admisso Pontremuli, regem valde offenderant, num ciabant ei, quod si ipsis imosceret, velle se tormenta omnia in superiorem locum perducere, quae erant circiter quatuordecim , maximi ponderis I Ubi rex liberaliter respondit , illi funibus collisti, bini simul, Je circiter ducenti', e

dem tempore L commeatu , cum aliquousque essent p

pressi , defatigatis alii succedebant integris viribus . Adjumento quidem illis erant equi, ad eam rem destinati, sed praecipua fuit ipsorum opera, quae nisi intervenisset, desperatissimae erant res nostrae . Turpitudinem ergo illius facinoris nova virtute delebant : sed in descensu non minus erat dissicultatis atque molestiae , propter asperitatem Viae, M ad levisi 'am quenque impulsum , cum aut ruptum aut luxatu aut distortum esset aliquid , conlittendum erat, le

72쪽

COMMENTARI I.

adhibendi artifices , qui reficerent , ideoque piaerique suadebant comminuenda esse majora tormenta : Rex autem .

ne id fieret, interdixit. Mares cassus2Gius , qui priman aciem ducebat, & triginta millibus passuum aberat, crebro nunciabat regi, ut properaret. Hostes enim non procul ab eo consederant in magna planicie , Sc si suillsent adorti , facile expugnassent. Ille etiam progressus , ad Forum novum , qui est vicus ad radices Apennini, castra posuit, ne in montibus impςtum illi in nos facerent: verum ipsi quo major I certior eliet victoria, ti ne quis omnium pOD set elabi , adventum nolirum in ea planicie expectabant. Quod si in montibus adorirentur, metuebant, ne plaerique vin fugam conjucti, Plias, aut in Florentinum agrum, qui

tunc no1ter erat, 1ele reciperent. In eo seriem valde errabant . Nam longissimum erat inrervallum,&riplis , qui vias omnes Aque aditus novissent. 1acile eratonos in fuga persequi & opprimere . Sed totum hoc Dei beneficio tribuendum est, qui ejus consilii author ipsis fuit . Gius deinde regem certiorem iecit, i e superatis mont thua. traduxtile coinpias', & equites' aliquot emillese, speculandi causa, qui.de hoste aliquid cogi lcerent . Eos autem exceperunt Stratio tae, & cum ex ipsis nobilem quendam intersectilent , praesciderunt ei caput, & astixum hastae depori runt ad leg tum V enetum. Hi sunt milites, cuju modi sunt in Turcia, quos Iani raros appellant, vestiti more Turcico . nisi quod linteum, illud fastigiatum capite non ferunt, homines laba ris patientillimi & exertitatillimi in armis . Erant hi omnes Graeci, ex iis locis , quae per Graeciam Veneti possident &mex Peloponneso & Athania re Dyrrachio evocati . Eorum opera frequenter utuntur Veneti , multumque eis tribuunt. Equos habent Turci cogi& valde praeliantes . Eram Ueneriis, cum illue appellerent , circiter mille,&quingenti, M speetabam cum ipsorum haberetur delectus L. Equ tribus praeliis plurimum valent, & hostem suis it ur-fonibus valde delatigant. Hi quum nostris equitibus spe-

73쪽

Pu Is PI COMINAE Tculatoribus occurrissent, facto impetu in fugam conjecerunt, & ad castra usque persecuti , Cermanos aliquot nostros , qui pro castris in'statione erant , interficiunt , eorumque capita suo more ad legatum deserebant. Quo enim Iempore Turcarum Caesar, Mahometus , qui Constantinopolim cepit, bellum faciebat Venetis, mandaverat suis, ne quem omnino caperent, & studii excitandi causa , in singula ca- Pita, quae quisque reserret, dabat aureum. Idem tunc laia clibant Veneti, eumque morem in hoc etiam bello servabant, ut terrorem nobis inserrent. Cum ad nostra illi,c sera propius adequitassent, exterriti tormentis , quod ins Iens ipsis erat, fugae sese mandarunt, & in itinere, eX no stris Helvetiis quendam, qui conscenderat equum , ut de

ipsorum abitu gnosceret , graviter Vulneratum ceperunt di ad Marchionem Mantuae, Venetorum exercitus Imper

torem pertranxerunt. Nondum tunc convenerant cinnes h

situm copiae, & nisi rex in itinere passim moratus fuisset, ut supra diximus , habebat temporis & ocii satis , redeui di domum, pbsque periculo. Marescallus Glus , cum alia

quandiu fuisset in infima valle , oppugnationem vereretur, in superiora loca sese recepit. Copiae illius erant, circiter . centum sexaginta equites cataphracti, Se Helvetii oeli genti . Ut autem nos illi subsidio essemus, fieri non poterat , propterea quod impediti tormentis, biduo pG , primum advenimus atque interim illi cum in monte consedissent, de nos cupidissime expectarent , in magnis erant angustiis , verum beneficio Dei res bene cessit. Gajaetius enim, qui Helvetium illum captivum noverat , quaerebat eX eo, quantae essent copiae primi agminis: Is consulto respondit, e sie ad trecentos equites cataphractos', item mille & qui gentos Helvetios . Tum ille, mendacii eqm insimulans, ducebat non esse credibile , cum in toto noitro exercitu solum essent tria Helvetiorum millia, dimidiam partem attrituram esse primae aciei . Nam quod nostrarum partium an ira fuerat, quae nostra essent vires atque riaio 3b, non

74쪽

OMMENTARI T.

minus quam nos ipsi compertum habebat . Re inter ipsos communicata , plerique suadebant impetum esse faciendum. Sed Marchio Mantuae, cum fidem haberet captivo, noluit periclitari fortunam , illata causa , quod & peditatus genere a nobis vinceretur, & quod socii nondum convenissent omnes , quibus injuriam fieri dicebat, si ipsis inexpectatis, pr lium committeretur'. Quod sicetiam adversi aliquid accideret , senatum Venetum graviter esse laturum : tutius atque utulius 1ibi videri, ut castris sese contineant, te hostem ibi expectent , qui iter habeat nullum aliud . Eam sententiam legati ambo Veneti comprobabant : alii vero minime disse- .rendum esse contendebant, eo quod prima acie prostigata, regem essent habituri in sua potestate. Post multam disputationem vicit alaera sententia, & placuit non esse promo

venda castra . Quicquid est ejus rei, cognovi postea ex iis ipsis, quos dixi, qui ad eum m um Gio & mihi, quan

do pacis tractandae causa convenimus , recitarunt. Interimia nos progrediebamur , & reliquae sociorum copiae in castra Venerunt , ὁκ cum iam ex Apennino descenderemus , erat nobis in cospectu Insubria , omnium regionum longe

pulcherrima.& fruetuosissima, & quod toto itinere, inde a

Luca usque ad eum locum , in maxima eramus versati commeatus inopia, gratitsimum nobis erat , agrum illum tam amoenum ti frumentarium aspicere . Sed tormenta ,

cum jam per loca declivia dc abrupta vi salebrosa deducerentur, valde nos impediebant , eamque molestiam auge batPetiam , quod hostes sam haberemus in conspectu , quorum multitudinem castra atque taberdacula significabant . Erant autem equites cataphracti ad duo millia te sexcenti, totidem equites sagittarii, item stratiotae bc levis armaturae equites, circiter millia quinque, reliqui omnes pedites , Meastris idoneum locum delegerant , eumque opere Ze tor mentis munier i . Multus iam erat dies , cum in vallem

rex descenderet, &.Foro vi hospitio sibi locum delegit., ad

75쪽

ad quintum diem Julii. Erat in eo vico, sarinae Sc pabuli lavini satis: sed. cum orta quaedam esset veneni suspitio, nostri initio sibi temperabantes. Suspicandi causa suit , quod Helvetii duo, cum ex itinere defatigati Sc fervidi adhuc,

immoderate putassent in cellanuinaria, refrigerandia sui causa , extineti estentre. Ante mediam noctem periculum fuit factum in equis, cumque nihil deprehenderetur, vulgo se se reficiebant. Maxima certe luit Italorum fides in eo toto itinere . Nihil enim veneno tentarum , quod, facile tamen ipsis erat. Λ meridie statim.in nos excudiones secerunt Stratiotae , magno excitato tumultu , quoniam nostris hominibus infrequens erat ipsorum militiae genus . Hostes deinde triplici acie instructam, suas copias omnes e castris produxerunt, modico interjecto, intervallo , ut invicem auxilio sibi essent, cumque ad eum modum aliquandiu con-Ωuissent, in munitiones suas iterum sese receperunt. Inter utraque caltra exiguum erat spatium', quo sacilius erat illis perturbare nostros, immissis aliquot Stratioris , qui quod locus erat sylvestris, occulte poterant.& de improviso ad nos perVenire .. Ab utroque latere ejus vallis , ubi castra suimus, erant colles, perque mediam vallem decurrit illa- men, Tarumθappellant, quod pedibus transiri potest , nisi dum crescis. quod iis in locis repente fieri consuevit. Ea tota vallia erat salebrosa, ia equitibus valde incommoda . latitudine non magna . Dextrum collem insederant hostes, nec aliud erat nobis iter, quam ut prieter ipsorum castra iransiremus, interlabente numine. Ad sinistram quidem licebat nobis deflectere, verumsea iugae consimilisυvila fuisset prosectio. Ex nostris qui prudentiores erant , tunc demum Coeperunt trepidare, lac concursare , mihique negocium d hant ,πut cum hostibus in colloquium venirem & aliquem, qui de ipsorum numero ac rat ionibus cognosceret mecum deducerem. Hoc autem quoniam nisi interposita fide . mihi non erat integrum: respond i , quum Palavio discederem. mi-

hi cum legatis Venetis ita convenisse, ut exiiiimem illos,

76쪽

quo minus ad medium aliquem,locum veniant , non esse recusaturos: quod si prior ad . ipsoa transeam , fore, ut illis major quaedam accedat alacritas. nimis jam sero ejua rei mentionem inferri. Missis igitur literis , legatos or bam , ut ex ipsis alter ad colloquium Veniret', quoniam prius inter nos ita convenisseta. Illi excusare quidem initio, propter bellum motum Duci Mediolani , 1ed tamen

alter venturum se promittebat ad locum medium inter uir que castra . De quibus illorum literis atque responso, quum ad concilium retulissem, ex nostris plaerique despiciebant . Itaque tametsi valde,sollicitus eram de periculo regis , tamen actionem tunc intermisi. Veritus , nessi nimium uringerem , ignauiae alicui atque timori tribueretur. Circa meia. diam noctem Cardinalis Maesodiensis , juxta quem meum tabernaculum erat, cum a rege jam primum venisset , dicebat mihi, illum constituisse prima luce dilcedere , M praeter ostium castra copias traducere , & tormentis in ipsos emissis, belli signum dare, ac deinde nulla interposita mo- . in progredia Consilium hoc ipsius laisse puto , propter inscientiam rei militaris, sedicerte praesentis perieuli.magnitudo polcebat, ut rex cum belli ducibus ti hominibus, id . neis re communicata, de ilia re exercitus salute aliquid decerneret . Ad eum sermonem respondi , quod si in hune casum .res deduceretur , lare, ut illi aciem instruant , Scinitio quidem levioribus praeliis , mox vero summis copiis

nobiscum decertent e multo aliter etiam mihi cum legatis Venetis convenisse . Dolebat mihi sane vehementer ipsius rei indignitas , verum ita latum meum erat, hoc rege, ut

timidius be remissius agendum mihi esset , ne illos , qui familiariter, ipse utebantur', offendesem , eo quod

nimiam illis authoritatem tribueret .,Stratiotae ea nocte bis per intervallum maximos excitarunt nobis tumultus ,

ejulque rei caula fuit , quod nostri non se communiissent idonee , sicut fieri consuevit adversus levisParmaturae equi tes . Nam cataphracti nostrates perpauci, comitati suis equi-

77쪽

tibus sagittariis , maximas illorum manus atque cohortes facile perturbent atque disjiciant . Eranti autem ea nocte ejusmodi tempestates ae imbres , tantaque tonitrua Sc fulgura , ut caelum terrae, M summa profundis viderentur commisceri . Quos etsi in eo anni tempore naturalem habebat caulam : tamen , quod tam pauci eramus prae numero te' multitudine illorum, te quod in una virtute spes omnis salutis consisteret, terrificum erat Sc pavoris plenum . Postridie mane accersitus a rege , cum venissem', reperi insidentem equo lectissimo , mediocri statura , quem Sabaudiae Dux Carolus , dono dederat. Armatus erat toto corpore , de miram quandam dignitatem in omni sermone atque ge- . seu prae se terebat ae plane videbatur esse alius, ideoque . tunc ejus, quod Hieronymus Florentiae dixerat, in mentem m. mihi veniebat. Ipse non longiore oratione usus est, quam si placeret nostris cum hcste colloqui, ut iis me conjungerem . Respondi, libenter quidem facturum , sed vix unquam vidisse duos exercitus. qui in ea propinquitate non consererent manus. Hostes iterum productis copiis ,. triplicique acie instructa , nos expectabant . Ibi Maclodiensis bc ego collocuti, literas misimus ad legatos Venetos : ille , qu0d sui esset officii ac protelsionis, tractare conlilia pacis: eg', quod nuper ab iplia rediissem legatus: Regi este in animo, viter illac facere, suasque copias absque ullo malefic Sc imbria traducere: quod si velint in collocutionem venire, uti pridie dictum sit, nos ei negocio non esse defuturos . Sed jam omnibus in locis coeptum erat levioribus praeliis contendi, cumque nostrae copiae praeter ipsorum castra transtrent, ac numen solum intercederet , illi partem aliquam Stratiotarum & sagittarios equites cum nonnullis cataphractis emittebant, qui tecte Ze occulte ad eum vicum , unde nos eramus digressi, venerunt ,- ibique numen trantierant , ut in impedimenta nostra, quae plurima erant , impetum facerent. Ad sinistram , Marchio Mantuar, c um patruo suo

Redolpho ,file circiter sexcentis cataphractis, lectissima ja-

o ' - - venum

78쪽

venum manu, & cum levis armaturae equitibus a tergo nos adoriebatur.' A fronte erat GajaZius , cum quadringentis cataphractis & ampli itimo Ieditatu ,' adversus primam nostram aciem , & habebant utrerque praeterea cohortes aliquot equitum auxiliares, sed parumi exercitatas in armis . Veneti enim , quod omnia simul periclitari nollent . partem aliquam exercitus in castris continebant , ut ex ipsis postero die'cognovi Quod tametsi ratione non carebat, lamen, quoniam eousque jam procellerant, longe praeliitillet ostinibus copiis ti summis viribus dimicare . Interim dum legati Veneti eas i iteras, de quibus dixi, legerent , nostri coeperunt ejaculari tormenta in ipsorum castra , quod ante id tempus nondum fecerant. Illi rem illo praecone . nunciabant cupere se quidem colloqui, modo peri tormenta liceret'. Fuit igitur imperatum utrinque , ut cessaretur Sed paulo post, denuo coeptum est, ac Vehementius quam antea , cunque duo nostri praecones m ipsorum castra interim veniissent capti fuerunt, & ad Marchionem deducti . Ibi Ga jaetius coepit cohortari suos ad pi aeliumi: non elle jam quaestionis aut colloquendi tenipui, ac minimo negocio posse nos expugnari9. Eam sententiam ex testatis alter pro babat , Mi idem erat Marchionis indicium sed ejus patruus Rodolphus , vir prudens & nostri valde studiosus, magna contentione resistebat. Omnem spem salutis rex habebat in prima acie. Hi erant trecenti & quinquaginta equites cataphracti, Helvetiorum ad tria millia, quibus.adjunxit trecentos & eo plures sagittarios quosGcustodiae suae causa habere consuevit, eisque detraxit equos, bc pedites pugnare justit. Summa, quicquid erat peditum , ad eam aciem rescripsit. In eo peditatu erant Engelibertus frater Ducis Clivensis, ὀc praetor Divionensis, Helvetiorum praelectas . Eos proxime antecedebant tormenta . Hic certe, quos Re X in florentinorum agrosreliquerat, & Genuam'miserat contra plurimorum sententiam , ii nobis potuissent in eo rerum statu bonam operam navare . Prima nolirg acies jam om. IV.

79쪽

perdenerat ad illorum sere castra, sic , utfinitium pugnae futurum ab iis putaretur . Reliquae autem duae acies aliquanto longius inter se distabant , neque tam idonee, quam pridie, fuerunt instructaei, ut sibi auxilio inviacem ellent. Marchio Mantuar cum iis , quas supra dixi, copiis flumen transiit, & minimo intervallo postremum nostrum agmen placide sequebatur. Itaque rex, qui medium agmen gubernabat, neceile habuit ad primam noltram aciem obvertere tergum, & hostem advertum spectare, ac novis simo agmini sese conjungere . Et hactenus quidem Cardinalis ego, cum a legatis responsum expectaremus , extra ordines morati fuimus verum ubi rem eo deductam

esse vidi, regem petebam . Iniit inere treis iamulos', qui interjecto aliquo spacio me sequebantur, amisi, ti vix centum palsas processeram, cum in eo loco, unde veniebam, ingens elamor & strepitus exaudiretur. Hi erant Stratiotae, qui in calones ac impedimenta nostra impetu facto , multisque intersectis ac vulneratis , carros & quicquid erat ejus generis valde perturbarunt. Cum ad regem venissem ,: - .peri occupatum creandis Equitibus', quod in ejusmodi periculis Si angustiis fieri consuevit , excitandi studii la virtutis causa'. Verum quod hostes jam erant in propinquo , 'revocatus fuit ab eo negocio, te a quibusdam suis familia - .ribus, quibusa multum fideret, attributus fuit ei locus ante signiferum, ita quidem, ut ex nostris, praeter unum Scalterum , nemo propius hostem , quam ipse, consisteret. Novissimum enim agmen nostrum, cui subsidio: ipse veniebat, aberat paulo longius ad dextrum latus ..Ιis cataphractis qui , , cum rege erant , conjunxerunt se Scoti sagittarii equites. Impetu igitur facto concurritur utrinque magna Vi . Sir liotae Vero, qui illos proxime sequebantur , quum impediamenta nostra perturbata, nullis ordinibus delerri, Se ad prumam nostram aciem contendere , & sui ordinis homines,

quos supra diximus ob eam remYem istos , praedam sectari conspicerent, relicto equitatu , cui subsidio, esse debebant,

80쪽

COMMENTARI r. 73 ad praedamaevolarunt. Ea res maximum nobis' ad salutem attulit momentum. Nam si suis illi gladiis , quos habent praestantissimos, nos ad orti ipisset, plane de nobis, propter paucitatem nostrorum , actum erat . Equites ergo statim a primo concursu terga verterunt, & pedites etiam ad alterum latus elapsi , fuga. salutem sibi petebant . Eodem sere temporis puncto, Gajaetius a fronte inllabat , Se primam nostram aciem invasit , sed non tam cominus neque tam acriter pugnatum fuit, quam a nobis . Nam illi. 1ub tempus praelii, ic priusquam concurreretur, perterriti , in fugam se conjecerunt . Quo minus autem nostri persequerentur fugientes , in causa fuit , quod Gius magnas hostium copiasQnon procul ahse animadvertit . ideoque.suos continuit . Sed qui cum Rege fuerant , magno studio conseetabantur fugientem hostem . Nostri etiam calones atque se vult' maximam illorum partem conciderunt, armati securi bus , quas circumferebant ad caedendum materiam , conis struendis casis atque tabernaculis . Nam illi cum estent gra- is armaturae, ViX magno negocio poterant interfici, ideoque plures paucos circumhstcbUit , ω'magna vi pertractis galeis , eXpugnabant, ad eamque rem adjumento etiam erant praelongi nostrorum sagittariorum gladii. Interim dum no stri his rebus occupantur, rex eum paucis quibusdam in eo loco, ubi commissum fuit praelium , remanterat, neque se ad primam nostram' aciem recipere volebat , ne fugae con similis ea profectio videretur. Ibi ex hostibus nonnulli, qui diversi disii patique in omnes partes fugiebant cum eo for te essent delati. Si a defensoribus vacuum eum locum vuderent, impetum secerunt in regem , uno tantum famulo tunc comitatum . Ipse, quod equo utebatur longe prTilantissimo, sortiter sese defendebat, donee reliqui comites, qui nonnihil diverterant, subsidio venirent. Eorum adventu per territi hostes, fugae sese mandarunt. Rex eo periculo commotus , ad primam aciem contendit. Ea non se commoVerat loco , quod regi peri opportune accidito: quanquam si

SEARCH

MENU NAVIGATION