장음표시 사용
41쪽
DE CONSCIENTIA muniter desinitur: judietum rationis practi- eum dielans ea principiis morum genera libus, quid in parιieulari hie et nunc agendum in honestum et bonum; quid vero fugiendum ut inhonestum et malum. - Breis uius autem sic desiniri potest conscientia : Ius intelleelus, distana gruid his et nune amplaetendum rit, aut fugiendum. Dicitur ιο, non potentia vel habitus; cum conscientia sit applicatio scientiae ad ea quae agimus. Dicitur acιus intellectuS', nam conscientia est judicium de agendis, quod portinet ad intellectum. Dicitur dictans quid , etc. Unde patet conscientiam, ut est regulane tuum humanorum, v rsari prasteipue cir. ca actus stituros, licet aliquando versetur ρ-tiam circa praeteritos judicando, utrum illi ponendi essent uti boni et honpsti, an sugiendi ut inhonosti ot mali. ln primo casu illos approbat et laude coronat, uti contingit in justis et beatis, qui cum Apostolo jure merito dicere possunt : oloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae ). In Secundo vero casu eos morditi atque vituperat, uti contingit in peccatoribus et in damnatis, quorum vermis, dicen in Scriptu
Ex hac conscient tuse definitione patet etiam discrimon inisere retenturm atque 3 deresim - Synderosis sie dicta a verbo acco quod idem sonat uc conservare est judicium habituale specuIoιixtim principio
dum, virιutem esse diligendam , etc. Conscientia vero est judicium actualepraιicum, quo principium genurale opplicatur actioni Poculiari, v. g. non deb o condiscipulum metim hac injuria laeesserer debeo hae in re superioribus meis tamquam Deo ipsi obtem
Nullus actus moralis sino conscientia; nam repugnat, ut actio alicui ad bonum vel ad malum impuletur,si uultimodo de ea sibi sit conscius: at conseire sibi conscientia est M.
0. . An conseientia habeat vim oblisa ipit. Certum est conscientiam habere vim
3ὶ Remoraus eonseientiae inter praeeipua Dei nocia numerari debent ἔ etenim paenam atque innutelam praeseserunt,an vere paternam, eι qua nulla datur salubrior; ostendunt nimirum hominem quidem a Deo, sed Deum nondum diseessisse ab homine. 4). Uui ιum rationem praelisam, tum moralem
Mobligandi quammaximam: ratio est quia a-g re contra conscientiam praecipientem a. liquid faciendum veΙ omittendum , Semper includit voluntatem peccandi; cum hoc nihil sit aliud, quam agere illud quod prohibitum judicamus. Hinc Angelicus: secundum hoc enim ligare eonscientia dieitur, quod aliquis, nisi conscientiam impleat, peeeatum
ineurret M. Sane si res ita non esset, rein cur voluisset Deus quemlibet hominum conscientia esse praeditum P eccur jussisset mortales singulos veracem, incorruptum oti nexorabilom hunc nocte dieque suum strata re in pectore testem3 Conseientiae vim sentiebant et apstris sa tebantur ipsi gentiles : magna vis est conscientiae, Iudices inquiebat Tullius pro Milone in Sonattat, et magna in utramque partem ut neque timeant,qui nihil eommiserint, et poenam semper anfe oeulos versari putent qui perearint. Ad veram autem radicem explanandam, ex qua obligandi vim sumit conscientia , istis utimur Seraphici Bonaventurae ver his , quibus nihil clarius: eonscientia estaleut praeco Dei et nuntius et quod dieiι non mandat eae se, sed mandat quasi eae Deo, Sicut praeco cum diuulgal edietum Regis: et hinc est, quod eonscientia hubet virtutem li
gandi l6ὶ - Et Chrysostomus ait T): hoc
tribunaι non meunia eorrumpitur non a
lationibus aequiescit, eo quod dioinum esι et a Di o cernieibus nostris impositum l M. u. 2. An plus obligeι conscientia , quam Superioris praeceptum' li. Amrmative: plus obligat conscientia , quam Superioris praeceptum. Conscientia , ait Angelicus, non tigat nisi vi praecepit dirini: comparare igitur ligamen conscientiae ad ligam n quod est eae praerento praelati, non est aliud quum eo arare ligamen prae-eepti divini ad ligamen praeeπιi praelati. Unde eum praeceptum divinum obligeι eon-tro praeceptum praelati, et magis obligeι quam praeeeplum praelati, eonscientiae liasamen erit majus, quam ligamen praecepιi
praelati 8l. Hinc in Scriptura dicitur: obedire oportet Deo magis quam hominibus Is . Et d. Petrus ad Iudaeorum Principes iniqua eidem praecipientes ebal: si justum esι in
sensum sedulo Meolit, ae ejusdem dielumen prominpto animo eaequi consuevit. illum sibi habitum zomparat, quem conseientiositatem dirimus Sta .
42쪽
conspectumi vos potius audirs,quam Deum,
Uoc tamen intelligo, si certum sit superiorem non recte praecipere : si enim tantum dubitetur , tunc possidet jus illius , et
illi omnino obediendum est m eo quod non sit certum dis ieere Deo. ut ait d. Bernardus I . Neque enim supponi debet, quod velit sua abuti potestate superior praecipiendo quod recte conscientiae repugnat.
Q. Quotuplici sub respectu considerari potest eonseientia n. Conscientia potest considerari: 1 ratione temporis , quo judicium illud praeti eum exercetur; 2 ratione objecti. circa quod idem versatur; 5 ratione obligationis legis, quam respicit; 4 ratione assensus in ipso agente.
natione temporis,vel istud actionem praecedit vel eam subsequitur: si , dicitur conscientia antecedens, et refertur ad actus M.turos; si es, dicitur consciensis consequens , et refertur adactus praeteritos I pSa conscientia consequens vel accusans eli Di remordens, vel excusans est et tranquilla: illa remorsus, ista testimonium bonae eon
natione obligationis legis quam respicit, conscientia est proecipiens, prohibens, consulen3, permittens. Cum iste duplex respe- eius nullam gravem exhibeat controversiam ierit tantum de conscientia Tatione o jecti et assensus Porro ratione objecti conscientia alia est i era. alia erronea Sru salsa, alia perpbaea. Ratione aSSensus aliaeSis rupulosa ut laeta, alia cerιa et dubia, alia probabilis et improbabilis.
S l. - De conscientia vera. Q. l. Quid esι conscientia vera ll. Conscientia vera ea Pst, quae eae Neris principiis recte concludit aliquid esse Iieitum illicitum, quod revera sale sit. Itane Soqui lenemur; nam ipsa Deum nobis repra 'son lat vere praeeipiontem Vstl vetantem aliquid: rgo qui conscientiae Verae obedire recusat, ille recusat obedire ipsi mel Deo. Hinc Λpostolus pjob. it: omne quod non esι eae si ie ,
precatum est 5). Et Innocentius ill addit: quidquid βι contra conscientiam, aedisicat
d. 2. An conscientia vera idem siι ae eo 3cientia recla' n. Conscientia vera , Stricte loquendo , non eadem est ac conScientia recta, quumvis nonnumquam haec vocabula promi
Scue usurpentur; nam verum dicitur juxta quod est, reetum autem juxta quod apprehenditur. Nempe verum est illud, quod revera in se tale est; reetum vetuo est illud, quod fit juxta prudentiae regulas. Unde conscientia recta praedicari potest etiam de eo, qui laborat conscientia salsa , si ea in vincibilis sit; nam iste prudenter operatur,cum operetur ex intima persuasione insuperabili. Et ideo ejus conscientia est recta: et ut liquet, inquiunt Salmanticenses , exemplo Jacob accedentis ad Liam, qui tui Cfilii hunc discursum vel formaliter vel vit lualiter e Drmavit; licitum est aceedere ad
propriam uae rem ,sed haec est mea uxor ut
prudenter judicare debeo; ereto mihi licitum est nunc ad eam accedere a M. 5 H. - De conscientia erronea reu falsa, atque perpleaa. Q. Quid et guotupleae est eonscientia eriaronea 2 R. Conscientia erronea seu salsa in ea est quae dietat tanquam verum et licitum, quod tamen in se et falsum est et illicitum. Duplex distinguitur conscientia serronea: invinis cibilis et vincibilis. Inuincibilis ea est quast moraliter vincin0n p0tcst; cum nulla cogitatio neque dubium erroris veniat in mentem opstrantist nec etiam in confuso dum Operatur, Vel dum ponit causam actionis suae. Vincibilis vero ea est, quam opstrans P tost quidom et debet vincero, quia errorem jam advertit, vel saltem de eo dubitat, ni- quo simul advertit etiam ad obligation millam vincendi; attamqn vincero negligit. IIaec autem subdividitur pro ratione ignorantiae, a qua oritur, in affectatam, crassam, si v stupinum. μt in pure vincibilem. Q. An liceat sequi conscientiam erron am. it. Vel conscientia est erronea vincibiliter. vel invincibiliter: Si l, qui agit spmper peerat, Sive juxta Sive contra conscientiam illam operetur :nam si agit juxta, cum cam deponere PoS-
43쪽
DE CONSCIENTIA Isit et debeat, temere operatur eam non
deponendo; si vero γgit eontra, eligit quod judicat esse malum, et hoc profecto pecca-lum est is .
Si 2. conscientia Sic errans sequenda est; num licet illla actio, quam dictat conseientia, recta non Sit in se, est tamen recta juxta conscientiam agentis: ita ut quoli es- cumque conscientia ei suggerit sic agendum te nev lur juxta illam operari, et Peccaret non agendo; nam quod non esι eae fide, pereatum est 2 . Nempe quod non est ex intima persuasione quod sit licitum, Peccatum est, ut interpretantur communiter Pa tres apud Estium 3) et patet ex contextu Imo sic operans probabilius acquirit sibi meritum , uti recte docent cuniliati, Santheet, et ulli communissime s). Ut enim aliquis actus dicatur non solum bonus sul lem in adaequale) , sed etiam meritorius , sufficit ut isto per rationis et prudentiae dic- tamen bene dirigatur; atqui aclus Opera n lis juxta conscientiam invincibiliter erran. lem btine dirigitur juxta dictamen mulionis
et prudentiae, ut patet. Ergo non solum erit bonus , Sed etiam meritorius: non quidem in se ipso , et ratione naturae suae , cum haec semper remaneat qualis est in sumata, Sed ratione personae agentis la die tabona animi fide. Sic subditus, qui ex recta intentione Praelato suo obtemperat, meritorie operatur exd. Bernardo, quamvis materialitor erret contra legem: nec plane, ait, condigna re-
numeratione fraudabilur in opere quoque
lὶ G, ius ordinarie peeeat qui agit eontra ,
quia magis explieitum demonstrat stirectum suum ad Meeatum; quam ille, qui seeundum illam op ratur: eum iste agat ex ignorantia quae minuit peetatum. Exemplum esset . ajunt Salmantieenses, in illo qui vineibiliter eredit sibi mentiendum esse ad tuendam vitam proximi - Aliquando tamen gra ius metat qui secundum illam operatur, ut fit eo se lentia vineibilis ei diet et, quod debeat surari ad
elargiendam eleemosynam. - Aliquando vero aequaliter peccat sive agat Iuxta sive contra, uti es
set si quis erronee iudiearet. sibi dari praetepium obligans ex justitia ad surandum . ut ereditori satiat satis. Ralio istorum est, quod gravitas violationis sumitur ex gravitate praecepti, quod violari
lii lateranensis xv. e. 4l, le. 4ὶ Hic tres habemus sententias prineipales. Prima doe et nullum meritum oriri ex aetione illa utpote in se ipsa mala ; neque error etiam invincibilis in agetile valet mulare naturam rei. -Secunda tenet ex tali aetione utique meritum oriri, eum ea sit bona operanti, qui quatilum in se est, agit ju-Ita morum regulas. Tertia aulem, in quam ton Theolos iu uoralis. Trim I.
non bono ipsa bona volantas φ . - In hane sentententium consentit Angelicus Isi: M-tus , inquit, humanus judieatur virtuosus
vel siιiosus secundum bonum apprehensum, in quod per se voluntas fertur, et non secundum materiale obiectum neιus I .Q. 3. Quodnum peccatum est agere eonιraeoscientiam errantem 'R. Peccatum illius. qui contra suam ro scentiam errantem operatur, habet eandem
speciem et gravitatem,quam quis putat suae actioni vel omissioni inhaerere; quia isto vult interpretative talem malitiam ne gravitatem , qualem in obj clo apprehendit Aetus, inquit Angulicus, judicansur secundum voluntatem agensium l8l. Et d. Berna
dus : tantum malum, quantum crediderit.
Sic qui salso existimat tuli die esse obligationem jejunii, et non jejunat, peceat mortalitor contra legem jejunii. Gnde patet in
praxi teneri poenitentum in consessione uis perire , Si egerit contra conscientiam e
Ageus tamen contra conscientiam vinci-hilitet Prroneam non in trit poenas latas contra transgressores illius legis, contra quam ex errore putat se agere; quia poenae infliguntur transgressoribus legis verae, non pututivae: Sic v. g. qui percutit laicum putans illum esse Clericum,non incurrit ex- ommunicationem. Aliunde poenae respiciunt actum formalem externum, et stricte accipiendae sunt. Q. 4. Quid agere debel laborans consciensia vincibiliιer errante psentimus , doeet operantem mereri , non quidem ratione objecti, quod est malum; sed ratione sinis. qui est honus. Nempe qui hae ignorantia laborat, duo efformat quasi judicia : unum generale quo vulι bonum ἰ alterum partieulare . quo Militet ponit hoe medium ad honnm illud obtinendum. Primum porro judietum est meritorium, non Vero se tundum. Sie in eo qui invincibiliter eredit sibi e se mentiendum ad Saluaudam vitam proximi, duo habentur judicia: unum universale et Entecedens. quo vult salvare vitam proximi. et bonum est et meritorium. cum proredat a earitate et verum sit: alterum partieulare . determinatum et Bubsequens. quo putat sibi esse mentiendum ad proximum sal- andum, et hoc in se meritorium non est, eum in se malum sit, quamvis exe elur per ignorantiam tu inei hilem. Alasia.
7J Quae autem opponuntur testimonia , sunt intelligenda de bono absoluto, et iam pliciter sum. Pto; non autem do honorespective et per aetidens. prout a tonsetentia invincibiliter apprehemum est Liguori, Opus uor. , l. s. n. 6.
44쪽
R. 1: Qui laborat conscientia vincibiliter
errante, debet eam deponere non temere,
sed prudenter. Temere eam deponunt qui ejus judicium contemnunt, ut liberius peccent; qui Doctores quaerunt loquentes tibi plaeentia l1);qui ratiunculis quibuscumquB,
modo libertati laveant, cito acqui Scunt. Prudenter aut m pam deponunt qui Deum
orant, ut det illis intellectum ad serulandam Iegem suam 2); qui sincero veritatis detegendae studio consilium petunt a prudentibus et piis; uno verbo qui ad veritatem cognoscendam adhibent diligentiam illam , quam in subjecta materia solent adhibere viri docti atque timorati.
R. 2: Si conscientia erronea hic et nunc deponi non possit. et adsit agendi necessitas, tunc habita intentione sese instruendi suo tempore, erit illa pars Seligenda. in qua minus mali appareat. Sic ulteriori culpae non impulabitur, sed ex vincibili fiet in vincibilis error ; cum actu deponi nequeat, et ejus causa fuerit retractata. Si tamen proximo illatum sit damnum, debet resarciri; nam Subsequens retractatio culpae per actum contritionis non facit, ut primitus libere ac peccaminose posita non fuerit causa enim x damni; neque ut damnum non Sit ex
ea secutum. Damnum enim non iam est considerandum tempore quo sit, quam tempore quo ponitur ejus esticu X causa : unde Sola contritio non sussicit ad illud avertendum, sed de facto impediendum est, essicacitatem
causae auferendo, vel resarciendum.
Diximus : in qua minus mali appareat; nam si agens elegerit id quod sibi majus malum videtur, peccata juxta excessum mali apprehensi; cum libere hunc excessumis eligat. Q. 5. Eae quibus signis eolliget confessa
rius, conscientiam sui poenitentis inuincibiliter uel vinei bilιιer errantem esse pn. Conscientiam sui poenitentis in vincibiliter errantem judicare potor it Consessarius: -l si res ignorata non sit circa prima principia moralia, vel circa conclusiones iis proxime connexas; haec enim a natura ipsa in omnium cordibus insculpta sunt; - 2 si non Sit circa obligationes proprii status :alioquin esset ignorantia culpabilis in causa; - 5 si poenitens salis diligens sit et a curatus in iis adimplendis, quae ab aliis piis hominibus i jusdem conditionis peragi solent; si vdvertens, se per ignora ut iam Is. 38. 2 Psalm. 1 18.
3J S. Augustinus, i. 3. de lib. arbitr. , e. 18 i
violasse praeceptum, doleat atque triste tur: per haec enim recte praesumitur illius bona sides. Quae si desint, merito judicabitur poenitens erraro vincibiliter. Q. 6. Ouid est conscientia perplexa pn. Conscientia perplexa dicitur ea, qua quis putes se peccare lam si hanc, quam si illam eontradictionis partem elegerit. Talis conscientia osset v. g. in illo, qui assistens infirmo, putat Se peccaturum esse tam si infirmum deserat, ut Missae intersit, quam si ex adverso Missam omittat, ut in cura infirmi domi moretur. Qui laborat conscientia perplexa, si potest
nctionem suam sine gravi suo damno su spendere, tenetur illam SuSPendere, quous que peritos consuluerit; nam quisque vita.
re dolisti illud , quo putat Deum offendi. Si
vero actionem moraliter Suspendere non potest, tenetur minus malum eligere; alioquin peccat in excessu, quia in eo liber est. Ouid inquies si Iaborans conscientia per-pleaea nescivi diseernere quodnam sit minus malum In hoc casu quamlibet partem cligat, non peccat: quia est quidem liber physice ratione actus, liber tamen non est m raliter ratione poccati: neque Sane pstcCatum esse potest in eo, quod nullo modo ca
dicat esse peccaιum ubi peceatum non esι, auι esse peccatum mortale, quod non est, nisi veniale'. v. g. si quis deambulans pede suo conculcaverit crucem casu fortuito ex paleis in terra elsormulam et putet idcirco sopeccasse de irreverentia in Iesum Christum Crucifixum. Sed actus iste, si rectius loqui velimus, potius judicium erroneum eSt,
quam Verus Scrupulus, quamvis a scrupulo ortum habeat. E contrario verus scrupulus erit in allato exemplo, si ille qui crucem ox paleis in tor-ra efformalam pedibus suis concul Vit, O-gilet postea atque formidot ex una parte Se
4ὶ Sie dictus a parvis lapillis . latine serupis .
qui viatorum quandoque se pedibus ingerunt. et astidium generaut valde molestum.
45쪽
DE CONSClENTIA peccasse ex altera Vero parte sibi videatur contrarium. Et sic constituitur in statu quodam sane luctuoso perturbationis et anxie- talis internae. Hinc a S. Antonino Serupulus do finitur: vacillatio quaedam consurgens eum formidine eae aliquibus eonjecturis debilibus et incertis; conscientia ergo Scrupu-
Iosa ea serit, quae sevibus illis fundamentis innisa formidaι de peccato, ubi revera m
evium non adest. - Εx his patet, quis Sit homo vere scrupulosus ἰ errant enim toto coelo qui scrupulosum vostant Christianum
illum, qui Salutis suae sollicitus et filiali in
Deum suum amore perductus, Scrutatur
omnia opera sua 1),nu sorte in aliquo Deum ipsum ossendat: iste non scrupulosus, Sed timoratus appellandus est 2). 0. 2. Quaenam mala eae scrupulis Oriun-
I . Complurima mala atque incommoda serupuli causant: l ipsam animi pacem extinguunt - 2 menti m excruciant; I ad piμtatis osticia faciunt hominem ineptum; - . in causa fiunt, ut minus recte sentiatur de bonitato Dei -5 nonnunquam gravibus vulneribus
animam sauciant, quando videlicet tot anxietatibus victus scrupulosus efformat conscientiam gravis peccati et operatur; si ingraves etiam corporis morbos, in amentiam, aut in disperationem aliquando scrupulosum adducunt. Hic faciunt hi versus:
Illum qui obruuur servulis haee damna aequum
Para earet, mentem exerueiat. At ineptus et aeger,
averno Mosus, peeean , πε nudus et amens.
Q. 3. Ouaenam sunι signa, eι chara leres conscientiae serupulosae γB. Characteres et Signa scrupulosi haec praecipua sunt: - 1 Si quis putet Se peccare in .eo quo pii homines nullum Omnino peccatum inveniunt; - 2 si Consessurio volalteri viro pio et dueto asserenti nullum ibi eSSe peccatum, aut non credat, aut ita credat, ut magno semper concutiatur timore eos, ullosque siue sine interrogans ; - 3 si excutiendae conscientiae non faciat finem , et minutissima explicet, et consessiones diligenter actas ex toto vel ex Parte repetat; - 4 Si preces suas maxima cum animi i) Iob. s.
2ὶ . Conscientia tenera ae limorata eum Seru pulis eonfundi non debet, prout huminibus prosa uis usi latum est, qui eos quos magna conseientiae religione duci, et ab ipsis etiam, ut ita dieam Pet eatillis abhorrere conspiciunt, mox ut scrupi los
rident s. Ita Ambrosiua Stupf, 1 78, - Et S i auxi elate et semper trepidans de peccato reeitet, easque continuo de novo ordiatur; -5 si signis ridiculis, gestibus. aliisque
modis utatur ad serupulos deponendOS: v R. oculos subito claudere, contrahere Supercilia , annuere vel renuere capite , Seenm mussitare: nolo; recede, diabole. Hinc ver
Errat, non eredit. timet, eaeulit, anaeius orat;
Ridieulis gestu sistriis, hominique simillimus illi
Lambera qua turpes prohihel sua prandia museas.
0. 4. Quaenam servulorum causae' n. Nomine causae non intolligi uir impullens ineluctabiliter, sed moralis et oecasionalis; nemo enim ad agendum proprie adstringitur. Porro causae istae ullae sunt intrinsecae, aliae extrinsecae. - Scrupulorum causae intrinsecae Sunt:
I naturalis corporis constitutio admodum disposita ad Suspiciones ut timores, uti est indoles melancholica;- 2 infirma capitis valetudo, praesertim in mulieribus; - 5 ignorantia, qua quis Dei et Ecclesiae praecepta non bene percipit; - 4 superbia oeculta qua quis nimis proprio fidit iudicio; -5 nimia abstinentia, et vigiliae immoderatae , quibns, capite delibilato, facile conturbatur
Indolis et eapilis status, mens tuta ida, inersquo. Si nimis abstineas, si vigiles nimium.
Extrinsecae vero serupulorum causae
sunt: - Deus , qui scrupulos permittit injustis , ut sic purgati magis prosciant; in tepidis, ut Christianae pietatis ossicia se
ventius obeant; in poenitentibus, ut praeteriturum peccatorum poenam luant. Λ Deo scrupuli esse censentur, si iis exagitati meliores evadant; - 2 daemon filii, Deo permit sente movere potest melanchυlicos humores in homine , per quos imostinaιio vel errare potest vel turbari ad simorem inordinatum ibi. Serupuli a daemone provenire existimantur, si scrupulosus ad leporem adduci, virtutu retrahi, et pmaeeipue ad desperationsem inclinari se sentiat, - 3 Societas SUrupulosorum . praesertim Si horum consiliis se moderentur Scrupulosi, et frequenter de rebus animae cum iis confabules utur:
increpat prosanum vulgus. quod hominem pium rideat, ideo quia aliqua scrupolositate lahorat: u etiamsi tenerrimus nos iste hine inde spitiis scrup lorum sepiatur, scrupuli equidem ninteriam rom miserationis praebent, sed nos ipse admirationem
a) S. Antoninus, i. p. t. 3, c. 10.
46쪽
quibus enim socIamur, hos imitamur facit. Iime; - 4 lectio librorum, qui nimis rigidi
sunt flatuentes duriora praecepιa quae non possit humonet eonduis sustinere lil; Sensim enim sine sensu iis a Asentimur opinionibus. quibus studemus. Hinc versns:
Sunt Deus et daemon, Meii, volumina laeta.
Sunt Deus et Saneti, aerupulis sua pharmaea ,
Nempe istanter ac confidenter se Deo commendare, qui eonsolaιur nos in omni tribulatione nostra η,
2 Protectorem invocare aliquem Sanctum, qui in vita scrupulis fuerit agitatus, ut suit inter caeteros s. ignatius primis suae conversionis annis; similitudo enim miseriae homines magis movet 3J.5 Scrupulorum causas destruere, ut illorum pravus essectus cesset. Suberbus orgo suae prudentiae non innitatur; pertinax frangat suum iudicium; rudis instruatur; otiosus operetur, etc.
Tandem proprii directoris judicio se
lotum committere; nam scriptum est: vir obediens loquetur vietoriam εὶ. Imo hoc unicum dici potest serupulorum remedium,
quod summopere commendant s. Birna dus, s . Antoninus, s.Franciscus Salesius, S.
Philippus Nerius, s . Theresia, beatus Dionysius Carthusianus, ven. Pater Avila, S. Alphonsus noster, aliique sine numero. Unus nudiatur Salesius: expedit quiescere, dum a Patre Spirituali intelligit se bene progredi, quin ejus rei eausam perquiraι; nunquam perit vir obediens. Sine cum scrupulosorum ratio plane impotens sit, aliud non restat, nisi ut per rationem alienam scrupulosi gu- hernentur. In hoc nullum temperamentum admittatur. Q. 6. Quomodo re gerere debet consessarius eum serupuloso γB. 1. Ante omnia oportet, ut Consessarius cum scrupulosis: si S. Ambrosius. In Ps. 118. sa) 2. Cor. I. at Augustinus. Serm. s. ex 40 novis.s4ὶ Prov. 21.
6ὶ Serupulositas in contemario valde noxia est: quod enim quis sit serupulosus eum se ipso, infimmitas est: quod sit eum aliis Serupulosus, contasio est: eum id esse non possit sine mi sterii irri- ione , ae desperatione poenitentium. Caveat ergo isto melo Co lassarius a serupulis, si velit utiliter
muneris sui partes exertere: uade xi illi proveniant Sit patiens, est diseretu , pruden qua , brevi γε.
. Seiat sibi maxima patientia ac charitate opus esse cum scrupulosis; cum eorum cura longa sit et ardua, ast miSerrima conditio. 2 Omni studio cognostere nitatur,an poenitens sit vere serupuimus, quaenam in eodem scrupulorum origo: et an sit scrupulosus in omnibus, an in uno tantum, ut malis congruenter mederi valeat. 3 Regulas potius generales, quam particulares prudenter praeScribere Satagat; regulis enim particularibus scrupulosi sero nunquam se valent accommodare, quia eas sibi applicare nequeunt. Imo semper dubiistant , utrum casus fuerit Satis bene explicatus atque perceptus , utrum regula sibi praescripta casui illi sit bene accomodata. 4 in suis responsis breviS Semper et dictatorius sit b): et omnia quoad potest, prompte desulat, ac firmiter ἔ secus p nitens uuctoritate ipsius Consessarii in sua anxietate confirmaretur f. n. 2. It plurimum serupuli circa tria ver- Santur: - quod malae cuicumque cogitalioni, quae menti obversatur v. g. contra fidem, castitatem, charitatem j praebeatur assensus; - 2 quod conseSSioneS praeteritae nullae fuerint, aut etiam sacrilegae vel
ob desectum integritatis, vel ob doloris imperfectionem ; - 5 quod in omni actiono peccatum vel peccati periculum videatur
l Si Consessarius viderit suum poenitentem ex iis esse, qui timent se malae cogitationi praebuisse consensum, eidem imperet ut timores hujusmodi omnino despiciat, eumque doceat non pra as cogitati nes, sed pravos consenSUS ESse Peccata Illam semper habeat prae oculis regulam aDoctoribus sapientissime traditam, nempe eos qui sunt timoratae conscientiae, judicandos esse ab omni culpa immunes, nisi certo sciant, se peccato gravi consensisse ;nam, ut ait P. AlvareZ, impossibile est peccatum intrare in animam, quae vehementer ab illo abhorreat, quin ab ipsa elare et cito
ex ignorantia, studiis vaeel; si ex nimia subtilitate. ne plus sapiat quam necesse est, Seiens se non mathematicum agere, sed morallistam; ri vero ex quadam, ut ita dicam, per iraeia , qua ult ut omnes idipsum sentiant quod ipse , Seiat unumquemquo suuin donum habere, et alium quidem sie . alium vero sic , et ideo quaerat qu0d justum est, nota quod suum ret.
Ita resolvit Liber as. MDonso. ae Benedielo XIV laudatus, Istrutione per i novelli Consessori, ra di tin Missimario divisa in due parti.
47쪽
DE CONSCIENTIA Upereipiatur. Quare saepe etiam expediet
scrupulosis imponere, ut a consessione hv.jusmodi cogitationum se penitus abStineant. nisi ita certo seiant in illas consensisse, ut
2 Si agatur de poenitente, qui de pra teritis e fessionibus anxius est, si generalem jam alias consessionem expleverit, aut per aliquod notabile tempus ad Poenitentiam diligenter et pie accedere consueverit, huic imponant, ut non amplius de culpis praeteritis cogitet, neque ullum amplius dolis verbum faciat, nisi jurare possit se certo peccata illa mortalia perpatrasse , et illa numquam in consessione deposuisse. Quod si post consessionem rite peractam redeat, tunc Consessarius inauditum dimittat ei praecipiens, ut accedat ad Comm io
5 Si sit sermo de scrupulosis, qui in
omni actione se peceare formidant, iis Consessarius imponat, ut libere agant et ser pulos despiciant: imo contra eos operentur , quoties evidens peccatum non appareat; quia generatim loquendo isti ob rati nem ex nimio illo timore perturbatam putant esse peccatum ubi non est la). Unde oportet iis praeceptum iniungere, ut Scrupulos vincant, ne inutiles tam sibi quam liis evadant atque ut postea de talibus actionibus se minime in conseSSione accusent. Qua in re animadvertendum est, quod etiamsi contingere possit, ut aliquando errent materialiter sic agendo, non Pereabunt tamen formaliter ratione obedientiae quam consessario praestant; quia non homini tunc obediunt, sed Deo dicenti: qui Nos audit, me audit; et qui vos spernit, me
Neque refert, quod ipse cum actuali li-
more peccandi operetur; nam ex Vera Sen.
1 in Addat argumentum valde urgens: et est, quod
in gravi Theologorum sententia serupulosi non te motur eum gravi damno ad integritatem materialem eonfessionis , ut esset, si ea semper eonfiteri deberent quae menti Meurrunt. Ita communiter. 2ὶ ita se gessit s. Bernardus, qui Meerdoti cui-d3m prae serupulis a Missae celebratione se abstinere volenti, dixisse sertur: vade et in sida mea Glabres, et liberatus fuit. Neque dieas : utinam quitia loquitur, esset alter Bernardust quisquis ita dieis, ait s. toninus ex Gersone, erras, non enim commisisti ta in manibus hominis, quia lueratus. quia piua; sed quia tibi est praeposilua. Liguori, Op. t r. . l. 1, n. 12. Serupulosus, et timoratus de praeteritis eonse Rionibus anxius sie interrogandust 1 taelastine de voposito peeeatum grave 2 proponebasne pecea
ta iterarer Si negative respondeat, valida iudieau da eoiaemio. Guta.
tentia scrupulosus ita agens minime peccat. Quia conscientia scrupulosa, seu dictamen mentis ex scrupulis ortum, non potest auferre assensum de actionis honestate prius efformatum ex Consessarii judicio, vel alio modo: serupuIi enim, ait Concina, sunι quaedam animi nubeculae, quae obscurare aliquantulum possunt iudieium intelle-etus, nulla tamen modo illud praefoeare e
B. Conscientia laxa ea est . qua mens eae
levissimis , eι quidem eupiditati favensibus
argumentis μιαι esse licitum. vel esse malum parvi momenti quod illicitum est, vel
est malum momenti gravissimi. Huc revocatur tum conscientia pharisaica, quae magna parvi et parva magni facit dicta a conscientia Pharisaeorum calicem scrupulOSe excolantium, sed camelum deglutientium si ); tum conscientia cauteriata, quae judicat bonum malum , et malum honum Sine remorsu I .Q. 8. Quaenam sunι conscientiae laetae causae et effectus pR. Ad 1: conscientiae laxae causa est: I vita mollis, quae enervat; 2 neglectus
orationis, qui nos omnino dejicit; -1 nimia temporalium sollicitudo, quae nos terrenos facit; 4 peccandi consuetudo, quae tollit peccati horrorem; -5 familiaritas cum hominibus vitio deditis,quibus assuescimust 6 demum luxuria, quae impedit, quominus Christianus ad spiritualia inclinetur,et tendat. Hinc sequentes Versu S:
Mollities, missaeque preees. nimis anaia mundi cura, frequens lapsus, 3 iique, eupidinis areus.
R. Ad 2: essectus laxitatis est: -l caeca animi tranquillitas post peccatum; - 2 insensibilitas ad pia monila;-3 irrisio pia-
gere absolute nulli hominum lieet; verum persua Sio serupulosorum non est dietamen conscientiae, Sed merus tumultus phantasiae, per quem ra tionis supprimitur, ut audiri nequeat ..
48쪽
TRACT. I. DISP. I. cAP. I. ART. I.
Qrum exercitationum 4 immenitens eorthesaurizans sibi iram in die irae iij. Haec siquidem omnia in laxitalis amatore videre
est Hinc ad rem Sequens versus: coemtient, durum, pia εpernens, neeque dolan
Q. 9. Ouaenam sum eonsciensiae Iazae remedia γn. Praecipua sunt laxitatis remediar Idierum aliquot secessus , quo animuS Deo et sibi vacet, dicente Seriptura: ducam eam in rolitudinem, eι loquar ad eor ema 2ὶ;-2 frequens et humilis oratio cum novisSimorum meditatione juxta illud: memorare novissima tua , eι in aeternum non peccabis 5ὶ;-5 quotidiana conscientiae discu sio quoad omnia, quae per diem acta Sunt, secundum illud: redise, praevaricatores, ad cor s);-4 frequens optimorum librorum lectio humilis ac sidetis. In lectione nos alloquitur Deus , sicuti nos in oratione ali quimur Deum η:-5 promptum confugium post pereatum ad Poenitentiae Sacramentum, ne anim e vulnus incrudescat i6j si malorum fuga et conversatio cum bonis; nam qui eum rapientibus gradisur, sapiens erit: amicus studiorum similis etpessur. Hinc ad
rem Sequentes verSuS: See oua, preae, eramen. yia Iretio erebra, Sit consessio, sit fuga, sint Mee pharmaea ι-ο 7ὶ.g II. - De Conscientia eerta et dubia Q. Quid est eonscientia certa' n. Conseientia certa est ea, qua quis prudenter eι absque rationabili errandi formidine judicat, aliquid in particulari esse bonum vel malum , licitum vel illieitum. Seu cxactius est prudens ae firmum judicium
congruentiae vel disconeenienιiae cum morum regulis de actu quem ponere hic et nunc vel praetermittere meditamur. Ex quo patet discrimen inter conscientiam veram et eertam: veritas enim respicit objectum, ita
ut tale in se revera sit, quale judicatum suerit ; certi ludo autem respicit subjectum , quatenus quis prudentcr iudieat rem illam ita esse, licet forsan in se talis non sit η). ii Rom. a. 2ὶ Os.2. sa) Εeel.7. Ig.46.
certitudo moraliaYD. Duplex distinguitur certitudo moralis: directa et reflexa. Directa oritur ex principiis propriis et intrinsecis rem ipsam nisicientibus. Sic v. g. judex hac certitudine innititur, quando condemnat reum, eo quod processus ejusdem causae subministret certissima ipsius criminis argumenta. Refleaeae contrario petitur a principiis generalibus rem ipsam viseientibus tantum extrinsece ex quibus lamen recte arguitur licitum esse in praxi illud, quod in se et directe non potest demonstrari licitum. Sic judex ex rationibus intrinsecis causam immediate ossicientibus dubius est, an Titius sit abSOlv n-dus, an Vero condemnandus', sed ex illo principio reflexo et generali: in dubio favendum est reo , concludit Titium esse absol
tesι suci re plusquam prine pium directum; atqui in hypotest principium directum noupariι certitudinem morulcm, ergo nique re Aeaeum Distinguo majorem: principium S ne Xum non potest sacere plusquam principium directum, si sermo sit de veritate Opinionis, eo edo , si sermo sit de ejuSdem; usu, n go. Oportet nempe attente distinguere Veritatem opinionis ab usu ejusdem ; aliud senim est quaerere, utrum haec opinio vera sit objecti ve, an non: Et aliud est quaerere, utrum liceat hac opinione uti in praxi. licet sit cluisbia2 Jam vero quando disputatur de ipsa opinionis veritate, certe apparet, non PoS- se majorem essectum producere principium reflexum , quam principium directum. Sed res ita non est, quando disputatur de opinionis ejusdem usu, tunc enim potest contingere ut principium opinionem relinquat in statu diibbii quoad veritatem objectivam id est in se , et principium re nexum eam constituat in statu certitudinis quoad honestatem subjectivam. id est in Subjecto agento. 1Iti patet in milite, qui dubius est dojustitia belli quod gerit, et concludit sibi fas esse nihilominus pugnare in bello ipso, iunixus videlicet illo principio utique resu-
8ὶ Hine est, quod eonscientia Potret esse eerta,
quin tamen sit vera. uti est conscientia in incibiliter errans: terra videlieet subueciive ; non tamen vera objective.
9 1sia prinei pia dieuntur rureaa ea quod a proprio, immediato et directo eorum objeeto ad aliud per ratiocinationem quasi siectamur, ita ut per ea possit recte defiuiri pro Praxi proposita emiro ersia.
49쪽
DE C SCIENTIAxae in dubio possideι praeceptum Superioris. ideo illi obediendum esι. . Sed linquies hoc sequeretur absurdum, quod nempe de eodem objeelo haberi posseι dubium simul et cerιitudo. Nego sequelam ; dubium enim et certitudo in hoc casu non sunt de eodem objecto. Videlicet dubium respicit veritatem opinionis in se , certitudo respicit honestasem actionis in illo, qui tali utitur opinione. Sic nonne posset miles esse dubius, an bellum sit injustum, et simul esse certus moraliter, quod
licitum sit illud inire ex principio restsexo jam declarato, quod tonstituit certitudinem
Q. 3. Quid est conscientia dubia PR. Constentia dubia est sumensio judieii
eirea bonitatem rei malitiam alicujus actus in particulari. id nempe evenit, quando Conscio talia assensum suum suspendit pro utraque parte dubii, et remanet anceps et hae. Silans circa uctionis suae moralitatem. Cum tamen conscientia sit judicium rationis prac. ticum, et hic non habeatur nisi judicii sus Pensio, patet. conscientiam dubiam non e Se conscientiam veri nominis , sed improprio dictam et usu scholarum aeceptam iij.
Q. 4. Ouos leae dividitur dubium γR. Dubium dividitur :1 In dubium juris, et dubium facti Dubium juris est quando dubitatur vel delego, vel de ejus obligatione, vel de legitima legislatoris potestate: v. g. an j junium tali
die revera in loge, praeceptum sit 2 an lex jejunii in lali casu obliget . necne ' an legislator possit in tali casu jejunium praescribere ' - Dubium saeti est quando dubitatur, an aliquid contra legem peractum suerit2 v. g. si dubitetur , an homo percuSSus clericali qualitate sit praeditus, necne 22 In positivum, et negativum.- Positivum est quando pro utraque parte Stant
rationes aequales, aut serme aequales. Negalisum est cum ex neutra parte Suppe-lunt rationes , vel non suppetunt nisi admodum leves. Sicut statera Stat in Suspen-
finire , ut sit: status animi, qui sibi eonseius est. se non habere sufete mea rationes , ut eerie judieri sibique persuadeat, se eta seere moralitatem specialis artus, de quo quaeritur.
2ὶ Uaee similitudo est s. Basilii, Ep. eeir sedit.
3ὶ oportet, ut tirones nostri bene penitusque pereipiant praedictam disserentiam inter dubium speculativum et dubium praelitum, si multos v liut in quaestionibus de tonsetentia dubia errores Praeeavere. Audiant itaque auctorem libri eui it tutus : Dintrine di a. Avonso disero , eee. Moneta
rso sive in aequilibrio tam si nulla, quam si aequalia in utraque laneo pondera Ponantur M : a pari homo dubius haeret in sua inquisitione, tam si nullas habeat hinc indorationes, quam si habeat aequales pro e plici contraria Opinione.
5 Ipsum dubium juris dividitur in speculativum, alque in practicum. - Smeula tinum est quando dubitatur de prinei pio morum generali, vel de bonitate actionis in se, abstrahendo a praesentibns circumstantiis: v. g. an pingere die festo sit opus Servile, necne 2 an tale bellum sit justum , an vero injustum' - Praetteum est quando dubitatur, an actio singularis cum circumstantiis suis et in ordine ad finem agentis sit licita, an illicitaγ v. g. an liceat mihi in his circumstantiis constituto lacero opus servile die festo 2 an liceat mihi servo hae in re domino meo praeeipionii obtemperare' Quare inter utrumque dubium intercedit discrimen , quod intercedit latissimum
inter verum ut licitum. Dubium nempe προ eulatinum licet in obliquo et secundario seu
consequenter respiciat etiam licitum ; in recto tamen ut principaliter respieit verum. Dubium vero praeticum respicit directe ,
immediate et primario ipsum licitum a). Pro duplici hac dubii specie etiam ipsa
conscientia dubia esse potest, imo debel cum s. Alphonso dupliciter dividi, nempe in conscientiam dubiam spemIaιive et in conscientiam dubiam practice.
haberi moralis eretitudo de honestate aetioris' R. Affirmative: stante dubio speculativo, potest haberi moralis cprtitudo de honestato actionis. Dubium enim speculativum non excludit practieam hanc moralem certitudinem , nam aliae sunt rationes, quibus judicamus de rei veritavie , sive de dubietate alicujus opinionis, v. g. an bellum quod geritur, sit justum necne2 et aliae sunt rationes, quibus judicamus de honest me actionis, V. g. an in Bello praedicto liceat subditis , sic imperante Principe, praeliari.
u quello ehe et liene indetisi sulla questione eona siderata assolutamente in is medesima , qualen Sareb a tagion d' esempio i in ha o non Di han instiustitia neti' erigere iι Iuero sulla ampliean pecunia p Che se ri inanendo dubbia per me unan tale questione. mi so qnesi altra: intanto finehen resis ineerta la questione, nil la tegillima auto- a ritu mi tostiis iι dubrio, pono io lee tamento est
n non Verte eome it primo sulla natura delia e an in si tonsiderata , ma in ordine an altuale mia. nperarioni nello Malo presente . .
50쪽
Res clarius patebit exemplo judicis, qui
ex rationibus intrinsecis et directis dubius est, num Titius v. g. sit reus, an non' altamen ex illo principio restexo ac generali, nempe in dubio favendum esse reo, Titium obsolvit. Iudex videlicet laborat quidem dubio speculativo,quia spectatis rationibus intrinsecis, dubius haeret, an reus sit absolvendus necne; sed tali dubio non obstante, efformat sibi conscientiam monaliter certam de honestate suae actionis in reo absolvendo illud amplexus principium: in dubio sa-vεndum est reo. Ex his patet, quomodo aetio , cujus honestas speculative dubia est, ii ossit in praxi evadere moraliter certa, et practice tuta. Q. 6. An, stante dubio praelico de honestate actionis, limaι agerest B. Stante dubio practico de honρ State actionis, nefas est agere; Scriptura aperte dicit: omne autem, quod non esι ea fide, piceatum est l , Sive quod non est ex intima persuasione , quod bit licitum, peccatum est.
Atqui illud , quod fit in dubio practi eo do
honestate actionis, nequit conjungi cum intima persuasione, quod Sit licitum. Λccedit, quod ille qui se exponit poricia. lo peccandi, jam peceat, dicente Eccl0siastico : qui amaι periculum in illo peribiι et i
atqui agens in dubio praetico de honestate actionis se exponit periculo peccandi: ergo jam peccat. - Peccat autem peccato ejusdem speciei, et jus est peccatum, de quo dubitatur.Hinc qui dubitat actionem suam esse surtum, sorto peceat; cum talis se committat illius discrimini.
Sed quid dices si quis apprehendat qui
dem quod ostiι e38e peccatum, sed non adve ἔaι an mortale sit, an venialet Si homo sit timoratae conscientiae, qui neque in consu-so advertat ad perieulum graviter peccandi, nec objectum sit ex se mortale. probabilius non peceat nisi venialiter; ex his enim merito insertur non apprehendi peccatum uti mortale. Mortale tamen erit, si secus esset; quia . uti ait s. Antoninus ex s. Thoma, pericula se eaeponil mortalis qui operatur in eo dubio 33.
da in omnibus dubiis materiis . de quibus sermo
erit in totius operis nostri decursu. Et mirum Fane. quod nonnulli nos imprudentiae aeeusent . quasi mens nostra sit omne dubium illico contemnendum esse, et nullo praemisso examine. ae quasi oetlusis oculis. nos tune luto posse. quod favet libertali, sequi. Hoc quidem imprudentissimum esset rcti quis unquam doeuit later Nos semper Ioquimur de dubio, quod late per-
nestate suae actionis se gerere debet, ut conseientiam practice certam sibi valeaι efformare γB. Si dubium est inane, illud despiciendo
deponat: nulla enim obligatio inducitur sinorationabili landamento. Si vero dubium grave est, tunc si dubitans sit rudis, consulat peritos; cum ex se sibi non valeat conscientiam certam efformare. Quod si persona literis exculta sit, illud deponat inquirendo principium aliquod reflexum de honestato actionis, et juxta illud operetur. Si tamen non valeat hic et nunc illud sibi estormam judicium, neque habeat a quibus consilium petat, et velit agere, eam debet Partem Eligere quae ab omni periculo peccati removet; alioquin ipso peccaret in eσ, quod se
committeret discrimini l4 .Q. 8. Quaenam sum principia, quibus in .
ta de aeιionis suae honestate aut malitia n. Principium primum et ceterornm principalissimum , cui innixa conscientia evadere potest practice certa de actionP, At quod ιeae dubia non potesι inducere obligationem certam. Hoc a nemine negari potest ;unde ad rem ait Benedictus X lV: non si debis bono porre legami certi, quando non vi e
hoc autem enascitur aliud principium, quod nempe in dubio melior est eonditio possidentis. Hinc in dubio morali vivendum Pst, utrum possideat lex, an vero libertas hominis3 Nos dicimus aliquando possidere legem , aliquando hominis Iibertatem: et sic quando possidet libertas, stari poterit etiam pro libertate, maxime si charitas et prudentia suggesserit. ita ut qui hoc in casu adhuc voluerit legem implere , laudandus sit; si vero egerit contra, non sit damnandus uti reus peccati.
Qua regula dices dignoscitur utrum possideat Ieaee an libertas' Ad dignoscendum pro qua parte in dubio morali stet possessio, videndum erit pro qua stet praesumptio sM. Praesumptio autem
stat Semper pro ea parte, qnae non tenetur
manet. etiam post adhibitam priuei gravitale diligentiam ad illud resolvendum ium illud iniimius
rimando, tum utriusque partis argumenta sedulo pensitando. et doctos pro temporis opportunitate ton utendo. En easus, quo quis valet Bliquo primeipio rellexo praeticam eonscientiam efformare dohonestate suae actionis , duhium intendo. 0uod una vice pro omnibus dietum esse volumus.